Το Δέκα του Καραγάτση : το μυθιστόρημα και η σειρά

"Το 10" του Καραγάτση 

Το κύκνειο άσμα του Καραγάτση είναι το μυθιστόρημα «Το 10» που αν και ημιτελές αποτελεί ίσως το ωριμότερο και αρτιότερο έργο του. Ο Καραγάτσης άρχισε να το γράφει το 1959 και τέλειωσε  το Σεπτέμβρη του 1960, όταν απεβίωσε ο συγγραφέας σε ηλικία μόλις 52 χρονών.

 Ο Καραγάτσης είναι από τους σημαντικότερους μυθιστορηματογράφους της νέας ελληνικής γλώσσας και ο επιφανέστερος της γενιάς του ’30. ΄Εντονο είναι το επικό, το λυρικό και το νατουραλιστικό στοιχείο στα έργα του. Πραγματικά μοναδικός στην ρεαλιστική περιγραφή και ψυχογράφηση των ηρώων του.

Κεντρικός πυρήνας του μυθιστορήματος είναι ένα παλιό εγκαταλειμμένο εργοστάσιο στο Πειραιά που μετατράπηκε σε πολυκατοικία των φτωχών εργατών παρουσιάζοντας  τη νεοελληνική κοινωνία του ’50. Το μυθιστόρημα είναι πολυπρόσωπο και πολυεπίπεδο περιλαμβάνοντας ένα σύνολο ετερόκλητων και μη ανθρώπινων χαρακτήρων. Ο τηλεοπτικός σταθμός Αlpha προέβαλε σε επανάληψη την ομολογουμένως επιτυχημένη σειρά σε 18 επεισόδια, που μπόρεσε να αποτυπώσει με ενάργεια το κλίμα της εποχής να τις ιδέες του Καραγάτση ενός διαχρονικού συγγραφέως που διαβάζεται ακατάπαυστα εδώ και δεκαετίες.

 

 Ο  Β. Αθανασόπουλος, Πρόλογος, σ. 13- 14, Το «10», Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» 2007 αναφέρει ότι ως αφηγηματικό υλικό ο Καραγάτσης παρουσιάζει

 «όχι μια πλοκή ή κάποια θραύσματα πλοκής, αλλά κάποιους χαρακτήρες που μέσα από τη δράση τους και τη διασταύρωσή της με εκείνη των άλλων χαρακτήρων στοιχειοθετούν την πλοκή»

Το μυθιστόρημα έχει ρεαλιστικά και νατουραλιστικά στοιχεία. Οι περιθωριακοί ήρωες τη συμπεριφορά των οποίων καθορίζει όχι τόσο η λογική, αλλά το ένστικτο και η παρόρμηση  κεντρίζουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

 Μάλιστα στο αφιέρωμα της Καθημερινής (16- 04- 2000): Νένα Κοκκινάκη, «Επιρροές του πεζογράφου στους νεότερους», σ. 14.  Στη φωτογραφία/σχέδιο του ιδίου του Καραγάτση διακρίνονται οι ήρωες όπως τους σκιαγράφισε στο χαρτί ο συγγραφέας τους. Ονόματα, σχέσεις, τόποι όπως τους φαντάστηκε. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε τελικά το 1964.

Η Αγγελική Κωσταβάρα, στο άρθρο της «Τα οδυνηρά ανοίγματα της ψυχής στο χαώδες και στην αταξία, στο 10 του Καραγάτση», Μανδραγόρας, 22-23/1999, σσ. 221-223. Αναλυτικά το άρθρο θα το βρείτε εδώ εδώ

Οι ένοικοι του «10» εγκιβωτισμένοι κυριολεκτικά, μέσα στα ασφυκτικά κουτιά-δωμάτια της πολυκατοικίας, εξαναγκασμένοι να διαβιούν σε συνθήκες αφόρητης γειτνίασης, αλληλοεπηρεάζονται, σαν τα συγκοινωνούντα δοχεία. Ταπεινωμένοι στη βαθύτερη υπόστασή τους, δεν φαίνεται τίποτε να τους αποσπά, να τους εξυψώνει ή να τους διαφορίζει, εκτός από τον τρόπο που εισπράττουν τη δυστυχία ή την ευχαρίστηση που τους αναλογεί στη ζωή. Οι άνθρωποι του «10», παρότι έχουν συλληφθεί invitro, σε συνθήκες εργαστηρίου, εντούτοις ζωντανεύουν χάρη στις ουσιώδεις λεπτομέρειες, τις οποίες η διεισδυτική παρατηρητικότητα του συγγραφέα έχει συλλέξει. [...]
Σ’ αυτή λοιπόν τη συγκατοίκηση συμπίπτουν και συνωθούνται άνθρωποι απορριγμένοι, απόμαχοι, βολεμένοι κομπιναδόροι, εξαθλιωμένοι μεροκαματιάρηδες, ακαμάτηδες, συνταξιούχοι και δικαιούχοι κάθε λογής, χωρίς να έχουν επίγνωση της πτώσης τους. Άνθρωποι σε προϊούσα απαξίωση και φθορά, επιβιώνοντας όπως-όπως, μέσα σ’ αυτά τα κουτιά-δωμάτια, σε προθανάτια πρόβα, μιας εν σμικρώ νεκρούπολης.

Δείτε ακόμα εδώ  το άρθρο του Δημήτρη  Τζιόβα

Μ. Καραγάτσης: λαϊκός και μοντέρνος

http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=23643

 Οι σχέσεις των φύλων

Ο Καραγάτσης, σε όλα του τα μυθιστορήματα, προβάλλει, μέσω των ανδρικών χαρακτήρων του, με νοσηρή επιμονή τον σεξιστικό Λόγο, ο οποίος υποβιβάζει τη γυναίκα στο κατώτατο σημείο πραγμοποίησης, συνοψίζοντας την ύπαρξή της σε απλό «σκεύος ηδονής». Ωστόσο, μέσα από τον τόνο της περιφρόνησης, του μίσους και της οργής, αφήνει να διαφανεί η ανδρική ανασφάλεια και η αγωνία της πιθανής ήττας στον αγώνα για επικράτηση. Η αδύνατη πλευρά του αρσενικού τονίζεται και από το γεγονός ότι ο Καραγάτσης δεν αφήνει την ανταγωνίστρια-γυναίκα χωρίς αντίλογο. Η Μαρία έχει πλήρη επίγνωση της κατασκευασμένης από το κυρίαρχο φύλο υποκειμενικότητάς της και των φυλικών σχέσεων που αυτή επιβάλλει. Αποδομεί έτσι τον σεξιστικό Λόγο και τον παρουσιάζει ως αυτό που είναι: ένα ιδεολόγημα, μια ανδρική φαντασίωση: «Θέλεις το καμουφλάρισμα», λέει στον Τασάκο, «κι εγώ έχω ξεμασκαρευτεί.

Αναλυτικά δείτε εδώ

Τζίνα Πολίτη, «Ο κίτρινος φάκελος»: Η ανεξακρίβωτη σκηνή. Δοκίμια για τους Ν. Καζαντζάκη, Α. Τερζάκη, Μ. Καραγάτση, Σ. Τσίρκα-Λ. Ντάρρελλ, Γ. Πάνου, Ρ. Γαλανάκη, Γ. Κιουρτσάκη, Δ. Δημητριάδη, Άγρα, Αθήνα 2001, σσ. 164-165.

Κριτικές για τη σειρά «Το 10»

Για να δείτε την κριτική του Βήματος πατήστε εδώ

 «Το 10» (Alpha) είναι μία σειρά από αυτές που σπάνια γυρίζονται στην τηλεόραση. Από τη μία το εξαιρετικό κείμενο βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση, από την άλλη τα προσεγμένα γυρίσματα, η εξαιρετική σκηνοθεσία (Πηγή Δημητρακοπούλου) και σκηνογραφία (Κώστας Παππάς), οι σπάνιες ερμηνείες, η ατμοσφαιρική μουσική (Ελένη Καραΐνδρου) συνιστούν ένα τηλεοπτικό προϊόν υψηλής αισθητικής και μοναδικό στο είδος του.

Η κριτική των Νέων

http://www.tanea.gr/vivliodromio/?aid=39918

Και είδαμε λίγο (τηλεοπτικό) φως: Μια ξεχωριστή, αν όχι μοναδική, για τα ελληνικά δεδομένα παραγωγή στην ελληνική τηλεόραση, με τη σειρά που είναι βασισμένη στο περίφημο- αν και ανολοκλήρωτο- μυθιστόρημα «10» του Μ. Καραγάτση. 

Έργο ιδιότυπο και παράξενο, με το αιώνιο ερωτικό θέμα και την ακατανίκητη σεξουαλική ορμή να στοιχειώνουν τις ήδη μίζερες ζωές των αντιηρωικών χαρακτήρων, με έναν ρεαλισμό και μια περιγραφική δεινότητα να υφαίνουν το αδιαπέραστο υφάδι της αφηγηματικής- και όχι μόνον- απαισιοδοξίας, σκωπτικό, καυστικό, ειρωνικό, άνισο, το μυθιστόρημα του πληθωρικού Καραγάτση ( 1908- 1960) δεν τελειώνει με το τέλος της ιστορίας, αλλά με το τέλος του συγγραφέα/αφηγητή. Ένας πολιτικός καβγάς ανάμεσα σε ένα μέλος του κομμουνιστικού κόμματος και έναν ανένταχτο αριστερό, για το αν ο «αγώνας για έναν κόσμο που υποφέρει» πρέπει να έχει ή όχι κομματική ένταξη και καθοδήγηση, καταλήγει στο σαρκαστικό «Ας γελάσω»- μονάχα που εδώ γέλασε ο θάνατος.

Κριτική του ΄Εθνους

«...Το 10 ήταν μία από τις πιο επιτυχημένες σειρές της σεζόν. Με πολύ καλό καστ, καλές ερμηνείες και σκηνοθεσία. Μία ξεχωριστή σειρά...»

Η σκηνοθέτρια Πηγή Δημητρακοπούλου μιλάει για την επιτυχία τού «10»

http://www.tanea.gr/vivliodromio/?aid=54665

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ

http://karagatsis.ekebi.gr/kma.html

Ο χρόνος που πέρασε τίποτε δε θόλωσε σ’ αυτή τη μορφή, τίποτε δεν αφαίρεσε από το έργο του. Ή τον συλλογιζόμαστε ή βλέπουμε μια του φωτογραφία, ένα του σκίτσο νομίζουμε πως είναι εδώ μπροστά μας, πως θα μας μιλήσει, πως θα μας καρφώσει με τα δυνατά του μάτια που πότε αντανακλούσαν έναν δαίμονα, πότε μια ανυπόφορη πλήξη και πότε μια καλοκάγαθη παιδικότητα. Δεν έλειπε ο σαρκασμός και το περιγέλασμα από τα βλέμματα αυτά. Μα πάντα είχαν κάτι το οξύ, το τραχύ και το κοφτερό. Ψηλός, επιβλητικός, υπεροπτικός, ωραίος, είχε το ύφος ενός αρχηγού, κάποτε και ενός δικτάτορα. Ένοιωθε μέσα του ένα είδος υπεροχής και του άρεσε να την αποδείχνει και στις πιο παραμικρές λεπτομέρειες.
Στην κουβέντα του, δεν ήταν καθόλου διαλεκτικός και υπομονετικός. Ήταν ή πλούσια αφηγηματικός ή εκρηκτικός και παράφορος. Παράξενα ηδονιστής, χαίρονταν πιο έντονα την ηδονή σαν προετοιμασία παρά σαν πραγμάτωση. Αυτή η χαρά που ανάβρυζε από όλη του την ύπαρξη, τον έκανε να ακτινοβολεί, να επηρεάζει και τους άλλους ολόγυρά του και να δείχνεται σαν ένα σκεύος συμπυκνωμένης ζωής. Κι όμως, δεν σπαταλιούνταν αλόγιστα μέσα στη ζωή, όπως άλλοι. Μια ανώτερη «συντηρητική λογική» κατηύθυνε τις πράξεις του. Συνδύαζε έναν διονυσιακό αυθορμητισμό μ’ έναν προγραμματισμό και με μια περίσκεψη. Προχωρούσε τολμηρά μέσα στη ζωή, μα προτιμούσε να σταματά κάμποσο μακρυά από το χείλος της αβύσσου. Μέσα του, πότε πάλευαν πότε συνεργάζονταν, πότε αποκοιμούνταν, ένας ποιητής κι ένας επιχειρηματίας. Είναι ο μόνος συγγραφέας μας που η ψυχοσύνθεσή του και οι εσώτερες ροπές του παρουσίαζαν κάποιες ομοιότητες με τον Μπαλζάκ. Ο έμφυτος ρεαλισμός του, ενισχυμένος με ελιτιστική ψυχολογία, βιολογία και πλούσια γνώση της ιστορίας, τον τοποθετούν σα συγγραφέα πολύ πιο πέρα και πιο ψηλά από τα κάπως στενά υποκειμενικά επίπεδα στα οποία κινείται λίγο ή πολύ η πεζογραφία μας. Ο ίδιος ήταν έντονα και τυραννικά, για τον εαυτό του, υποκειμενικός –ήθελε τον υποκειμενισμό του νόμο για τους άλλους. Μα συχνά τον αποδεσμεύει απ’ αυτόν τον υποκειμενισμό η μεγάλη του φαντασία και ο παρατηρητικότατος ανοιχτομάτης νους του. Ο Καραγάτσης, και μέσα στις αυθαιρεσίες του και τους παραλογισμούς του, τις εκρήξεις του και τις ακαταλόγιστες, συχνά, αντιδράσεις του προς πρόσωπα και πράγματα, παρέμενε πάντα μια σπάνια ιδιοφυΐα. Βαρύτατη έπεφτε η σκιά του παντού, μια σκιά που μαγνήτιζε και όταν ακόμη τύχαινε να απωθεί.

Αντρέας Καραντώνης, «Μνήμη του Καραγάτση». Επανεκτίμηση του Μ. Καραγάτση, Τετράδια «Ευθύνης» αρ. 14, Αθήνα 1981, σσ. 135-135.

Είχε δύσκολο ύπνο, οι θόρυβοι τον ενοχλούσαν φοβερά? έβαζε ωτοασπίδες το βράδυ για να κοιμηθεί. Κάθε δύο χρόνια αλλάζαμε σπίτι. Πάντοτε στον τελευταίο όροφο, για να μην έχουμε άλλους από πάνω και κάνουν θόρυβο. Θυμάμαι στην Πλατεία Κυριακού (τώρα Πλατεία Βικτωρίας), μια παλιά μονοκατοικία. Τα σανίδια έτριζαν. Είχαμε μάθει όλοι στο σπίτι ποιο σανίδι τρίζει και ποιο όχι, αλλά δεν τα καταφέρναμε πάντοτε καλά. Έτσι οι καβγάδες δεν έλειπαν? οι φωνές του ακούγονταν στο δρόμο γιατί δεν έκανε καμιά προσπάθεια να τις κρύψει.
«Όταν χάσω τον ύπνο μου, την άλλη μέρα είμαι ένας άχρηστος άνθρωπος», έλεγε. Τον εμπόδιζε και το φως? σκούρες κουρτίνες κρεμούσε στο παράθυρο και τις τζαμόπορτες.
Δύσκολος άνθρωπος, εκρηκτικός, υπερευαίσθητος, πολλές φορές εγωιστής αλλά καλόκαρδος. Δεν ζήλεψε ποτέ τους καλούς, τους άξιους. Δίκαιος. Λογάριαζε τους ανθρώπους. Είχε χάρες, γοητεία, ζωντάνια, ανωτερότητα.
Δεν ήταν φτηνός, μικρός σε τίποτα.

χρήσιμοι σύνδεσμοι για τον Καραγάτση:

http://karagatsis.ekebi.gr/

http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/04/16042000.pdf

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_01/04/2010_396141

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_08/04/2008_265562

http://karagatsis.ekebi.gr/docs/karagatsis_timeline.pdf

http://www.tlife.gr/Article/FN/0-40-33627.html

http://www.clproductions.gr/el/television/ten

 Βέρα Δακανάλη, 1-8-2012