Ο Ελύτης επιστρέφει 100 χρόνια μετά στη γενέθλια γη

Ο Ελύτης επιστρέφει 100 χρόνια μετά στη γενέθλια γη

Εκθεση στο Ιστορικό Μουσείο

Τη ζωή και το έργο του Οδυσσέα Ελύτη τιμούν η Περιφέρεια Κρήτης, ο Δήμος Ηρακλείου και η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών με την έκθεση Οδυσσέας Ελύτης: «ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΝΑ ΤΥΠΩΘΕΙ ΠΑΝΟΜΟΙΟΤΥΠΟ» που φιλοξενείται στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.

Η έκθεση αναπτύσσεται στις δύο αίθουσες περιοδικών εκθέσεων και τον ενδιάμεσο χώρο με την τοιχογραφημένη κόγχη (από τον Άγιο Γεώργιο στο Αμάρι Ρεθύμνου, 1240, σε μόνιμη έκθεση στο Ι.Μ.Κ.)

Η εισαγωγή στην έκθεση, καταλαμβάνει τμήμα του διαδρόμου προς τις αίθουσες περιοδικών εκθέσεων. Σε μεγάλη εκτύπωση, φωτογραφίες, χειρόγραφα κ.ά. που θα αφορούν τη σχέση του Ελύτη με την Κρήτη και ειδικότερα με το Ηράκλειο: Το κτήριο «Αθηνά», όπου στεγαζόταν το σαπωνοποιείο του πατέρα του, μαρτυρίες και ντοκουμέντα από την ολιγοετή παραμονή τους στην Κρήτη κ.ά. Σε ένθετη προθήκη, φωτογραφίες και διαφημιστικές καταχωρίσεις της εποχής, σαπούνια και παραστατικά του εργοστασίου του (πατρός) Αλεπουδέλη.

Στη μικρή αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων, ακολουθούμε το νήμα μιας ζώνης εκτυπώσεων ύψους ενός μέτρου που ρέει περιμετρικά σε όλη την αίθουσα. Στις εκτυπώσεις αναπτύσσεται ένα διπλό χρονολόγιο των ετών 1911-1996, που ορίζουν τη ζωή του ποιητή: Πάνω, τα στοιχεία της προσωπικής του βιογραφίας. Κάτω, ενδεικτικά σύγχρονα γεγονότα από τον ελληνικό και διεθνή περίγυρο. Μπροστά στις ζώνες εκτύπωσης, σε μικρή απόσταση από τον τοίχο, τρέχουν τέσσερα ζεύγη από παράλληλες ντίζες από τις οποίες εξαρτώνται (στερεωμένες με σπιράλ) φωτογραφίες με ιδιόγραφες από τον ποιητή λεζάντες. Μεταξύ των εκθεμάτων, το «Σχεδιάγραμμα της δομής του Άξιον Εστί» από τον Δημήτρη Καλοκύρη (μιλιμετρέ χαρτί, που ξεδιπλώνεται σε μήκος επτά μέτρων), τα αυθεντικά τέλεξ του πρακτορείου Ρόιτερς με την αναγγελία της βράβευσης του με το Νομπέλ και ενυπόγραφες πρώτες εκδόσεις.

Στην Κόγχη της «Αποκάλυψης»: Εννέα πρωτότυπες υδατογραφίες του Ελύτη από την Αποκάλυψη του Ιωάννη, ένα άγνωστο ως σήμερα πρωτότυπο κολάζ και, σε μικρή προθήκη, το πλήρες δακτυλόγραφο της μετάφρασης με τις ιδιόγραφες διορθώσεις, αυτόγραφα προσχέδια εξωφύλλου, φωτογραφίες του ποιητή στην Πάτμο και το βιβλίο από το οποίο μετέφρασε το έργο μαζί με την τελική έκδοση. Στο κέντρο της κόγχης, μια οθόνη αφής υπό τύπον αναλογίου επιτρέπει στον επισκέπτη να «ξεφυλλίζει» ολόκληρο το πολυσέλιδο δακτυλόγραφο. Ο χώρος αυτός είναι γενικά υποφωτισμένος και υποβλητικός.

Στη μεγάλη αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων, η αίσθηση είναι ανάλαφρη και φωτεινή και το κεντρικό θέμα είναι το δοκίμιο που καταλήγει στο τυπωμένο βιβλίο.

Μέσα στην αίθουσα, σχηματίζονται ορθογώνιες «νησίδες» από προθήκες και ο χώρος τέμνεται από διαγώνιες ανισοϋψείς αμφίπλευρες εκτυπώσεις. Στις προθήκες, σε συνδυασμό με τις ελεύθερες στο χώρο εκτυπώσεις, περιλαμβάνονται οι ενότητες:

Villa Natacha: Ενυπόγραφο δακτυλόγραφο με οδηγίες για την έκδοση, το σπάνιο περιοδικό Verve του Τεριάντ-τεύχος Matisse, 1948-, η τελική συλλεκτική έκδοση του βιβλίου (111 αντίτυπα) με ιδιόχειρη αφιέρωση του υπ’ αριθμ. 26 αντιτύπου, ο φάκελος αποστολής, επιστολές του Ελύτη κ.ά.

«Θάνατος και ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου»: Τελικό δακτυλόγραφο του ποιήματος, επιστολή του Ελύτη που αφορά το συγκεκριμένο ποίημα και την «Ποδηλάτισσα», τεύχος του περιοδικού «Τραμ» με την πρώτη δημοσίευση του ποιήματος.

«Η Ποδηλάτισσα»: Χειρόγραφο του ποιήματος, παραχώρηση άδειας εικονογράφησης, προμακέτες και τελική έκδοση, δύο πρωτότυποι και επτά ψηφιακοί πίνακες της Ελένης και του Δημήτρη Καλοκύρη.

Η «Μέθοδος του άρα»: Δακτυλόγραφο δοκίμιο του 1976 (19 σελ.) με διορθώσεις και ποικίλες χειρόγραφες σημειώσεις του Ελύτη που αφορούν στο αφιέρωμα του περιοδικού Χάρτης.

Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου: Δακτυλόγραφο (55 σελίδες) με χειρόγραφες διορθώσεις, εξώφυλλο ελληνικής, αγγλικής και ισπανικής έκδοσης.

Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο: Αυτόγραφο πορτρέτο με μολύβι του Εμπειρίκου από τον Ελύτη και υλικό της έκδοσης.

Ιψ ο τυπογράφος («Ο Ελύτης για παιδιά και ερωτευμένους»): Επτά μεγάλες έγχρωμες ψηφιακές εικόνες της Ελένης και του Δημήτρη Καλοκύρη για το ομώνυμο βιβλίο του Ευγένιου Αρανίτση.

«Επτά μέρες από την αιωνιότητα»: Ψηφιακές και πρωτότυπες εικόνες της Ελένης Καλοκύρη από το ποίημα του Ελύτη.



Δύο πρωτότυπα κολάζ

Επίσης, εκτίθενται δύο πρωτότυπα κολάζ του Ελύτη και (σε ειδική προθήκη) πέντε εικονογραφημένα (από τον ίδιο) χειρόγραφά του. Στον ίδιο χώρο, εκτίθεται το έργο της Ελένης Καλοκύρη «Σαν τρελή ροδιά» (λάδι σε χαρτόνι, 70 Χ 70 εκ.) που έγινε ειδικά για την έκθεση αυτή.

Ολόκληρος ο βόρειος τοίχος της αίθουσας αυτής καταλαμβάνεται από συγχρονισμένη προβολή του «Φανταστικού Μουσείου» του Ελύτη (σειρά έργων των Seurat, Matisse, Picasso, Klee, Chagall, Dali, de Chirico, Mondrian, Rothko κ.α. που περιλαμβάνει ο Ελύτης στο Εν Λευκώ σαν μια ιδεώδη προσωπική πινακοθήκη, σε συνδυασμό με σύμβολα από το Σηματολόγιο που σχεδίασε ο ίδιος). Απέναντι, στο νότιο τοίχο της αίθουσας προβάλλεται διαρκώς σε πραγματικό χρόνο εικόνα του Κρητικού (Αιγαίου) Πελάγους, μπλε πάνω σε μπλε, με ακριβείς γεωγραφικές συντεταγμένες. Βασικοί συντελεστές της έκθεσης: Δημήτρης Καλοκύρης, επιμέλεια, Αριάδνη Καλοκύρη, αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, Αλέξης Καλοκαιρινός, διοίκηση έργου.