Χριστουγεννιάτικες ευχές!!

εύχομαι ολόψυχα σ΄όλους 

τα φετινά Χριστούγεννα και η γέννηση του Θεανθρώπου να εκπέμψουν ένα μήνυμα αισιοδοξίας, αγάπης και  ανθρωπιάς!

Η γέννηση του Χριστού ας είναι το προμήνυμα για μια χρονιά διαφορετική, όμορφη, με λιγότερα προβλήματα και περισσότερες φωτεινές εικόνες!

Βέρα Δακανάλη

Τα Χριστούγεννα στον ελληνικό παραδοσιακό πολιτισμό

Το 378 για πρώτη φορά γιορτάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη ως αυτοτελής γιορτή

 

Παραμονές Χριστουνέννων τα παιδιά γύριζαν στα σπίτια και έψελναν τα κάλαντα. Στην εικόνα «Ο μικρός σαλπιγκτής» του Γεωργίου Ιακωβίδη.

Το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων αντικατέστησε πιθανότατα αρχαιοελληνικές ή ρωμαϊκές γιορτές, όπως τα Σατουρνάλια, τα Κρόνια κ.ά., συνδεδεμένες με τις χειμερινές τροπές του ήλιου (το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 22 Δεκεμβρίου).

Περιλαμβάνει τις ημέρες από την παραμονή των Χριστουγέννων (24 Δεκεμβρίου) έως την παραμονή των Θεοφανείων (5 Ιανουαρίου). Έτσι, είναι φυσικό, οι χριστιανικές γιορτές, όπως είναι η Γέννηση του Χριστού, η εορτή του Αγίου Βασιλείου, η Περιτομή και η Βάπτιση να έχουν συνδεθεί με ειδωλολατρικές συνήθειες που αποσκοπούσαν στον εξευμενισμό των δαιμονικών όντων και στην ευετηρία (καλοχρονιά).

Κύριο χαρακτηριστικό των ημερών αυτών είναι οι αγερμοί (κάλαντα) από μικρούς και μεγάλους, οι μεταμφιέσεις, οι προληπτικές ενέργειες για το καλό της χρονιάς κ.ά.

Τα χοιροσφάγια

Μια χαρακτηριστική εκδήλωση των Χριστουγέννων είναι τα χοιροσφάγια, με θυσιαστικό χαρακτήρα, απήχηση αρχαίων εξιλαστήριων και καθαρτήριων θυσιών που συνοδεύονται από μαγικές και δεισιδαιμονικές πράξεις, όπως τα μαντέματα. Οι Ρωμαίοι στην εορτή των Βρουμαλίων στο τέλος του έτους θυσίαζαν χοίρους στον Κρόνο και τη Δήμητρα. Ο χοίρος είναι πιθανότατα μία ενσάρκωση του βλαστικού και γονιμικού δαίμονα, είτε επειδή καταστρέφει τη βλάστηση είτε και εξαιτίας της πολυτοκίας του.

Στον παραδοσιακό πολιτισμό η λατρεία είναι ενσωματωμένη στην αγροτική οικονομία. Η εκτροφή του χοίρου εξασφαλίζει στην οικογένεια κρέας και λίπος για ολόκληρη τη χρονιά. Δεν ήταν δύσκολο να διατηρούν από ένα χοίρο σε κάθε σπίτι καθώς ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία και είχαν να τον ταϊσουν σιτηρά, τυρόγαλο, βελανίδια και αποφάγια αντί να τα πετάνε.

Για τη σφαγή ακολουθούνταν ιδιαίτερη εθιμοτυπία καθώς γινόταν με ειδικό μαυρομάνικο μαχαίρι και θύτης ήταν ο αρχηγός της οικογένειας. Από το αίμα του ζώου έγραφαν ένα σταυρό στο μέτωπο των μικρών παιδιών για τον πονοκέφαλο.

Κάρφωναν το ρύγχος του χοίρου στον τοίχο ή πάνω από την πόρτα για να διώχνει τους καλικαντζάρους. Από τη σπλήνα και το συκώτι του μάντευαν το μέλλον της οικογένειας.

Έπειτα μαζεύονταν στα σπίτια και δοκίμαζαν τους χοιρινούς μεζέδες και παρασκεύαζαν τα λουκάνικα, τα απάκια και τα σύγλινα. Ιδιαίτερα φιλανθρωπικό χαρακτήρα αλληλεγγύης προς τον συνάνθρωπο είχε η συνήθεια να στέλνουν «τα σκουτελικά για ψυχικό» δηλαδή καλάθια με δώρα, κυρίως φαγώσιμα.

Τα Χριστούγεννα και τα έθιμά τους

Η γιορτή των γενεθλίων του Χριστού θεσπίστηκε στις 25 Δεκεμβρίου από τους Χριστιανούς και ο εορτασμός της επεκτάθηκε σταδιακά σε όλο το ρωμαϊκό κράτος, ανατολικό και δυτικό. Στόχος τους ήταν να παραμερίσουν τον περσικό θεό Μίθρα, θεό του ήλιου και του φωτός. Η μέρα των γενεθλίων του «το Γενέθλιον του αήττητου Ήλιου» γιορταζόταν στις 25 του Δεκέμβρη. Η γιορτή αυτή συνδυαζόταν με τα Σατουρνάλια, παλιά αγροτική γιορτή που έγινε μία από τις σπουδαιότερες γιορτές των Ρωμαίων και γιορταζόταν από τις 17 έως τις 23 Δεκεμβρίου.

Ο σύνδεσμος του Χριστού με τον ήλιο φανερώνεται και στην υμνογραφία των Χριστουγέννων: «Ανέτειλας, Χριστέ, εκ Παρθένου, νοητέ Ήλιε της Δικαιοσύνης». Η γέννηση του Χριστού γιορταζόταν αρχικά στις 6 Ιανουαρίου, μαζί με τη βάπτιση. Το 378 για πρώτη φορά γιορτάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη τα Χριστούγεννα ως αυτοτελής γιορτή.

Προάγγελος των Χριστουγέννων είναι οι ομάδες των παιδιών που τραγουδούν τα κάλαντα. αρχίζοντας με την εξιστόρηση της γέννησης του Χριστού, συνεχίζουν με παινέματα για το σπίτι και τους σπιτικούς και τελειώνουν ζητώντας πλούσιο φιλοδώρημα.

Στο Ζαγόρι της Ηπείρου για παράδειγμα, ξημερώνοντας Χριστούγεννα, κάνουν τα «σπάργανα», τηγανίτες με πολλά καρύδια επάνω που συνηθίζουν να προσφέρουν σε όσους επισκέπτονται λεχώνα. Το Δωδεκαημέρου που μεσολαβεί ανάμεσα στη γέννηση και τη βάπτιση του Χριστού είναι μια ιδιαίτερη χρονική περίοδος. Αν για τα μικρά αβάπτιστα παιδιά και τις λεχώνες παίρνονται ιδιαίτερες προφυλάξεις για να τα προστατεύσουν καθώς είναι ευάλωτα στις επιβουλές και συνάμα επικίνδυνα, ο χρόνος που μεσολαβεί ως τη βάπτιση του Χριστού είναι χρόνος αταξίας που αφορά ολόκληρη την παραδοσιακή κοινωνία.

Τα Χριστούγεννα αποτελούν οικογενειακή γιορτή, που συγκεντρώνει τα μέλη της οικογένειας γύρω από το κοινό τραπέζι, όπου θα κόψουν το χριστόψωμο, στολισμένο με καρύδια και σχέδια από ζυμάρι. Στη Μακεδονία και αλλού τα Χριστούγεννα μαγείρευαν ντολμαδάκια (σαρμάδες) με λάχανο και κρέας χοιρινό, συνοδευμένο με σέλινο, πράσο ή σπανάκι, ενώ σε άλλες περιοχές έσφαζαν κότα και έφτιαχναν σούπα. Η γαλοπούλα είναι νεώτερη συνήθεια στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

Τα κάλαντα των Χριστουγέννων

Τα κάλαντα είναι τραγούδια που λέγονται από ομάδες παιδιών ή ενηλίκων στους δρόμους ή τα σπίτια με φιλοδώρημα. Πήραν το όνομά τους από τη γιορτή των Καλενδών του ρωμαϊκού ημερολογίου.

Την παραμονή των Χριστουγέννων παιδιά ή άντρες γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι κι έλεγαν τα κάλαντα. Στη Χίο το βράδυ της παραμονής ομάδες παιδιών ή άντρες γύριζαν στα σπίτια με τύμπανα και φλογέρες ή με μουσική και έψαλλαν τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα.

Στην περιοχή Κοζάνης κρατούσαν ένα ξύλο μήκους μισού μέτρου και σχήματος Τ (την τζομπανίκα) για να χτυπούν τις πόρτες και ένα τροβά (υφαντό σακούλι για τα δώρα). Οι νοικοκυρές τους «φιλεύουν» μήλα, σύκα, καρύδια, κάστανα, κουλουράκια (κολιαντίνες), αβγά, χρήματα κ.ά.

Στην Ήπειρο τραγουδούσαν:

Κόλιαντα , μπάμπω, κόλιαντα,

Και μένα κολιαντίνα

Κι αν δεν μου δώσεις

Κι αν δεν μου δώσης κόλιαντα,,

Δώσ' μας την θυγατέρα σ'.

-Τι την θέλεις, τη δική μου θυγατέρα

-Να την φιλώ να την τσιμπώ

να με ζεσταίνει το βράδυ

Φέρτε μας τα κόλιαντα,

Τι μας πήρ' η μέρα.

Η μέρα μερουλίζει

Το πουλί τσουρίζει.

Η γάτα νιαουρίζει,

Ο Χριστός γεννιέται,

Γεννιέται και βαφτίζεται

Στους ουρανούς απάνω.

Οι άγγελοι χαίρουνται

Και τα δαιμόνια σκάνουν (=σκάνε)

Σκαίνουν και πλαντάζουν

Τα σίδερα δαγκάνουν

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο φαίνεται ότι εμφανίστηκε στη νεώτερη Ελλάδα την εποχή του Όθωνα. Βέβαια μόνο ύστερα από τον τελευταίο πόλεμο εκλαϊκεύτηκε και αγαπήθηκε ως χριστουγεννιάτικο στολίδι. Είναι γερμανικό και σκανδιναβικό έθιμο και από εκείνους τους λαούς το έμαθαν και οι άλλοι. Η χρήση πράσινων κλαδιών αειθαλών δένδρων υπήρχε και στις αρχαίες γιορτές των «δεντροφοριών» και στις ρωμαϊκές και βυζαντινές καλένδες. Το δέντρο με τα αναβλαστικά σχήματα και το πράσινο χρώμα ήταν πάντα ένα σύμβολο ζωής. Όσον αφορά το στολισμένο καραβάκι τα παιδιά των νησιών και των παραθαλασσίων περιοχών τραγουδούσαν τα κάλαντα κρατώντας φωτισμένα καράβια σαν φαναράκια. Στην Ηπειρωτική και Ορεινή Ελλάδα κρατούσαν επίσης φανάρι, μια εκκλησία, ένα ομοίωμα της αγιας-Σοφιάς.

Οι καλικάντζαροι

Οι καλικάντζαροι έρχονταν την παραμονή των Χριστουγέννων και έφευγαν τα Θεοφάνεια. Έχουν διάφορες ονομασίες: Λυκοκαντζαραίοι, σκαρικατζέρια, καρκατζέλια, πλανήταροι (Κύπρος), Κάηδες (Σύμη), καλλισπούδηδες, χρυσαφεντάδοι (Πόντος), κωλοβελόνηδες, παρωρίτες ή παραωρίτες (πριν από το λάλημα του πετεινού), παγανά. Με παρεμφερή ονόματα υπάρχουν οι καλικάντζαροι και στους βαλκανικούς λαούς. Και στους άλλους χριστιανικούς λαούς εμφανίζονται δοξασίες για δαιμονικά όντα κατά το Δωδεκαήμερο: Λυκάνθρωποι, Στρίγγλες, Μάγισσες, Νόρνες.

Συμβολίζουν το σκοτάδι και ζουν όλο το χρόνο στα έγκατα της γης, προσπαθώντας να κόψουν το δέντρο που βαστάει τη γη. Όταν είναι πολύ κοντά να το πετύχουν, την παραμονή των Χριστουγέννων ανεβαίνουν στη γη δημιουργώντας προβλήματα στους ανθρώπους. Η πίστη για τους καλικαντζάρους ως δαιμονικών όντων που ζουν κάτω από τη γη στηρίζεται στην κοσμοθεωρία περί ακινησίας της γης. Μένουν ανάμεσα στους ανθρώπους δώδεκα ημέρες ως την παραμονή των Φώτων αφήνοντας στην ησυχία του το δέντρο της Ζωής να αναβλαστήσει.

Ο λαός τους φαντάζεται μαύρους και άσχημους, κουτσούς, ψηλούς με μάτια κόκκινα, πόδια τραγίσια και σώμα τριχωτό. Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να τους εξουδετερώσουν με διάφορους τρόπους και κυριότερα με τη φωτιά, η οποία καίει συνεχώς στο τζάκι όλο το Δωδεκαήμερο. Διάλεγαν ένα κούτσουρο («δωδεκαμερίτης», «χριστόξυλο») και μάλιστα από αγκαθωτό δέντρο. Με τη στάχτη του ράντιζαν το σπίτι ξημερώματα παραμονής Θεοφανείων τρέποντας σε φυγή τα δαιμόνια.

Σύμφωνα με μια παράδοση: «Οι Λυκοκαντζαραίοι έρχονται από τη γης αποκάτου. Ούλο το χρόνο πελεκάν με τα τσεκούρια να κόψουν το δέντρο που βαστάει τη γης. Κόβουν κόβουν όσο που μενέσκει λιγάκι ακόμα ως μια κλωνά άκοπο, και λεν «χάισε να πάμε, και θα πέση μοναχό του».

Και στα νησιά φτάνουν οι καλικάντζαροι. Με το καράβι τους. Κάνουν ζημιές: Χύνουν το νερό, τ' αλεύρι, κατουρούν τη στάχτη. Γι αυτό και βάζουν στη φωτιά ρείκια, αλάτι, που κάνουν κρότο, ή ρίχνουν κανένα πετσί να βρωμάει».

Ο λαός πιστεύει ότι Καλικάντζαροι γίνονται όσοι γεννιούνται το Δωδεκαήμερο, γιατί έχουν συλληφθεί την ίδια μέρα με το Χριστό. Θέλουν να κάνουν κακό στους ανθρώπους. Είναι άσκημοι, κουτσοί, εριστικοί, ανόητοι γιατί δεν βοηθά ο ένας τον άλλον και για το λόγο αυτό είναι αναποτελεσματικοί στο να κάνουν κακό. Όσους περπατούσαν τη νύχτα έξω τους ανάγκαζαν να χορέψουν μαζί τους (είναι χαρακτηριστικό το παραμύθι με τη Μάρω που γύριζε από το μύλο τη νύχτα).

Οι μυλωνάδες που εργάζονταν στο μύλο, ο οποίος ήταν συνήθως χτισμένος σε μέρος μακριά από τον καθαγιασμένο χώρο του οικισμού δίπλα σε ποτάμι, είχαν πάρε δώσε με καλικαντζάρους. Τα Φώτα όλα τα πονηρά πνεύματα φεύγουν με τον αγιασμό..

Το «Χριστόξυλο»

Κλαδιά δέντρων, ανάλογα με την περίσταση, χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της χρονιάς για στολισμό, επίτευξη γονιμότητας, αποτροπή επιβλαβών ζωυφίων, προστασία από τη βασκανία και γενικά για ευεργετική επίδραση σε ανθρώπους, ζώα και κτήματα.

Έτσι η ελιά σύμβολο μακροβιότητας, γονιμότητας και ευτυχίας εξαιτίας του αειθαλλούς της φυλλώματος και του εξαιρετικά θρεπτικού και υγιεινού καρπού της, χρησιμοποιήθηκε και εξακολουθεί να έχει την μεγαλύτερη χρήση στα χαρακτηριστικά περάσματα του ανθρώπινου κύκλου της ζωής (από τη γέννηση ως το θάνατο), αλλά και στον κύκλο του χρόνου (από τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά, την Πρωτομαγιά). Αλλά και το πουρνάρι (δρυς, δέντρο), η καρυδιά, η κρανιά, η μηλιά κ.ά. χρησιμοποιούνται εθιμικά για τον αποχρωματισμένο τελετουργικά στολισμό των σπιτιών κατά τη διάρκεια του χρόνου.

Στη Χίο το βράδυ της παραμονής ομάδες παιδιών ή άντρες γύριζαν στα σπίτια με τύμπανα και φλογέρες ή με μουσική και έψαλλαν τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα.

* Η κυρία Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη είναι διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.

http://www.tovima.gr/society/article/?aid=436157

Χριστουγεννιάτικα έθιμα στην Ευρώπη

Αγγλία
Η Αγγλική κλασσική  διακόσμηση περιλαμβάνει φωτεινά κόκκινα Αλεξανδριανά γύρω από το τζάκι, καθώς και κλαδιά «γκι» που κρέμονται από την οροφή που σύμφωνα με τη παράδοση όποιος στέκεται κάτω απ΄ αυτό πρέπει να ανταλλάσσει φιλιά με αγαπημένα πρόσωπα.
Για τους Άγγλους δεν νοείται εορταστικό χριστουγεννιάτικο τραπέζι χωρίς γαλοπούλα, κρεατόπιτα και χριστουγεννιάτικη πουτίγκα για καλή τύχη.
Αυστρία
Στην Αυστρία όπως και στις άλλες χώρες η περίοδος των εορτών ξεκινάει την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου ή την πρώτη του Δεκεμβρίου. Στα παραδοσιακά στεφάνια που κατασκευάζονται  τις ημέρες αυτές τοποθετούνται κεριά. Κάθε Κυριακή που ακολουθεί ανάβουν και ένα ακόμη κερί μέχρι και την 24 Δεκεμβρίου. Τα δώρα στα παιδιά τα μοιράζει ο Άγιος Νικόλαος με βοηθό του τον Krampus στις 6 Δεκεμβρίου. Το χριστουγεννιάτικο τραγούδι «Silent Night, Holy Night» το οποίο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, στην Ελληνική «Άγια Νύχτα», τραγουδήθηκε για πρώτη φορά στην Αυστρία στις αρχές του 19ου αιώνα.
Η εορταστική περίοδος τελειώνει επίσημα στις 2 Φεβρουαρίου, αν και οι Αυστριακοί θεωρούν τα Θεοφάνια στις 6 Ιανουαρίου. Τα παιδιά ντυμένα σαν τους τρεις Μάγους γυρίζουν τα σπίτια και τραγουδούν τα κάλαντα, εύχονται ένα ειρηνικό και ευλογημένο νέο έτος, ενώ τα χρήματα που συγκεντρώνουν τα προσφέρουν για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Τα στεφάνια κατασκευάζονται κάθε χρόνο σε πολλές παραλλαγές. Ποικίλουν από κλασσικά στρογγυλά με σκουροπράσινα κλαδιά πεύκου, κουκουνάρια και κόκκινους φιόγκους μέχρι τα πιο μοντέρνα με πολύχρωμα αλεξανδριανά. Αμέσως μετά το κόψιμο των κλαδιών τα περνούν πάνω από φλόγα κεριού για να διατηρηθούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Βέλγιο
Το Βέλγιο μπαίνει στο πνεύμα των Χριστουγέννων από νωρίς με την ημέρα του Sinterklaas και με τον πολύτιμο βοηθό του Zwarte Piet που μοιράζει τα δώρα από σπίτι σε σπίτι. Τα παιδιά κρεμάνε τις κάλτσες των δώρων στο τζάκι και αφήνουν σανό και ζάχαρη για το άλογο του Sinterklaas.
Ο Sinterklaas δεν είναι ο Santa Claus.
Στο Βέλγιο τα Χριστούγεννα εορτάζονται και με πλήθος παραστάσεων που αποδίδονται καλλιτεχνικά σκηνές από τη Θεία Γέννηση καθώς και λιτανείες και ακόμη υπαίθριες αγορές.
πηγή: tro-ma-ktiko.blogspot.com

Χριστούγεννα και Μοναξιά….

Μοναξιά!
Και θα ζήσουμε μεθαύριο Σάββατο την γέννηση του Θεανθρώπου, την Θεϊκή υπόσχεση για την σωτηρία του ανθρώπινου γένους…Καθώς γύρω από το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι θα γευόμαστε τα ευλογημένα εδέσματα και τα πατροπαράδοτα γλυκίσματα, καθώς θα ανοίγουμε κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δένδρο τα δώρα μας κάποιοι συνάνθρωποί μας, ίσως και μέσα στην ίδια μας την πολυκατοικία, θα βουλιάζουν πνιγμένοι στο βουβό, το ανελέητο αίσθημα της μοναξιάς τους….
Μοναξιά!
Φέρνει η λέξη δυναμικά στο προσκήνιο το βουβό, ανελέητο δράμα συναθρώπων μας που έπαψαν να υπάρχουν για μας λησμονημένοι, τυλιγμένοι στον μανδύα της τραγικής πραγματικότητας της ΜΟΝΑΞΙΑΣ!…
Ποιός θα πίστευε, μερικές δεκαετίες πριν, ότι εδώ στην κάποτε «Ψωροκώσταινα», τη χώρα της φαιδράς πορτοκαλλέας, της γειτονιάς των ονείρων και της γονεϊκής προτροπής του τύπου : «παιδάκι μου καλύτερα να σου βγεί το μάτι παρά το….όνομα» θα φτάναμε στο σημείο να μιλάμε για το φριχτό υποκειμενικό συναίσθημα της αποκοπής από την ομάδα, της απομόνωσης, της καταδίκης στον φριχρό κόσμο της…Μοναξιάς!
Και καθώς σε καθημερινή βάση γευόμαστε τα καταναλωτικά αγαθά, καθώς ανοίγουμε το δέκτη της έγχρωμης τηλεόρασης για να βιώσουμε την εικονική πραγματικότητα της δήθεν συμμετοχικής διαδικασίας σε συνάξεις με ποικιλλώνυμους «επώνυμους και επώνυμες», μισόγυμνες καλλονές, μη-φανατικούς αρσενικούς και χαζοχαρούμενες γλάστρες, πολλοί συνάνθρωποί μας θα ζούνε στην μοναξιάς τους….
Μοναξιά!
Κατάρα ή ευλογία για το ανθρώπινο γένος συλλογικά και για εμάς τους νεο-Ελληνες ειδικά; Μέσα στα σύγχρονα,πολύβουα, πολυπρόσωπα και απρόσωπα ελληνικά αστικοβιομηχανικά κέντρα, η μοναξιά μας έχει διογκωθεί σε προβληματικά επίπεδα, έχει ενταθεί σε σημείο καθημερινά επαναλαμβανόμενης απελπισίας για πολλούς συνανθρώπους μας.
Ζούμε τώρα πιά σε κακόγουστες και πανάκριβες πολυκατοικίες και πέρα από τις εθιμοτυπικές φιλοφρονήσεις και τα μικροπρεπή κουτσομπολιά αγνοούμε την ύπαρξη του συγκατοίκου μας σε σημείο ώστε σήμερα και στην πατρίδα μας να χρειάζεται να «μυρίσει» το πτώμα κάποιου συνταξιούχου, μοναχικού γείτονα ή γειτόνισσάς μας για να συνειδητοποιήσουμε εμείς οι «ευτυχείς» υπόλοιποι ότι έκλεισε πια για αυτόν ή αυτήν, τραγικά, η αναπόφευκτη για ΟΛΟΥΣ μας παρένθεση της …ζωής!
Να το δούμε στις πρακτικές του διαστάσεις το φαινόμενο;
Αμέτρητοι οι συνοδοιπόροι μας στους πολυσύχναστουτς δρόμους της Αθήνας, του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, της Λάρισας του Ηράκλειου και όλων των άλλων μεγαλουπόλεων της πατρίδας μας.
Στριμωγμένα ασφυκτικά τα σώματα ανδρών, γυναικών και παιδιών στα αστικά μας λεωφορεία και θέσεις μόνο για όρθιους στις κάθε λογής πιτσερίες, καφετέριες, πάμπ, ορθάδικα και ελληνοπρεπείς ταβέρνες…
Περιφέρουμε την πλήξη, την ανία, τα βιωματικά μας τραύματα στα στενόχωρα κλουβιά που τα ονοματίσαμε γραφεία, μαγαζιά, εργοστάσια, σχολιά και πανεπιστημιακές αίθουσες, με άλλα λόγια στους κάθε λογής χώρους εργασίας, μόρφωσης και αναψυχής.
Μόνοι, ολομόναχοι, κατασιγάζοντας όπως-όπως τις έντονες, τις αδυσώπητες διαμαρτυρίες του είναι μας, τη λαχτάρα μας να ξεφύγουμε από το ανελέητο μαρτύριο της απομόνωσης, της μοναξιάς!…
Είμαστε τώρα πιά και οι νέο-Ελληνες παραγωγοί και παράγωγα, αίτια και αποτελέσματα ενός ψυχοκοινωνικού και πολιτισμικού συστήματος με οικονομικές δομές που εδραιώνονται στο ατομικό ψυχοκίνητρο και τα συλλογικά «ένστικτα» για άντληση κέρδους και συλλογή δύναμης και εξουσίας και απολήγουν εξαντλημένες στην εδραίωση ενός αντικειμενικού κόσμου, μιάς πραγματικότητας που επιβεβαιώνει την πανάρχαια αλήθεια, την απλή και συνάμα δυσβάστακτη διαπίστωση της αναπόφευκτης υπαρξιακής μας μοίρας – όχι του θανάτου – αλλά του ψυχοκοινωνικού του υποκατάστατου που είναι η μοναξιά!
Εχει η μοναξιά δυό όψεις.
Η πρώτη ταυτίζεται με την υποκειμενική διαπίστωση κάθε ατόμου ότι είναι μόνος από τη στιγμή που έρχεται στον κόσμο και κόβεται ο ομφάλιος λώρος.
Η δεύτερη πηγάζει από την αποξένωση του ατόμου από τον ίδιο του τον εαυτό, στηρίζεται στη νευρωσική διαφοροποίηση, στην αποκοπή συναισθημάτων και διανόησης, αποτελεί «αγχωτική αντίδραση» φυγής από την αλήθεια της ζωής, υποκειμενική διαστρέβλωσης κάποιας ανεπιθύμητης αντικειμενικής πραγματικότητας.
Ετσι ενώ η συνειδητοποίηση της πρώτης όψης της μοναξιάς αποτελεί μια υγιή, βαθειά και ανεξάντλητη πηγή ψυχοπνευματικής κατανόησης και δύναμης, η δεύτερη είναι σαφώς παθολογική.
Το άγχος της μοναξιάς που διαπιστώνω εγώ, όπως υποθέτω και εσείς σε καθημερινή βάση ότι διακατέχει τώρα πιά πολλούς Ελληνες, Ελληνίδες και μαζί τα παιδιά μας αποτελεί μια ακόμα πικρόγευστη ένδειξη, μια χειροπιαστή απόδειξη του γεγονότος ότι χάσαμε την αυθεντικότητά μας…
«Ο άνθρωπος φοβάται, τρέμει τη μοναξιά…Η κυρίαρχη σκέψη σε κάθε φυλακισμένο, κάθε απομονωμένο, κάθε λεπρό, κάθε ασθενή, κάθε αμαρτωλό είναι να έχει κάποιον να μοιραστεί μαζί του τη μοίρα του, το πεπρωμένο του…» έγραψε ο Μπαλζάκ.
Θυμηθείτε, όσο και αν ακούγεται οξύμωρο, ότι ακόμη και για τον φυλακισμένο, αυτόν που η κοινωνία τον απομονώνει πίσω από τα σωφρονιστικά σίδερα για να τον συνετίσει, όταν παραστρατήσει και μέσα στην «ψυρού» η πιο σκληρή τιμωρία είναι η απομόνωση από τους άλλους κρατούμενους, είναι ο αποκαλούμενος «θάλαμος απομόνωσης»!!!
Ο αμερικανός ψυχολόγος Ρόλο Μαίη έχει γράψει πολύ εύστοχα ότι «ο αγώνας του ανθρώπου για την απόκτηση δύναμης φαίνεται ολοκάθαρα τώρα καθώς γίνεται κοινή συνείδηση η αλλοτρίωσή μας από τη Φύση, η ανελέητη αλλοτρίωσή μας από τον ίδιο μας τον εαυτό…»
Η μοναξιά του δημιουργικού ατόμου, αυτή η θελημένη και σκόπιμη απομόνωση του καθένα και της καθεμιάς μας που έχει κάτι σοβαρό να ξεδιαλύνει μέσα του, που έχει να γράψει, να συνθέσει, να ζωγραφίσει, να σμιλέψει αναμφίβολααπέχει πολύ και διαφέρει καθοριστικά από την καταδικαστική απομόνωση του μέσου Ελληνας, της μέσης Ελληνίδας.
Είμαστε, λοιπόν, εμείς οι σύγχρονοι Ελληνες όπως όλοι οι άνθρωποι των οικονομικά αναπτυγμένων κοινωνιών του πλανήτη μας καταδικασμένοι στην κατάσταση της απάνθρωπης ΜΟΝΑΞΙΑΣ;
Όχι βέβαια!
Στη μοίρα του καθένα μας, το αντι-εγωιστικό «δόσιμο» στον συνάθρωπό μας αποτελούσε πάντοτε και μπορεί να συνεχίσει να αποτελεί ένα καθοριστικά σημαντικό αντισταθμιστικό παράγοντα. Και από αυτήν την έννοια, αυτό το «δόσιμο» μπορεί να ξεκινήσει μια ατέλειωτη σχεδόν σειρά από ενέργειες που μπορούν, αναμφίβολα, να μειώσουν το σοκ της συνειδητοποίησης της μοναξιάς του σύγχρονου ανθρώπου.
«Αείποτε ο άνθρωπος ήταν αγελαίον ζώον» όπως το διατύπωσε και ο μεγάλος Μακεδόνας ο Σταγειρίτης Αριστοτέλης δυόμιση χιλιάδες χρόνια πριν.
Ο συνάνθρωπός μας στην πολυκατοικία, στο γραφείο, στο εργοστάσιο, το πανεπιστήμιο ή το ΤΕΙ για όλους εμάς που είμαστε οικονομικά ενεργοί, όπως και ο συνάνθρωπός μας στο ορφανοτροφείο, στο γηροκομείο και στη φυλακή βασανίζεται κάθε λεπτό, κάθε ώρα κάθε μερόνυχτο από το αίσθημα της μοναξιάς, από την απάνθρωπη καταδίκη στην απομόνωση.
Και αν σκύψουμε προσεκτικά εσείς και εγώ, βαθειά μέσα στα φυλοκάρδια του απέραντου ελλαδικού μας υποσυνείδητου, στα αρχέτυπα ανθρώπινης ομαδικής συμπεριφοράς που χάνουν τις καταβολές τους στην ιστορία Πελασγών, Δωριέων και Αχαιών, θα ανακαλύψουμε ότι υπάρχουν ΟΛΑ τα απαραίτητα στοιχεία της σωτηρίας μας από την αρνητική όψη της σύγχρονης αυτής ψυχοκοινωνικής και πολιτισμικής ασθένειας που ακούει στο όνομα της….Μοναξιάς!
Εκεί στην συμβολική ψυχή της Ελλάδας μας υπάρχει απωθημένη η δημιουργικότητα της ελληνικής ψυχοσύνθεσης.
Υπάρχει το εσώτερο μήνυμα της ΕΛΠΙΔΑΣ με την οποία μεγαλώσαμε και γαλουχηθήκαμε, υπάρχει μπόλικο φιλότιμο και ατέλειωτο «κυμπαριλίκι» και μπέσσα.
Μέσα στη γιορτινή ατμόσφαιρα θα λειτουργήσει και φέτος η αντίφαση της χαρούμενης επιφάνειας που, δυστυχώς, δεν μπορεί να καλύψει το εσώτερο δράμα εκατοντάδων χιλιάδων μοναχικών συμπολιτών μας, οι οποίοι όπως γίνεται στην υπόλοιπη Ευρώπη και την Αμερική τώρα πιά και στην Ελλάδα κάποιοι, με αυξανόμενους ρυθμούς εξαιτίας των οικονομικών δυσχερειών στην εποχή της τρόικα, θα προσπαθήσουν να θέσουν τέρμα στο απελπιστικό συναίσθημα της μοναξιάς μέσα από την πράξη της αυτοχειρίας…
Οι σύγχρονες τάσεις της παγκοσμιοποίησης και της μαρκετίστικης αντίληψης για τις ανθρώπινες σχέσεις, οι εμμονές στη συσσώρευση πλούτου και δύναμης είναι σίγουρα ΞΕΝΟΦΕΡΤΕΣ και έντονα απομονωτικές. Αλίμονο,βέβαια, αν με αυτά που λέω κάποιοι πιστέψουν ότι εννοώ επιστροφή στη φτώχεια και την κακομοιριά…
Απέχουν όμως πολύ αυτές οι διαπιστώσεις μου από την εσκεμμένα καλλιεργούμενη ψευδαίσθηση από τους οπαδούς της άκρατης, βάρβαρης και ανελέητης φιλελεύθερης οικονομίας ότι το ΚΕΡΔΟΣ και ΠΛΟΥΤΟΣ φέρνουν την ΕΥΤΥΧΙΑ…
Σίγουρα με τα λεφτά μπορείς να αγοράσεις πολλά πράγματα…Έφτασαν οι πλούσιοι και επιτυχημένοι του Χόλλυγουντ να νοικιάζουν φίλους για να ελαχιστοποιήσουν τη βασανιστική τους μοναξιά…
Μπορούμε να διδάξουμε στην ΜΟΝΑΧΙΚΗ οικουμένη το γεφύρωμα της μοναξιάς, την ομορφιά του Ελληνα εάν ξαναγίνουμε συγκάτοικοι, συμπολίτες, συνοδοιπόροι και συνάνθρωποι στο ταξίδι της ζωής….
Το αιώνιο μήνυμα της ΕΛΠΙΔΑΣ έρχεται ξανά στο προσκήνιο το Σάββατο με την συμβολική ΓΕΝΝΗΣΗ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
Ας βιώσουμε φέτος, χρονιά της τρόικα, συνειδητά την ΕΛΠΙΔΑ γεφυρώνοντας την άβυσσο της ατομικής και συλλογικής μας μοναξιάς...
ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ!

ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Ο Σκρουτζ λέει τα κάλαντα μαζί με τον Μπαχ και τον Ελβις

Επτά καλλιτέχνες και μία συγγραφέας επιλέγουν ένα αγαπημένο τους έργο- βιβλίο, άλμπουμ, ταινία ή... μια εικόνα του δρόμου- που έχουν συνδέσει με τις ημέρες των γιορτών

ΙΣΜΑ Μ. ΤΟΥΛΑΤΟΥ | Παρασκευή 24 Δεκεμβρίου 2010

Το περίφημο «Εlvis΄ Christmas album” του 1957 είναι το μόνο άλμπουμ του Πρίσλεϊ που λείπει (στην αυθεντική του έκδοση) από τη δισκοθήκη της Σώτης Τριανταφύλλου

Το περίφημο «Εlvis΄ Christmas album” του 1957 είναι το μόνο άλμπουμ του Πρίσλεϊ που λείπει (στην αυθεντική του έκδοση) από τη δισκοθήκη της Σώτης Τριανταφύλλου

Τι είναι τα Χριστούγεννα για τον καθένα από εμάς;
Μια σπάνια αφορμή για περισυλλογή και ενδοσκόπηση- πολύ περισσότερο μέσα σε συνθήκες κρίσης-, μια ευκαιρία για οικογενειακές συγκεντρώσεις και φιλικές συναναστροφές ή μήπως μια σύντομη ανάπαυλα από τους «τρελούς» ρυθμούς της καθημερινότητας; Οποια και αν είναι η απάντηση, τα πρόσωπα που ακολουθούν, διακεκριμένοι όλοι τους στα πεδία της Τέχνης και των Γραμμάτων, προτείνουν κάτι διαφορετικό:
επιλέγουν ένα έργο από τον ευρύτερο χώρο τους και μέσα από αυτό μάς καλούν να ανακαλύψουμε εκ νέου των πνεύμα των Χριστουγέννων. Μια ταινία, ένα βιβλίο, μια μουσική ή ακόμη πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας, μέσα από το προσωπικό ύφος του καθενός που το προτείνει: μια καλή αφορμή για να σκεφθούμε, να αντιδράσουμε ή απλώς να περάσουμε καλά.
ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ, συγγραφέας
Οι ύμνοι του «βασιλιά του ροκ»
«Είχα όλους τους δίσκους του Ελβις· όλους. Και τα σινγκλ, και τα στούντιο άλμπουμ, και τα live, και τις επανεκδόσεις. Μου έλειπεκαι μου λείπει ακόμα- το χριστουγεννιάτικο άλμπουμ του 1957 που ήταν, για μένα, το σύμβολο των παιδικών Χριστουγέννων. Στις ΗΠΑ είχε κυκλοφορήσει αρχικά σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων. Δεν είχε κυκλοφορήσει στην Ευρώπη: το άκουγα μόνο στον αμερικανικό ραδιοφωνικό σταθμό. Αργότερα έμαθα ότι πούλησε 3 εκατ. αντίτυπα. Εγώ πάντως δεν ήμουν από τους αγοραστές. Το “Εlvis΄ Christmas Αlbum” περιείχε κλασικά κομμάτια όπως το “White Christmas” (τι κρίμα, σκεφτόμουν, ποτέ δεν χιονίζει στην Αθήνα τα Χριστούγεννα!), το “Silent night”, τα γκόσπελ “Τake my hand, precious Lord” και “Ι believe”. Κιθάρα έπαιζε ο μεγάλος Σκότι Μουρ, συμπατριώτης του Ελβις από το Τενεσί, που συνεργάστηκε αργότερα με τους Τen Υears Αfter.

Ο δίσκος ξανακυκλοφόρησε με διαφορετικό εξώφυλλο και με τροποποιημένο περιεχόμενο (περιελάμβανε το “Ιf Εvery Day Was Like Christmas”) το 1970.

Πούλησε άλλα 9 εκατομμύρια. Ομως ήμουν κιόλας δεκατριών ετών· όταν είσαι δεκατριών, δεν ακούς χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Εξάλλου εκείνη τη χρονιά ο Ελβις εμφανιζόταν στο Λας Βέγκας και ηχογραφούσε το “Οn stage”. Τα Χριστούγεννα του ΄70 έμαθα ότι το σόου του στο Βέγκας είχε γίνει ντοκυμαντέρ με τίτλο “Τhat΄s the way it is”. Αγόρασα τον ομώνυμο δίσκο και περίμενα με ανυπομονησία το ντοκυμαντέρ. Στον αμερικανικό σταθμό ο Ελβις τραγουδούσε το εξάλεπτο (και, ω, πόσο σέξι!) “Μerry Christmas, baby” του Ρέι Τσαρλς. Ο Ελβις με έκανε για μία ακόμα φορά εκστατικά ευτυχισμένη».

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΡΗΓΟΣ, χορογράφος
Εφιάλτης α λα Τιμ Μπάρτον

Ο Τιμ Μπάρτον δημιούργησε τον «Χριστουγεννιάτικο εφιάλτη»,την αγαπημένη «χριστουγεννιάτικη» ταινία του Κωνσταντίνου Ρήγου

«Δεκαεπτά χρόνια μετά την έξοδό του στις αίθουσες, ο “Χριστουγεννιάτικος εφιάλτης” παραμένει με διαφορά η πιο πρωτότυπη και διασκεδαστική ανατροπή των γνωστών κλισέ, βάζοντας στο μπλέντερ το πνεύμα του Τιμ Μπάρτον, την παιδική φαντασία και την απαραίτητη γοτθική οπτική, που ανανεώνει τη ζαχαρένια προκατάληψη με τον καλοσυνάτο Αϊ-Βασίλη και τα εξαντλημένα από τα κάλαντα και τα δώρα παιδάκια. Η ιδέα είναι τρομερή: ο Τζακ Σκέλινγκτον, Βασιλιάς Κολοκύθας της Ηalloween Τown, έχει βαρεθεί από τη μονοτονία του μασκαρέματος, και αφού περιπλανιέται στο δάσος, βρίσκεται μπροστά σε πόρτες που οδηγούν σε όλες τις γιορτές. Από το Πάσχα, την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου και τη Ημέρα των Ευχαριστιών, διαλέγει την Πόλη των Χριστουγέννων και της αλλάζει τα φώτα, αφού αποφασίζει να δώσει άδεια στον Αγιο Βασίλη και να φέρει τους κατοίκους της πόλης του για να υποδυθούν χριστουγεννιάτικους ρόλους. Τάρανδοι-Φρανκενστάιν; Τραγούδι με τον τίτλο “Κidnap the Sandy Claws”; Μερικές από τις ιδιοφυείς συλλήψεις ενός απόκοσμου μιούζικαλ, που βασίζεται στο stop motion animation, μια τεχνική σχετικά πρωτόγονη αλλά τόσο πειστική στην απόδοση ενός bizarre, γλυκού τρόμου. Ο Χένρι Σέλικ σκηνοθετεί αλλά ο παραγωγός Μπάρτον είναι το μυαλό πίσω από το ύφος, τη σκηνογραφία και το αλλιώτικο κοστούμι μιας βέβηλης επικράτησης του φωτός έναντι του σκότους. Η ταινία είναι το αντίδοτο για όσους μελαγχολούν στην ιδέα, όχι των Χριστουγέννων, αλλά πως οφείλουν να διασκεδάσουν φορώντας το ίδιο χαζό χαμόγελο».

ΜΑΡΙΑ ΝΑΥΠΛΙΩΤΟΥ, ηθοποιός
Η μεταστροφή του τσιγκούνη

«Για μένα τα Χριστούγεννα είναι ταυτισμένα με τη “Χριστουγεννιάτικη ιστορία”» λέει η Μαρία Ναυπλιώτου

«Για μένα τα Χριστούγεννα είναι ταυτισμένα με τη “Χριστουγεννιάτικη ιστορία”, τη γνωστή ταινία με τον Σκρουτζ, η οποία έχει, ως γνωστόν, γνωρίσει διάφορες εκδοχές. Την πρωτοείδα μικρή και με επηρέασε έντονα. Το στοιχείο που εντυπωσιάζει είναι, ασφαλώς, η μεταστροφή αυτού του ανθρώπου, ενός σκληρού, τσιγκούνη και μοχθηρού, στην αρχή, ήρωα, από τη στιγμή κατά την οποία έρχεται σε επαφή με το μέλλον του μέσα από το όνειρο που βλέπει. Μέσα από το σοκ λοιπόν αποφασίζει να αλλάξει. Βρίσκω τρομερά ενδιαφέρον το πώς τελικά η επαφή μας με το μέλλον, με τον θάνατο, με τη μοναξιά, με τη σκληρότητα, με την αναλγησία, είναι σε θέση να μας ταρακουνήσει, να μας κάνει να σκεφθούμε και να αλλάξουμε. Αυτό ακριβώς όμως δεν εκφράζει και το Πνεύμα των Χριστουγέννων;».

ΛΥΔΙΑ ΚΟΝΙΟΡΔΟΥ, ηθοποιός
Χριστούγεννα και οικολογία

Δύο βιβλία επιλέγει η Λυδία Κονιόρδου για τα «δικά της» Χριστούγεννα

«Τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή του φωτός και της αφύπνισης της συνείδησης. Μέσα από αυτό το πρίσμα λοιπόν θα επιλέξω δύο βιβλία, ένα παλαιότερο, το οποίο εκδόθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960 και προκάλεσε αίσθηση, και ένα νεότερο, που κυκλοφόρησε το 2007. Το πρώτο είναι “Η σιωπηλή άνοιξη” της Ρέιτσελ Κάρλσον και το δεύτερο “Το δόγμα του σοκ” της Ναόμι Κλάιν. Τα ξεχωρίζω γιατί και τα δύο βοηθούν τον αναγνώστη να σκεφθεί πέρα από γεγονότα και φαινόμενα και να συνειδητοποιήσει τις επιπτώσεις των πράξεων και τις διαδικασίες που μας οδηγούν σε καταστάσεις όπως, για παράδειγμα, η περιβαλλοντική αλλά και η οικονομική κρίση.

Παράλληλα, αισθάνομαι πως κατά κάποιον τρόπο αυτά τα δύο βιβλία αλληλοσυμπληρώνονται, δίνοντας μια διπλή προσέγγιση σε αυτό που ζούμε σήμερα: αφενός η περιβαλλοντική διαταραχή, που είναι ίσως πιο σημαντική από την οικονομική κρίση, αφετέρου η ίδια η κρίση. Βιώνοντας λοιπόν το πνεύμα των Χριστουγέννων αισθάνομαι πως τα βιβλία αυτά μάς βοηθούν να συνειδητοποιηθούμε, όχι όμως για να στενοχωρηθούμε και να απογοητευθούμε αλλά για να φύγουμε από το σκοτάδι του φόβου και να βρούμε, επιτέλους, λύσεις σε ατομικό αλλά, κυρίως, και σε συλλογικό επίπεδο».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΣ, συνθέτης
Από τον Ρωμανό στον Μπαχ

Ο Υμνος της Γέννησης του Ρωμανού του Μελωδού και το Ορατόριο των Χριστουγέννων του Μπαχ είναι τα δύο έργα με τα οποία έχει συνδέσει τις Αγιες Μέρες ο Γιώργος Κουμεντάκης

«Η Ανατολή και η Δύση είναι δύο κόσμοι οι οποίοι αισθάνομαι ότι συνυπήρχαν ανέκαθεν μέσα μου. Μέσα από αυτό το πρίσμα λοιπόν θα επιλέξω δύο έργα: τον Υμνο της Γέννησης του Ρωμανού του Μελωδού και το Ορατόριο των Χριστουγέννων του Μπαχ. Και τα δύο τα πρωτοάκουσα μικρό παιδί και έκτοτε υπάρχουν στην καθημερινότητά μου σταθερά, ανεξαρτήτως εορταστικής περιόδου. Τώρα που το σκέφτομαι, μάλιστα, οι Γιορτές δεν διαφοροποιούνται μέσα μου μέσω έργων αλλά μέσα από το αντίστοιχο κλίμα, τη συνάντηση με φίλους κ.λπ. Ωστόσο αυτά τα δύο έργα συνυπάρχουν στο εορταστικό κλίμα της καθημερινότητάς μου. Συλλαμβάνω, μάλιστα, τον εαυτό μου να τα αναζητεί συχνά, σε ανύποπτο χρόνο. Και τα δύο έχουν ως βασικό στοιχείο τον θεολογικό λόγο. Ωστόσο η Αναπαράσταση (στοιχείο επίσης κοινό μεταξύ τους) γίνεται μέσα στον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Η μουσική, ως αφηρημένη γλώσσα, σε βάζει σε ένα μονοπάτι και το παζλ το συμπληρώνεις μέσα σου».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΖΟΓΚΑΣ, εικαστικός
Ο Ντίκενς στον καιρό της επιμήκυνσης
«Παραδέχομαι πως τα Χριστούγεννα υπήρξαν η πιο ανιαρή γιορτή της ζωής μου. Η μόνη χαρά που θυμάμαι ήταν το κλείσιμο των σχολείων και η αναμονή του χιονιού. Δεν διάβαζα χριστουγεννιάτικες ιστορίες, δεν ζωγράφιζα δένδρα, δεν με ενδιέφερε να αναζητήσω ζωγραφιές άλλων. Ακόμη και τους εξαιρετικούς πίνακες του Ραφαέλο ουδέποτε τους συνδύασα με τη γέννηση του Χριστού.

Πρόσφατα όμως συγκινήθηκα από το παραμύθι του Ντίκενς “Καλά Χριστούγεννα, κύριε Σκρουτζ”, ιστορία που δείχνει εξαιρετικά επίκαιρη σήμερα. Τα τρία πνεύματα-φαντάσματα που έρχονται να συμβουλέψουν τον Σκρουτζ συμβολίζοντας το παρελθόν το παρόν και το μέλλον, υποδεικνύουν πως παντού έχουμε να κάνουμε... διορθώσεις. Φυσικά στο επίκεντρο της ιστορίας βρίσκεται η ευτυχία μέσα στη φτώχεια- παρηγοριές στον ασθενή Αγγλο τότε-, επιβεβαιωμένες σήμερα από τον ερευνητή Ρίτσαρντ Λίαρ που διαπρέπει στα «οικονομικά της ευτυχίας», τονίζοντας «κάθε άτομο με ετήσιο εισόδημα 12.000 ευρώ δεν πρόκειται να είναι πιο ευτυχισμένο όσο και αν το αυξήσει» («Το Βήμα», 17 Δεκεμβρίου 2010).

Κύκλος είναι και γυρίζει. 150 χρόνια πίσω; Αντιθέτως 150 χρόνια μπροστά. Διότι το τρίτο φάντασμα, που παίζει τον πιο δυνατό ρόλο, αυτόν που προσφέρει την τελευταία ελπίδα δείχνοντας τι μέλλει γενέσθαι μετά θάνατον, έχει ήδη εμφανιστεί στους κυβερνητικούς, γι΄ αυτό και συνετίστηκαν αμέσως ζητώντας συνεχείς επιμηκύνσεις με αλλεπάλληλους δανεισμούς. Και επειδή είδαν πολύ καθαρά το μέλλον, τα 1.000 ευρώ του Λίαρ τα συρρίκνωσαν σε 500. Γιατί αν μπορείς να βρεις την ευτυχία με 1.000, με τα 500 πρέπει να κολυμπάς σε πελάγη της».

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ, σκηνοθέτης
Κάλαντα και μετανάστες

Τα παιδικά κάλαντα συγκινούν τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, καθώς παραπέμπουν στα παιδικά του χρόνια

«Δεν θα επέλεγα ένα συγκεκριμένο έργο για τα Χριστούγεννα. Με αυτά ασχολούμαι όλον τον υπόλοιπο χρόνο. Για μένα τα Χριστούγεννα είναι ταυτισμένα με μνήμες, με συνήθειες, με πράγματα που μπορούν να συμβούν στον δρόμο και βγάζουν μια ατμόσφαιρα έντονη, σε βαθμό που αποκτά, αντίστοιχα, μια δραματικότητα. Μου αρέσει τρομερά, ας πούμε, και ταυτόχρονα με συγκινεί, να έρχονται παιδιά την Παραμονή να μου λένε τα κάλαντα. Θα έλεγα ότι με παραπέμπει στα παιδικά μου χρόνια, τότε που έλεγα κάλαντα κι εγώ, μανιωδώς, ως τα δώδεκά μου χρόνια περίπου. Ηταν άλλωστε το χαρτζιλίκι μου... Είναι μια εμπειρία τόσο έντονη μέσα μου όσο και το οτοστόπ που έκανα φανατικά όταν ήμουν νέος, γι΄ αυτό και σήμερα αισθάνομαι υποχρέωση να σταματήσω σε όποιον μου κάνει σινιάλο.

Κάτι άλλο που με συγκινεί πολύ τα Χριστούγεννα είναι τα τραγούδια των μεταναστών στον δρόμο. Αυτά που τα τραγουδούν δυνατά για να ακούγονται, με τη συνοδεία του ακορντεόν. Είναι κάτι που με αγγίζει βαθιά και το αναζητώ, θα έλεγα κάθε Χριστούγεννα».

ΜΙΛΤΟΣ ΛΟΓΙΑΔΗΣ, αρχιμουσικός
Η τρυφερότητα του Αμάλ

Στιγμιότυπο από τη μονόπρακτη όπερα του Τζιανκάρλο Μενότι «Ο Αμάλ και οι νυχτερινοί επισκέπτες»,την πρώτη όπερα που γράφτηκε ειδικά για τη μικρή οθόνη

«Το έργο που αντιπροσωπεύει για μένα τα Χριστούγεννα περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο είναι “Ο Αμάλ και οι νυχτερινοί επισκέπτες” του Τζιανκάρλο Μενότι. Πρόκειται για μια μονόπρακτη όπερα η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε το 1951 από το αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο ΝΒC και ουσιαστικά είναι η πρώτη όπερα που γράφτηκε ειδικά για τη μικρή οθόνη. Αργότερα βέβαια πέρασε και στη σκηνή. Την πρωτοάκουσα γύρω στα 1995 και κάποια στιγμή έπεσε στα χέρια μου ένα σπαρτίτο. Θυμήθηκα, μάλιστα, ότι κάποτε είχε αναφέρει πως ήθελε να την κάνει και ο ίδιος ο Χατζιδάκις, ο οποίος άλλωστε γνώριζε προσωπικά τον συνθέτη. Αυτό που ξεχωρίζω στο συγκεκριμένο έργο είναι η συγκίνηση και η τρυφερότητα που βγάζει με τρόπο τόσο απλό και αβίαστο, καθόλου φανφαρόνικο. Πρόκειται για την ιστορία ενός ανάπηρου αγοριού, του Αμάλ, που θέλει να προσφέρει ένα δώρο στον Χριστό. Δεν έχει όμως τίποτε άλλο εκτός από την πατερίτσα του, την οποία προσφέρει με μεγάλη προθυμία.

Πιστεύω πως πρόκειται για ένα έργο εξαιρετικά επίκαιρο στους καιρούς που ζούμε. Το να μπορείς να δεις πέρα από τα χρήματα, το να διαθέτεις ανθρωπιά- πράγμα που εμείς οι Ελληνες κάπου το έχουμε χάσει- είναι ένα μήνυμα που μπορεί να μας κρατήσει όρθιους».

Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=34&artId=374627&dt=24/12/2010#ixzz1916OzqCx

Οι Χριστουγεννιάτικες κάλτσες

Οι Χριστουγεννιάτικες κάλτσες

Οι κάλτσες κρέμονταν από την καμινάδα με την ελπίδα ότι θα περάσει και
από κει ο Άγιος Βασίλης....
Υπήρχε κάποτε ένας ευγενικός και καλόκαρδος κύριος όπου η γυναίκα του είχε πεθάνει από βαριά αρρώστια και τον είχε αφήσει απογοητευμένο με τρεις κόρες να μεγαλώσει. Μετά που έχασε όλα του τα χρήματα σε ανώφελες και κακές επενδύσεις, η οικογένειά του χρειάστηκε να μετακομίσει σε μια χωριάτικη καλύβα, ενώ οι τρεις του κόρες έκαναν μόνες τους το μαγείρεμα, το ράψιμο και το καθάρισμα του σπιτιού.
Όταν ήρθε ο καιρός να παντρευτούν οι κόρες, ο πατέρας έπεσε σε μεγαλύτερη θλίψη εφόσον οι κόρες του δεν θα έβρισκαν να παντρευτούν χωρίς προίκα και χρήματα για να δώσουν στην νέα οικογένεια του συζύγου τους.
Μία νύχτα, μετά που οι κόρες είχαν πλύνει και απλώσει τα ρούχα τους και τις κάλτσες τους στο τζάκι για να στεγνώσουν, έπεσαν για ύπνο. Ο Άγιος Βασίλης γνώριζε την απόγνωση και την ατυχία του πατέρα και σταμάτησε στο σπίτι του.
Κοίταξε μέσα από το παράθυρο και είδε ότι η οικογένεια είχε πέσει για ύπνο. Είδε τις κάλτσες των κοριτσιών που κρέμονταν στο τζάκι. Πήρε από το πουγκί του τρία μικρότερα πουγκιά με χρυσό και τα πέταξε με προσοχή από την καμινάδα έτσι ώστε να πέσουν μέσα στις κάλτσες. Το επόμενο πρωί που ξύπνησαν οι κόρες, βρήκαν για μεγάλη τους έκπληξη τις κάλτσες τους να περιέχουν χρυσάφι. Έτσι ο ευγενής πατέρας τους θα κατάφερνε να δει τις κόρες του να ζουν.

Τα παιδιά όλου του κόσμου συνέχισαν την παράδοση να κρεμούν κάλτσες τα Χριστούγεννα στο τζάκι τους με την ελπίδα να τους τις γεμίσει ο Άγιος Βασίλης.
Στην Γαλλία τα παιδιά τις βάζουν δίπλα στο τζάκι, ενώ στην Ολλανδία τις γεμίζουν με άχυρο και καρότα για τα ελαφάκια του Άγιου Βασίλη. Στην Ουγγαρία τα παιδιά γυαλίζουν τα παπούτσια τους πριν τα βάλουν δίπλα στο τζάκι ή το παράθυρο. Στην Ιταλία τα παιδιά αφήνουν τα παπούτσια τους έξω κατά τα Θεοφάνια, για να τα βρει η καλή μάγισσα. Και τέλος, στο Πόρτο Ρίκο τα παιδιά βάζουν κάτω από τα κρεβάτια τους πρασινάδα και λουλούδια για τις καμήλες των τριών Μάγων.

Ο γύρος του κόσμου σε 10 χριστουγεννιάτικα έθιμα

Τάρανδοι, γκι, χριστουγεννιάτικα δέντρα, ξωτικά και Άγιοι Βασίληδες σε πολλές… ονομαστικές παραλλαγές αποτελούν, για τους περισσότερους από εμάς τις κλασσικές χριστουγεννιάτικες εικόνες. Και κάπου εκεί, λέει η ευρύτατα διαδεδομένη αντίληψη, εξαντλούνται και τα χριστουγεννιάτικα έθιμα –με μερικές διαφοροποιήσεις στα παραδοσιακά εδέσματα των κατά τόπους κουζινών. Σωστά;
Λάθος. Διότι μπορεί τα Χριστούγεννα να αποτελούν για τον αποκαλούμενο δυτικό κόσμο πρωταρχικά θρησκευτική γιορτή –ή, έστω, γιορτή με θρησκευτική αφορμή–, γιορτάζονται όμως παγκοσμίως, με διαφορετικά έθιμα και εκδηλώσεις που, σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με το θρησκευτικό τους χαρακτήρα.
Οι κυνικοί θα το πουν εμπορευματοποίηση, ή δυτική επιρροή, οι ρομαντικοί θα το κατατάξουν στα κοινά στοιχεία που ενώνουν τους λαούς της υφηλίου. Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι, όπου και να ταξιδέψετε τα φετινά Χριστούγεννα, θα συναντήσετε εορτασμούς και εκδηλώσεις που, αν δε σας θυμίσουν τις παραδόσεις της Γηραιάς Ηπείρου, σίγουρα δε θα σας αφήσουν να ξεχάσετε το πνεύμα της γιορτής.
Αυτό, βέβαια, είναι μάλλον κάθε άλλο παρά θετικό για τους αντιφρονούντες της εορταστικής φρενίτιδας. Αν ανήκετε σε αυτήν την κατηγορία, είναι πολύ πιθανό να απογοητευτείτε αν συνεχίσετε την ανάγνωση. Οι υπόλοιποι, ακολουθήστε μας στο γύρο του κόσμου σε δέκα χριστουγεννιάτικα έθιμα, που θα ανατρέψει τις αντιλήψεις σας περί εορταστικής μονοτονίας και χριστουγεννιάτικης μανιέρας.
* Στην Πολωνία, το πρώτο αστέρι που θα εμφανιστεί στον ουρανό την παραμονή των Χριστουγέννων σηματοδοτεί την έναρξη της γιορτής. Η ονομασία του, Gwiazdka, δόθηκε προς τιμήν του άστρου της Βηθλεέμ. Άτυποι διαγωνισμοί διοργανώνονται μεταξύ φίλων και οικογενειών, με νικητή τον πρώτο που θα καταφέρει να διακρίνει το αστέρι. Αφού αυτό εμφανιστεί, το δείπνο των 12 (!) πιάτων, που συμβολίζουν τους δώδεκα αποστόλους, ξεκινά με μία βάφλα, που λέγεται Oplatek, από την οποία κάθε μέλος της οικογένειας κόβει ένα κομμάτι, κάνοντας μια ευχή για τον επόμενο χ
* Για τους Τσέχους, η παραμονή των Χριστουγέννων είναι μέρα νηστείας. Λέγεται, μάλιστα, ότι όποιος καταφέρει να μη φάει τίποτα μέχρι το δείπνο, το οποίο σερβίρεται γύρω στις 6-7 το απόγευμα, θα δει ένα χρυσό γουρούνι. Μετά το εορταστικό δείπνο, τα μήλα κόβονται σε σχήμα σταυρού, όπως η βασιλόπιτα, και το σχήμα που δημιουργείται στο κουκούτσι –σταυρός ή αστέρι– θεωρείται αντίστοιχα κακός ή καλός οιωνός για την επόμενη χρονιά. Ανάλογες ”προβλέψεις” για την επόμενη χρονιά γίνονται την παραμονή των Χριστουγέννων και στην Πολωνία, με τη βοήθεια ενός δοχείου με νερό, στο οποίο ρίχνεται κερί μελισσών που δημιουργεί διάφορα σχήματα.
* Αν ταξιδέψετε στις Φιλιππίνες γύρω στα μέσα Σεπτεμβρίου, μην εκπλαγείτε ακούγοντας τα κάλαντα. Οι εορτασμοί των Χριστουγέννων εδώ κρατούν 3 μήνες, και ξεκινούν νωρίς. Πολύ νωρίς. Στις 4 το πρωί της 16ης Δεκεμβρίου ξεκινούν οι πρωινές λειτουργίες, οι οποίες πραγματοποιούνται εννέα συνεχόμενες μέρες. Η παράδοση λέει πως αν κάποιος παρακολουθήσει και τις εννιά, τότε οι ευχές του θα εκπληρωθούν.
* Το χριστουγεννιάτικο ”κράκερ” είναι ένας κύλινδρος από χαρτόνι, τυλιγμένο με πολύχρωμο χαρτί, το οποίο περιέχει μικρά δωράκια, γλυκά και ένα γνωμικό ή μια πρόβλεψη για το μέλλον, όπως αυτές των κινέζικων fortune cookies. Δύο άτομα τραβούν τις άκρες του, κάνοντάς το να σπάσει σε δύο άνισα κομμάτια. Όποιος τραβήξει το μεγαλύτερο κομμάτι, κερδίζει και το περιεχόμενο. Το συγκεκριμένο παιχνίδι είναι εξαιρετικά δημοφιλές στη Βρετανία –λέγεται, μάλιστα, ότι γνωρίζει μεγάλη απήχηση στους κύκλους της βασιλικής οικογένειας, όπου το περιεχόμενό του αντικαθίσταται από αντικείμενα μεγαλύτερης αξίας– συναντάται όμως και σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ και στον Καναδά.