Μηπως το παιδι μου είναι ιδιοφυια;

http://kids.in.gr/family/family-life/article/?aid=5444234

Μήπως το παιδί σας ψιθυρίζει τα βράδια... «αλγόριθμους» στο αρκουδάκι που κρατάει αγκαλιά; Μήπως μένετε με το στόμα ανοιχτό απ αυτά που λέει, κάνει και ξέρει το μικρό σας; Μήπως το παιδί σας είναι ιδιοφυΐα; Αν ναι, η περίπτωσή σας θέλει λεπτούς χειρισμούς.

Επιστημονική Επιμέλεια: Δημήτρης Κρητικός, εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Διευθυντής 160 Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, MA in Education, dkritikos@yahoo.gr, και Ελεάνα Ελευθερίου, ψυχολόγος

Αυτή είναι η στιγμή που άλλαξε τη ζωή της Έλλης. Ήταν τεσσάρων ετών και είχε πάει στη δουλειά του πατέρα της, εξαιτίας κάποιας κακής συνεννόησης με την μπέημπι σίτερ και καθόταν στα πίσω θρανία στην τάξη της Χημείας. Καθώς η Έλλη ζωγράφισε ήσυχα στο μπλοκ της, ο πατέρας της πάλευε να συνεννοηθεί με τους δεκατετράχρονους μαθητές του. Ήταν μια πολύ όμορφη ανοιξιάτικη μέρα και οι έφηβοι δεν είχαν καθόλου όρεξη για μάθημα. Ο πατέρας της αναστέναξε και επανέλαβε την ερώτηση: «Το νερό είναι ένωση, μείγμα ή στοιχείο;». Η μικρή Έλλη άφησε κάτω το μολύβι της και πετάχτηκε: «Προφανώς είναι ένωση, γιατί έχει δυο στοιχεία μέσα του που ενώνονται χημικά». Να πώς κάνεις μια ομάδα δεκατετράχρονων να προσέξουν στο μάθημα της Χημείας. Η μητέρα της, Άννα, μας λέει:«Στην αρχή το δώρο της Έλλης μας φαινόταν παιχνίδι. Ενθουσιαζόμασταν πολύ που τη βοηθούσαμε να ανακαλύψει τη χημεία. Κάθε μάθημα ήταν και μια νέα περιπέτεια».

Όλοι οι γονείς πιστεύουν ότι το παιδί τους είναι φωστήρας, αλλά μερικά παιδιά είναι απλά πιο ταλαντούχα από τα άλλα και η Έλλη είναι ένα από αυτά. Τώρα είναι έξι χρονών και κατενθουσιασμένη που μαθαίνει χημικές εξισώσεις που είναι αρκετά μεγαλύτερά της παιδιά. Έπρεπε να αλλάξει σχολείο, να βρει νέους φίλους και να μάθει πώς να αποκρύψει το σκορ του I.Q. της (147) για να μην την πειράζουν τα άλλα παιδιά για την εξυπνάδα της. Από αυτή τη μοιραία μέρα στην αίθουσα του πατέρα της, η Έλλη έχει ενοχληθεί από τους συμμαθητές της οι οποίοι της έλεγαν; «Είσαι πολύ έξυπνη για να κάνεις μάθημα».

Κάποιοι άλλοι γονείς αντιδρούν συχνά περίεργα απέναντί της. Μερικοί χρησιμοποιούσαν τις επιδόσεις της Έλλης σαν μέτρο σύγκρισης για τα δικά τους παιδιά. Ακόμα και οι δάσκαλοι ήταν πονηροί. Στο τελευταίο της σχολείο, ένας δάσκαλος αναφέρθηκε μάλλον επικριτικά για τα «τρικ μνήμης» της Έλλης. Κάποιος άλλος επέμενε να την ρωτάει και να της δίνει ασκήσεις μαθηματικών πολύ δυσκολότερες από αυτή της ηλικίας της για να αποδείξει ότι δεν είναι τόσο έξυπνη όσο νόμιζε ο κόσμος.

Άλλοι πάλι, μπορεί να είναι πολύ παράξενοι απέναντι στα πολύ έξυπνα παιδιά. Πολύ πιθανόν να ζηλεύουν, αλλά στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν πολλά για να ζηλέψει κανείς. «Δεν είναι απαραίτητα ιδανικό», λέει η Ελένη, μητέρα του επτάχρονου Χάρη, ο οποίος είναι πολύ έξυπνος. «Είναι εξαιρετικά δύσκολο να του κρατήσεις το ενδιαφέρον για κάτι. Από τότε που ο Χάρης ήταν ενός έτους περίπου, μας βομβάρδιζε με ερωτήσεις για το πώς λειτουργεί ο κόσμος - από την ώρα που ξυπνούσε μέχρι την ώρα που έπεφτε για ύπνο». Αντί η εξυπνάδα του να επικεντρώνεται σε ένα μόνο αντικείμενο, ο Χάρης ρουφάει τη γνώση σαν σφουγγάρι και είναι καλός στα περισσότερα πράγματα. Διαβάζει σαν εντεκάχρονο παιδί και μαθαίνει μόνος του πώς να παίζει κάποιο μουσικό όργανο που του κεντρίζει το ενδιαφέρον

Πόσο χαρισματικό είναι ένα «χαρισματικό παιδί»;

Όμως, τι ακριβώς σημαίνει «προικισμένος», ποια είναι η διαφορά ένα έξυπνο παιδί και μια υδιοφυία; Είναι καλή ερώτηση. Η απάντηση εξαρτάται από το σε ποιόν μιλάτε. Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το δέκα τοις εκατό των παιδιών μπορεί να είναι έξυπνα και ταλαντούχα, αλλά δεν είναι απαραίτητα ιδιοφυές.

Ένα Βρετανός καθηγητής, ειδικός στα ταλαντούχα παιδιά, έχει άλλο ορισμό: «Ένα προικισμένο παιδί είναι αυτό που θα επωφεληθεί από τη σωστή εκπαίδευση, δηλαδή από μια προκλητική σχολική εμπειρία. Αυτά τα παιδιά έχουν μια πιο ανεπτυγμένη νοητική ηλικία και θριαμβεύουν με ένα εντατικό μαθησιακό πρόγραμμα. »

Παρόλα αυτά, λίγα σούπερ - παιδιά απολαμβάνουν έναν τόσο διασκεδαστικό τρόπο για να αναδείξουν την ευφυΐα τους, όπως η μικρή Έλλη και το αποκαλυπτικό μάθημα Χημείας. Οι περισσότεροι γονείς σταδιακά αντιλαμβάνονται ότι έχουν κάτι ξεχωριστό στα χέρια τους. Είναι μια αργή πρόοδος και η απόδειξη συνήθως είναι οι ερωτησεις που σας κάνει το παιδί σας. «Άρχισα να αναρωτιέμαι όταν ο Χριστόφορος ήταν περίπου δύο χρονών», μας λέει η Μαρία. Μιλούσαμε καθώς περπατούσαμε στον δρόμο όταν είδε ένα δεξιοτίμονο αυτοκίνητο και αυτό προκάλεσε έναν καταιγισμό ερωτήσεων για ποιόν λόγο το τιμόνι είναι δεξιά και πώς λειτουργούν τα δεξιοτίμονα αυτοκίνητα».

Τα προικισμένα παιδιά ποικίλουν αρκετά όταν πρόκειται για τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Μερικά είναι απίστευτα κοινωνικά, ενώ άλλα εσωστρεφή και ντροπαλά. Μερικά διαβάζουν και γράφουν από μικρή ηλικία και άλλα δυσκολεύονται να το κάνουν. Κάποια έχουν ταλέντο στη μουσική, άλλα είναι καλά στις επιστήμες στα μαθηματικά ή στις τέχνες. Όμως όλα τα ξεχωριστά παιδιά έχουν κάτι κοινό: να ανακαλύψουν και να καταλάβουν τον κόσμο. Η εξάχρονη κόρη της Χαράς, η Σοφία, ρωτάει τους γονείς της μερικές πολύ σοβαρές ερωτήσεις φιλοσοφικού περιεχομένου. Σε μια τυπική μέρα, η αναζήτηση της γνώσης της μπορεί να είναι: «Από πού έρχεται ο χρόνος;», «Τι γίνεται αν βάλεις έναν φακό σε ένα αόρατο κουτί;», «Τι είναι το άπειρο;». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτές οι ερωτήσεις είναι συναρπαστικές. Η άλλη άποψη είναι η αίσθηση του εξεζητημένου χιούμορ με έξυπνα παιδιά να απολαμβάνουν τα αστεία με τα λογοπαίγνια και με τους γρίφους.

Πολλοί γονείς υποψιάζονται ότι το παιδί τους είναι ξεχωριστό στην ηλικία των τριών με τεσσάρων. Μερικές φορές είναι εύκολο να κάνουμε μια «προικισμένη» διαπίστωση, όπως στην περίπτωση της Σοφίας. Μπορούσε να διαβάσει ελληνικά και αγγλικά από την ηλικία των δύο και να χρησιμοποιεί τον υπολογιστή με μεγάλη άνεση. «Την πρώτη φορά που κάθισε μπροστά από τον υπολογιστή, πλοήγησε το πρόγραμμα εξαιρετικά», μας λέει η μητέρα της περήφανα. «Μείναμε όλοι έκπληκτοι».

Αυτό τον καιρό, η Σοφία διαβάζει και γράφει σε τρεις γλώσσες, παίζει πιάνο και βιολί. Τελευταία, μαθαίνει και τη γλώσσα της νοηματικής, απλά επειδή θεωρεί ότι είναι ενδιαφέρουσα. Όμως τα παιδιά σαν τη Σοφία είναι ένα μικρό δείγμα του προβλήματος της ευφυΐας.

Η κρυμμένη ευφυΐα

Τα παιδιά που διαλαλούν ότι είναι έξυπνα είναι εύκολο να τα εντοπίσει κανείς. Το δύσκολο είναι να ανακαλύψει αυτά των οποίων η ευφυΐα είναι κεκαλυμμένη. Αυτά τα σούπερ-έξυπνα παιδιά συχνά έχουν προβλήματα στο σχολείο για διάφορους λόγους – συχνά εξαιτίας αναπτυξιακών δυσκολιών όπως η δυσλεξία, η δυσγραφία (δυσκολία στην γραφή) ή το σύνδρομο του Άσπεργκερ. Στην πραγματικότητα, ένα ανησυχητικά μεγάλο ποσοστό των έξυπνων παιδιών αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες. Με τη βοήθεια των ειδικών, ανακαλύφθηκε ότι πολλά προικισμένα παιδιά έχουν μια ασταθή τρόπο ανάπτυξης. Αυτό, πολύ συχνά κρύβει το χάρισμα των παιδιών, το οποίο μπορεί να είναι ανησυχητικό. Φανταστείτε το παρακάτω σενάριο: ένα εξαιρετικά έξυπνο παιδί είναι εγκλωβισμένο στη τελευταία θέση της τάξης. Αν και οι γνωστικές του ικανότητες είναι πολύ πιο μπροστά από την ηλικία του, έχει προβλήματα με τη γραφή και την ανάγνωση. Η εξυπνάδα του τότε παραβλέπεται και πολύ σύντομα η αυτοεκτίμησή του κατατροπώνεται και η συμπεριφορά του γίνεται προβληματική.

Ο Γιώργος είναι το τέλειο παράδειγμα της εναλλασσόμενης ανάπτυξης που εμφανίζεται σε πολλά έξυπνα παιδιά. «Ο Γιώργος έκανε τα πάντα νωρίτερα. Περπάτησε στους εννέα μήνες, σχημάτιζε προτάσεις πριν κλείσει τα δύο και έμαθε και τα χρώματα λίγο αργότερα. ‘Όταν ξεκίνησε το σχολείο, σκέφτηκα αβίαστα ότι δεν θα έχει κανένα πρόβλημα στην ανάγνωση. Όμως μετά από δύο τρίμηνα, η ανάγνωσή του ήταν ακόμα αργή και άρχισε να λέει ότι το σχολείο είναι βαρετό. Ο δάσκαλός του παρατήρησε ότι η ακουστική του κατανόηση ήταν όμοια με των εντεκάχρονων παιδιών, αλλά η οπτική του ήταν σχεδόν ανύπαρκτη», ομολογεί η μητέρα του.

Και ο Αλέξης είχε προβλήματα στο σχολείο. Δεν μπορούσε να καθίσει ήσυχος και είχε την τάση να ενθουσιάζεται πολύ. Όταν ήταν στην ηλικία των έξι, εξετάστηκε από ειδικούς του σχολείου εξαιτίας της έλλειψης συγχρονισμού και οργάνωσης και διαπιστώθηκε ότι είχε ελλειμματική προσοχή λόγω υπερκινητικότητας και ότι ήταν εξαιρετικά έξυπνος. «Δεν μπορούσα να το πιστέψω», αναφέρει η μητέρα του. ‘Ήταν ιδιοφυΐα. Γνωρίζαμε ότι ήταν έξυπνος, αλλά δεν είχαμε ιδέα για τον βαθμό της εξυπνάδας του. Το χάρισμά του βγήκε στην επιφάνεια όταν έγινε αυτή η εξέταση». Ακόμα και η Έλλη, η μικρή χημικός, είχε προβλήματα με την κατανόηση του χώρου. Μπορεί να καταλάβει τη θεωρία της χημικής αντίδρασης, αλλά δεν μπορεί να πιάσει και να πετάξει μια μπάλα.

Ουδέν καλόν αμιγές κακού...

Πολλά απ τα «έξυπνα» παιδιά παρουσιάζουν κάποιο είδος αναπτυξιακής καθυστέρησης, όπως δυσλεξία, δυσπραγία ή προβλήματα στη γραφή σε ποσοστό μεγαλύτερο από το συνολικό μέσο όρο του πληθυσμού. Γιατί συμβαίνει όμως αυτό; Τι συμβαίνει μέσα σε αυτούς τους εκπληκτικούς εγκεφάλους; Μερικά μέρη του εγκεφάλου αναπτύσσονται εις βάρος κάποιων άλλων. Δεν μπορείτε να τα έχετε όλα και είναι πολύ σπάνιο να βλέπει κανείς πραγματικά προικισμένα παιδιά να έχουν ταλέντο σε όλα. Για παράδειγμα, το είδος των ορμονών που επηρεάζουν τα γλωσσικά μέρη του εγκεφάλου, έχουν την τάση να σταματούν την έκκριση των ορμονών που επηρεάζουν την ανάπτυξη της κατανόησης του χώρου και των μαθηματικών. Και αν αυτές οι ορμόνες δεν σας δημιουργήσουν πρόβλημα, το νευρικό σύστημα θα το κάνει. Το σύστημα αποτελείται από νευρώνες που είναι πολύ χρήσιμοι για να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες καταστάσεις και μπορούν να επηρεάσουν το είδος του συστήματος που πιθανόν να χρειάζεστε για να είσαστε καλοί στις εργασίες που απαιτείται η δημιουργικότητα. Απ’ την άλλη, για να διαπρέψετε στη δημιουργική σκέψη, χρειάζεστε χαμηλής πυκνότητας και «υψηλής τάσης» νευρώνες.

Δαμάζοντας τα κύματα

Αν όμως τα ιδιοφυή παιδιά εντοπίζονται δύσκολα, η εκπαίδευσής τους είναι ακόμα πιο δύσκολη. Τα πολύ έξυπνα παιδιά δεν προσαρμόζονται με καμία «φυσιολογική» εκπαίδευση σε κανένα επίπεδο. Το προικισμένο παιδί μπορεί να είναι το ονειροπόλο ή το πιο άτακτο στην τάξη του. Αυτό συμβαίνει κυρίως στα έξυπνα αγόρια, τα οποία μερικές φορές εμποδίζουν το μάθημα, απλά για να περάσουν την ώρα τους πιο ευχάριστα...

Ο υιός της Μαρίας, ο Χριστόφορος, ήταν ένα πολύ ενοχλητικό παιδί στο σχολείο. Οι καθηγητές τον θεωρούσαν άτακτο και άγριο, ενώ στην πραγματικότητα βαριόταν και ήταν απελπισμένος. Οι ειδικοί βοήθησαν τους γονείς να καταλάβουν ότι δεν ήταν άτακτος, απλά πολύ έξυπνος. Τώρα είναι σε διαφορετικό σχολείο και δουλεύουν μαζί με το παιδί για να εκμεταλλευτεί πλήρως τις ικανότητές του.

Φαίνεται ότι οι δάσκαλοι πρέπει να διδαχτούν για την περίπτωση των χαρισματικών παιδιών. Έχουν γίνει μελέτες για το πώς λειτουργεί ο έξυπνος εγκέφαλος. Παρατηρώντας τους έξυπνους ενήλικες που σκέφτονται δημιουργικά με εσωτερικά σκάνερ, οι επιστήμονες ελπίζουν να βελτιώσουν την αντίληψη τους στο πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός τους. Οι περισσότεροι δάσκαλοι των δημοτικών σχολείων δεν έχουν συνήθως καμία εκπαίδευση στο πώς εντοπίζεται ένα χαρισματικό παιδί.

Πριν από μερικά χρόνια, επιστήμονες παρακολούθησαν μια τάξη με τετράχρονους μαθητές. Ένας εκπαιδευόμενος –δάσκαλος έκανε μάθημα μαθηματικών, όπου έπρεπε τα παιδιά να χρωματίσουν τους αριθμούς από το ένα μέχρι το εννέα. Ένα μικρό αγόρι έμοιαζε βαριεστημένο. Τον πήρε κάποιος από τους ειδικούς στην άκρη και τον ρώτησε ποιος είναι ο μεγαλύτερος αριθμός που ξέρει. Το παιδί απάντησε ότι ήταν το 100.000 και τον ρώτησε αν ήξερε και το 1.000.000. Το αγόρι είπε πως το γνωρίζει και αυτό και όταν του ζήτησε ο ενήλικας να τον γράψει, το έκανε με όλες τις τελείες στη σωστή τους θέση. Στη συνέχεια, ο δάσκαλος και οι τετράχρονοι μάγοι των μαθηματικών έκαναν μάθημα για δισεκατομμύρια και τα τρισεκατομμύρια, τα οποία το συγκεκριμένο παιδί τα έπιασε αμέσως. Ο δάσκαλος δεν είχε την παραμικρή ιδέα με τι παιδί είχε να κάνει. Μερικές φορές δεν ανακαλύπτεις τις ικανότητες ενός παιδιού αν δεν κάνεις ερωτήσεις.

Δεν χρειάζονται μόνο οι δάσκαλοι εκπαίδευση. Χρειάζονται και οι φίλοι και οι συγγενείς μαθήματα για να μπορούν να χειριστούν τα χαρισματικά παιδιά – ειδικά όταν πρόκειται για παιδιά που είναι συναισθηματικά ευάλωτα. Τα πολύ έξυπνα παιδιά παθαίνουν συχνά εμμονές με περίπλοκα θέματα όπως με τη ζωή, τον θάνατο, το καλό και το κακό. Οι ανεπτυγμένοι εγκέφαλοι παράγουν μερικές προκλητικές ερωτήσεις, όπως: «Γιατί είμαστε εδώ;», «Τι γίνεται όταν πεθαίνουμε;», «Γιατί ήταν τόσο κακός άνθρωπος ο Χίτλερ;». Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι συναισθηματικά, αυτά τα παιδιά απέχουν πολύ από το να αντιμετωπίσουν τις απαντήσεις αυτών των φιλοσοφικών ερωτήσεων.

Οι ειδικοί μας προειδοποιούν τα έξυπνα παιδιά είναι πιο επιρρεπή στις διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος, απλά επειδή είναι «πλημμυρισμένα» με την εξελιγμένη κατανόηση που έχουν για τον κόσμο. Τα πολύ έξυπνα παιδιά μπορούν να αντιληφθούν αμέσως σε πόσο βίαιο και ανεξέλεγτο κόσμο ζούμε. Όμως δεν έχουν τις συναισθηματικές ικανότητες για να αξιοποιήσουν αυτές τις γνώσεις. Σε μερικές περιπτώσεις, το άγχος και η κατάθλιψη είναι πολύ πιθανόν να κάνουν την εμφάνισή τους. Η μητέρα της Έλλης συμφωνεί ότι τα προικισμένα παιδιά χρειάζονται ευαίσθητο χειρισμό. Με κάποιο τρόπο, η Έλλη σκέφτεται σαν ενήλικας αλλά είναι σημαντικό να θυμάστε ότι είναι μόνο έξι χρονών. Θα βάλει τα κλάματα αν της τραβήξετε τα μαλλιά ή αν της πάρετε το μολύβι της.

Τα «συμπτώματα» της... ιδιοφυΐας

Τα προικισμένα παιδιά είναι όλα πολύ διαφορετικά, αλλά έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά που μπορείτε να τα δείτε αν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας έχει ξεχωριστά ταλέντα.

Το διάβασμα: Πολλά ταλαντούχα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν εύκολα. Παρόλα αυτά, το διάβασμα από μικρή ηλικία δεν είναι κάποιο σημάδι από μόνο του – μερικά έξυπνα παιδιά παλεύουν για να μάθουν να διαβάζουν και πολλά παιδιά που διαβάζουν από νωρίς δεν είναι και τόσο έξυπνα

Το περπάτημα και η ομιλία: Τα παιδιά με υψηλές ικανότητες έχουν την τάση να μαθαίνουν να περπατούν και να μιλάνε από πολύ μικρή ηλικία. Έχουν πλούσιο λεξιλόγιο και ασυνήθιστο ενδιαφέρον για τις λέξεις

Η περιέργεια: Οι ερωτήσεις που κάνουν είναι ίσως το πιο ξεκάθαρο σημάδι μιας ιδιοφυΐας. Τα ξεχωριστά παιδιά εντυπωσιάζονται από τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος. Το μάτι τους βλέπει αμέσως τις λεπτομέρειες και εντοπίζουν πολύ γρήγορα τις διαφορές.

Η διαφωνία: Η αρνητική πλευρά των αναλυτικών τους μυαλών είναι ότι πολλές μικρές ιδιοφυές αμφισβητούν την εξουσία και διαφωνούν με κάθε παράκληση ή οδηγία. Έχουν την απάντηση για όλα, όπως για ποιους λόγους δεν πρέπει να πηγαίνουν σχολείο και γιατί δεν πρέπει να κάνουν τίποτα όταν βρίσκονται εκεί. Πολλές φορές τα επιχειρήματά τους έχουν βάση εξαιτίας της εξυπνάδας τους.

Άσχημος γραφικός χαρακτήρας: Πάρα πολλά έξυπνα παιδιά έχουν πρόβλημα με τον γραφικό τους χαρακτήρα. Το πρόβλημα εμφανίζεται συχνά επειδή προσπαθούν να γράψουν γρήγορα., αλλά μπορεί και να είναι σύμπτωμα κάποιας αναπτυξιακής διαταραχής, όπως η δυσγραφία ή η δυσπραγία.

Η ευαισθησία: Πολλά χαρισματικά παιδιά είναι υπερευαίσθητα και σωματικά και ψυχικά. Συμπάσχουν εύκολα και μερικά είναι υπερευαίσθητα στους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως ο πολύς θόρυβος ή τα έντονα χρώματα. Αυτό μπορεί να τα κάνει να αντιδράσουν άσχημα ή να κλειστούν στους εαυτούς τους όταν έρχονται αντιμέτωπα με θορυβώδης και γεμάτες κόσμο περιστάσεις.

Η δημιουργική σκέψη: Τα προικισμένα παιδιά απολαμβάνουν τις πνευματικές προκλήσεις, κυρίως τα παζλ, τους λαβυρίνθους, τα παιχνίδια στρατηγικής, όπως το σκάκι.

Τα επίπεδα ενέργειας: Τα παιδιά με ξεχωριστά ταλέντα έχουν συχνά πολύ υψηλά επίπεδα ενέργειας και μπορεί να σταματήσουν να κοιμούνται το μεσημέρι από πολύ μικρή ηλικία. Δυστυχώς, κατά κανόνα, δεν κοιμούνται πολύ

Ο πειραματισμός: Τα έξυπνα παιδιά λατρεύουν τα πειράματα. Τους αρέσει να ψάχνουν πράγματα από μόνα τους και απολαμβάνουν να αναλαμβάνουν πράγματα και να τα φέρνουν εις πέρας μόνα τους.

Η δουλειά σας: Είναι πολύ πιθανόν να έχετε ένα πολύ έξυπνο παιδί αν εσείς ή ο σύζυγός σας ασχολείστε με μηχανολογία, υπολογιστές, επιστήμες ή μουσική