Κριτική στο βιβλίο "Ο γυρισμός" της Victoria Hislop

Ο γυρισμός       

Η συγγραφέας πραγματεύεται ένα θέμα ταμπού μέχρι πρότινος, τον εμφύλιο πόλεμο στην Ισπανία! Ένα βιβλίο που προβληματίζει τον αναγνώστη και τον ευαισθητοποιεί βοηθώντας τον να κατανοήσει την αξία του ειρηνικής ζωής! Το βιβλίο μας μυεί στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας μέσα από την αναδρομική εξιστόρηση της οικογένειας Ραμίρεζ που αποδεκατίστηκε από τον εν λόγω πόλεμο. Το βιβλίο είναι πολυεπίπεδο και η ιστορία εκτυλίσσεται σε δυο χρονικά και τοπικά επίπεδα. Η Σόνια, μια 32χρονη αγγλίδα το 2001 κάνει ένα ταξίδι στη Γρανάδα, στη γενέθλια γη της μητέρας της μαζί με τη φιλη της τη Μάγκι για να παρακολουθήσουν μαθήματα  φλαμέγκο. ΄Ηδη η Σόνια είναι παντρεμένη με τον Τζέιμς κι ενώ ο γάμος τους ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς στη συνέχεια η ρουτίνα τους οδήγησε στο αδιέξοδο. Τυχαία, σ ένα καφέ θα γνωρίσει τον ιδιοκτήτη του και κάποιες φωτογραφίες θα την κάνουν να συνδέσει τη μητέρα της με το συγκεκριμένο καφέ. Ο Μιγκέλ θα αφηγηθεί το παρελθόν της οικογένειας που είχε άλλοτε το καφέ μια ιστορία τραγική, δραματική, γεμάτη περιπέτεια, πόνο, φυλακίσεις και θάνατο. Ευχάριστη νότα ο τρυφερός και νεανικός έρωτας της Μερσέντες, της κόρης των ιδιοκτητών με το Χαβιέ, το μελαχρινό κιθαρίστα της. Μια αγάπη αγνή, αλλά σύντομη αφού ο εμφύλιος θα τους χωρίσει οριστικά. Η Σόνια,  εν τέλει,  θα μάθει πράγματα που ποτέ κανείς δεν ήξερε για το παρελθόν της μητέρας της.

            Αναμφίβολα, δεν πρόκειται για ένα ελαφρύ βιβλίο παραλίας! Ο γυρισμός αποτελεί ένα βιβλίο σταθμό με ιστορικές και κοινωνικές προεκτάσεις, ένα βιβλίο αναπόλησης μιας περασμένης εποχής, ένα βιβλίο που μας «ταξιδεύει» στα μαγικά σοκάκια της Γρανάδα και μας αποκαλύπτει τη δύναμη της νεανικής και αγνής αγάπης, που δίνει πνοή στο δοκιμαζόμενο άνθρωπο – στην προκειμένη περίπτωση στη Μερσέντες, που η αγάπη της για το Χαβιέ λειτουργεί ως κινητήριος μοχλός και την οδηγεί στην υπέρβαση! Η Σόνια θα πάρει τη γενναία απόφαση να χωρίσει και να αποδεσμευτεί από ένα γάμο που την πνίγει! Στα θετικά στοιχεία του βιβλίου συγκαταλέγονται οι εξαίσιες περιγραφές των τοπίων της Γρανάδα μέσα από γλαφυρές εικόνες, η μαγική παρουσίαση του χορού (φλαμέγκο) και ό, τι αυτός εκφράζει και τα ολέθρια αποτελέσματα του εμφύλιου πολέμου στις ανθρώπινες σχέσεις και στο πολιτιστικό και οικονομικό οικοδόμημα.

 Βέρα Δακανάλη

«Δεν είμαι διάσημη εγώ, ο Ρουβάς είναι»

Μεταξύ του Κεντ της Μεγάλης Βρετανίας και  της Σπιναλόγκας, όπου εξελίσσονται τα γυρίσματα για την πολυαναμενόμενη μεταφορά του βιβλίου «Το νησί», η συγγραφέας του παγκόσμιου best seller που ξεπέρασε τα 2 εκατομμύρια αντίτυπα και μεταφράστηκε σε 28 γλώσσες περιγράφει το πάθος της  για την Ελλάδα και τους Ελληνες  και εξηγεί γιατί η οικονομική κρίση θα μας κάνει καλύτερους
 Αληθεύει ότι  απορρίψατε πρόταση του Χόλιγουντ  να μεταφερθεί το βιβλίο σας στη μεγάλη οθόνη, παρά το ελκυστικότατο ποσό που σας προσέφεραν;

 Υπήρξαν διάφορες  προτάσεις για τη μεταφορά του βιβλίου στη μεγάλη οθόνη, μία εκ των οποίων προήλθε από έναν πολύ διάσημο παραγωγό του Χόλιγουντ, η οποία μάλιστα συνοδευόταν από επιταγή με κατάληξη πολλών μηδενικών. Δεν ήμουν, ωστόσο, σίγουρη ότι οι άνθρωποι που θα αναμιγνύονταν θα αντιμετώπιζαν το θέμα με την ευαισθησία που ήθελα. Δεδομένου ότι υπάρχουν ακόμα πολλοί χανσενικοί, δεν ήθελα το θέμα να παρουσιαστεί με μακάβριο τρόπο. Τα χρήματα ούτως ή άλλως δεν ιεραρχούνται ψηλά στη λίστα των προτεραιοτήτων μου. Βέβαια, ποτέ μη λες «ποτέ». Αν μου γίνει η κατάλληλη πρόταση, ίσως και να δεχτώ. Δεν είναι ανάγκη να προέρχεται από το Χόλιγουντ.
 Δεν είχατε, ωστόσο, πρόβλημα να γυριστεί η σειρά από ένα μεγάλο κανάλι της ελληνικής τηλεόρασης...
 Μόλις γνωρίστηκα με τον σκηνοθέτη της σειράς, τον Θοδωρή Παπαδουλάκη, κατάλαβα αμέσως ότι επικοινωνούμε και αποφάσισα να προχωρήσω. Είναι νέος, Κρητικός και πολύ ταλαντούχος. Κάνει φανταστική δουλειά με τα σκηνικά, τα κοστούμια, τους ηθοποιούς. Νομίζω πως το ελληνικό κοινό θα ενθουσιαστεί με τη σειρά. 

 Εχετε αποκωδικοποιήσει  την επιτυχία του «Νησιού»; Γιατί  πιστεύετε ότι ο κόσμος αγκάλιασε τόσο θερμά το βιβλίο, φέρνοντάς το τόσο ψηλά  
σε πωλήσεις;

 Δεν νομίζω ότι μπορώ να πω με ακρίβεια τι κρύβεται πίσω από την επιτυχία. Μπορώ μόνο να κάνω υποθέσεις. Η ιστορία του «Νησιού» είναι αρκετά απλή. Πρόκειται για τη δύναμη του ανθρώπινου πνεύματος να αντεπεξέρχεται στις αντιξοότητες, επομένως κατ’ αυτόν τον τρόπο είναι ένα αισιόδοξο βιβλίο. Και οπωσδήποτε το happy end αρέσει σε πολλούς. Το βασικό είναι ότι αυτό το βιβλίο το έχω γράψει με την καρδιά μου και νομίζω ότι δίνει διέξοδο στα συναισθήματα του αναγνώστη, προχωρώντας στην πολυπόθητη κάθαρση. 

 Η εμπειρία σας ως ταξιδιωτική ρεπόρτερ σας βοηθά να οργανώσετε την έρευνά σας προτού γράψετε ένα βιβλίο;

 Πιστεύω πως,  ναι, με βοηθά. Ωστόσο, αν και σε γενικές γραμμές είμαι οργανωτική, η έρευνα μπορεί να με οδηγήσει σε εκπλήξεις. Προτιμώ να είμαι ευέλικτη ώστε να αφήνω περιθώρια στη φαντασία να με πάρει από το χέρι.

 Αγοράσατε σπίτι  στην Ελλάδα, συγκεκριμένα στην Κρήτη, την οποία επισκέπτεστε συχνά μαζί με τον σύζυγό σας και παράλληλα έχετε αρχίσει μαθήματα ελληνικών. Πόσο κοντά αισθάνεστε στην Ελλάδα;

 Είναι αλήθεια  ότι κάνω μαθήματα ελληνικών εδώ και δύο χρόνια. Ο δάσκαλός μου βέβαια είναι πολύ υπομονετικός μαζί μου, μια και σπάνια προλαβαίνω να κάνω τις ασκήσεις που μου βάζει. Ωστόσο, είμαι τόσο παθιασμένη με την ιδέα να μιλήσω σύντομα άπταιστα ελληνικά που προσπαθώ κάθε μέρα να διαβάζω κάτι ελληνικό ή να ακούω ελληνικά τραγούδια. Αισθάνομαι πολύ κοντά στην Ελλάδα. Προσπαθώ να περνώ όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο στο σπίτι μας στην Κρήτη και κάθε φορά που είναι να φύγω στενοχωριέμαι σαν μικρό παιδί. Εχω καλούς φίλους στην Ελλάδα και την αίσθηση ότι με τους Ελληνες επικοινωνώ ειλικρινά, κάτι που δεν μπορώ να πω με ευκολία για τους ανθρώπους στη δική μου χώρα. Προφανώς κάτι υπάρχει στο DNA μου.

 Εχετε επισκεφτεί  ορισμένα από τα πιο συναρπαστικά σημεία του πλανήτη ως ταξιδιωτική συντάκτρια. Τι ήταν εκείνο που σας μαγνήτισε στην Κρήτη και μάλιστα στη Σπιναλόγκα για να τοποθετήσετε την ιστορία σας εκεί;

 Η Ελλάδα με συναρπάζει με ένα εκατομμύριο τρόπους, αν και νομίζω πως τη βλέπω μέσα από τα «ροζ γυαλιά» μου, ωραιοποιημένη. Η αλήθεια είναι ότι δεν διάλεξα τη Σπιναλόγκα για να τοποθετήσω εκεί την ιστορία μου. Η ατμόσφαιρα και το τοπίο της Σπιναλόγκας ήταν που με ενέπνευσαν, από την πρώτη στιγμή που πάτησα εκεί το πόδι μου, να γράψω ένα μυθιστόρημα για το νησί. 

 Ποια στοιχεία  σάς ιντριγκάρουν να ασχοληθείτε με μια ιστορία και να την ερευνήσετε;

 Με ελκύουν  τα μέρη που έχουν κάποιου είδους κρυμμένη ιστορία, όπου δηλαδή συνέβη κάτι το οποίο αποτυπώθηκε στην ιστορία με παρεξηγημένο τρόπο. Κάποιοι τόποι έχουν τόσο δυνατή ατμόσφαιρα που μου δημιουργούν μια σκέψη που εξελίσσεται σε μια πρόταση, η οποία ξετυλίγεται σε ολόκληρη ιστορία. 

 Το δεύτερο  βιβλίο σας «Ο γυρισμός» τοποθετείται στη Γρανάδα κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου. Πώς και επιλέξατε τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο;

 Δεν συνδέομαι συναισθηματικά με οτιδήποτε συνέβη πριν από τον 20ό αιώνα, οπότε οι ιστορίες μου δεν θα μπορούσαν να τοποθετούνται σε πρωτύτερο σημείο της Ιστορίας. Οι συνέπειες του ισπανικού εμφυλίου εξακολουθούν να είναι εμφανείς στη σύγχρονη Ισπανία. Ο στρατηγός Φράνκο ήταν στην εξουσία το 1975 και εκτελούσε πολιτικούς κρατούμενους που του είχαν αντιταχτεί κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, ενώ εγώ ξάπλωνα για πρώτη φορά με μπικίνι στις παραλίες της Ισπανίας. Ηταν τέτοια η μυστικότητα της περιόδου που χιλιάδες αναγνώστες του βιβλίου μου γράφουν πως δεν γνώριζαν ορισμένα από τα πραγματικά γεγονότα που αναφέρω, οπότε η έρευνα άξιζε τον κόπο. 

 Μετά τη Σπιναλόγκα  και τη Γρανάδα, ποιος είναι  ο επόμενος προορισμός σας;

 Επιστρέφω στην  Ελλάδα.
 Η διασημότητα πώς έχει επηρεάσει τη ζωή σας;
 Δεν θα έλεγα ότι είμαι διάσημη. Ο Σάκης Ρουβάς είναι διάσημος, για παράδειγμα. Εγώ είμαι αναγνωρίσιμη. Εχω διάσημους φίλους και ξέρω τι σημαίνει να μην μπορείς να κυκλοφορήσεις στον δρόμο. Δεν θα ήθελα ποτέ να βιώσω αυτή την κατάσταση, οπότε κατ’ αυτόν τον τρόπο χαίρομαι που δεν είμαι διάσημη. Ακόμα όμως κι αν με αναγνωρίζουν άνθρωποι στον δρόμο, δεν νομίζω πως αυτό με κάνει ξεχωριστή και ανώτερη από κάποιον που δεν είναι αναγνωρίσιμος. 

 Πιστεύετε ότι  η οικονομική κρίση που διέρχεται η Ελλάδα θα αλλάξει τους Ελληνες και προς ποια κατεύθυνση;

 Αυτή είναι η πιο «επικίνδυνη» ερώτηση απ’ όλες και αγχώνομαι  
για τον τρόπο που θα απαντήσω.  
Αν και παρακολουθώ την ελληνική πραγματικότητα ως εξωτερικός παρατηρητής, νοιάζομαι βαθιά για τους Ελληνες και αγωνιώ για τη μοίρα της χώρας. Τα τελευταία τρία χρόνια έζησα αρκετά την Ελλάδα «από μέσα», αφού αγόρασα σπίτι εδώ, κυκλοφόρησα βιβλίο και τώρα συμμετέχω σε γυρίσματα σίριαλ. Εχω απευθύνει αμέτρητες φορές την ερώτηση «Γιατί στην Ελλάδα κάνετε τα πράγματα με αυτόν τον τρόπο;», για να λάβω την ίδια απάντηση «Γιατί έτσι γίνεται εδώ». Αν τα πράγματα ήταν τέλεια στη χώρα σας, δεν θα χρειάζονταν οι αλλαγές. Αφού όμως δεν είναι, τότε γιατί δεν τα αλλάζετε; Η αλλαγή μπορεί να είναι οδυνηρή διαδικασία, αλλά πιστεύω ότι μπορεί να οδηγήσει την Ελλάδα σε ένα καλύτερο μέλλον. Ο κόσμος είναι ένα πολύ ανταγωνιστικό μέρος. Ναι, πιστεύω ότι οι Ελληνες πρέπει να αλλάξουν.

 πηγή: http://www.protothema.gr/bigfish

Ο Γυρισμός της Victoria Hislop

Πρόσφατα διάβασα το δεύτερο βιβλίο της Victoria Hislop (το άλλο είναι το πασίγνωστο "Το Νησί") με τίτλο "Ο Γυρισμός". Μου το έκανε δώρο μια φίλη μου που ξέρει πόσο πολύ λατρεύω τη Γρανάδα, αλλά και το χορό. Αυτό το βιβλίο ήταν ιδανικό, καθώς τα συνδυάζει και τα δύο με ένα μοναδικό τρόπο. Στην αρχή το βρήκα λίγο γλυκανάλατο, με ενθουσίαζαν μόνο οι περιγραφές συναισθημάτων κι εντυπώσεων σχετικά με το χορό, αλλά οι ιστορίες των πρωταγωνιστών, όσο ρεαλιστικές κι αν φαίνονταν δε με τρέλαιναν... μέχρι που άρχισε η περιγραφή του παρελθόντος και μάλιστα της νεαρής Mercedes της οποίας η ιστορία συνδέθηκε με την ιστορία του εμφυλίου στην Ισπανία τη δεκαετία του '30. Απίστευτες περιγραφές και πολύ καλό γράψιμο! Εντυπωσιακό το ότι η συγγραφέας δεν είναι Ισπανίδα, καθώς οι περιγραφές του φλαμένκο, αλλά και του εμφυλίου έχουν πολύ συναίσθημα και ρεαλισμό. Εννοείται ότι κυριολεκτικά αφέθηκα στις περιγραφές της Γρανάδα, αυτή η πόλη μου έχει πάρει το μυαλό εδώ και χρόνια! :)

Μπορείτε να διαβάσετε ένα δείγμα από το βιβλίο, κάνοντας κλικ εδώ: http://www.dioptra.gr/page.aspx?itemID=SPG245

Παραθέτω και την περιγραφή του βιβλίου, όπως έχει δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα των εκδόσεων Διόπτρα:

Τα καλντερίμια της Γρανάδα αντηχούν μουσική και μυστικά. Η Σόνια θα γευτεί τη μυρωδιά της πόλης, παρασυρμένη σε ένα ταξίδι στην Ισπανία από τη μεγάλη της αγάπη, το χορό.

Τα βήματά της θα την οδηγήσουν σε ένα γραφικό καφέ, όπου η μαγεία του χώρου και των φωτογραφιών του θα την ταξιδέψουν στο ιστορικό παρελθόν της πόλης. Την καρδιά της Σόνια θα κλέψει η ιστορία της οικογένειας Ραμίρεζ που, χωρισμένη από την πολιτική και την τραγωδία του Ισπανικού Εμφυλίου, θα βρεθεί πολλές φορές μπροστά σε διλήμματα και επικίνδυνες καταστάσεις.

Βαθιά κρυμμένα μυστικά, χορός και ανεκπλήρωτοι έρωτες θα την παρασύρουν και πολλές φορές θα αισθανθεί η ίδια πρωταγωνίστρια στην ιστορία τους...

 http://espanolgr.blogspot.com

“Εκκλησιάζουσες” σαν παραμύθι από την Κάρμεν Ρουγγέρη

Ρεκόρ εισιτηρίων σημειώνουν κάθε χρόνο οι παιδικές παραστάσεις της Κάρμεν Ρουγγέρη.

Φέτος, παρουσιάζει το παιδικό θέατρο « Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη…σαν παραμύθι. Η κωμωδία του Αριστοφάνη δοσμένη με παραμυθένιο τρόπο, με πολύχρωμα ονειρεμένα σκηνικά και κοστούμια, μουσική, τραγούδια και χορούς από την παράδοση.

Η παράσταση ανεβαίνει την Πέμπτη 14, την Παρασκευή 15, το Σάββατο 16 και την Κυριακή 17 Ιουλίου στο κηποθέατρο Ν. Καζαντζάκης.

Με πολύχρωμα ονειρεμένα σκηνικά και κοστούμια, με μουσική, τραγούδια και χορούς από την παράδοση, με θαυμάσιους ηθοποιούς, με συμμετοχή των θεατών μια που όλοι θα πάρουν μέρος στην παράσταση όταν η αίθουσα θα μετατραπεί σε ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ



Εκκλησιάζουσες … σαν παραμύθι!

Είναι μια γνωριμία των παιδιών με τον Αριστοφάνη μέσα από μια διασκευή που σέβεται απόλυτα τον ποιητή και τα παιδιά, όπως άλλωστε όλες οι παραστάσεις που έχουν την υπογραφή της Κάρμεν Ρουγγέρη και των συνεργατών της.



Λίγα λόγια για το έργο



Βρισκόμαστε στο 392 π.Χ.. Έχουν περάσει δέκα χρόνια από το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου και οι Αθηναίοι ακόμα να συνέλθουν από τη μεγάλη καταστροφή…

Τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο. Όλοι επιθυμούν μια αλλαγή στον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας. Κανείς δεν είναι ευχαριστημένος: Ώσπου η Πραξαγόρα, μια πανέξυπνη και καπάτσα νοικοκυρά, αποφασίζει να δράσει…

Έχει συμφωνήσει με τις φίλες της να συναντηθούν στο Φανάρι του Διογένη, λίγο πριν ξημερώσει, μόλις λαλήσει και ο τρίτος πετεινός.

Η συμφωνία είναι να ντυθούν όλες με τα ρούχα των αντρών τους, να φορέσουν ψεύτικα γένια και μουστάκια και να πάνε…

Παίζουν οι Ιατροπούλου Βασιλική, Καμπούρη Βασιλική, Κοσμίδης Στέφανος και αλλοι.

ΑΡΘΡΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ - Παππούλη Καζαντζάκη, στο Μεγάλο Κάστρο τις βραδιές καταργούμε τα όνειρα του πρωινού...

Παππούλη Νίκο, Καπετάν Μιχάληδες δεν θα βρεις πλέον πολλούς στο Μεγάλο Κάστρο σου…

Του Αλέκου A. Ανδρικάκη andrikakis@patris.gr

Περπατώ στους δρόμους του Μεγάλου Κάστρου. Χαμογελώ με το μισό μου πρόσωπο. Το άλλο μισό έχει μια θλίψη... Μάλλον αυτό, το θλιμμένο κομμάτι του, είναι το αληθινό. Γιατί η πολιτεία με πληγώνει. Μοιάζει τόση ψυχρή κι αδιάφορη. Πλαντώ…

Ε, παππούλη Νίκο, τι λες; Στέκεσαι κει πάνω και δεν μιλάς, εσύ που τόσα έλεγες, που για τα πάντα είχες μιαν άποψη και μια πρόταση; Αυτά τα σημερινά δεν τα θωρείς;

Σου μοιάζει το Μεγάλο Κάστρο που ονειρεύτηκες; Ή αυτό που πρωτόδες, με τα ρετάλια από τους τουρκομαχάλαδες;

«Κοίταξε ζερβά του κατά το λιμάνι - τα καΐκια, τις βάρκες, τη θάλασσα. Ως πέρα ο μόλος βούιζε. Εμποροι, μαρινάροι, βαρκάρηδες, χαμάληδες πηγαινόρχουνταν ανάμεσα σε λαδοβάρελα και κρασοβάρελα και σωρούς χαρούπια και φώναζαν, βλαστημούσαν, φόρτωναν, ξεφόρτωναν αραμπάδες. Βιάζουνταν, πριν τσακίσει ο ήλιος και σφαλίξει η καστρόπορτα, να νετάρουν. Κουφόβραζε η θάλασσα, μύριζε το λιμάνι σαπημένα κίτρα, χαρούπι και κρασόλαδο. Δυο τρεις μεσοκαιρίτισσες Μαλτέζες, βαμμένες με το μυστρί, ορθές στο μουράγιο, βραχνοκακάριζαν κι έκαναν νοήματα σε μιαν κοιλάρα μαλτέζικη ανεμότρατα που κατάφτανε φορτωμένη ψάρι...».

Ανυπόφορη η περιγραφή σου στον «Καπετάν Μιχάλη»… Αλλά ήταν το Ηράκλειο που αγάπησες. Γιατί αυτό είχε ψυχή… Είχε τη Μεγάλη Ψυχή, αυτήν που εσύ πίστευες πολύ.

Τώρα, οι άνθρωποί του, σου φαίνονται γνωστοί και οικείοι; Σου μοιάζουν να έρχονται κατευθείαν από την ψυχή των προγόνων που περιέγραψες στην «Ασκητική» σου; Σου φαίνονται να έχουν μέσα τους όλους τους αιώνες; Σου μοιάζει αυτή η πολιτεία να νοιώθει την ευθύνη και το χρέος του Κρητικού;

Παππού Νίκο, στάσου, απόδρασε από τον κόσμο σου για μια στιγμή κι έλα δω κάτω να μας μαλώσεις. Έλα να πεις καμιά κουβέντα γιατί αυτή η πόλη δεν έχει άλλες να δώσει μάχες πια εξόν από το να αγοράσει και να πουλήσει τραπεζάκια στην πλατεία, καφέδες και ουίσκι στον παραλιακό… Εμπορεία, εμπορεία, και πάλι εμπορεία…Έλα, βάλε καμιά φωνή, γιατί οι δικές μας είναι τόσο αδύναμες που ακόμη κι όταν τις ακούν από το βάθος, νομίζουν πως λέμε αστεία για να γελούν οι δυνατοί που ανταλλάσουν αναμεταξύ τους τις καρέκλες… Και μας χλευάζουν… Ή μας κουνούν το δάκτυλο μπροστά στη μύτη απειλητικά, για να φοβόμαστε και να σιωπάμε… Γιατί σ’ αυτή την πόλη που γέννησε τόσα ελεύθερα πνεύματα, όπως το δικό σου, η διαφορετική άποψη είναι πλέον περίπου απαγορευμένη. Κι ο διαφωνών στιγματισμένος. Δοξάζονται μόνο όσοι σκύβουν χαμηλά το κεφάλι…

Έλα να σε κάνω μια βόλτα να καταλάβεις. Έλα να δεις που χάθηκαν ακόμη κι οι ψυχές των μεγάλων από τα Λιοντάρια, από τα στενοσόκακα του Αγίου Μηνά και της Αγίας Τριάδας, από τα γύρω του λιμανιού. Οι ψυχές όλων σας μάς βαρέθηκαν τέτοιοι που γίναμε... Σκιές φοβισμένες, θλιβερές καταντήσαμε. Κι ας θεωρούμαστε οι ζωντανοί. Σκιές βουβές. Πεταμένες στα παλιά σοκάκια...

Θυμάσαι τι έγραψες; «Αλάκερη η πολιτεία ήταν ένα φρούριο, η κάθε ψυχή ήταν κι αυτή ένα φρούριο αιώνια πολιορκούμενο κι είχαν καπετάνιο έναν άγιο, τον Άγιο Μηνά, τον προστάτη του Μεγάλου Κάστρο...»

Τι λες; Έχασε τα φρούριά της, τη μνήμη και την καρδιά της η πολιτεία σου; Μας εγκατέλειψαν οι ψυχές της; Μα τότε μείναμε ξαρμάτωτοι. Γιατί εσύ, παππούλη, έγραψες στον «Χριστόφορο Κολόμβο» σου πως μόνο η ψυχή είναι τα άρματα του ανθρώπου. «Πιστεύω –μας δίδαξες- πως η μεγάλη ψυχή μπορεί να δημιουργήσει το ανύπαρκτο. Αυτό είναι το πιο μεγάλο μυστικό μου. Άλλη παρηγοριά δεν έχω. Ούτε άλλα άρματα».

Τώρα πια οι άνθρωποι του Κάστρου σου γεννιούνται χωρίς τις διδαχές σου, χωρίς γνώση και παρελθόν, χωρίς τις ψυχές τους…

Μου φαίνεται ότι κάθε βράδυ καταργούμε τα όνειρα του επόμενου πρωινού…

Τα μνημεία μας σιγά σιγά τ’ αφήσαμε να πέσουν ή τα ρίξαμε επίτηδες. Έπρεπε να κάνουμε πολυκατοικίες. Πολυώροφες, πάνω ακόμη κι από όσο επιτρέπεται. Και η γενέθλια κάμαρή σου κάπως έτσι πήγε…

Ναι, αν ρωτάς, είναι αλήθεια ότι υπάρχει και οικονομική κρίση, και μάλιστα πολύ σοβαρή. Δεν έχει σημασία ότι στα Λιοντάρια και στις γύρω περιοχές οι καφετέριες είναι μέρα και νύχτα γεμάτες... Είναι ο νέος πολιτισμός του Ηρακλείου αυτός. Ο καινούργιος συμβολισμός της πόλης είναι το φραπόγαλα…Μπορεί κάποια στιγμή να βγάλουμε τον Γρύπα από τα καστρινά σύμβολά μας και να τον αντικαταστήσουμε από ένα ποτήρι φραπέ με καλαμάκι. Ή ένα ποτήρι με ουίσκι, για να καλύψουμε και τον πολιτισμό της νύκτας… Του οινοπνεύματος, που πήρε τη θέση του πνεύματος…

Θα δεις όμως ανάμεσα στους νέους που σερβίρουν στις καφετέριες, τους ανέργους πτυχιούχους. Όχι δεν χρειάζεται πανεπιστημιακό πτυχίο για να σερβίρεις καφέδες. Αλλά πολλοί από αυτούς που σπούδασαν γιατροί, δικηγόροι, αρχιτέκτονες, δεν έχουν τι άλλο να κάνουν. Και για να τη βγάλουν κάνουν τους σερβιτόρους ή όποιο άλλο επάγγελμα, αν βρουν βέβαια δουλειά. Στις οικοδομές πάντως σταμάτησαν να δουλεύουν. Όλοι…Γιατί δεν υπάρχουν πλέον νέες οικοδομές.

Να κάνουμε μια βόλτα από τη Βικελαία; Μπα, ξέχασέ το… Δεν υπάρχει Βικελαία σήμερα, αυτή τουλάχιστο που εσύ θα ήθελες να δεις μετά από μισό αιώνα. Εκτός κι αν έχεις διάθεση να γυρίζουμε τα δωματιάκια που την έχουν στριμώξει ή να πάμε να δούμε τα βιβλία του Βικέλα και του Σεφέρη (πήρε Νόμπελ στο μεταξύ, το έμαθες;) στα υπόγεια. Αν δεν φοβάσαι τα ποντίκια, πάμε…Α, εκεί είναι και τα βιβλία της πρώην κουνιάδας σου, της Έλλης, και του Μάρκου Αυγέρη, που μετά από σένα συντρόφευε τη Γαλάτεια. Πάντως για τη Βικελαία και την προσβολή της συλλογικής μνήμης ένα μικρό – έστω- κομμάτι του Κάστρου έδειξε ότι έχει ψυχή. Αυτό που βγήκε μπροστά στις 9 του Απρίλη. Και διεκδίκησε για τη Βιβλιοθήκη του και τη γνώση, για το μέλλον, κι όχι για τον εαυτό του.

Όμως, θα σε απογοητεύσω και πάλι. Ούτε Αρχαιολογικό Μουσείο υπάρχει. Το φτιάχνουν κι αυτό μερικά χρόνια τώρα… Το Ιστορικό, με τις πολύτιμες μαρτυρίες και παρακαταθήκες σου υπάρχει, χάρη στο φιλότιμο μερικών. Μ’ αυτό άλλωστε υφίσταται και η Βικελαία…

Ναι, ναι, εντάξει, η Κνωσός υπάρχει. Με προβλήματα, αλλά υπάρχει. Επειδή και μόνο μάς φέρνει χρήμα, δηλαδή, αποφασίσαμε να την κρατήσουμε, χωράει στον πολιτισμό μας…

Ξέρεις όμως τι άλλο δεν υπάρχει σήμερα; Η θάλασσα του Κάστρου, αυτή που μύριζες κι έφευγες για τα ταξίδια σου σ’ όλη τη γης. Γιατί την παραλία γεμίσαμε μπαράκια. Κι αντί να κάνουμε μια δρασκελιά, να βάζουμε το πόδι μας στο νερό, να πέφτουμε στη θάλασσα να κολυμπούμε, να παίρνουμε ανάσες και να χανόμαστε, την αποκόψαμε κι άλλο από την πολιτεία. Γέμισε μπαρ και τούτη η λωρίδα γης, για νάναι σύγχρονη με τον νέο μας πολιτισμό... Γυρίσαμε πιο πεισματικά την πλάτη μας στη θάλασσα. Κι ο δρόμος ακόμη, για τη στάθμευση των αυτοκινήτων των πελατών τους μοιάζει να έγινε…

Αλλά –επιμένω- το κυριότερο είναι οι άνθρωποι. Οι ψυχές. Σαν άψυχα σώματα μοιάζουμε όλοι όσοι κυκλοφορούμε στην τσιμεντένια πόλη, που δεν έχει ούτε σκιά δένδρου να σου δώσει ανάσες ή να ξαποστάσεις τέτοια εποχή. Άραγε, πού θα έπινες το ουζάκι σου με τον Παναΐτ Ιστράτι, αν τα ξαναβρίσκατε; Ή με τον Σαχλαμπάνη;

Καπετάν Μιχάληδες και Ζορμπάδες μην ψάχνεις, δεν θα βρεις πολλούς.

Οι Καπετάν Μιχάληδες μάς τέλειωσαν… Ούτε τον Ζορμπά σου διαβάζουν πλέον οι άνθρωποί της πολιτείας… Τι ελπίδα να έχει έτσι το μικρό μας, όπως το καταντήσαμε, Κάστρο; Πού την ξεπουλήσαμε τη ζωή μας;

Μην ψάχνεις, παππούλη, δεν θα βρεις ούτε ποιητάδες και συγγραφείς, δεν θα βρεις πολλές ευαίσθητες ψυχές να πονάνε τον τόπο και να θέλουν να κάμουν το χρέος τους…Εκτός κι αν το χρέος τους ταυτίζεται με το οικονομικό όφελος. Αν πρόκειται να διεκδικήσουμε κάποιες αποζημιώσεις, το χρέος θα το κάμουμε. Γι αυτό και δεν μας πειράζει που οι δυνατοί κάθονται στις καρέκλες για τη βολή τους και το δικό τους όφελος…

Εσύ όμως δεν έλεγες ότι ο πιο ιερός αγώνας είναι εκείνος που ξέρεις ότι είναι χαμένος; Και δεν είναι αγώνας για τον εαυτό σου. Αλτρουισμός είναι αυτό. Μα δεν την ξέρει αυτή τη λέξη το Κάστρο σου…

Κατάλαβες, νομίζω, ότι είναι άλλος ο πολιτισμός τώρα. Είναι άλλες οι προτεραιότητες. Είναι πλέον το χρήμα που κάνει κουμάντο. Αν το ’χουμε, δεν μας λείπει τίποτε. Αν δεν το ’χουμε, χαμένα έχουμε τα πάντα…

Τι λες τώρα παππούλη Νίκο; Είναι το Μεγάλο Κάστρο η πόλη να πάρεις πάλι φόρα για τη ζωή;

Τι ωραία λόγια έγραψες στην «Αναφορά στον Γκρέκο». Ποιος τ’ άκουσε όμως…

«Όταν με τη θεία και κωμική έπαρση της νιότης γυρίζαμε ως τα ξημερώματα τους δρόμους του Μεγάλου Κάστρου, με τι πεποίθηση κι ορμή γκρεμίζαμε και ξαναχτίζαμε τον κόσμο. Δε μας χωρούσαν τα τείχη της μικρής μας πολιτείας, μήτε οι ιδέες που μας είχαν μάθει οι δασκάλοι, μήτε μπορούσαμε να βολευτούμε μέσα στις συνηθισμένες χαρές και φιλοδοξίες των ανθρώπων∙ όλο και λέγαμε: «Να σπάσουμε τα σύνορα». Ποιά σύνορα; Δεν ξέραμε· ανοίγαμε μονάχα τα μπράτσα μας, σαν να πλαντούσαμε».

Φαίνεται –όμως- ότι ο θεός τελικά αποδέχτηκε το παράπονο - ευχή του Καπετάν Μιχάλη, και μας τιμώρησε: «Έχω παράπονο του Θεού που δεν μας έκανε ατσαλένια τα κορμιά των Κρητικών, να μπορούμε να βαστάξουμε εκατό, διακόσια, τρακόσια χρόνια, όσο να λευτερώσουμε την Κρήτη. κι ύστερα, ας γενούμε μπούλβερη και κουρνιαχτός. ...;»

Ο αγέρας στο Μεγάλο Κάστρο δεν είναι ο ίδιος που σου έδωσε πνοή … Δεν είναι αυτός που σου φύσηξε στο πρόσωπο …Συμφωνείς; Ε, πού πας; Γιατί μας αφήνεις μόνους κι εσύ; Ούτε να μας μαλώσεις; Αυτή είναι η τιμωρία μας… Η απαξίωση των Μεγάλων Ψυχών… Πότε θα μας παρατήσει κι ο καπετάνιος Άγιός μας… Για να νιώσουμε απόλυτη ανασφάλεια…

Σοφά έγραψες. Δεν υπάρχουν ιδέες - υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες - κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει.

Κοντύναμε όλοι μας… Μαζί με το Κάστρο σου…

Πλαντώ, παππούλη Νίκο…

Τα Kείμενα των Kορυφαίων: “Ω! δεν υπάρχει πιο πολύτιμο απ’ τη ζωή!”

Ενα κείμενο-ύμνος της Γαλάτειας Καζαντζάκη για τη ζωή, γραμμένο το 1909 στο Ηράκλειο με αφορμή την ποίηση του Καβάφη

Του Αλέκου A. Ανδρικάκη andrikakis@patris.gr

Ένας ύμνος από τη Γαλάτεια Καζαντζάκη για τη ζωή, το μεγαλύτερο δώρο προς τον άνθρωπο, με αφορμή τη γνωριμία της με την ποίηση του Καβάφη. Μια σπάνια κριτική μελέτη - υποδοχή για τον «κουρασμένο» στην ψυχή Αλεξανδρινό, «περιθωριακό» τότε για τη λογοτεχνική ελίτ, που γράφτηκε στο Ηράκλειο το 1909 και δημοσιεύτηκε στον «Νουμά»

Μ’ ένα κείμενο ύμνο προς τη ζωή, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, Αλεξίου ακόμη, διατυπώνει κριτικά την πρώτη γνωριμία της με τον μεγάλο Αλεξανδρινό, τον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη, και την ποίησή του. Πρόκειται για ένα σπάνιο κείμενο, που γράφτηκε στο Ηράκλειο στις 4 Δεκεμβρίου 1909 και δημοσιεύτηκε στον περίφημο «Νουμά», την εφημερίδα των δημοτικιστών, στις 14 Φεβρουαρίου 1910.

Είναι η εποχή που ο Καβάφης είναι περίπου αποδιοπομπαίος για την ποιητική και λογοτεχνική ελίτ της Αθήνας. Κάτι σαν περιθωριακός (πολλοί λένε και εξαιτίας των σεξουαλικών προτιμήσεών του), για το κατεστημένο της ελληνικής διανόησης. Ακόμη κι ο μεγάλος Κωστής Παλαμάς τον αντιμετώπισε μάλλον τυπικά, δεν τον υποδέχτηκε όπως του άξιζε, επηρεασμένος από το γενικότερο περιβάλλον.

Είναι όμως ταυτόχρονα η περίοδος που η Ελλάδα κοινωνικά και πολιτικά συγκλονιζόταν συθέμελα. Κάθε τι το δεδομένο, το κατεστημένο, έβλεπε καχύποπτα το νέο. Ο Καβάφης, φυσικά, δεν ήταν ούτε νέος, αφού έφτανε πια τα 47 χρόνια του όταν δημοσιευόταν το κείμενο της Γαλάτειας, ούτε βέβαια καινούργιος και άγνωστος στον ποιητικό λόγο. Αλλά ήταν άκρως σνομπαρισμένος.

Η «αιρετική» Γαλάτεια, η γυναίκα για την οποία έναν χρόνο νωρίτερα ο Νίκος Καζαντζάκης είχε εκφράσει δημόσια, μέσα από τις στήλες επίσης του «Νουμά», το θαυμασμό του για τη λογοτεχνική της αξία και τη φυσική της ομορφιάi, ανέλαβε την ευθύνη να «περάσει» τον Καβάφη στο ελληνικό κοινό και στην κατεστημένη (όχι πάντα συντηρητική, αφού και η θεωρούμενη προοδευτική τον αντιμετώπισε, αρχικά, με τον ίδιο περιφρονητικό τρόπο) διανόηση.

Είναι η περίοδος που η μεγάλη Καστρινή συγγραφέας (αδικημένη ακόμη και σήμερα από τη «λογοτεχνική επετηρίδα», πιθανώς εξαιτίας της «σκιάς» του Καζαντζάκη, με τον οποίο αργότερα, μετά το χωρισμό τους, τα έβαλε με τρόπο που αυτό-αδικήθηκε), αρχίζει τη σχέση με τον μετέπειτα σύζυγό της. Ο Καζαντζάκης ήδη υπογράφει ως «Πέτρος Ψηλορείτης», εκείνη, κατ’ αντιστοιχία, ως «Πετρούλα Ψηλορείτη», υπογραφή που χρησιμοποιεί και στο συγκεκριμένο κείμενο.



Η κουρασμένη ψυχή του κλείστηκε στα «Τείχη»

Με την κριτική μελέτη που δημοσιεύει στις «Φιλολογικές Επιφυλλίδες» του «Νουμά», η συγγραφέας έρχεται να επικυρώσει την ποίηση του Καβάφη ως μεγάλη, αλλά να κατηγορήσει, με προσεγμένο αλλά εμφανή τρόπο, τον ίδιο επειδή δεν επιτρέπει στον ποιητικό λόγο του να ανοίξει όσο του αξίζει τα φτερά του, εξαιτίας των τειχών που απλώθηκαν γύρω από τον ίδιο, χωρίς να αντιδράσει, αλλά και της κουρασμένης, της «μαραζάρικης κι αρρωστημένης ψυχής του».

«Κυτάζει τη ζωή μέσα από τ’ αψηλά τείχη, που όπως ο ίδιος μάς λέει, κάποιοι έχτισαν γύρω του», γράφει. «Κ’ είναι φριχτά αψηλά τα τείχη της σκλαβιάς και μαραζάρικη κι αρρωστημένη η ψυχή που αναστενάζει εκεί μέσα – δυστυχώς, για την ωραία ποίηση του κ. Καβάφη, που τόσα πράματα θα μας έλεγε αν έβγαινε στον ήλιο και στα λουλούδια, στις χιονιές και τις μπόρες».

Η Γαλάτεια, όμως, βρίσκει την αφορμή να υμνήσει το δώρο της ζωής, κάνοντας τη δική της αντιπαράθεση με τη «μαραζάρικη» αντιμετώπιση του Καβάφη. Χαρακτηριστική η αναφορά της που ακολουθεί:

«Όταν επιπόλαια κυτάζεις τη ζωή, σκλάβος της γίνεσαι και παιγνίδι, πετώντας απ’ τη χαρά στον πόνο κι απ’ τον πόνο στη χαρά. Όταν βαθύτερα την κυτάζεις, νοιώθεις τη φριχτή ματαιότητα κάθε χειρονομίας και κάθε κραυγής. Ανέγγιχτος είσαι από τη χαρά κι από τον πόνο. Κι όταν ακόμα πιο βαθειά κυτάξεις την ύπαρξη, τόσο πιο αρμονική και τόσο πιο ωραία θα τηνε βρεις. Θα δεις, ένας ρυθμός συνταράζει σ’ ένα μουσικό ξέσπασμα ανεκλάλητης χαράς, όλα τα πράματα που ζούνε και βιάζουνται, γιατί ξέρουν πως γρήγορα θα πεθάνουν. Οι διάκρισες χαράς και πόνου, ομορφιάς κι ασκήμιας δεν υπάρχουν πιά. Όλα αδερφώνουνται και μεθούνε κυτάζοντας τον ήλιο. Ω! δεν υπάρχει πιο πολύτιμο από τη ζωή!»



Το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο Όχι

Παρά τις επιφυλάξεις και αντιρρήσεις που διατυπώνει για την κουρασμένη καβαφική ψυχή, που αποτυπώνεται στην ποίησή του, η Γαλάτεια υποδέχεται τον Αλεξανδρινό όπως του αξίζει: αναγνωρίζει και τη φιλοσοφική του αντίληψη και την ευαισθησία τους.

«Την ποίηση του κ. Καβάφη –σημειώνει- δυό μου φάνηκαν πως την ξεχωρίζουν χαραχτηριστικά: Η βαθειά φιλοσοφική αντίληψη του Ανθρώπου που πολλά ξέρει, κ’ η αισταντικότητα του Ποιητή. Από το ένα μέρος η κουρασμένη σκέψη που όλα τα ξέρει μάταια κι ανώφελα, κι από τ’ άλλο η ευαίσθητη ψυχή που είδε το φριχτό θέαμα της ζωής και δεν μπόρεσε να βαστάξει κ’ έσπασε. Δεν έσπασε ολότελα, λύγισε. Κι ανάμεσα στα γόνατά της τώρα, με κλειστά τα μάτια, κρύβει το κεφάλι της, θυμάται τα όσα είδε και θρηνεί. Πολλά μελέτησε φαίνεται ο κ. Καβάφης. Τα αιστήματα μήνες πολλούς και χρόνια μένουν μέσα του και σιγοσταλάζουν και πετρώνουνται στο νου του κι αποκρυσταλλώνουνται σε μια σκέψη».

« Έτσι-ξεκαθαρίζει, αναγνωρίζοντας και τη μεστή ποιητική του- τα ποιήματα του κ. Καβάφη, αργά και σταλαχτά μάς έρχουνται και σα σταλαχτίτες του υπομονετικού καιρού φαντάζουνε. Ιδίως, συναιστήματα του λογισμού και του κορμιού τρανταχτά, που σε πολυσέλιδους λυρισμούς θα μας ξέχυνε κάποιος άλλος ποιητής, θορυβώδης και πληβείος, σεμνά κι αριστοκρατικά μάς δείχνει ο κ. Καβάφης».

Και ως παράδειγμα παραθέτει το περίφημο ποίημά του «Che fece .... il gran rifiuto» του 1901, για το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο Όχι, που κάποτε είμαστε μπροστά στην ευθύνη να επιλέξουμε. Σημειώνουμε ότι ο τίτλος του συγκεκριμένου ποιήματος είναι στίχος του Ντάντε (Inferno, III, 60), και σημαίνει «Εκείνος που έκανε… τη μεγάλη άρνηση».

Στην παρουσίασή της κάνει και πολλές αυθαιρεσίες η Γαλάτεια. Συχνά αλλάζει τη γραφή των λέξεων από τα ποιήματα του Καβάφη, ώστε να τις φέρει πιο κοντά στη δημοτική! Π.χ., στο ποίημα «Τα Τείχη», διορθώνει το «ανεπαισθήτως», αναφορά που χαρακτήρισε τον Καβάφη, με το «αναισθήτως»! Ή στο ποίημα «Τα παράθυρα», το «βαρυές» του ποιητή το αλλοιώνει σε «βαρειές», το «να ’βρω» το μετατρέπει σε «ναύρω» κ.ο.κ. Ακόμη και παραλείψεις στίχων εντοπίζουμε (τους συμπληρώνουμε), αλλά πιθανώς αυτό να οφείλεται απλώς σε λάθος στην αντιγραφή.

Παρουσιάζουμε στη συνέχεια ολόκληρη την κριτική μελέτη της «Πετρούλας Ψηλορείτη», σε γραφή ακραία δημοτική, χωρίς φυσικά να κάνουμε παρεμβάσεις ακόμη και σε οφθαλμοφανείς αλλοιώσεις λέξεων (διπλά σύμφωνα κλπ).

Το φύλλο του «Νουμά» εντοπίσαμε στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Πατρών.

*βλ. «Νουμάς» φ. 348, «Κεριακή 14 του Θεριστή 1909» και «Πατρίς», 14 Δεκεμβρίου 2009, «Τα κείμενα των κορυφαίων», «Ένα άρθρο του Ν.Καζαντζάκη για τη Γαλάτεια στα 1909 που τους έφερε κοντά!».
πηγή: http://www.patris.gr/

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ AΠΟ ΤΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ:Στο «τραπέζι» του Συμβουλίου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση η πρόταση του υπ. Παιδείας

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ AΠΟ ΤΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ:Στο «τραπέζι» του Συμβουλίου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση η πρόταση του υπ. Παιδείας 

 Η πρόταση του υπ. Παιδείας για το Νέο Λύκειο θα παρουσιαστεί από τον Γενικό Γραμματέα του υπ. Παιδείας στο  Συμβούλιο Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (ΣΠΔΕ) , αύριο  Τρίτη 5 Ιουλίου 2011 και ώρα 10.00 το πρωί στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων των Γενικών Αρχείων του Κράτους, οδός Δάφνης 61, Ψυχικό.

Στην περίπτωση που δεν ολοκληρωθεί η συζήτηση του θέματος την Τρίτη 5 Ιουλίου, η συνεδρίαση θα συνεχιστεί και την Τετάρτη 6 Ιουλίου 2011 και ώρα 10.00 το πρωί στον ίδιο χώρο.

Τον ερχόμενο Σεπτέμβριο η Α’ Λυκείου θαλειτουργήσει με βάση το νέο πρόγραμμα σπουδών ενώ από το σχολικό έτος 2012‐13 θα είναι έτοιμα και τα νέα προγράμματα σπουδών για τη Β’ και Γ’ Λυκείου. Οι μαθητές που θα φοιτούν στην Α’ Λυκείου το ερχόμενο σχολικό έτος θα εισαχθούν στα Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ με βάση το νέο σύστημα εισαγωγικών εξετάσεων το οποίο θα ισχύσει για πρώτη φορά το σχολικό έτος 2013‐

14. Στη συνέχεια περιγράφονται διεξοδικότερα οι αλλαγές ανά τάξη.

Α’ Λυκείου

• • Η Α’ Λυκείου αποτελεί τάξη γενικής παιδείας. Οι μαθητές δεν εξειδικεύονται σε αυτή την

τάξη. Ωστόσο μπορούν σταδιακά να αρχίσουν να προσανατολίζονται με τη δυνατότητα που

τους παρέχεται να επιλέξουν μια ερευνητική εργασία ανά τετράμηνο με θέμα που

εντάσσεται στους κύκλους «Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες», «Τέχνη και

Πολιτισμός», «Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογία» και «Περιβάλλον και

Αειφόρος Ανάπτυξη» ή με θέμα που συνδυάζει κάποιους από τους προαναφερόμενους

κύκλους.

• • Μειώνεται κατά 8 ο συνολικός αριθμός των μαθημάτων (από 16 γίνονται 8) ώστε αφενός

μεν οι μαθητές να εμβαθύνουν και να αποκτούν ουσιαστικές γνώσεις σε κεντρικής

σημασίας γνωστικά αντικείμενα και αφετέρου να αναδειχθεί η εσωτερική ενότητα πολλών

μέχρι σήμερα κατακερματισμένων γνωστικών αντικειμένων. Συγκεκριμένα,

Α) δημιουργείται ενιαίο μάθημα με τίτλο «Ελληνική Γλώσσα (Αρχαία και Νέα Ελληνική

Γλώσσα και Γραμματεία)» με διακριτούς κλάδους την «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και

Γραμματεία», τη «Νεοελληνική Γλώσσα» και τη «Νεοελληνική Λογοτεχνία» ώστε να

αναδεικνύεται ο πλούτος, η ιστορική συνέχεια και η εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και

γραμματείας.

Β) ενοποιούνται τα μέχρι σήμερα ανεξάρτητα μαθήματα της «Άλγεβρας» και της

«Γεωμετρίας» σε ένα ενιαίο μάθημα με τίτλο «Μαθηματικά».

Πρόταση για το Νέο Λύκειο

15

Γ) δημιουργείται ενιαίο μάθημα με τίτλο «Φυσικές Επιστήμες» με διακριτούς κλάδους τη

«Φυσική», τη «Χημεία», και τη «Βιολογία» (με έμφαση στο ανθρώπινο σώμα και την

λειτουργία του) που προστίθεται στην Α’ Λυκείου.

Δ) το μάθημα της «Τεχνολογίας» ενσωματώνεται στην ερευνητική εργασία (project).

Ε) το μάθημα «Αρχές Οικονομίας» μεταφέρεται ουσιαστικά στη Β’ Λυκείου όπου οι

μαθητές βρίσκονται πλησιέστερα στην ηλικία του ενήλικου πολίτη και άρα έχουν

περισσότερα ερεθίσματα και ενδιαφέρον για να αντιληφθούν τα οικονομικά φαινόμενα.

Στ) Ο «Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός» που σήμερα είναι ένα υποβαθμισμένο

μονόωρο μάθημα στην τάξη αυτή, αναδιοργανώνεται πλήρως και εντάσσεται ως οριζόντια

δράση στη σχολική ζωή όπου οι μαθητές, μέσω σύγχρονων εκπαιδευτικών προσεγγίσεων

(π.χ. προσκλήσεις στο σχολείο επαγγελματικών ενώσεων, σύνδεση με επαγγελματίες κατά

τη διεξαγωγή των projects) και αναβαθμισμένων ψηφιακών υπηρεσιών επαγγελματικού

προσανατολισμού και συμβουλευτικής, υποστηρίζονται πλήρως για να επιλέξουν το

επαγγελματικό τους μέλλον.4

Ζ) οι μαθητές επιλέγουν υποχρεωτικά μια ερευνητική εργασία ανά τετράμηνο η οποία

αξιολογείται και βαθμολογείται ισοδύναμα με όλα τα υπόλοιπα μαθήματα.

• • Μειώνονται κατά 2 οι ώρες διδασκαλίας.

Β’ Λυκείου

• • Η Β’ Λυκείου αποτελεί τάξη πρώτης εξειδίκευσης σε μια από τις δυο κατευθύνσεις: α)

Κατεύθυνση A (κυρίως για μαθητές που έχουν αποφασίσει να ακολουθήσουν σπουδές σε

θετικές, τεχνολογικές, ή επιστήμες υγείας) και β) Κατεύθυνση Β (κυρίως για μαθητές που

έχουν αποφασίσει να ακολουθήσουν κλασσικές, και ανθρωπιστικές επιστήμες). Οι μαθητές

που σκοπεύουν να ακολουθήσουν σπουδές είτε στο πεδίο των οικονομικών, είτε στο πεδίο

των κοινωνικών και των πολιτικών επιστημών μπορούν να ακολουθήσουν όποια από τις

δυο κατευθύνσεις επιθυμούν. Με τον τρόπο αυτό για μια μεγάλη μερίδα μαθητών και

αντίστοιχα για ένα μεγάλο εύρος σπουδών, οι επιλογές στη Β’ Λυκείου δεν έχουν οριστικό

χαρακτήρα, αφήνοντας σημαντικό βαθμό ευελιξίας ακόμα και σε αυτό το προχωρημένο

επίπεδο.

4 Προχωράμε στην ανανέωση των Βάσεων Δεδομένων του Εθνικού Κέντρου Επαγγελματικού

Προσανατολισμού (ΕΚΕΠ) με τη σύνδεση της Διαδικτυακής Διαδραστικής Πύλης με τις Βάσεις ΠΛΟΗΓΟΣ

(http://ploigos.ekep.gr) και ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ (http://ichnilatis.ekep.gr) για την έγκυρη, αποτελεσματική και

επικαιροποιημένη πληροφόρηση.

Πρόταση για το Νέο Λύκειο

16

• • Μειώνεται κατά 5 ο συνολικός αριθμός μαθημάτων (από δεκαεπτά μαθήματα σε

δώδεκα). Και οι δυο κατευθύνσεις έχουν ίδιο αριθμό μαθημάτων.

• • Μειώνονται κατά 1 ή 2 οι ώρες διδασκαλίας (ανάλογα με την κατεύθυνση που μέχρι

σήμερα ακολουθούσαν).

Γ’ Λυκείου

• • Η Γ’ Λυκείου είναι η τάξη στην οποία ολοκληρώνεται η εξειδίκευση των μαθητών, αφού:

α) οι μαθητές της κατεύθυνσης A της Β’ Λυκείου ακολουθούν την ομώνυμη κατεύθυνση Α

και στη Γ’ Λυκείου (για μαθητές που σκοπεύουν να ακολουθήσουν θετικές, τεχνολογικές ή

σπουδές στις επιστήμες υγείας)

β) οι μαθητές της κατεύθυνσης Β της Β’ Λυκείου ακολουθούν την ομώνυμη κατεύθυνση Β

της Γ’ Λυκείου (για μαθητές που σκοπεύουν να ακολουθήσουν κλασικές και ανθρωπιστικές

επιστήμες),

γ) οι δε μαθητές είτε της κατεύθυνσης Α, είτε της κατεύθυνσης Β της Β’ Λυκείου που

σκοπεύουν να ακολουθήσουν σπουδές στα πεδία των οικονομικών, των κοινωνικών και

των πολιτικών επιστημών ακολουθούν την ενδιάμεση κατεύθυνση ΑΒ της Γ’ Λυκείου.

• • Μειώνεται κατά 6 ο συνολικός αριθμός μαθημάτων (από δεκαέξι μαθήματα σε δέκα).

Όλες οι κατευθύνσεις έχουν ίδιο αριθμό μαθημάτων.

• • Αυξάνονται κατά 4 οι διδακτικές ώρες.__

 http://www.esos.gr

 

ΕΦΗΒΕΙΑ: Η εποχή της επανάστασης!

Όνομα: Έλντα

Επώνυμο: Πρινιανάκη

Μάθημα: έκθεση

Τάξη: Α’3 ΓΕΛ ΜΟΙΡΩΝ

Σχολ. Έτος: 2010-2011

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Βέρα Δακανάλη

ΕΦΗΒΕΙΑ: Η εποχή της επανάστασης!

Η εφηβεία ως μεταβατική περίοδος

Η εφηβεία είναι η περίοδος της μετάβασης από την παιδική ηλικία στην ώριμη ηλικία και έχει ως κέντρο της την ήβη. Σαν όρος αφορά το σύνολο των ψυχικών λειτουργιών που συντελούνται επί της ήβης για να μπορέσει το άτομο να ενσωματώσει ψυχικά τις μεγάλες αλλαγές που προκύπτουν από αυτήν. Τα όριά της χρονικά είναι αρκετά ασαφή.

   Κατά την εφηβεία επιτελείται μια σειρά εντόνων και ραγδαίων αλλαγών στο σωματικό, συναισθηματικό,  ψυχολογικό και κοινωνικό τομέα που δημιουργούν αισθήματα αναστάτωσης, ρευστότητα, αμφιταλάντευση και ενδυνάμωση των συγκρούσεων  σε διαπροσωπικό επίπεδο. Η φύση δουλεύει με το δικό της ρυθμό: το σώμα αλλάζει δημιουργώντας ορμές και επιθυμίες. Συχνά αυτές τις επιθυμίες ο έφηβος δεν καταφέρνει να τις συνειδητοποιήσει αλλά και να τις ελέγξει, με αποτέλεσμα να του προκαλούν εκρήξεις είτε βίας είτε αδυναμίας μπροστά σε αυτό που θα ήθελε να πραγματοποιήσει αλλά δεν είναι ικανός ακόμα.

   Χαρακτηριστικά της εφηβείας είναι η εναντιωματική συμπεριφορά προς τους γονείς, η αποστασιοποίηση από το οικογενειακό περιβάλλον και η προσήλωση στην ομάδα συνομηλίκων, η αμφιθυμία, η ευερεθιστικότητα, το αίσθημα θλίψης, άγχους, μοναξιάς, πλήξης, ντροπής, η ταλάντευση μεταξύ υπέρμετρα υψηλής κα χαμηλής αυτοεκτίμησης, και αυτοπεποίθησης, ο πειραματισμός.

   Στην πραγματικότητα η εφηβεία είναι μία ανακατάταξη: οι μεταβολές σε σχέση με το σώμα συμπαρασύρουν και μεταβολές σε σχέση με τους άλλους και τον κόσμο στο σύνολό του, πρωτίστως όμως, οδηγούν τον έφηβο στη δημιουργία ταυτότητας για να σταθεί, σύντομα, στον κόσμο των ενηλίκων. Αναμφισβήτητα η διεργασία του ποιείν εαυτόν’’ έχει μεγάλη ένταση. Προϋποθέτει την ΄΄αποψευδαισθητοποίηση’’ από την αρχική υπόσχεση των ενηλίκων: δεν είναι όλα εφικτά, δεν είναι κανείς παντοδύναμος και δεν προστατεύεται αιώνια. Ταυτόχρονα όμως το σώμα του εφήβου που αλλάζει του λέει ότι ‘΄μπορεί’’  ίσως να κάνει πραγματικότητα ότι θελήσει.

   Γι’αυτό και στην εφηβεία είναι συχνά τα περάσματα στην πράξη: από τις πόρτες που κλείνουν βίαια ως τη χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών. Οι έφηβοι που πράττουν αντί να σκέφτονται, είτε προσπαθούν να ηρεμήσουν από το υπερβολικό άγχος τους για όλα αυτά που τους συμβαίνουν μέσα τους, είτε όταν χτυπούν για παράδειγμα τις πόρτες αντί να χτυπήσουν τις μητέρες τους, μεταθέτουν το θυμό τους.

   Οι έφηβοι δεν μιλάνε. Όχι γιατί δεν έχουν τι να πουν, αλλά γιατί όλα μέσα τους είναι συγκεχυμένα και βιώνουν μία αδιόρατη αίσθηση κινδύνου. Βρίσκονται γεμάτοι ανασφάλεια μπροστά σε αλλαγές. Έχουν διλλήματα στο ηθικό επίπεδο, αμφισβητούν αρχές και αξίες στην προσπάθεια να επαναπροσδιορίσουν τους γονείς τους, για να καταφέρουν αργότερα να τους αποχωριστούν, να μπουν δηλαδή σε μία νέα ενήλικη σχέση μαζί τους. Ζητούν το ενδιαφέρον των ενηλίκων για αυτή την απίστευτη εξέλιξη που συντελείτε μέσα τους, όταν όμως το ενδιαφέρον αυτό εκδηλώνεται νιώθουν συχνά ακινητοποιημένοι.

   Ένας άλλος ενήλικας που θα παίξει ρόλο του τρίτου γονέα που θα ακούσει τον έφηβο χωρίς τη συναισθηματική εμπλοκή και την αγωνία του γονιού, είναι πολύ χρήσιμος σε ορισμένες περιπτώσεις. Ιδιαίτερα δε, όταν έχει αρχίσει να φαίνεται πως ο έφηβος δεν καταφέρνει να ενσωματώσει με ευκολία τις αλλαγές: κρύβει τη νεοευρεθείσα σεξουαλικότητά του πίσω από τα παραπανίσια κιλά, εμφανίζει διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα, αποσύρεται ψυχικά από τις σχέσεις του με τους άλλους.

   Η λέξη βγαίνω είναι μία λέξη κλειδί για την εφηβεία. Σημαίνει ταυτόχρονα το βασανιστήριο των γονιών το βράδυ (δηλαδή βραδινή έξοδος), το έχω μια ερωτική σχέση, αλλά σημαίνει ακόμα και βγαίνω από το κουκούλι μου. Σημαίνει εν τέλει τη δύναμη της μεταμόρφωσης που συντελείται στην εφηβεία. μεταμόρφωση επώδυνη μεν, απαραίτητη και γεμάτη χαρά και δύναμη δε. Όταν οι έφηβοι έχουν διδαχθεί να εμπιστεύονται τη ζωή, εμπιστεύονται και την αλλαγή τους και καταφέρνουν να γράψουν την προσωπική τους ιστορία στο μέλλον, συνδέοντάς την με το παιδικό τους παρελθόν.

Τα προβλήματα των εφήβων

Η εφηβεία σαν έννοια είναι, σε μεγάλο βαθμό, δημιούργημα του δυτικού πολιτισμού. Σε άλλες πιο απλές κοινωνίες, οι νέοι μόλις καταστούν έτοιμοι βιολογικά για τεκνοποίηση, θωρούνται ενήλικες. Αντίθετα, στις δυτικές κοινωνίες η εφηβεία είναι μια περίοδος χάριτος - μια περίοδος προπαρασκευής και ωρίμανσης - ώστε οι έφηβοι να προετοιμαστούν για τις πολυσύνθετες υποχρεώσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν ως ενήλικες. Στην Ελλάδα ειδικότερα, η εφηβεία τείνει να παρατείνεται για όλο και περισσότερα χρόνια, καθώς συχνά οι οικογένειες προστατεύουν τα παιδιά τους κατά τη δεύτερη αλλά και τρίτη δεκαετία της ζωής τους. Η εφηβεία μπορεί να παρομοιαστεί με έναν ανεμοστρόβιλο που παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του, και αφήνει πίσω του ένα τελείως νέο τοπίο. Όλοι μας την έχουμε περάσει, περισσότερο ή λιγότερο έντονα, οι πιο πολλοί από εμάς την έχουμε συνδέσει με τα μαθητικά μας χρόνια και συχνή είναι η νοσταλγία που νιώθουμε για την εποχή εκείνη. Στην πραγματικότητα, είναι μια ηλικία που πολύ συχνά ωραιοποιείται από τους μεγάλους. Το μυαλό όμως ξεγελιέται, τείνει να απωθεί, να σβήνει όλα εκείνα τα δυσάρεστα πράγματα που μας βασάνισαν τα χρόνια εκείνα, και θυμάται μόνο πως τα πράγματα τότε ήταν πιο έντονα, πιο χρωματιστά, πολλές πράξεις ρουτίνας σήμερα, τότε είχαν την υπόσταση πρωτόγνωρων εμπειριών. Σήμερα θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε τα χρόνια της εφηβείας, όχι τόσο για να τα εκλογικεύσουμε και μοιραία να απομυθοποιήσουμε την αίγλη που έχουν επάνω σε μας τους μεγάλους, αλλά για να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τους εφήβους καλύτερα, να αφουγκραστούμε τις ανησυχίες και τους πόθους τους, και να κατανοήσουμε τις αδυναμίες τους. Σήμερα λοιπόν, θα αναφερθούμε στις αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εφηβεία, αλλαγές τόσο ορμονικές, βιολογικές όσο και συναισθηματικές, διανοητικές και κοινωνικές, και θα διερευνήσουμε τις συγκρούσεις που δημιουργούνται, και είναι απόρροια των αλλαγών αυτών.
Χαρακτηριστικά προβλήματα της εφηβείας
 Εφηβεία και Κατάχρηση Νόμιμων και Παράνομων Ουσιών: Αποτελεί για πολλούς το πιο σημαντικό πρόβλημα όχι μόνο της εφηβείας αλλά και της κοινωνίας μας ολόκληρης, και πιθανόν να είναι, καθώς τα ναρκωτικά τις πιο πολλές φορές αποτελούν ένα ταξίδι χωρίς γυρισμό. Η τάση των εφήβων να εξαρτώνται από αυτά έχει να κάνει με τα χαρακτηριστικά της εύθραυστης εφηβικής προσωπικότητας: Χαμηλή αυτοεκτίμηση, που διογκώνεται και ξεφουσκώνει τάχιστα, άγχος, δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις, περιέργεια η, ανάγκη συμμετοχής σε μια παρέα, η επιθυμία τους να δείξουν πως μεγάλωσαν, η αμφισβήτηση των κοινωνικών κανόνων, όλα αυτά αποτελούν ευαίσθητους παράγοντες που δύνανται να οδηγήσουν τους εφήβους στη δοκιμή αρχικά και στον εθισμό μετέπειτα σε εξαρτησιογόνες ουσίες. Δεν μπαίνω στον πειρασμό να προτείνω λύσεις για το θέμα αυτό. Οι ρίζες του είναι τόσο βαθιές και πολυσύνθετες και μια επιφανειακή και ευκαιριακή του προσέγγιση θα ήταν ανεύθυνη. Επιτρέψτε μου ωστόσο να επισημάνω πως οι έφηβοι ενδιαφέρονται ελάχιστα για το μέλλον τους, η ζωή τους είναι το παρών, και προειδοποιήσεις που έχουν να κάνουν με την μελλοντική τους υγεία λίγο μπορούν να τους αγγίξουν. Δυστυχώς τα ναρκωτικά έχουν συνηθιστεί με τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης κατά την εφηβεία, με το μεγάλωμα του εφήβου και οποιαδήποτε αντιμετώπιση πρέπει να το λαβαίνει αυτό υπόψη της.
Το  αλκοόλ
Οι γονείς οφείλουν να διδάσκουν τους νέους με το παράδειγμά τους και να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για τους κινδύνους που ενέχει για την υγεία η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Επίσης οφείλουν να παρουσιάζουν με σαφήνεια την μη αποδεκτή συμπεριφορά και τις συνέπειες που έχει η παράβλεψη αυτών των προσδοκιών. Ωστόσο, είναι σημαντικό να μην αντιδρούν υπερβολικά, αλλά να αξιολογούν την κατάσταση προτού ενεργήσουν κατά τρόπο που θα μπορούσε να αποβεί επιζήμιος μακροπρόθεσμα. Πολλοί νέοι που πίνουν δεν κάνουν κατάχρηση και πολλοί άλλοι πειραματίζονται αλλά δεν γίνονται τακτικοί χρήστες. Το αλκοόλ αποτελεί προϊόν που προωθείται υπερβολικά ,εξωραΐζεται και δεν παρουσιάζεται ως κάτι που μπορεί να βλάψει την υγεία. Οι γονείς οφείλουν να διασφαλίσουν ότι οι νέοι έχουν μια ισορροπημένη εικόνα και λαμβάνουν τα σωστά μηνύματα.
Το κάπνισμα
Δώστε το καλό παράδειγμα και μην καπνίζετε μπροστά στον έφηβο. Ακόμη καλύτερα μην καπνίζετε γενικώς.  Προσπαθήστε να προβλέψετε κάποιες από τις καταστάσεις με τις οποίες θα έρθετε αντιμέτωποι. Ο έφηβος μπορεί να παραδεχθεί ότι καπνίζει. Αν το σκεφτείτε και σκεφτείτε την αντίδρασή σας εκ των προτέρων, μπορείτε να παραμείνετε ψύχραιμοι όταν συμβεί και να το αντιμετωπίσετε λογικά. Αν βρίσκεστε ήδη σε διαμάχη για αυτό το θέμα, όσο περισσότερη ανησυχία δείχνετε, τόσο περισσότερο τείνουν οι έφηβοι να σκάβουν το λάκκο τους. Ξεκαθαρίστε για ποιον λόγο δεν εγκρίνετε το κάπνισμα, και να θυμάστε ότι έχετε το δικαίωμα να μένετε σε ένα σπίτι χωρίς καπνό. Στο τέλος, αν οι έφηβοι επιλέξουν να καπνίζουν, τότε είναι επιλογή τους και πρέπει να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες. Καθήκον του γονέα είναι να βεβαιωθεί ότι η επιλογή στηρίζεται σε σωστή πληροφόρηση.







Εφηβεία και Διαταραχές διατροφής. Στις διαταραχές διατροφής εντάσσονται η νευρική ανορεξία και η βουλιμία. Οι διαταραχές αυτές δεν είναι τόσο συχνές όσο η κατάχρηση εξαρτησιογόνων ουσιών αλλά η συχνότητά τους αυξάνεται ανησυχητικά τα τελευταία χρόνια και είναι θανατηφόρες, η ανορεξία μάλιστα σε ένα ποσοστό 10 % των περιπτώσεων. Η νευρική ανορεξία πλήττει πολύ πιο συχνά τα κορίτσια από ότι τα αγόρια και μπορεί να εγκαθιδρυθεί ακόμα κι από την ηλικία των 12 ετών. Χαρακτηρίζεται από μια έντονη ενασχόληση του εφήβου με το σώμα του και το φόβο της παχυσαρκίας. Τα άτομα με νευρική ανορεξία πιστεύουν πως είναι παχύσαρκα ακόμα κι αν είναι σκελετωμένα. Απέχουν συστηματικά από το φαγητό και βρίσκονται σε δίαιτες διαρκείας. Συχνά έχουν βουλιμικά επεισόδια κατά τα οποία καταβροχθίζουν μεγάλες ποσότητες φαγητού και μετά της αφαιρούν με προκλητό εμετό. Είναι μια αρκετά επικίνδυνη κατάσταση καθώς αν δεν αντιμετωπισθεί οδηγεί σε ασιτία και σε κάποιες περιπτώσεις στο θάνατο. Αντίθετα η βουλιμία χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια καταβρόχθισης φαγητού που συχνά συνοδεύονται από εμετό. Τα βουλιμικά άτομα μέσα από τους επαναλαμβανόμενους εμετούς διαταράσσουν το πεπτικό τους σύστημα και την ηλεκτρολυτική τους ισορροπία με δυσάρεστες επιπτώσεις. Όπως γίνεται κατανοητό και οι δύο αυτές διαταραχές είναι αρκετά σοβαρές και χρήζουν εξειδικευμένης και άμεσης αντιμετώπισης. Αν και πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί ως υπεύθυνοι για τη γένεση και τη συντήρηση αυτών των διαταραχών, τελευταία έχει γίνει σαφές πως πρόκειται για πολιτισμικές διαταραχές. Αυτό σημαίνει πως γεννιούνται και συντηρούνται στη βάση των προτύπων ομορφιάς που προβάλει κάθε κοινωνία. Έτσι σε χώρες της Αφρικής και σε άλλες κοινωνίες που δεν προβάλλονται τα καχεκτικά μοντέλα ως πρότυπο ομορφιάς, οι διαταραχές αυτές είναι άγνωστες. Και πάλι ένοχοι φαίνεται να είναι οι εμπορικές εταιρείας μόδας κι ομορφιάς, οι οποίες για να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους, προβάλλουν τον υποσιτισμό ως πρότυπο κομψότητας. Όπως και να' χει η νευρική ανορεξία και η νευρική βουλιμία είναι δυνητικά θανατηφόρες διαταραχές που πρέπει να αντιμετωπίζονται στα πρώτα τους στάδια με τη δέουσα σοβαρότητα.
Τέλος, θα αναφερθούμε στις σχέσεις των εφήβων με το άλλο φύλο, όχι σαν πρόβλημα αλλά σαν μια πηγή ευχαρίστησης και άγχους ταυτόχρονα, που μπορεί να έχει πολύ βοηθητικές αλλά και δυσάρεστες συνέπειες. Οι έφηβοι θέλουν να αρέσουν στο άλλο φύλο, ώστε να νιώσουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και να διαπιστώσουν πως μπορούν να παίξουν σωστά τους νεοαποκτηθέντες τους ρόλους του άντρα και της γυναίκας. Από την άλλη ωστόσο, είναι άπειροι, η αυτοπεποίθησή τους είναι εύθραυστη και τα όρια τους ασαφή. Έτσι, τείνουν να ερωτεύονται - πλατωνικά και μη – να εξιδανικεύουν τους συντρόφους τους, να δίνουν υποσχέσεις παντοτινής αγάπης και να πλήγονται έντονα. Όλα αυτά τα παιχνίδια είναι απαραίτητα ώστε οι έφηβοι να μπορέσουν να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, και να αποκτήσουν πολύτιμες εμπειρίες για το μέλλον. Προσοχή χρειάζεται ώστε οι έφηβοι να είναι ενημερωμένοι γύρω από το σεξ και την αντισύλληψη και σε καμιά περίπτωση να μην κάνουν κάτι παρορμητικό για το οποίο δεν είναι απολύτως σίγουροι. Κατά τη γνώμη μου η κύρια - αλλά όχι η μόνη - πηγή πληροφόρησης των εφήβων για το σεξ δεν πρέπει να είναι ούτε οι συνομήλικοί τους, αλλά ούτε και οι επιστήμονες. Στην πρώτη περίπτωση η πληροφόρηση θα είναι ανεύθυνη, στη δεύτερη θα είναι ψυχρή και μηχανική. Οι γονείς είναι αυτοί που μπορούν υπεύθυνα και με ευαισθησία να μεταδώσουν στα παιδιά τους όλα όσα πρέπει να ξέρουν για το σεξ. Θέλω να κλείσω τονίζοντας πως η εφηβεία είναι, και πρέπει να είναι, μια υπέροχη περίοδος αποκαλύψεων κι έντονων εμπειριών. Εμείς οι μεγάλοι πρέπει να παρέχουμε στους εφήβους ένα δίκτυ ασφαλείας, να αποτελούμε μια σταθερή βάση ώστε οι εξερευνήσεις των εφήβων να γίνονται με ασφάλεια. Στην εφηβεία οι συγκρούσεις είναι απαραίτητες και η απουσία συγκρούσεων μάλλον είναι αυτή που θα πρέπει να μας θορυβήσει. Οι γονείς καλούνται να οπλιστούν με υπομονή, επιμονή και χιούμορ ώστε να συνοδεύσουν τα παιδιά τους στο ταξίδι τους προς τον κόσμο των ενηλίκων. 

Η κατάθλιψη στην εφηβεία

Η  κατάθλιψη είναι ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας που μπορεί να επηρεάσει άτομα όλων των ηλικιών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των εφήβων. Το βασικό χαρακτηριστικό της κατάθλιψης είναι το επίμονο και διαρκές συναίσθημα θλίψης, η ευερεθιστικότητα και η απουσία ενδιαφέροντος ή ικανοποίησης από οποιαδήποτε δραστηριότητα. Τα συμπτώματα αυτά συνοδεύονται από μια σειρά άλλων συμπτωμάτων που επηρεάζουν την όρεξη, τον ύπνο, τα  επίπεδα δραστηριότητας και συγκέντρωσης, την αυτοπεποίθηση του ατόου και την εικόνα του για τον εαυτό του.

Η κλινική κατάθλιψη είναι πολύ διαφορετική από το αίσθημα κακής αίσθησης ή από τα αισθήματα λύπης ή πένθους που συνήθως συνοδεύουν την απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου. Η κατάθλιψη δεν οφείλεται σε προσωπική αδυναμία του ατόμου ούτε σε χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Πρόκειται για μια ψυχική ασθένεια που επηρεάζει όλο το σώμα και έχει αντίκτυπο στον τρόπο που ένα άτομο αισθάνεται, σκέφτεται και συμπεριφέρεται.

Η κατάθλιψη διαστρεβλώνει την πραγματικότητα. Όσοι έχουν κατάθλιψη μπορεί να είναι απρόθυμοι να πιστέψουν ότι έχουν κατάθλιψη. Και οι γύρω του μπορεί να είναι εξίσου απρόθυμοι να δεχθούν ότι κάποιος δικός τους  έχει κατάθλιψη ακόμα και αν γνωρίζουν με τι μοιάζει η κατάθλιψη. Η άρνηση παίζει μεγάλο ρόλο στην συχνή μας αδυναμία να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά μια  ασθένεια που μπορεί να θεραπευθεί επιτυχώς στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων.

Η κατάθλιψη μπορεί να εντάσσεται στα πλαίσια της  διπολικής διαταραχής, δηλαδή να αποτελεί μέρος της μικτής εικόνας της μανιοκατάθλιψης. Μέχρι το 1970, η μανιοκατάθλιψη δεν αναγνωριζόταν ως ψυχιατρική διάγνωση στα παιδιά και στους εφήβους. Σήμερα είναι πλέον γνωστή η αυξημένη συχνότητα έναρξης της νόσου στην εφηβεία (0,3 % νηπιακή ηλικία, 1,8% παιδική ηλικία, 4,7% εφηβεία) και η συνέχισή της στην ενήλικη ζωή. Η διπολική διαταραχή συνήθως ξεκινάει με κατάθλιψη στην προεφηβεία και κατά την εφηβεία εμφανίζεται υπομανία ή μανία.

Η κλινική εικόνα παρουσιάζει μικτά συμπτώματα και από τους δύο πόλους των συναισθηματικών διαταραχών. Καταθλιπτικά συμπτώματα είναι αναμεμιγμένα ή εναλλάσσονται ταχύτατα κάθε λίγες μέρες ή μέσα στην ίδια μέρα. Εξαιρετικά μεγάλη ευερεθιστότητα, ιδιαίτερα το πρωί, και ξεσπάσματα θυμού που διαρκούν μέρες είναι συχνότερα στους εφήβους, αντί για την κλασική ευφορία. Υπάρχει επιβάρυνση στη σχολική επίδοση και στις σχέσεις με τους συνομήλικους και αύξηση του κινδύνου για χρήση ουσιών και αυτοκτονία.

Η διπολική νόσος της εφηβικής ηλικίας έχει μεγαλύτερο κίνδυνο κακής έκβασης από αντίστοιχη νόσο μεγαλύτερης ηλικίας, επειδή παρεμβαίνει σε σημαντικές  αναπτυξιακές διαδικασίες, όπως η ρύθμιση των συναισθημάτων, η απόκτηση ικανοτήτων και η επίτευξη και διατήρηση κοινωνικών σχέσεων. Σύγχρονες έρευνες δείχνουν αυξημένη συχνότητα συναισθηματικών διαταραχών σε οικογένειες εφήβων με διπολική διαταραχή, εύρημα που υπαινίσσεται γενετική βάση της νόσου, η οποία, λόγω της πρώιμης έναρξής της, αποτελεί εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση.

Νέοι και κατάθλιψη: ερευνητικά δεδομένα

Η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Όπως οι περισσότερες ασθένειες, στοχεύει τους ευάλωτους. Και οι έντονες ψυχικές διακυμάνσεις της εφηβείας και των νεαρών ενηλίκων μπορεί να κάνουν τα άτομα αυτά πολύ ευάλωτα. Μπορεί, επίσης, να είναι δύσκολο να εντοπίσουμε την κατάθλιψη σε αυτά τα άτομα. Ο εκνευρισμός, ο θυμός, η απογοήτευση μπορεί να αποτελούν μέρος της συνηθισμένης καθημερινότητας. Μπορεί , επίσης, να είναι ενδείξεις και της κατάθλιψης. Και η φυσική ενεργητικότητα των νέων μπορεί να καλύπτει την κακή διάθεση, την κούραση και τη ληθαργικότητα που μπορεί να είναι πιο εμφανείς στην κατάθλιψη των ενηλίκων.

Πολλοί θεωρούν δεδομένη την ευτυχία του παιδιού τους. Η εικόνα βέβαια ενός εφήβου κλείνεται με τις ώρες στο δωμάτιό του αποφεύγοντας τις συναναστροφές, δεν είναι σπάνια. Η εξήγηση της συμπεριφοράς αυτής από  τον περίγυρο δεν είναι απέχει πολύ από το «θα περάσει». Αγνοεί όμως τα συμπτώματα μιας νόσου που έχει πάρει τη μορφή επιδημίας και στους εφήβους.

Κατά την εφηβεία μια σειρά από αλλαγές σωματικές, ορμονικές και κυρίως ψυχολογικές καθιστούν τον έφηβο συναισθηματικά ευάλωτο. Στην πορεία προς την ενηλικίωση κατανοεί ότι δεν είναι παιδί αλλά ούτε ενήλικος, για αυτό και η συμπεριφορά του χαρακτηρίζεται από συναισθηματικές εξάψεις­ από έντονη χαρά μέχρι έντονη λύπη ή ακόμη και επιθετικότητα. Αυτό που τον νοιάζει κυρίως είναι η γνώμη που έχουν οι άλλοι για αυτόν. Όταν νιώσει πως η γνώμη των ανθρώπων που τον περιβάλλουν είναι αρνητική ή επικριτική, ο έφηβος εγκλωβίζεται σε ένα φαύλο κύκλο σκέψεων που εστιάζουν στην «κακή» πλευρά των πραγμάτων και όχι στην «καλή». Έτσι οδηγείται στην κατάθλιψη.

Τα παιδιά και οι έφηβοι με κατάθλιψη είναι συνήθως  θλιμμένα, ενώ σε γενικές γραμμές βιώνουν την ασθένεια με παρόμοιο τρόπο με τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Η κατάθλιψη που δεν αντιμετωπίζεται θεραπευτικά μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη σχολική αποτυχία, την κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, αλλά και την αυτοκτονία. Η αναγνώριση της κατάθλιψης στους νέους μπορεί να επηρεαστεί από μια προκατάληψη που σχετίζεται με το φύλο. Η κατάθλιψη θεωρείται συχνά ως «γυναικεία» διαταραχή, διότι τα δύο τρίτα από τους ασθενείς είναι γυναίκες. Αλλά οι αριθμοί βασίζονται στις περιπτώσεις που τελικά διαγιγνώσκονται από έναν γιατρό. Υπάρχουν, λοιπόν, περισσότερες από μία πιθανές εξηγήσεις για  τη διαφορά που υπάρχει, στην συχνότητα εμφάνισης της κατάθλιψης στα δύο φύλα. Το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες από τους άντρες να πάθουν κατάθλιψη είναι αληθοφανές. Μπορεί όμως απλώς οι γυναίκες να μοιράζονται τα συναισθήματά τους και να προσπαθούν να βρουν βοήθεια πιο συχνά από τους άνδρες. Οι άνδρες  δύσκολα θα παραδεχθούν τα συναισθήματά τους. Θα παραδεχθούν οποιαδήποτε «αδυναμία» ή θα ζητήσουν βοήθεια. Αυτό που οι αριθμοί αποδεικνύουν χωρίς καμία αμφιβολία είναι ότι ο διπλάσιος αριθμός γυναικών από τους άνδρες βρίσκεται σε θεραπεία. Αλλά δεν αποδεικνύει ότι έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πάθουν κατάθλιψη.

Αυτό μπορεί να είναι ιδιαιτέρως σημαντικό όταν αξιολογούμε την κατάθλιψη σε πληθυσμούς νεαρών ατόμων. Γνωρίζουμε , ότι η αυτοκτονία είναι η πιο συνηθισμένη αιτία θανάτου σε νέους άνδρες μετά τα τροχαία ατυχήματα. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι η κατάθλιψη είναι από τις κύριες αιτίες αυτοκτονίας. Πολλές φορές δεν βλέπουμε την κατάθλιψη των αντρών, και βλέπουμε μόνο αυτήν των γυναικών. Κάποιοι φαίνονται «δυνατοί και αμίλητοι» έχουν απλά πέσει στη δίνη της κατάθλιψης.

Όταν οι νέοι αφήνουν το σπίτι τους, δεν αντιμετωπίζουν απλά μια σειρά από νέες δοκιμασίες και παράγοντες που μπορούν να τους προκαλέσουν ψυχολογική πίεση. Στην ουσία, βρίσκονται μεταξύ ξένων. Συχνά δεν υπάρχει κανείς που να τους γνωρίζει πως πραγματικά είναι ο χαρακτήρας τους και η φυσιολογική συμπεριφορά τους. Κι οι ίδιοι προσπαθούν να αποκτήσουν ένα νέο χαρακτήρα. Ποιος , λοιπόν, μπορεί να ξέρει ποια καταθλιπτική συμπεριφορά «δεν αρόζει στο χαρακτήρα του νέου;»

Ένα άλλο σημαντικό θέμα στο οποίο αξίζει να αναφερθεί κανείς είναι η σχολική επίδοση των καταθλιπτικών εφήβων. Οι φοιτητές με κατάθλιψη τείνουν να έχουν κακές επιδόσεις. Όταν οι καθηγητές προσπαθούν να βοηθήσουν τους φοιτητές που έχουν κακή επίδοση, δεν πρέπει απλά να παραδίδουν βοηθητικά μαθήματα. Πρέπει να κοιτούν για ενδείξεις κατάθλιψης, ειδικά στα άτομα εκείνα, η επίδοση των οποίων φαίνεται να είναι χαμηλότερη των ικανοτήτων τους. Οι γονείς , επίσης, ακόμα και αν ο φοιτητής ζει μακριά από το σπίτι του, αργά ή γρήγορα θα συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν προβλήματα επίδοσης. Μπορεί να εντοπίσουν τις ενδείξεις και τα συμπτώματα της κατάθλιψης νωρίτερα από οποιονδήποτε άλλο. Όλοι πριν υποθέσουμε ότι ένα νεαρό άτομο απλά τεμπελιάζει , θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο μιας καταθλιπτικής ασθένειας. Δεν είναι σπάνια. Ενώ η κατάθλιψη μπορεί να είναι το τελευταίο πράγμα που έρχεται στο νου του φοιτητή, πρέπει να ξέρετε ότι η κατάθλιψη υπάρχει γύρω σας. Μπορεί να επηρεάσει όλους.

  Η καθημερινή παρατήρηση προσφέρει πλείστα παραδείγματα εφήβων που  περνούν ατέλειωτες ώρες απομονωμένοι, ξαπλωμένοι ή καθιστοί, δείχνοντας βαρεμάρα και αδιαφορία για το κάθε τι που αγγίζει η καθημερινότητα. Αν τύχει και μας εμπιστευθούν και συζητήσουν μαζί μας, διακρίνουμε αισθήματα ενοχής, ντροπής, απογοήτευσης που εναλλάσσονται με εξάρσεις πάθους και μεγαλομανίας. Η απότομη αλλαγή της διάθεσης είναι γνωστό χαρακτηριστικό της εφηβείας, αλλά οι περισσότεροι έφηβοι παρουσιάζουν συχνά σταθερό καταθλιπτικό συναίσθημα. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί ερωτηματικά για το αν και πότε η κατάθλιψη αποτελεί μια φυσιολογική εκδήλωση της εφηβείας ή εντάσσεται στο πλαίσιο του  παθολογικού και αποτελεί ψυχιατρική διαταραχή.

Αν και η εφηβική κατάθλιψη μπορεί να αποδειχθεί μια χρόνια υποτροπιάζουσα διαταραχή και να έχει σοβαρές συνέπειες στη ζωή του παιδιού και της οικογένειας, λίγες  είναι οι έρευνες που αναφέρονται στη πρόληψή της. Γενικά είναι αποδεκτό ότι για την υγιή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού καλό είναι να αποφεύγονται οι πρώιμοι αποχωρισμοί ( π.χ. μακροχρόνια απουσία μητέρας, ταξίδια, νοσηλεία ).

Οι έφηβοι με δυσθυμία παρουσιάζουν το πρώτο επεισόδιο μείζονος κατάθλιψης 2-3 χρόνια μετά την έναρξη της δυσθυμίας. Τα παιδιά αυτά αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου και έχουν ανάγκη προληπτικής αντιμετώπισης. Προληπτικές στρατηγικές μπορούν επίσης να αποτρέψουν την εγκατάσταση άλλων  διαταραχών. Η μείζων κατάθλιψη, π.χ. συχνά προηγείται της χρήσης ουσιών και η θεραπεία της επομένως, δρα προληπτικά για την ουσιοεξάρτηση.  Ορισμένες προληπτικές στρατηγικές έχουν αναπτυχθεί με κύριο σκοπό την ελάττωση του κινδύνου εμφάνισης ψυχικών διαταραχών στα παιδιά καταθλιπτικών γονέων. Προτείνονται τόσο  παρεμβάσεις υποστηρικτικές – συμβουλευτικές στους γονείς και ολόκληρη την οικογένεια όσο και ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση για να βοηθήσει το παιδί να διαχειριστεί τις δυσκολίες που προκαλούν οι συναισθηματικές διαταραχές των γονέων. Σημαντικό είναι επίσης να εκπαιδευτούν τα παιδιά οι γονείς και οι δάσκαλοι στην αναγνώριση συμπτωμάτων της κατάθλιψης.

Μπορούν έτσι να ζητήσουν έγκαιρα βοήθεια και να επιδείξουν καλύτερη θεραπευτική συμμόρφωση. Η πρώιμη ανίχνευση προστατεύει το παιδί από τις μακροχρόνιες συνέπειες της κατάθλιψης, που έχουν αρνητική επίδραση στα σχολικά επιτεύγματα, επηρεάζουν τις σχέσεις με τους γονείς και τους συνομηλίκους και αυξάνουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας στην παιδική ηλικία.

Αυτό, που φαίνεται από πολλές έρευνες και έχει γίνει πια αποδεκτό είναι ότι όταν ένας άνθρωπος έχει τον έλεγχο της ζωής του και δεν είναι στο έλεος άλλων εξωτερικών πιέσεων μπορεί να αναπτύξει συμπεριφορές, που προάγουν την υγεία του και να αναστείλει αυτές που προκαλούν βλάβη.

Βάση της κατάθλιψης είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση , που βέβαια δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Θεμελιώνεται από τα πρώτα χρόνια ζωής του  παιδιού και καθορίζεται από τη σχέση με τους γονείς του. Ο τρόπος που διαχειρίζονται οι γονείς τις αντιδράσεις του παιδιού στα παιδικά χρόνια επηρεάζει την αυτοεκτίμησή του και τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις δυσκολίες που παρουσιάζονται στην ενήλικη ζωή του.

Οι συγκρούσεις με τους γονείς σε αυτή την ηλικία είναι πολλές και στην περίπτωση ενός εφήβου με κατάθλιψη μπορεί να επιβαρύνουν την κατάσταση. Οι γονείς θα πρέπει να σταματήσουν να ασκούν κριτική και να μην είναι παρεμβατικοί στην κοινωνική ζωή του παιδιού τους, θα πρέπει επιπλέον να είναι ανοιχτοί για οποιαδήποτε συζήτηση, να την κρατούν σε ήπιους τόνους ανοίγοντας έτσι περισσότερες διόδους επικοινωνίας μαζί του. 

Από την άλλη βέβαια η πλήρης απουσία των γονιών από τη ζωή του παιδιού και η έλλειψη διάθεσης για συζήτηση με τα παιδιά μπορεί να επιβαρύνει εξίσου την κατάσταση. Οι γονείς κάνουν πολλές φορές το λάθος να αφοσιώνονται στις δικές τους δραστηριότητες, με αποτέλεσμα τα παιδιά να περνούν  πολλές ώρες της ημέρας απομονωμένα στο δωμάτιό τους. Έτσι κλείνονται ακόμα περισσότερο στον εαυτό τους και οδηγούνται ακόμη πιο βαθιά στην κατάθλιψη. Μια  ενδιάμεση κατάσταση είναι απαραίτητη.

Συμπτώματα της εφηβικής κατάθλιψης

Επειδή τα χαρακτηριστικά της εφηβείας είναι πολλές  φορές κοινά με της κατάθλιψης, οι γονείς ξεγελιούνται και δικαιολογούν συμπεριφορές λέγοντας για παράδειγμα πως «το παιδί είναι λίγο κλειστό», «ντροπαλό», «δεν έχει διάθεση να βγει», κ.τ.λ. Στην πραγματικότητα όμως οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να είναι και συμπτώματα κατάθλιψης.

Υπάρχουν συμπτώματα τα οποία συνοδεύουν την κατάθλιψη στους εφήβους. Όταν διαρκούν για πολλές μέρες, πέραν των δυο εβδομάδων, το σύνολο της κλινικής εικόνας που παρουσιάζει το παιδί πρέπει να εξετάζει το παιδί πρέπει να εξετάζεται για να ανιχνεύεται έγκαιρα εάν υπάρχει η κατάθλιψη.

Μεταξύ των συμπτωμάτων που συνοδεύουν την κατάθλιψη περιλαμβάνονται:

• θλίψη και απελπισία (τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας και για αρκετές ώρες της ημέρας το παιδί κλαίει και είναι θλιμμένο)

• απομάκρυνση από φίλους και από δραστηριότητες από τις οποίες ο έφηβος αντλούσε χαρά και ικανοποίηση στο παρελθόν (ο έφηβος δεν επισκέπτεται πια τους φίλους του , ή δεν κάνει καθόλου φίλους και περνά τον περισσότερο χρόνο του μόνο, ενώ δραστηριότητες που το ευχαριστούν στο παρελθόν δεν έχουν πλέον ενδιαφέρον για το παιδί)

• αυξημένος εκνευρισμός και ευερεθιστικότητα (ακόμα και οι πιο μικρές δυσκολίες φέρνουν εκνευρισμό και θυμό που το παιδί  δεν μπορεί να διαχειριστεί)

• πολλές απουσίες από το σχολείο και σημαντική μείωση στη σχολική επίδοση (το παιδί χάνει πολλά μαθήματα και η επίδοσή του στα μαθήματα μειώνεται σε σημαντικό βαθμό)

• αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες (αύξηση ή ελάττωση της όρεξης)

• προβλήματα στον ύπνο (το παιδί μπορεί να ξυπνά πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας ή να μην μπορεί να ξυπνήσει το πρωί)

• αναποφασιστικότητα, έλλειψη συγκέντρωσης (παιδιά που ήταν καλά οργανωμένα στο παρελθόν φαίνεται να ξεχνούν, να μην μπορούν να οργανώσουν το χρόνο και τις δραστηριότητές τους ή να συγκεντρωθούν σε ό,τι κάνουν)

• υπερβολικά συναισθήματα ενοχής και ανικανότητας, απουσία ενθουσιασμού ή κινήτρου και χαμηλή αυτοεκτίμηση (φράσεις όπως «  είμαι χαζός», «εγώ φταίω για όλα» είναι συχνές στο καταθλιπτικό έφηβο)

• συχνά παράπονα για κεφαλαλγίες και πόνους στο στομάχι (τα συμπτώματα αυτά συνήθως απορρέουν από την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών)

• χαμηλή ενεργητικότητα και χρόνια κόπωση

• κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών

• επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου και αυτοκτονίας. ( αρκετές φορές ο έφηβος που είναι θυμωμένος μπορεί να πει τη φράση «μακάρι να πέθαινα». Η αυτοκτονία όμως είναι μια πραγματικότητα ακόμη και  για τους εφήβους. Όταν μια τέτοια φράση προέρχεται από τα χείλη ενός παιδιού με κατάθλιψη, θα πρέπει πάντα να λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψιν)

Οι περισσότεροι έφηβοι παρουσιάζουν μόνο περιστασιακά μερικά συμπτώματα ψυχικής καταπόνησης τα οποία στη συνέχεια ξεπερνούν . Όμως ένα σημαντικό ποσοστό, χρειάζεται βοήθεια να αποφύγει τους κινδύνους της κατάθλιψης. Μερικοί έχουν περισσότερο κίνδυνο από άλλους να υποστούν κατάθλιψη. Η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού κατάθλιψης, γεγονότων με ιδιαίτερα τραυματικό χαρακτήρα όπως ο θάνατος πολύ αγαπημένων προσώπων ή το διαζύγιο, αυξάνουν τον κίνδυνο κατάθλιψης. Σε μερικές περιπτώσεις, η κατάθλιψη οφείλεται στη μείωση ορισμών νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο και υπάρχουν φάρμακα που αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το πρόβλημα.

Είναι απαραίτητο οι γονείς να μπορούν να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης και να τα διαχωρίσουν από αυτά της φυσιολογικής εφηβείας. Στην περίπτωση που το παιδί ζητήσει βοήθεια είτε από τους γονείς είτε από κάποιον ειδικό θα  πρέπει να φροντίσουν να του την προσφέρουν χωρίς δεύτερη σκέψη. Αν δε απειλεί ότι θα αυτοκτονήσει, οι γονείς δεν θα πρέπει να πιστέψουν ότι η απειλή είναι απλώς μια προκλητική κουβέντα και επιβάλλεται να ζητήσουν βοήθεια από τον ειδικό.

Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της κατάθλιψης είναι οι εξής:

·     τα παιδιά που βρίσκονται σε κατάσταση έντονου στρες, που έχουν βιώσει μια σημαντική απώλεια, έχουν μαθησιακές δυσκολίες ή προβλήματα συμπεριφοράς έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη

·     η εφηβεία είναι ισχυρότερος παράγοντας κινδύνου για τα κορίτσια σε σύγκριση με τα αγόρια

·     τα παιδιά που εμφανίζουν κλινική κατάθλιψη, συνήθως προέρχονται από οικογένειες με ιστορικό κατάθλιψης.

Οι επιπτώσεις για την εμφάνιση της κατάθλιψης είναι οι εξής :

·     τα παιδιά που έχουν περάσει ένα καταθλιπτικό επεισόδιο είναι πολύ πιθανό στα επόμενα πέντε χρόνια να εμφανίσουν ένα δεύτερο επεισόδιο

·     η κατάθλιψη στην παιδική ηλικία μπορεί να προοιωνίζει σοβαρότερες καταστάσεις κατά την ενήλικη ζωή 

·     η κατάθλιψη σε παιδιά και εφήβους είναι συνδεδεμένη με τον αυξημένο κίνδυνο της αυτοκτονίας.

Η γλώσσα των εφήβων

Οι νέοι όχι μόνο δεν πάσχουν από λεξιπενία, αλλά έχουν γλώσσα πλούσια και συνεχώς ανανεωνόμενη. Απλώς, είναι άλλη από αυτήν που μιλάνε οι μεγάλοι. Δεν είναι τίποτα καινούργιο. Από την εποχή της boom generation (= της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς εφήβων στις δυτικές κοινωνίες), οι τινέιτζερ επιχειρούσαν να διαφοροποιηθούν από τους ενηλίκους και μέσω της γλώσσας. Η αργκό είναι ανατρεπτική και επιχειρεί να σοκάρει, οπότε υπήρχε (και φυσικά υπάρχει) ευρύτατη χρήση υβρεολόγιου, μόνο που σήμερα ελάχιστοι γονείς σοκάρονται αν το παιδί τους πει ‘και γαμώ’ αντί για ‘σούπερ’. Αυτοί που όντως σοκάρονται ακόμη είναι αυτοί που καταγγέλλουν τη νέα γενιά για το φτωχό της λεξιλόγιο.

·     Το βασικό χαρακτηριστικό της γλώσσας των νέων είναι ότι εκφράζει και εκφράζεται μέσα στην «παρέα», το δίκτυο των συνομηλίκων. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει μια ενιαία γλώσσα· κάθε παρέα έχει δικό της κώδικα επικοινωνίας, που μπορεί να τον «αρπάξει» μια άλλη παρέα και μετά μια άλλη, μέχρι που κάποιες εκφράσεις να υιοθετηθούν από μεγάλο μέρος της νεολαίας, ειδικά με την εξέλιξη της τεχνολογίας της επικοινωνίας.

·     Γιατί οι νέοι αναπτύσσουν δικούς τους τρόπους έκφρασης? Ο διδάκτωρ Γλωσσολογίας Γιάννης Ανδρουτσόπουλος, που ασχολείται ειδικά με τη γλώσσα στη νεανική κουλτούρα, σημειώνει: «Τα κοινωνικά δίκτυα των νέων είναι στενότερα από αυτά των ενηλίκων, γεγονός που εντείνει την πίεση γλωσσικής συμμόρφωσης με την παρέα. Απ' την άλλη, οι συμβάσεις γλωσσικής ευγένειας και απόστασης που απαιτούνται στην ενήλικη ζωή δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμη πλήρως κατά την εφηβεία. Έτσι εξηγείται το ότι η συχνότητα μη πρότυπης γλώσσας είναι μεγαλύτερη στη νεότητα από ότι στην ενήλικη ζωή. Ψυχολογικά, κατά τη νεανική ηλικία διαμορφώνεται η προσωπική και κοινωνική ταυτότητα. Η απόρριψη κατεστημένων τρόπων συμπεριφοράς και ο πειραματισμός με εναλλακτικά μοντέλα, τάσεις που γενικότερα χαρακτηρίζουν την εφηβεία, εκφράζονται και γλωσσικά. Με την ιδιαίτερη γλώσσα τους οι νέοι συμβολίζουν ότι ανήκουν σε μια ηλικία με δικά της ενδιαφέροντα και αξίες, που διαφέρει τόσο από τα παιδικά όσο και από τα ενήλικα χρόνια».

·      Γλωσσάρι για κάθε περίπτωση

·      Το έχω! = Ναι, το μπορώ/το γνωρίζω/μου φαίνεται καλή ιδέα. Σημαίνει, επίσης, είμαι καταπληκτικός: «Το 'χεις, λέμε!» Συνώνυμο του παλιότερου «Είσαι θεός/-ά!» και του ακόμη παλιότερου «Σκίζεις!».

·      Δεν της το 'χα = Δεν την είχα ικανή για κάτι τέτοιο...

·      Δεν υπάρχει! = Είναι απίστευτο, τρελό, καταπληκτικό. Το χρησιμοποιούμε και ως υπερθετικό για πρόσωπα: «Καλά, δεν υπάρχεις, μιλάμε!»

·      Ότι να 'ναι = Χρησιμοποιείται πάρα πολύ και με διάφορες αφορμές, αλλά και χωρίς αφορμή· δηλώνει την ασυνεννοησία, την ανοργανωσιά. Ως χαρακτηρισμός προσώπου δηλώνει κάποιον που είναι στον κόσμο του: «Ο τύπος είναι ό,τι να 'ναι!»

·      Το 'χει κάψει, είναι καμένος = Τα εγκεφαλικά του κύτταρα έχουν καταστραφεί (από βιντεογκέιμ).

·      Δεν την παλεύω = Δεν μπορώ, δεν αντέχω άλλο, δεν «το 'χω».

·      Τα σπάμε = Είμαστε καταπληκτικοί, «το 'χουμε», περνάμε σούπερ. «Τα σπάει!» = είναι τέλειο, εντυπωσιάζει...

·      Πού 'σαι, ρε Μαν; = Η φράση χρησιμοποιείται έτσι ακριβώς ως χαιρετισμός. Από το αγγλικό man και με εμφανή την επιρροή της χιπ χοπ κουλτούρας.

·      Νταουνιάσου! = Κάτσε κάτω, sit down. Είναι νέα, χιουμοριστική χρήση που δεν έχει σχέση με το «νταουνιάζομαι», το «πέφτω ψυχολογικά», που ήταν λαστ γίαρ!

·      Ενιγουέι = (Anyway) Όπως και να 'χει. Χρησιμοποιείται όπως και το αντίστοιχο αγγλικό.

·      Χελόου; = (Hello?) Είναι κανείς εκεί; (μέσα στο κεφάλι σου) ή «το 'χεις ακατοίκητο;» Χρησιμοποιείται όπως και το αντίστοιχο αγγλικό, για να δηλώσει το υπερπροφανές, αυτό που ο άλλος είναι «ούφο» αν δεν το καταλαβαίνει.

·      Τζίζας = (Jesus) Ο Ιησούς και τα άτομα που έχουν εμφάνιση αυτού του τύπου. «Πού πας, ρε μεγάλε, με τα μαλλιά σαν τον Τζίζας;»

·      Ρισπέκτ! = (Respect!) Χρησιμοποιείται όπως και η αντίστοιχη αγγλική έκφραση, για να δηλώσει βαθιά εκτίμηση σε πρόσωπο, πράγμα ή κατάσταση: «Εντάξει, ξέρει μπάσκετ το άτομο, ρισπέκτ!» - «Χα, χα, ρισπέκτ, μεγάλε, μου 'φτιαξες το κέφι, Μαν!»

Σχέσεις  γονέων-εφήβων

Οι γονείς κατά την περίοδο της εφηβικής αναστάτωσης νιώθουν προδομένοι καθώς αισθάνονται ότι αν και έχουν κάνει ότι μπορούν για να βοηθήσουν το παιδί τους και έχουν προσφέρει περισσότερα σε αυτό από ότι οι ίδιοι είχαν λάβει από τους δικούς τους γονείς, αντιμετωπίζουν την αμφισβήτηση και την απόρριψή του. Συχνά οι γονείς αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο της κατάστασης και θεωρούν ότι οι συγκεκριμένες συμπεριφορές και στάσεις του παιδιού τους δεν είναι παρά η αρχή μιας αρνητικής εξέλιξης, την οποία πρέπει να αποτρέψουν με κάθε τρόπο.

·     Η αντίληψη αυτή προκαλεί γονικές συμπεριφορές που επιδεινώνουν το αδιέξοδο, γιατί μεγαλώνουν το χάσμα μεταξύ εφήβου και των γονέων του και δρουν ανασταλτικά στην ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Για παράδειγμα οι γονείς μπορεί να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν την ανυπακοή ή την επαναστατική συμπεριφορά του εφήβου χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα, όπως η υπερπροστατευτική, η επικριτική, η αυταρχική, η τιμωρητέα, η αυστηρή ή η υπερβολικά υποχωρητική στάση. Άλλες φορές προσπαθούν να κερδίσουν τη συνεργασία του εφήβου μέσα από μια εναλλαγή υπέρμετρα αυστηρής και επιτρεπτικής συμπεριφοράς, με αποτέλεσμα τα όρια, οι ρόλοι και οι κανόνες να μην είναι ευδιάκριτα, σταθερά και κατάλληλα.

·     Οι γονείς που συνδυάζουν την αγάπη με τον έλεγχο επιβάλλουν περιορισμούς, είναι υπερπροστατευτικοί, κτητικοί ή υπερυποχωριτικοί προς το παιδί. Οι γονείς που συνδυάζουν την αγάπη με την παραχωρητικότητα χαρακτηρίζονται από μία στάση αποδοχής προς το παιδί, συνεργατικότητα και δημοκρατικότητα. Ο συνδυασμός απόρριψης και ελέγχου χαρακτηρίζει τους γονείς που  συμπεριφέρονται αυταρχικά, απολυταρχικά, είναι απαιτητικοί ή ανταγωνιστικοί προς τα παιδιά τους. Τέλος οι γονείς που συνδυάζουν την απόρριψη με την παραχωρητικότητα είναι απόμακροι, αδιάφοροι, συμπεριφέρονται με περιφρόνηση ή εχθρικότητα προς τα παιδιά τους.

·     Οι παραχωρητικοί γονείς ­και αυτό δεν σημαίνει γονείς που παραμελούν τα παιδιά τους και δεν ενδιαφέρονται για τίποτα­ προσπαθούν να μην είναι τιμωρητικοί, καλλιεργώντας μια στάση αποδοχής και κατανόησης απέναντι στις ορμές, τις επιθυμίες και τις ενέργειες των παιδιών τους, συσκέπτονται μαζί τους για να αποφασίσουν τι είναι πιο φρόνιμο να γίνει και δίνουν ερμηνείες για τους οικογενειακούς κανόνες, επιτρέπουν στους νέους να ρυθμίζουν όσο το δυνατόν περισσότερο τις προσωπικές τους δραστηριότητες και αποφεύγουν την υπερβολική άσκηση ελέγχου, τέλος, δεν ενθαρρύνουν τη συμμόρφωση με εξωτερικά πρότυπα.

·     Οι υπερπροστατευτικοί γονείς παρουσιάζουν συχνά εναλλαγές στην συμπεριφορά τους.  Άλλοτε, έχουν την τάση να κυριαρχούν στα παιδιά τους και άλλοτε, να υποτάσσονται σε αυτά. Μια κυριαρχική στάση να οδηγήσει σε υπερβολικά εξαρτημένη, παθητική και υποτακτική συμπεριφορά εκ μέρους του εφήβου. Πιστεύεται ότι, αν οι νέοι αποθαρρύνονται από την ανεξάρτητη δράση, την εξερεύνηση και τον πειραματισμό, αναπτύσσουν φοβίες, αδεξιότητες και έλλειψη αυθορμητισμού.

·     Οι περιοριστικοί, αυταρχικοί γονείς προσπαθούν να διαμορφώνουν, να ελέγχουν και να αξιολογούν τη συμπεριφορά και τις στάσεις του παιδιού σύμφωνα με έναν άκαμπτο κώδικα διαγωγής. Τα παιδιά κυρίαρχων γονέων έχουν συχνά έλλειψη αυτοπεποίθησης και στερούνται της ικανότητας να αντιμετωπίζουν ρεαλιστικά τα προβλήματά τους, αργότερα μπορεί να αποτύχουν ή να  αργήσουν να αποδεχθούν τις ευθύνες του ενηλίκου. Έχουν την τάση να αποσύρονται από καταστάσεις που θεωρούν δύσκολες, και συχνά, εξελίσσονται σε άτομα που αργότερα θα συστήσουν το μεγαλύτερο μέρος εκείνου του ενηλίκου πληθυσμού που ψυχολογικά «δεν φεύγει ποτέ από το σπίτι» και, τις περισσότερες φορές, δεν τολμά να φεύγει και στην πραγματικότητα.

·     Στο αντίθετο άκρο βρίσκονται γονείς που το ενδιαφέρον τους είναι ελάχιστο και των οποίων οι στάσεις απέναντι στο παιδί είναι υπερβολικά φιλελεύθερες ή ακόμα και αδιάφορες. Αν οι γονείς απορρίπτουν το παιδί τους,  τότε μπορεί η ψυχολογική ανεξαρτησία των παιδιών αυτών να βρίσκεται σε κίνδυνο. Για μερικούς εφήβους απόρριψη σημαίνει παραμέληση, χωρίς ίχνος συναισθήματος και αδιαφορία ή αναμφισβήτητη εχθρότητα εκ μέρους των γονέων, αλλά μπορεί επίσης η συναισθηματική απόρριψη να μην είναι τόσο εμφανής αλλά οι έφηβοι φτάνουν  να πιστέψουν ότι δεν αξίζουν, ότι η ίδια η ύπαρξή τους κάνει τους γονείς τους δυστυχίες.

·     Ένας απορριπτικός γονέας ίσως να μην αγνοεί μόνο την ανάγκη του παιδιού του για καθοδήγηση αλλά και να τιμωρεί εκδηλώσεις αυτής της ανάγκης. Θα περίμενε κανείς λοιπόν, ότι οι πιο σοβαρές μορφές απόρριψης θα οδηγούσαν το νέο να καταπιέζει τέτοια συμπεριφορά. Όταν από την άλλη πλευρά οι γονείς δεν δείχνουν ή είναι φειδωλοί σε προσοχή και καθοδήγηση, έστω και χωρίς να τιμωρούν  την εξαρτημένη συμπεριφορά, είναι πολύ πιθανό να εντείνουν την ανάγκη του εφήβου για προσοχή και καθοδήγηση. Όσο πιο πολύ ένας νέος «αποδιώχνεται»(μιλώντας μεταφορικά) τόσο πιο πολύ προσκολλάται.

·     Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχνά κανείς  ότι δεν είναι δυνατόν να αποφεύγει τις διαφωνίες σχετικά με κανόνες, κατά τη διάρκεια της  εφηβικής τάσης για ανεξαρτητοποίηση. Ο έφηβος δεν σκέφτεται πια ως παιδί. Η νοητική ανάπτυξη παρουσιάζει μια σχεδόν απότομη διαφοροποίηση κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της εφηβείας, και μετά συνεχίζει με μειωμένο ρυθμό  μέχρι να επιτευχθεί η τελική της μορφή γύρω στα 20. Η πιο αξιοσημείωτη πρόοδος στις  νοητικές ικανότητες είναι η εμφάνιση, γύρω στην ηλικία των 12, των λεγόμενων τυπικών  νοητικών πράξεων, η ικανότητα να σκέφτεται ο έφηβος υποθετικά, να φαντάζεται μια σειρά πιθανοτήτων και μελλοντικών γεγονότων και να σκέφτεται ο ίδιος συστηματικά σχετικά με τις δικές του διαδικασίες σκέψης. Με άλλα λόγια, οι έφηβοι είναι  ικανοί για λογική, αφαιρετική σκέψη. Δεν μας ξαφνιάζει ότι οι νέοι άνθρωποι αρχίζουν να εξασκούν τους «διανοητικούς τους μυς» χρησιμοποιώντας τις καινούργιες δυνάμεις της λογικής για να ασκήσουν κριτική ή να εκδηλώσουν σκεπτικισμό απέναντι στις μέχρι τώρα αποδεκτές γονικές πεποιθήσεις και αξίες, όπως και τους πιο καλοπροαίρετους κανόνες.

Η παρουσία των εφήβων μέσα στην σχολική τάξη

Η σκιαγράφηση  της εφηβικής ηλικίας είναι έργο που για χρόνια έχει απασχολήσει την επιστήμη της ψυχολογίας. Στο παρόν κείμενο θα επιχειρήσω να παρουσιάσω μία πολύ συγκεκριμένη εικόνα των εφήβων, αυτή που διαμορφώνουν στο δικό τους <<χώρο σταδιοδρομίας>>, το σχολείο.

1)      Ο έφηβος  μαθητής  είναι γεμάτος ανασφάλεια, ακόμα και όταν δείχνει το ακριβώς αντίθετο. Αυτό σημαίνει  ότι το κλίμα της  τάξης  πρέπει να προσφέρει ασφάλεια και ο καθηγητής οφείλει να ενθαρρύνει  όλους τους μαθητές.

2)      Ο έφηβος μαθητής  καθώς είναι εύθικτος , προσβάλλεται πολύ εύκολα μπροστά στους συνομηλίκους του. Γι’αυτό είναι καλό να επιπλήττεται ιδιαιτέρως, αλλά να τον επαινούμε δημοσίως.

3)      Ο έφηβος μαθητής , ακόμα και αυτός  που δεν έχει  διαπιστωμένες μαθησιακές δυσκολίες, αντιμετωπίζει το πρόβλημα της διάστασης προσοχής,  που απορρέει όχι μόνο από τις βιολογικές  αλλαγές που συντελούνται, αλλά κυρίως από τις σκέψεις που κατακλύζουν το νου του και τις αγωνίες που ταλανίζουν την καρδιά τους. Κάτι τέτοιο σημαίνει για τον εκπαιδευτικό ότι πρέπει να αναζητά συνεχώς τρόπους που να διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον  των μαθητών χωρίς να εκλαμβάνει την αδιαφορία τους ως στάση εξοργιστική και απαξιωτική.

4)      Ο έφηβος μαθητής είναι ευαίσθητος  και αντιλαμβάνεται αμέσως τον εκπαιδευτικό που πασχίζει για το καλό του και εργάζεται με ευσυνειδησία, γεγονός το οποίο εκδηλώνεται  από τη μεριά του με συμπάθεια προς το πρόσωπο του καθηγητή και σεβασμό προς το μάθημα.

5)      ο έφηβος μαθητής έχει αναπτυγμένο το αίσθημα της δικαιοσύνης και αγανακτεί με κάθε άδικη συμπεριφορά.  Οι καθηγητές οφείλουν, λοιπόν,  σε κάθε τους πράξη και σε κάθε τους λόγο να είναι δίκαιοι, να δίνουμε λογικές εξηγήσεις και να αποφεύγουν τις αυθαιρεσίες.

6)      Ο έφηβος μαθητής  θέλει τον καθηγητή του καινοτόμο και ενημερωμένο για τις σύγχρονες τάσεις, όχι όμως και μιμητή του.

7)      Ο έφηβος μαθητής  έχει ανάγκη να μιλήσει στον καθηγητή του, πολλές φορές και να του εμπιστευθεί κάτι,  όχι όμως στον περίεργο αλλά σ’αυτόν που νοιάζεται  και με λεπτότητα χειρίζεται τους μαθητές του.  Θα πρέπει, όμως, πάντα να θυμούνται ότι είναι καθηγητές του και όχι οι φίλοι του ή οι γονείς του.

8)      Ο έφηβος μαθητής χρειάζεται επιτακτικά πολύ συγκεκριμένα όρια,  δηλωμένα εξ’ αρχής  με σαφήνεια και τηρούμενα απαρέγκλιτα σε κάθε περίπτωση, για κάθε περίπτωση. Η ελαστικότητα και η ασάφεια τον μπερδεύουν και συχνά τον εκνευρίζουν.

Αριστοτέλης- τα ήθη των νέων

(Μετάφραση)

"... Οι νέοι αισθάνονται σφοδρές επιθυμίες και μπορούν να εκπληρώσουν εκείνο που επιθυμούν. Από τις επιθυμίες πάλι που σχετίζονται με το σώμα αισθάνονται κυρίως τις ερωτικές και δεν μπορούν να κυριαρχήσουν επάνω τους. Είναι ευμετάβλητοι και γρήγορα χορταίνουν με κείνα που επιθύμησαν, και γι' αυτό, ενώ δοκιμάζουν σφοδρές επιθυμίες, πολύ γρήγορα αδιαφορούν. Επειδή η θέλησή τους, ενώ είναι έντονη δεν είναι ταυτόχρονα και μεγάλη - όπως συμβαίνει στον άρρωστο με την πείνα και με τη δίψα. Έχουν ροπή προς την οργή, παραφέρονται εύκολα και ακολουθούν εκείνο που αποφάσισαν πάνω στο θυμό τους, χωρίς να μπορούν να συγκρατηθούν. Και τούτο, επειδή από εγωισμό δεν δέχονται την περιφρόνηση και αγανακτούν όταν νομίζουν πως αδικούνται. Αγαπούν τις τιμές κι ακόμα πιο πολύ τη νίκη, επειδή τα νιάτα θέλουν να υπερέχουν και η νίκη είναι ένα είδος υπεροχής. Αγαπούν αυτά τα δύο πιο πολύ παρά το χρήμα ή καλύτερα - δεν τους ενδιαφέρει το χρήμα ολότελα, επειδή ακόμα δεν έχουν δοκιμάσει τι θα πει φτώχεια κι αυτό εκφράζει το γνωστό απόφθεγμα του Πιττακού για τον Αμφιάραο.

"Μα εσύ δεν είχες ακόμα δοκιμάσει τον έρωτα προς το χρήμα, πώς λοιπόν τα χέρια σου ήταν έτοιμα να αρπάξουν;"

Οι νέοι δεν έχουν κακές διαθέσεις. Είναι μάλλον καλοί, επειδή δεν είδαν ακόμη πολλά παραδείγματα διεφθαρμένων ανθρώπων. Είναι ευκολόπιστοι, επειδή ακόμα δεν τους έχουν εξαπατήσει συχνά. Είναι γεμάτοι ελπίδες, κι αυτό συμβαίνει επειδή η φύση τους έχει προικίσει με κάποιο είδος θέρμης, σαν εκείνη που νιώθουν αυτοί που έχουνε πιει πολύ κρασί. Αλλά η ιδιότητά τους αυτή οφείλεται και στο ότι δεν έχουν ακόμα δοκιμάσει πολλές αποτυχίες. Ζούνε κυρίως με την ελπίδα, επειδή η ελπίδα αφορά το μέλλον, ενώ η ανάμνηση το παρελθόν. Και για τους νέους το μέλλον είναι μεγάλο, ενώ το παρελθόν μικρό. Αλήθεια, στην αρχή της ύπαρξης δεν μπορεί να υπάρξει καμιά ανάμνηση, ενώ όλες οι ελπίδες επιτρέπονται. Και γι' αυτό το λόγο εύκολα εξαπατώνται, επειδή και εύκολα σχηματίζουν ελπίδες. Και επειδή ρέπουν προς την οργή και προς την ελπίδα, είναι γενναίοι επειδή η μια ιδιότητά τους συντελεί στο να μη φοβούνται, ενώ η άλλη τους δίνει θάρρος. Αλήθεια, κανένας δεν φοβάται όταν είναι θυμωμένος, ενώ η ελπίδα της επιτυχίας μας κάνει θαρραλέους. Είναι ντροπαλοί, επειδή ξέρουν μόνο εκείνα που έχουν διδαχθεί σύμφωνα με τους νόμους και δεν υποθέτουν πως υπάρχουν κι άλλα ευχάριστα πράγματα. Είναι μεγαλόψυχοι, επειδή δεν τους ταπείνωσε ακόμα ο αγώνας της ζωής, ούτε δοκίμασαν ανάγκες. Εξάλλου όποιος πιστεύει πως είναι άξιος μεγάλων πραγμάτων είναι και μεγαλόψυχος. Αυτό όμως το πιστεύουν όσοι έχουν πολλές ελπίδες.

Προτιμούν να κάνουν ό,τι τους φαίνεται ωραίο παρά ό,τι τους συμφέρει, επειδή οι πράξεις τους υπαγορεύονται πιο πολύ από την καρδιά παρά από τον ψυχρό υπολογισμό, κι ενώ αυτός λογαριάζει το συμφέρον, η αρετή λογαριάζει το ωραίο. Οι νέοι αγαπούν τους φίλους τους και τους συντρόφους τους πιο πολύ, παρά όσοι βρίσκονται σε μεγαλύτερη ηλικία, και τούτο, επειδή νιώθουν μεγάλη ευχαρίστηση να ζουν μαζί με τους άλλους και ακόμα δεν έχουν αρχίσει να σχηματίζουν κρίσεις με βάση το συμφέρον τους για κανένα πράγμα, λοιπόν ούτε και για τους φίλους τους. Όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή, επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν). Αλήθεια, υπερβάλλουν σε όλα. Αγαπούν υπερβολικά, μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις άλλες πράξεις τους. Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι' αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί. Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα, αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία. Αισθάνονται εύκολα οίκτο, επειδή θεωρούν όλους τους ανθρώπους απλούς και ενάρετους. Αλήθεια, κρίνουν τους άλλους με τη δική τους αθωότητα και γι' αυτό πιστεύουν ότι, κάτι που παθαίνει κάποιος άλλος, δεν αξίζει να το πάθει. Αγαπούν τα γέλια και γι' αυτό τους αρέσουν τα πειράγματα, όπου με ευγένεια στρέφονται κατά των άλλων".