"Το 10" του Καραγάτση
Το κύκνειο άσμα του Καραγάτση είναι το
μυθιστόρημα «Το 10» που αν και ημιτελές αποτελεί ίσως το ωριμότερο και
αρτιότερο έργο του. Ο Καραγάτσης άρχισε να το γράφει το 1959
και τέλειωσε το Σεπτέμβρη του 1960, όταν
απεβίωσε ο συγγραφέας σε ηλικία μόλις 52 χρονών.
Ο Καραγάτσης είναι από τους σημαντικότερους
μυθιστορηματογράφους της νέας ελληνικής γλώσσας και ο επιφανέστερος της γενιάς
του ’30. ΄Εντονο είναι το επικό, το λυρικό και το νατουραλιστικό στοιχείο στα έργα του. Πραγματικά μοναδικός στην ρεαλιστική περιγραφή και ψυχογράφηση των ηρώων του.
Κεντρικός πυρήνας του μυθιστορήματος
είναι ένα παλιό εγκαταλειμμένο εργοστάσιο στο Πειραιά που μετατράπηκε σε
πολυκατοικία των φτωχών εργατών παρουσιάζοντας τη νεοελληνική κοινωνία του ’50. Το
μυθιστόρημα είναι πολυπρόσωπο και πολυεπίπεδο περιλαμβάνοντας ένα σύνολο
ετερόκλητων και μη ανθρώπινων χαρακτήρων. Ο τηλεοπτικός σταθμός Αlpha προέβαλε
σε επανάληψη την ομολογουμένως επιτυχημένη σειρά σε 18 επεισόδια, που μπόρεσε
να αποτυπώσει με ενάργεια το κλίμα της εποχής να τις ιδέες του Καραγάτση ενός διαχρονικού
συγγραφέως που διαβάζεται ακατάπαυστα εδώ και δεκαετίες.
Ο Β.
Αθανασόπουλος, Πρόλογος, σ. 13- 14, Το «10», Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» 2007
αναφέρει ότι ως αφηγηματικό υλικό ο Καραγάτσης παρουσιάζει
«όχι μια πλοκή ή κάποια
θραύσματα πλοκής, αλλά κάποιους χαρακτήρες που μέσα από τη δράση τους και τη διασταύρωσή
της με εκείνη των άλλων χαρακτήρων στοιχειοθετούν την πλοκή»
Το
μυθιστόρημα έχει ρεαλιστικά και νατουραλιστικά στοιχεία. Οι
περιθωριακοί ήρωες τη συμπεριφορά των οποίων καθορίζει όχι τόσο η λογική, αλλά
το ένστικτο και η παρόρμηση κεντρίζουν
το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Μάλιστα στο αφιέρωμα της Καθημερινής (16-
04- 2000): Νένα Κοκκινάκη, «Επιρροές του πεζογράφου στους νεότερους», σ. 14. Στη φωτογραφία/σχέδιο του ιδίου του Καραγάτση διακρίνονται
οι ήρωες όπως τους σκιαγράφισε στο χαρτί ο συγγραφέας τους. Ονόματα, σχέσεις,
τόποι όπως τους φαντάστηκε. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε τελικά το 1964.
Η Αγγελική Κωσταβάρα, στο άρθρο της «Τα
οδυνηρά ανοίγματα της ψυχής στο χαώδες και στην αταξία, στο 10 του Καραγάτση», Μανδραγόρας, 22-23/1999, σσ. 221-223.
Αναλυτικά το άρθρο θα το βρείτε εδώ εδώ
Οι ένοικοι του «10»
εγκιβωτισμένοι κυριολεκτικά, μέσα στα ασφυκτικά κουτιά-δωμάτια της
πολυκατοικίας, εξαναγκασμένοι να διαβιούν σε συνθήκες αφόρητης γειτνίασης,
αλληλοεπηρεάζονται, σαν τα συγκοινωνούντα δοχεία. Ταπεινωμένοι στη βαθύτερη
υπόστασή τους, δεν φαίνεται τίποτε να τους αποσπά, να τους εξυψώνει ή να τους
διαφορίζει, εκτός από τον τρόπο που εισπράττουν τη δυστυχία ή την ευχαρίστηση
που τους αναλογεί στη ζωή. Οι άνθρωποι του «10», παρότι έχουν συλληφθεί
invitro, σε συνθήκες εργαστηρίου, εντούτοις ζωντανεύουν χάρη στις ουσιώδεις
λεπτομέρειες, τις οποίες η διεισδυτική παρατηρητικότητα του συγγραφέα έχει
συλλέξει. [...]
Σ’ αυτή λοιπόν τη συγκατοίκηση
συμπίπτουν και συνωθούνται άνθρωποι απορριγμένοι, απόμαχοι, βολεμένοι
κομπιναδόροι, εξαθλιωμένοι μεροκαματιάρηδες, ακαμάτηδες, συνταξιούχοι και
δικαιούχοι κάθε λογής, χωρίς να έχουν επίγνωση της πτώσης τους. Άνθρωποι σε
προϊούσα απαξίωση και φθορά, επιβιώνοντας όπως-όπως, μέσα σ’ αυτά τα
κουτιά-δωμάτια, σε προθανάτια πρόβα, μιας εν σμικρώ νεκρούπολης.
Δείτε
ακόμα εδώ το άρθρο του Δημήτρη Τζιόβα
Μ.
Καραγάτσης: λαϊκός και μοντέρνος
Οι σχέσεις των
φύλων
Ο Καραγάτσης,
σε όλα του τα μυθιστορήματα, προβάλλει, μέσω των ανδρικών χαρακτήρων του, με
νοσηρή επιμονή τον σεξιστικό Λόγο, ο οποίος
υποβιβάζει τη γυναίκα στο κατώτατο σημείο πραγμοποίησης, συνοψίζοντας την
ύπαρξή της σε απλό «σκεύος ηδονής». Ωστόσο, μέσα από τον τόνο της περιφρόνησης,
του μίσους και της οργής, αφήνει να διαφανεί η ανδρική ανασφάλεια και η αγωνία
της πιθανής ήττας στον αγώνα για επικράτηση. Η αδύνατη πλευρά του αρσενικού
τονίζεται και από το γεγονός ότι ο Καραγάτσης δεν αφήνει την
ανταγωνίστρια-γυναίκα χωρίς αντίλογο. Η Μαρία έχει πλήρη επίγνωση της
κατασκευασμένης από το κυρίαρχο φύλο υποκειμενικότητάς της και των φυλικών
σχέσεων που αυτή επιβάλλει. Αποδομεί έτσι τον σεξιστικό Λόγο και τον
παρουσιάζει ως αυτό που είναι: ένα ιδεολόγημα, μια ανδρική φαντασίωση: «Θέλεις
το καμουφλάρισμα», λέει στον Τασάκο, «κι εγώ έχω ξεμασκαρευτεί.
Τζίνα Πολίτη, «Ο κίτρινος φάκελος»: Η
ανεξακρίβωτη σκηνή. Δοκίμια
για τους Ν. Καζαντζάκη, Α. Τερζάκη, Μ. Καραγάτση, Σ. Τσίρκα-Λ. Ντάρρελλ, Γ.
Πάνου, Ρ. Γαλανάκη, Γ. Κιουρτσάκη, Δ. Δημητριάδη, Άγρα, Αθήνα 2001, σσ. 164-165.
Κριτικές για τη σειρά «Το 10»
Για να δείτε την κριτική του Βήματος πατήστε εδώ
«Το 10» (Alpha) είναι μία σειρά από αυτές που σπάνια
γυρίζονται στην τηλεόραση. Από τη μία το εξαιρετικό κείμενο βασισμένο στο
ομώνυμο μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση, από την άλλη τα προσεγμένα γυρίσματα, η
εξαιρετική σκηνοθεσία (Πηγή Δημητρακοπούλου) και σκηνογραφία (Κώστας Παππάς),
οι σπάνιες ερμηνείες, η ατμοσφαιρική μουσική (Ελένη Καραΐνδρου) συνιστούν ένα
τηλεοπτικό προϊόν υψηλής αισθητικής και μοναδικό στο είδος του.
Η κριτική των Νέων
Και είδαμε λίγο (τηλεοπτικό) φως: Μια ξεχωριστή, αν όχι μοναδική, για τα
ελληνικά δεδομένα παραγωγή στην ελληνική τηλεόραση, με τη σειρά που είναι βασισμένη
στο περίφημο- αν και ανολοκλήρωτο- μυθιστόρημα «10» του Μ.
Καραγάτση.
