Ανακοινώθηκαν οι βραχείες λίστες για τα κρατικά βραβεία παιδικού βιβλίου

Ανακοινώθηκαν, από το Υπουργείο Πολιτισμού, οι βραχείες λίστες για τα κρατικά βραβεία παιδικού βιβλίου. Παράλληλα, όπως επιτάσσει η νέα νομοθεσία που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας, δόθηκε στη δημοσιότητα και Έκθεση της Επιτροπής, στην οποία εξετάζονται οι τάσεις της λογοτεχνικής παραγωγής, αποτιμάται η στάθμη των λογοτεχνικών έργων της υπό κρίση περιόδου και αναφέρεται η αιτιολογημένη γνώμη της Επιτροπής για τις επιλογές της. Ειδικότερα, οι λίστες έχουν ως εξής: α) Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου: Αγγελική Βαρελλά για το έργο της «Φιλία σε τέσσερις…ρόδες», εκδόσεις Πατάκη. Αγγελική Δαρλάση για το έργο της «Το δέντρο που είχε φτερά», εκδόσεις Παπαδόπουλος. Λιλή Λαμπρέλλη για το έργο της «Το κρυμμένο νερό», εκδόσεις Πατάκη. Αλεξάνδρα Μητσιάλη για το έργο της «Με λένε Νιλουφέρ», εκδόσεις Πατάκη. Αμάντα Μιχαλοπούλου για το έργο της «Διακοπές στο σπίτι με τον Ισίδωρο», εκδόσεις Πατάκη. Χρήστος Μπουλώτης για το έργο του «Τα πολύτιμα σκουπίδια του κυρίου Νο», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Τασούλα Τσιλιμένη για το έργο της «Το κυνήγι της πρασινοπασχαλίτσας», εκδόσεις Διάπλαση. Κώστας Χαραλάς για το έργο του «Το κουτί του θυμού», εκδόσεις Μεταίχμιο. β) Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου: Τζένη Θεοφανοπούλου για το έργο της «Χωρίς τη μαμά μου», εκδόσεις Ψυχογιός. Μάνος Κοντολέων για το έργο του «Ανίσχυρος άγγελος», εκδόσεις Πατάκη. Κωστής Μακρής για το έργο του «Ο Πιοζ Νάμε και οι πέντε γάτες», εκδόσεις Πατάκη. Φίλιππος Μανδηλαράς για το έργο του «Κάπου ν΄ανήκεις», εκδόσεις Πατάκη. Μαρία Παπαγιάννη για το έργο της «Το δέντρο το μονάχο», εκδόσεις Πατάκη. Ελένη Πριοβόλου για το έργο της «Τσόκο Μπλοκ», εκδόσεις Καστανιώτης. Βασίλης Ραϊσης για το έργο του «Μάγος χωρίς βαρύτητα», εκδόσεις Διάπλαση. Κίρα Σίνου-΄Ερικα Αθανασίου για το έργο τους «Στο σταυροδρόμι της ημισελήνου», εκδόσεις Κέδρος. Ελένη Σβορώνου για το έργο της «Στον αστερισμό των διδύμων», εκδόσεις Πατάκη. Παντελής Σταματελόπουλος -Ηλιοπούλου Μαρία για το έργο τους «Ο κλέφτης του θησαυρού του Αλή Πασά», εκδόσεις Κέδρος. γ) Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου: Νικόλας Ανδρικόπουλος για το έργο της Μαρίνας Κούτρα «Γραμματομαχίες», εκδόσεις Λιβάνης. Απόστολος Βέττας για το έργο των Σ. Μητακίδου- Ε. Τρέσσου «Η Μαίρη Πινέζα», εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Κατερίνα Βερούτσου για το έργο της Χρυσάνθης Καραϊσκου «Το ταλέντο του ήλιου», εκδόσεις Διάπλαση. Μυρτώ Δεληβοριά για το έργο του Α. Παπαθεοδούλου «Η πόλη που έδιωξε τον πόλεμο» εκδόσεις Πατάκη. Ντανιέλα Σταματιάδη για το έργο του Κυριάκου Χαρίτου «Το βιβλίο των δικών σου Χριστουγέννων», εκδόσεις Μεταίχμιο. Εύη Τσακνιά για το έργο της Αθηνάς Μπίνιου «Στο πανηγύρι των πουλιών», εκδόσεις Πατάκη. Κιάρα Φέντελε για το έργο του Βαγγέλη Ηλιόπουλου «Ο θησαυρός του βιβλιοπόντικα», εκδόσεις Πατάκη. δ) Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά Μαρία Αγγελίδου για το έργο της «Το βιβλίο των πειρατών», εκδόσεις Λιβάνη. Φίλια Δενδρινού για το έργο της «Το καπέλο του καλλιτέχνη Βίνσεντ Βαν Γκογκ», εκδόσεις Λιβάνη. Σοφία Γιαλουράκη για το έργο της «Η Αφροδίτη της Μήλου κλαίει», εκδόσεις Ερευνητές. Σοφία Ζαραμπούκα για το έργο της «Τα αδέσποτα», εκδόσεις Μεταίχμιο. Εύη Πίνη-Καλλιόπη Κύρδη για το έργο τους «Πάμε στο Μουσείο της Ακρόπολης;», εκδόσεις Παπαδόπουλος. Άλκηστη Χαλικιά για το έργο της «Στο πάρκο με τα ζώα», εκδόσεις Καλειδοσκόπιο. Η επιτροπή απαρτίζεται από τους : Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, Καθηγήτρια Ε.Κ.Π.Α., ως Πρόεδρο, Μένη Κανατσούλη, Καθηγήτρια Α.Π.Θ., ως Αντιπρόεδρο και Άρη Δημοκίδη, Συγγραφέα, Ανδρέα Καρακίτσιο, Κριτικό παιδικής λογοτεχνίας-Καθηγητή Α.Π.Θ., Έφη Λαδά, Εικονογράφο, Πέτρο Μπουλούμπαση, Εικονογράφο, Βασιλική Νίκα, Κριτικό-Επιμελήτρια εκδόσεων παιδικής λογοτεχνίας, Βασίλη Παπαθεοδώρου, Συγγραφέα). www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

Η Γενιά του ’30 δίνει την απάντηση στην κρίση του σήμερα

Η Γενιά του ’30 δίνει την απάντηση στην κρίση του σήμερα

Συντάκτης: Όμηρος Δ.Τσάπαλος
Πέμπτη, 13 Οκτώβριος 2011
Η Γενιά του '30, αυτή η ρευστή σε οριοθέτηση όσο και περιεχόμενο καλλιτεχνική πρωτοπορία, εμφανίστηκε  στα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας μας σε μια περίοδο έντονων κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών αναταράξεων. Ο Μεγάλος Πόλεμος, η Μικρασιατική Καταστροφή, οι εγχώριες Δικτατορίες καθώς και η  άνοδος ολοκληρωτικών καθεστώτων στην Ευρώπη σφυρηλάτησαν την βάση πάνω στην οποία η λεγόμενη  Γενιά του 30' έκανε τα πρώτα της δειλά και δημιουργικά βήματα. Το λογοτεχνικό αυτό ρεύμα, με κύριους εκφραστές τον Θεοτοκά, τον Σεφέρη, τον Ελύτη,  τον Τερζάκη, τον Ρίτσο, αποτελεί ένα συνονθύλευμα διαφορετικών τάσεων, σημείων εκκίνησης αλλά και ιδεολογικών χρωματισμών που χαρακτήριζαν τους εκπροσώπους του. Παρόλα αυτά, αποτελούσε, και συνεχίζει να αποτελεί ακόμη και σήμερα, το χαρακτηριστικότερο ρεύμα λογοτεχνικού μοντερνισμού που εμφανίστηκε στην Ελλάδα, ενός μοντερνισμού που ήλθε σε επαφή με τις λογοτεχνικές τάσεις της Δύσης χωρίς όμως να υιοθετήσει όρους μιμητισμού ή μεταπρατικής αναπαραγωγής αρχετύπων. Επρόκειτο για μια Γενιά που κατάφερε να συμπεριλάβει στους κόλπους της συντηρητικούς και αριστερούς, ρεαλιστές και υπερρεαλιστές, κοσμοπολίτες  και φανατικούς της παράδοσης. Τούτο διότι κοινή συνισταμένη όλων αυτών  των ετερόκλητων τάσεων υπήρξε η πολυσήμαντη έννοια της 'ελληνικότητας'.  Ελληνικότητα ως κάτι το ιδιαίτερο, κάτι το πρωτότυπο και το γνήσιο, που δεν  διστάζει να συναναστραφεί με λογοτεχνικές τάσεις της Ευρώπης και να  καρπωθεί στοιχεία που φαντάζουν οικεία και χρήσιμα. Ελληνικότητα ως κάτι το μοντέρνο και συνάμα παραδοσιακό, ως μια δικλίδα που συνδέει την Ελληνική Ιστορία, τον Πολιτισμό και το αποτύπωμα της Παράδοσης  με τις σύγχρονες τεχνοτροπίες, τις καλλιτεχνικές τάσεις αλλά και τις ανάγκες της Κοινωνίας εκείνη την εποχή. Ελληνικότητα, τέλος, ως πράξη  αυτοπεποίθησης και δημιουργικότητας, ως ένδειξη πρωτοπορίας και  ανάγκης για ισότιμη αντιμετώπιση των Ελλήνων δημιουργών με αυτούς της  'Πολιτισμένης Δύσης'. Ο K.Θ. Δημαράς (καθιστός, δεύτερος από αριστερά) ανάμεσα σε συγγραφείς της γενιάς του '30, όπως οι Γ. Σεφέρης, Ανδρ. Εμπειρίκος, Αγγ. Τερζάκης, Γ. Θεοτοκάς, Ανδρ. Καραντώνης, H. Βενέζης, K. Πολίτης, Γ. Κατσίμπαλης κ.ά. Η Γενιά του 30' μπορεί να ξεκίνησε τα πρώτα της βήματα κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, ενηλικιώθηκε όμως αμέσως μετά το τέλος του Δεύτερου  Παγκοσμίου Πολέμου. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, άρχιζε να γίνεται ξεκάθαρη πλέον η συμβολή της όχι μόνο στα καλλιτεχνικά πράγματα του τόπου αλλά και σε κάτι πολύ πιο ζωτικό που αφορούσε την διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας του σύγχρονου Έλληνα. Η Γενιά των δύο Νόμπελ και των δύο Λένιν κατάφερε να  επανασυστήσει στους Έλληνες, μέσα από την μοντέρνα σκοπιά της πρωτοπορίας, στοιχεία της ελληνικής επαρχίας, της λαϊκής τέχνης και του αρχαίου πολιτισμού.  Κατάφερε να συνδυάσει στοιχεία από διαφορετικές ιστορικές περιόδους,  διαφορετικά πολιτιστικά πρότυπα και περιβάλλοντα προκειμένου να επαναδιατυπώσει αυτό που κατά τη γνώμη της συνέθετε την σύγχρονη Ελληνική ταυτότητα. Μια ταυτότητα που δεν ήταν αποξενωμένη από τον φυσικό πλούτο που την περιτριγύριζε, την θάλασσα, τον ήλιο, τους αρχαίους ναούς και τις βυζαντινές εκκλησίες. Μια ταυτότητα η οποία είχε στο κέντρο της την αναβάθμιση της ελληνικότητας σε χαρακτηριστικό στοιχείο ιδιαιτερότητας  σε σχέση με τους υπολοίπους. Και αυτό το κατάφερε χωρίς να μένει  προσκολλημένη στο παρελθόν αλλά ανασυνθέτοντας το με όρους μοντερνισμού. Η Γενιά αυτή είχε το βλέμμα της στο μέλλον και όχι στην απλή αντιγραφή μοτίβων ενός ένδοξου παρελθόντος. Γιάννης Τσαρούχης, 1910-1989 Είναι σχεδόν αδύνατον κάθε φορά που διαβάζεις ένα ποίημα του Ελύτη ή του Σεφέρη  να μην πάει ο νους σου σε μια εικόνα του Μόραλη, του Τσαρούχη ή του Γκίκα, ή σε μια μουσική του Χατζιδάκι ή και του Θεοδωράκη ή ακόμα και σε ένα κινηματογραφικό καρέ του Κακογιάννη. Όλοι αυτοί, υπήρξαν άνθρωποι που πρωτοστάτησαν στην δημιουργική έκρηξη μετά το τέλος του Πολέμου και οι οποίοι έθεσαν τα θεμέλια για την ανάπτυξη της καλλιτεχνικής παραγωγής σε έναν τόπο που διψούσε για πολιτιστική ανάσταση και πρωτοπορία. Η δεκαετία του '60, με κορωνίδα το Φεστιβάλ Αθηνών αλλά και τις σοβαρές πολιτικές προώθησης του Ελληνικού Κινηματογράφου, συνιστούν απτά παραδείγματα του πως άνθρωποι αυτοί κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα πολιτιστικό προϊόν καθαρά ελληνικό και μάλιστα εξαγώγιμο στα πέρατα του κόσμου. Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, 26 Φεβρουαρίου 1906 - 3 Σεπτεμβρίου 1994 Η ελληνικότητα της καλλιτεχνικής τους δημιουργίας διαφαίνεται όχι μόνο στο  περιεχόμενο του έργου τους αλλά κυρίως στον σκοπό του. Δημιουργοί όπως  ο Μόραλης, ο Ελύτης, ο Χατζιδάκις, ο Σεφέρης, ο Κακογιάννης, ο Μπαλάφας, ο Παππάς και ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας είχαν μια άλλη, εξωστρεφή θα μπορούσε να πει κανείς, αντίληψη για τον τρόπο προώθησης του ελληνικού πολιτιστικού  προϊόντος. Πίστεψαν στην ελληνική ιδιαιτερότητα, πίστεψαν στην ανάγκη εξωτερικοποίησης πολιτιστικών μας στοιχείων πέραν ενός αρχαίου κίονα ή ενός βυζαντινού τρούλου. Πίστεψαν στον συνδυασμό ετερόκλητων στοιχείων, διαφορετικών τεχνοτροπιών και συνδιαλλαγής με τις καταβολές του μοντερνισμού προκειμένου  να στήσουν μια δική τους πολιτισμική ταυτότητα, η οποία εν τέλει και με το πέρασμα των χρόνων προσέθεσε πολλά νέα στοιχεία στην σύγχρονη ελληνική ταυτότητα. 1956, ΥΔΡΑ, έκδοση ΕΟΤ, καλλιτ. σύνθεση: Γ. Μόραλης Επίκαιρη όσο ποτέ Η Γενιά του '30 κατάφερε να διαπερνά με το έργο της τις πολιτιστικές καταβολές της σύγχρονης ελληνικής ταυτότητας  και να φτάσει στις μέρες μας ως η χρυσή γενιά της δημιουργίας και της πρωτοπορίας. Με την έξαρση των συμπτωμάτων της πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης (από την δεκαετία του '80 και μετά) και με την ανάδειξη της pop culture σε κορωνίδα της παγκόσμιας πολιτιστικής βιομηχανίας, η ανάγκη για επιστροφή σε πολιτιστικές σταθερές άρχιζε να ενισχύεται σταδιακά. Για τον σύγχρονο Έλληνα της οικονομικής κρίσης, της καταναλωτικής μεμψιμοιρίας και της ηθικής και πολιτικής κατάπτωσης τα διδάγματα της Γενιάς του ΄30 δίνουν και τις κατάλληλες απαντήσεις. Η Γενιά αυτή κατάφερε να ανασυγκροτήσει και να ανασυγκροτηθεί μετά το τέλος ενός τραγικού Πολέμου αλλά και ενός ακόμη τραγικότερου Εμφυλίου.  Κατάφερε να θέσει τις βάσεις για πολιτιστική ανάπτυξη, η οποία είναι προαπαιτούμενο μιας κοινωνικής ανάπτυξης σε καιρούς ζοφερούς όπως στις μέρες μας. Η Γενιά αυτή επέλεξε την δημιουργική  εξωστρέφεια και τον πειραματισμό σε νέες, αιρετικές μέχρι τότε, τεχνοτροπίες και λογοτεχνικές εκφράσεις. Δεν επέλεξε την μεμψιμοιρία 'του τι χάσαμε' ή την  αναπαραγωγή ξενικών προτύπων ενός άτσαλου μιμητισμού. Δημιούργησε αντιθέτως δική της πρόταση πολιτισμού χωρίς να φοβάται να κοιτάξει ευθαρσώς στο παρελθόν  για να επαναοριοθετήσει το παρόν ελπίζοντας για το μέλλον. Άραγε, αυτά δεν είναι τα  στοιχεία που επιζητά και ο σύγχρονος Έλληνας; Δεν επιζητά την επαναοριοθέτηση της ταυτότητας του, τον απολογισμό του γιατί φτάσαμε ως εδώ; Δεν έχει ανάγκη την ίση μεταχείριση του Πολιτισμού του (και όχι μόνο) σε σχέση με την Δύση; Την ανάγκη να ελπίζει για ένα δημιουργικό παρόν και ένα ελπιδοφόρο μέλλον βασισμένο στις δικές του δυνάμεις; Ο σύγχρονος Έλληνας έχει την ανάγκη της επίλυσης υπαρξιακών προβλημάτων που η οικονομική και πολιτιστική κρίση τα έφεραν στην επιφάνεια με βίαιο και επιτακτικό τρόπο.  Η καταναλωτική μανία των τελευταίων δεκαετιών μαζί με την παραγωγή της αντίστοιχης μετριότητας ή αμφιβόλου ποιότητας μεταμοντέρνων πολιτιστικών προϊόντων μπόλιασαν  την καθημερινότητα του Έλληνα. Δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα ηθικής κατάπτωσης  και οικιοθελούς παραίτησης από αξίες, παραδόσεις και πολιτιστικά πρότυπα τα οποία ανέκαθεν ήταν έμφυτα στην ταυτότητα του αλλά μεταφέρθηκαν στην θλιβερή απομόνωση τα τελευταία χρόνια. Όπως σοφά συμπύκνωσε σε μια πρόταση του ο Χρίστος Γιανναράς ''υπάρχει κάτι χειρότερο από το να πεθάνει ιστορικά ένας λαός: να νομίζει ότι ζει παρακολουθώντας καθημερινά, για κάποιες δεκαετίες, την κηδεία του''. Αυτό ακριβώς συνέβη στην περίπτωση της Ελλάδος. Επί δεκαετίες παρακολουθούσαμε μια κατάσταση πολιτιστικής, ηθικής και κοινωνικής μετριότητας που μαθηματικά θα οδηγούσε κάποια στιγμή στην τραγική κρίση του σήμερα. Και εντός αυτού του πλαισίου, η ανάγκη του σύγχρονου Έλληνα να επανασυστηθεί στον εαυτό του αρχίζει να γίνεται πλέον ορατή. Αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ως κοινωνία ότι η ψευδεπίγραφη ευημερία της κατανάλωσης οδήγησε και στην παραγωγή πολιτιστικών αγαθών με ημερομηνία λήξης. Η Γενιά του ΄30 προέταξε την Ελληνικότητα ως το όχημα κοινωνικής και δημιουργικής ανάπτυξης. Οι Έλληνες του σήμερα αρχίζουν και αυτοί με την σειρά τους να εκτιμούν πράγματα που μέχρι πρότινος τα θεωρούσαν δεδομένα και απλά τα παρέκαμπταν. Δεν είναι τυχαία συμπτώματα επαναοριοθέτησης της καθημερινότητας μας η στροφή στην επιλογή θεατρικών παραστάσεων με ελληνοκεντρικό περιεχόμενο (Το τρίτο Στεφάνι που ανεβαίνει για δεύτερη σεζόν είναι ένα παράδειγμα), βιβλίων, δοκιμίων (τα περισσότερα εκ των οποίων επιλέγουν πλέον το πολυτονικό) που αφορούν την λαϊκή παράδοση και τον Πολιτισμό, μουσικών του Χατζιδάκι και του Θεοδωράκη (παρατηρήστε τις προσφορές στις μεγάλες εφημερίδες κάθε Κυριακή) και σημαντικών εκθέσεων στα μεγάλα μουσεία. Ζωγραφική Γιάννη Μόραλη στο εξώφυλλο του δίσκου του Μίκη Θεοδωράκη ΕπιτάφιοςΤα τελευταία χρόνια αναδρομικές εκθέσεις όπως του Τσαρούχη και του Εγγονόπουλου στο Μουσείο Μπενάκη, του Μόραλη στην Εθνική Πινακοθήκη και του Ελύτη στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, δίνουν το στίγμα της μεταστροφής του ενδιαφέροντος σε εικόνες, λέξεις και μουσικές με επίκεντρο την ελληνικότητα. Μια ελληνικότητα που δίνει έμφαση στην απλότητα της αρχοντιάς και στην αρχοντιά της απλότητας. Και όπως έλεγε ο Οδυσσέας Ελύτης "Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις". Αυτά χρειαζόμασταν τότε, αυτά χρειαζόμαστε και τώρα. Αν φαίνονται λίγα είναι επειδή δεκαετίες τώρα πιστέψαμε ότι τα πολλά θα μας προσέφεραν την ευδαιμονία. Και η σημερινή κρίση έρχεται να επιβεβαιώσει με έναν τραγικό τρόπο το ακριβώς αντίθετο... http://www.artmag.gr/ Πηγές: - Κουζέλη Λαμπρινή, Η Γενιά του 30' δεν Υπήρξε Ποτέ, εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 15 Μαίου 2011 - Τζιόβας, Δημήτρης, 2011, Ο Μύθος της Γενιάς του 30', Νεοτερικότητα, Ελληνικότητα και Πολιτισμική Ιδεολογία, εκδ. ΠΟΛΙΣ, Αθήνα - Ελύτης, Οδυσσέας, 1985, Ο Μικρός Ναυτίλος, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα - Γιανναράς, Χρίστος, Χωρισμός του Κράτους απο την Κυβέρνηση, εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 10 Αυγούστου 2008 - Vitti, Mario, 2000, Η Γενιά του '30, εκδ. ΕΡΜΗΣ, Αθήνα

Ντ. Χριστιανόπουλος: «Πράξη ζωής», η απόρριψη του Βραβείου

Ο σπουδαίος ποιητής εξηγεί τους λόγους που δεν δέχεται το Μεγάλο Βραβείο των Γραμμάτων

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  23/01/2012, 14:49

 

«Το ότι απέρριψα το βραβείο ήταν για μένα μια πράξη ζωής. Oσοι με ξέρουν θα καταλάβουν γιατί δεν δέχτηκα το βραβείο».  Η φωνή του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου ακούγεται ήρεμη αλλά σταθερή. «Τα παιδιά της επιτροπής έκαναν καλά που με βράβευσαν αλλά δεν σκέφτηκαν να με ρωτήσουν αν το δέχομαι» λέει ο ποιητής για την άρνησή του να αποδεχτεί το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το σύνολο του έργου του. «Δεν ξέρουν, μου λέει μισό- γελώντας, ότι είμαι ένας στριμμένος άνθρωπος;»
Νωρίτερα, όταν δημοσιεύτηκε η είδηση της βράβευσης του είχε δηλώσει στο ΑΠΕ «Ούτε θα εμφανιστώ ούτε θα απλώσω το χέρι για να το πάρω. Δεν θέλω ούτε τα βραβεία ούτε τα λεφτά τους». Επιμένω γιατί να μην λάβει αφού έτσι κι αλλιώς δέχεται να εμφανίζεται στις τιμητικές εκδηλώσεις που γίνονται για τον ίδιο. Μου επαναλαμβάνει ότι είναι πράξη ζωής και μου θυμίζει το κείμενο του, γραμμένο το 1979 με τίτλο «Εναντίον», όπου έγραφε «Είμαι εναντίον της κάθε τιμητικής διάκρισης απ' όπου και αν προέρχεται. Δεν υπάρχει πιο χυδαία φιλοδοξία από το να θέλουμε να ξεχωρίζουμε. Αυτό το απαίσιο "υπείροχον έμμεναι άλλων", που μας άφησαν οι αρχαίοι. Είμαι εναντίον των βραβείων γιατί μειώνουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου ...»
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος (πραγματικό όνομα Κωνσταντίνος Δημητριάδης) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, γιος προσφύγων από την Κωνσταντινούπολη και φοίτησε στο τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εργάστηκε ως βιβλιοθηκάριος στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της πόλης από το 1958 ως το 1965. Κατόπιν εργάστηκε ως επιμελητής εκδόσεων. Το 1958 άρχισε την έκδοση του περιοδικού Διαγώνιος, το οποίο συνέχισε να εκδίδεται ως το 1983, και τον εκδοτικό οίκο «Εκδόσεις της Διαγωνίου». Η πρώτη ποιητική συλλογή του «Εποχή των ισχνών αγελάδων» (1950) διακρίνεται για το καβαφικό ύφος της, ενώ στις επόμενες δημιουργίες του εκφράζεται καθαρά το κυρίαρχο θέμα της ποίησής του, το εφήμερο πάθος, η ταπείνωση και η μοναξιά.

http://www.tovima.gr

μερικά ποιήματα του

Ἐπικίνδυνη Μοναξιά

Ὅταν τὶς νύχτες τριγυρνῶ στὴ μοναξιά μου,
ψάχνω μέσ᾿ σὲ χιλιάδες πρόσωπα νὰ βρῶ
ἐκεῖνο τὸ τρεμούλιασμα στὴν ἄκρη τοῦ ματιοῦ σου.
Ἂν ἔστω κι ἕνας μόνο ἀπηχοῦσε
κάτι ἀπ᾿ τὴ δική σου ὀμορφιά,
θὰ τοῦ ῾λεγα: -«Λοιπόν, τί περιμένεις;
μὲ τὰ καρφιὰ τῶν παπουτσιῶν σου κάρφωσέ με».
καὶ δὲ θὰ καρτεροῦσα πιὰ γλυκὸ φιλὶ
οὔτε μία τρυφερὴ περίπτυξη.

Η ΘΑΛΑΣΣΑ

Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:
μπαίνεις καὶ δὲν ξέρεις ἂν θὰ βγεῖς.
Πόσοι δὲν ἔφαγαν τὰ νιάτα τους –
μοιραῖες βουτιές, θανατερὲς καταδύσεις,
γράμπες, πηγάδια, βράχια ἀθέατα,
ρουφῆχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.
Ἀλίμονο ἂν κόψουμε τὰ μπάνια
Μόνο καὶ μόνο γιατί πνίγηκαν πεντέξι.
Ἀλίμονο ἂν προδώσουμε τὴ θάλασσα
Γιατὶ ἔχει τρόπους νὰ μᾶς καταπίνει.
Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:
χίλιοι τὴ χαίρονται – ἕνας τὴν πληρώνει.

Καζαντζάκης

επίκαιρα λόγια όσο ποτέ!!  
«Είχαμε αρχίσει στο πλούσιο το χωριό μας να βαραίνουμε , μα πολυτρώμε και να παραφορτώνουμε την ψυχή μας με κρέατα. Ειρήνη, ασφάλεια, καλοπέραση, η σάρκα είχε θρασέψει κι είχε καταπλακώσει την ψυχή. Λέγαμε : όλα πάνε καλά, δικαιοσύνη βασιλεύει στον κόσμο , κανένας δε πεινάει, κανένας δεν κρυώνει, κόσμος καλύτερος δεν υπάρχει. Κι ο Θεός μας λυπήθηκε - μας έστειλε τον Τούρκο που μας ξεπάτωσε, μας πέταξε στους πέντε δρόμους, αδικηθήκαμε κι είδαμε πως ο κόσμος είναι γεμάτος αδικίες˙ πεινάσαμε και κρυώσαμε, κι είδαμε πως υπάρχει πείνα και κρύο ˙ και δίπλα από τους ανθρώπους που κρυώνουν και πεινούν – το ’δαμε κι αυτό ! – άλλοι που τρων τον αβλέμονα, κι είναι πάντα αναμμένα τα τζάκια τους , και βλέπουν τους γυμνούς και πεινασμένους και γελούν. Μας άνοιξε η συμφορά τα μάτια μας, είδαμε ˙ μας άνοιξε η πείνα τα φτερά μας, ξεφύγαμε από το δίχτυ της αδικίας και της καλοπέρασης ˙ είμαστε λεύτεροι! Μπορούμε τώρα ν’ αρχίσουμε μια καινούρια , πιο τίμια ζωή, δόξα σοι ο Θεός ! »

Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, Ν. Καζαντζάκης

Τη Σµύρνη µπορείς να την έχεις πάντα µαζί σου

Η σκηνοθέτρια Μαρία Ηλιού µιλάει για το ντοκυµαντέρ και τη φωτογραφική έκθεση µε ανέκδοτο υλικό

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  07/01/2012, 05:45

  Γεννήθηκε στην Αθήνα, η Σµύρνη όµως υπήρχε παντού στη ζωή της στο διαµέρισµα της οδού Σόλωνος όπου µεγάλωνε. Από µικρή άκουγε τις ιστορίες που διηγούνταν ο πατέρας της Ανδρέας Ηλιού, ο οποίος έφυγε από τη Σµύρνη το ‘22, παιδί ακόµη, µετά την Καταστροφή, µαζί µε τα κύµατα των προσφύγων που αναζητούσαν τη σωτηρία στην απέναντι στεριά.

«Από τα πρώτα χρόνια της ζωής µου η Σµύρνη µε στοίχειωνε» λέει η σκηνοθέτρια Μαρία Ηλιού. «Ηταν εκεί, στις κουβέντες µας, στα όνειρά µας και στους εφιάλτες µας. Η αποδοχή του διαφορετικού, οι καινούργιες ιδέες, η µουσική, τα γέλια αλλά και η νοσταλγία για τον µαγικό τρόπο που περιέγραφε ο πατέρας µου υπήρχαν µε κάθε τρόπο στην καθηµερινότητά µας. Καµία άλλη πόλη στη Γη δεν ήταν τόσο µοναδική».

Αυτή τη µαγική πόλη, την κοσµοπολίτικη Σµύρνη που έσβησαν οι στάχτες της πυρκαγιάwς, προσπαθούσε να αναστήσει στο µυαλό της από κοριτσάκι. Αλίµονο, όµως. Οι εικόνες της Καταστροφής ήταν ισχυρότερες. Από µικρή ηλικία ακόµη θυµάται να ξυπνάει από τον ύπνο λουσµένη στον ιδρώτα προσπαθώντας να σωθεί από τον εφιάλτη της πόλης να καίγεται και της θάλασσας να γεµίζει πτώµατα. Και η προσπάθειά της να φανταστεί τη ζωή της Σµύρνης πριν από την Καταστροφή γινόταν ολοένα εντονότερη.

Οι φωτογραφίες όµως είχαν χαθεί στην πυρκαγιά. Πού θα µπορούσε να ανακαλύψει µια µυστική κλειδαρότρυπα, έναν µαγικό φακό για να µπορέσει να δει την καθηµερινή ζωή αλλά και τι ακριβώς συνέβη και φθάσαµε στην Καταστροφή;

Η απάντησηήρθε πολλά χρόνια αργότερα. Οταν βρέθηκε στην Αµερική για να δουλέψει το ντοκυµαντέρ «Το ταξίδι. Το ελληνικό όνειρο στην Αµερική» (παρουσιάστηκε στο Μουσείο Μπενάκη το 2007) η Μαρία Ηλιού ανακάλυψε άγνωστα φιλµάκια και φωτογραφίες από τη Σµύρνη. «Τότε ήταν που ένιωσα ότι είχε φτάσει η στιγµή να δω επιτέλους µέσα από πραγµατικές εικόνες την πόλη της Σµύρνης».

Ενενήντα χρόνια μετά

Κάπως έτσι ξεκίνησε η έρευνα και η συνεργασία της µε τον ιστορικό σύµβουλο Αλέξανδρο Κιτροέφ (συνεργάτη της στο προαναφερθέν ντοκυµαντέρ) η οποία είχε ως αποτέλεσµα ένα ντοκυµαντέρ και µια φωτογραφική έκθεση. Επειτα από τέσσερα χρόνια συνεργασίας και έρευνας σε δύο ηπείρους, τα κλειστά αρχεία ανοίγουν και µια νέα οπτική φωτίζεται.

Με τίτλο «Σµύρνη: Η καταστροφή του κοσµοπολιτισµού (1900-1922)» το ντοκυµαντέρ και η οµώνυµη φωτογραφική έκθεση αναβιώνουν στο Μουσείο Μπενάκη (24/1–26/2) µε τον πιο ελκυστικό τρόπο όλες τις κοινότητες στη ζωή της Σµύρνης: του λιµανιού όπου η ∆ύση και η Ανατολή διασταυρώνονταν µε κάθε τρόπο.

Ηταν άραγεη φράση του Mίλερ «Η Σµύρνη έχει σβηστεί απότη µνήµητης ανθρωπότητας» που έκανε την ιδέα εµµονή και την εµµονή πραγµατικότητα; Οποια και να είναι η αιτία, ηεπιθυµία της ΜαρίαΗλιού ενισχύθηκε στα χρόνια των σπουδών της στο εξωτερικό και των ταξιδιών της σε διαφορετικές χώρες. Τότε που ανακάλυψε ότιη δικήτης Σµύρνη, η Σµύρνη τουκοσµοπολιτισµού, τηςχαράς, τηςζωής αλλά και της Καταστροφής, ήταν άγνωστη στην Ευρώπη και στην Αµερική.

Η χρονική συγκυρία δεν είναι τυχαία. Ακριβώς 90 χρόνια µετά την Καταστροφή, τόσο το ντοκυµαντέρ όσο και η έκθεση αναφέρονται στη Σµύρνη που χάθηκε αλλά και στα δραµατικά γεγονότα του ’ 22. «Είναι απίστευτο τι βρίσκει κανείς αν ψάξει µε επιµονή» λέει η σκηνοθέτρια. «Στην αρχή όλοι µας έλεγαν “δεν έχουµε τίποτα σχετικό”. Χρειάστηκε υποµονή και βέβαια η αµέριστη στήριξη των χορηγών µας για να φτάσουµε στο αποτέλεσµα αυτό».

Ο µη κερδοσκοπικός οργανισµός Πρωτέας ανακάλυψε και συντήρησε φιλµάκια και φωτογραφίες που βρέθηκαν σε αρχεία στην Αµερική και στην Ευρώπη. Στην έκθεση φιλοξενούνται, µεταξύ άλλων, ανέκδοτες φωτογραφίες από τα αρχεία του Πανεπιστηµίου Πρίνστον και του Χάρβαρντ, της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, του Αµερικανικού Ερυθρού Σταυρού, του Αυτοκρατορικού Πολεµικού Μουσείου του Λονδίνου και συλλεκτών όπως ο Γάλλος Πιερ ντε Ζιγκόρ, ο οποίος συγκέντρωνε όλη του τη ζωή φωτογραφικό υλικό από την ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Τέλος, συµπεριλαµβάνονται σπάνιες έγχρωµες φωτογραφίες της εποχής.

«Μιλάµε για τηνκοσµο πολίτικη Σµύρνηκαιγια την Καταστροφή τιµώντας τις οικογένειές µας καιτον κόσµο που χάθηκε αλλά και την επιστήµη της Ιστορίας» τονίζει η Μαρία Ηλιού. «Από τη µιαφέρνουµεπίσω τις ξεχασµένες εικόνες σε κλειστά ντουλάπια από ευρωπαϊκά και αµερικανικά αρχεία και από την άλλη ρίχνουµε µια νέα µατιά στην ιστορία της Σµύρνης. Μια µατιά που κρατά αποστάσεις τόσο από µια υπέρµετρα εθνικιστική αφήγηση όσοκαι από νεότερες απόπειρες που αποσιωπούν τα τραγικά γεγονότα της Καταστροφής παραµορφώνοντας την αλήθεια. Η Σµύρνη εξακολουθεί να είναι µια ιδέα, ένας τρόπος ζωής που έχει να κάνει µε τον κοσµοπολιτισµό, τη χαρά της ζωής αλλά και τους θρήνους. Τη Σµύρνη µπορείνα την έχει κανείς πάντα µαζί του». Η έκθεση πραγµατοποιείται µε τη χορηγία του Ιδρύµατος Μποδοσάκη για τη συλλογή και συντήρηση του αρχειακού οπτικού υλικού, του Ιδρύµατος Ιωάννη Φ. Κωστοπούλου, της Ελληνικής Τηλεόρασης, καθώς και τωνιδρυµάτων Argyros Foundation, Nicholas J. Bouras και Anna Κ. Bouras Foundation,JimChanos Foundation και Roy και Diana Vagelos Foundation.

Η µεγάλη Ιστορία και τρεις προσωπικές ιστορίες

Ως αποτέλεσμα συλλογικής δουλειάς περιγράφει η Μαρία Ηλιού το ντοκυμαντέρ «Σμύρνη: Η καταστροφή του κοσμοπολιτισμού (1900-1922)», με βασικούς ομιλητές ιστορικούς από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, καθώς και πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς Σμυρνιούς που μιλούν για τη μεγάλη Ιστορία αλλά και για τις προσωπικές τους ιστορίες.

Τρεις από αυτούς ξεδιπλώνουν μια ελληνική, μια αρμενική και μια μουσουλμανική ιστορία σε σχέση με τα γεγονότα, από τα χρόνια του κοσμοπολιτισμού ως εκείνα της καταστροφής.

Αυτόπτης μάρτυς των γεγονότων είναι ο υπερήλικος Αρμένης Τζακ Ναλμπαντιάν , ενώ από ελληνικής πλευράς η διήγηση είναι της Ελένης Μπαστέα και από μουσουλμανικής της Λεϊλά Νεϊζί, η οποία και «ανακρίνει» την Ιρέν Γκουλφέμ, μέλος μιας από τις μεγάλες μουσουλμανικές οικογένειες της Σμύρνης. «Αφήσαμε την πόλη να καεί» λέει η τελευταία σε μια σπάνια μαρτυρία σχετικά με το ποιος έβαλε τη φωτιά που κατέστρεψε απ’ άκρου εις άκρον την πόλη. Ο κύριος κορμός της ιστορίας ξετυλίγεται μέσα από τα χείλη του αμερικανού ιστορικού, συγγραφέα του βιβλίου «Χαμένος Παράδεισος» Τζάιλς Μίλτον, ενώ μιλούν ακόμη ο Θάνος Βερέμης, ο Αλέξανδρος Κιτροέφ και η Βικτώρια Σολομωνίδου. Η Μαρία Ηλιού κάνει ιδιαίτερη αναφορά στη δουλειά του διευθυντή φωτογραφίας Αλεν Μουρ, στη συνεργασία της με τον ιστορικό σύμβουλο Αλέξανδρο Κιτροέφ και στη μουσική του Νίκου Πλατύραχου, η οποία δεν έχει σχέση με τα ρεμπέτικα τραγούδια των προσφύγων. «Ακούμε ό,τι άκουγαν στη Σμύρνη στα κοσμοπολίτικα χρόνια: καντσονέτες, γαλλικά και ιταλικά τραγουδάκια. Βεβαίως υπήρχαν και τα ανατολίτικα μοτίβα, αλλά τα άλλα ήταν που κυριαρχούσαν» εξηγεί η σκηνοθέτρια. Το μοντάζ έχει γίνει από την Αλίκη Παναγή και η ηχοληψία από τον Τζον Ζέκα. 
 http://www.tovima.gr

Εχει µέλλον η Παιδεία µας;

Εχει µέλλον η Παιδεία µας; Το ΒΗΜΑ, Νέες Εποχές, 31/12/2011

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ         
31 Δεκεμβρίου 2011

          Στο ερώτηµα αν έχει µέλλον η Παιδεία µας µέσα στην οικονοµική κρίση που µαστίζει τη χώρα µας η απάντηση είναι απλή µαζί και τραγική: Αν δεν έχει µέλλον η Παιδεία µας, δεν έχει µέλλον και η χώρα µας. Finis Graeciae! Σπεύδω να πάρω θέση: Η Παιδεία µας έχει µέλλον υπό προϋποθέσεις· όχι χωρίς παιδευτικό όραµα και χωρίς πανεθνική προσπάθεια· όχι µε ηµίµετρα ή σπασµωδικά µέτρα· όχι µε βολέµατα και εφησυχασµό· όχι µε τεχνικές εφαρµογής εις βάρος τής ουσίας· όχι χωρίς διακοµµατική συναίνεση σε κοινούς στόχους και χωρίς µακροπρόθεσµες πολιτικές.

          Πάντως, ουδέν κακόν αµιγές καλού. Η οικονοµική κρίση µπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτο πανικό ή να γίνει ο δρόµος για µια γενικότερη αυτοσυνειδησία. Αν αφυπνισθούµε και αποδιώξουµε ό,τι µάς βύθισε στη σηµερινή κατάντια, τότε µπορεί αυτή η χώρα να ξαναβρεί τον δρόµο της µέσα από µια συντονισµένη εθνική προσπάθεια, όπου βασικό ρόλο θα παίξει η Παιδεία. Γιατί, αν λ.χ. τη διαφθορά την αποτελεί µόνο η φοροδιαφυγή, τότε αντιµετωπίζεται µε κάποια διοικητικά µέτρα. Αν, όµως, τη διαφθορά την αποτελεί µια διευρυµένη ηθική χαλάρωση έως φθορά, τότε αυτή αντιµετωπίζεται µόνο από µια εµπνευσµένη και εµπνέουσα Παιδεία ουσίας, αρχών, αξιών και πραγµατικής γνώσης.

          Η θέση την οποία υποστηρίζω είναι ότι στην πατρίδα µας – και όχι µόνον – έχουµε κατά καιρούς µεταρρυθµιστικές προσπάθειες στην Παιδεία µας που βασίζονται όχι στην ουσία τής Παιδείας αλλά στις τεχνικές εφαρµογής (ό,τι οι ξένοι αποκαλούν «technicalities»). Εξηγούµαι: Χρήσιµο είναι να προσδιορίσουµε την έκταση τής ύλης ή τον αριθµό των εξεταζοµένων µαθηµάτων. Χρήσιµο είναι να χρησιµοποιήσουµε τους διαδραστικούς πίνακες και την ψηφιακή τεχνολογία. Χρήσιµο είναι να επαναδιοργανώσουµε τη διοίκηση τής Εκπαίδευσης. Χρήσιµο είναι να εισαγάγουµε τις ερευνητικές εργασίες των µαθητών στο σχολείο. Χρήσιµο είναι να έχουµε µεγάλες σχολικές µονάδες µε όλες τις ειδικότητες των µαθηµάτων. Χρήσιµο είναι να µαθαίνουµε περισσότερες ξένες γλώσσες. Χρήσιµα είναι αδιαµφισβητήτως και πολλά άλλα από αυτά που έγιναν και γίνονται. Αλλά όλα µαζί αυτά και καθένα χωριστά δεν συνιστούν την ουσία τής Παιδείας. ∆εν καλύπτουν τους σκοπούς που πρέπει να επιδιώξει µια βαθύτερη, γνήσια και αποτελεσµατική Παιδεία.

          Ποια θα ήταν, λοιπόν, µια Παιδεία ουσίας µε θεµελιώδεις παιδευτικούς σκοπούς; Φρονώ ότι θα ήταν µια Παιδεία που µορφώνει πολίτες υπεύθυνους, πολίτες σκεπτόµενους, πολίτες κοινωνικά ευαίσθητους, πολίτες καλλιεργηµένους, πολίτες µε αρχές, αξίες και ιδανικά, πολίτες µε ικανότητες, µε γνώσεις και αυτογνωσία. Ο,τι σχεδιάζεται και επιτελείται από το Νηπιαγωγείο µέχρι και την τρίτη Λυκείου θα πρέπει να υπηρετεί µια τέτοια µορφή Παιδείας. Αναφερόµαστε προφανώς στη Γενική Παιδεία, που πρέπει να προσφέρεται δωρεάν σε όλα τα ελληνόπουλα από τα πέντε χρόνια τους µέχρι τα δεκαοκτώ. Χωρίς ενδιάµεσες διαφοροποιήσεις, πέρα από µια ευρύτερη επιλογή µαθηµάτων που θα έδιναν διέξοδο στα ειδικά ενδιαφέροντα των µαθητών. ∆ιαφορετικοί, βεβαίως, είναι οι σκοποί τής τριτοβάθµιας εκπαίδευσης που συνδέεται εξ ορισµού µε εξειδικευµένες γνώσεις και επαγγελµατικές βλέψεις.

          Μιλώντας για µια Παιδεία ουσίας αναφέροµαι σε µια ποιοτική Παιδεία, που θα διασφαλίζει, κατά προτεραιότητα, την κατάκτηση τής µητρικής γλώσσας και την εξοικείωση µε τη µαθηµατική σκέψη. Περαιτέρω, µια Παιδεία που θα εξασφαλίζει την κατοχή των «εθνικών µαθηµάτων» (ιστορίας, λογοτεχνίας, γεωγραφίας, θρησκευτικών) και την ουσιαστική οικείωση µε τις φυσικές επιστήµες (φυσική, χηµεία, βιολογία). Μια Παιδεία που θα οδηγεί εξ απαλών ονύχων στον κόσµο τού πολιτισµού (µουσικής, εικαστικών, θεάτρου, δηµιουργικής γραφής) και στην άσκηση τού σώµατος (φυσική αγωγή, αθλητισµός) σε όλα τα χρόνια των σπουδών. Η κατοχή µιας ξένης γλώσσας µέσα στη σχολική εκπαίδευση και η καλή γνώση και χρήση τής ψηφιακής τεχνολογίας πρέπει να συµπληρώνουν τα βασικά.

          Ωστόσο, κυρίαρχα στοιχεία τής Παιδείας, διάχυτα σε όλα τα πεδία και τα επίπεδα τής εκπαίδευσης, πρέπει να είναι οι αρχές, οι αξίες και τα ιδανικά, ό,τι ανεβάζει τον άνθρωπο, ό,τι στηρίζει µια κοινωνία, ό,τι συνέχει έναν λαό. Οχι ως θεωρίες, ρητορισµοί και φανφάρες, αλλά ως στοιχεία που πηγάζουν µέσα από την ιστορία και την παράδοση τού τόπου, ως ιδέες, αρχές και πρότυπα ζωής που µπορούν να συγκινήσουν και να εµπνεύσουν. Αυτή η διάσταση τής Παιδείας ατόνησε (ή υπονοµεύτηκε;) µε το σκεπτικό ότι δήθεν αποτελεί χρηστοµάθεια ή ηθικολογία ή ξεπερασµένες συντηρητικές ιδέες εν ονόµατι ενός αβαθούς προοδευτισµού και σειράς ιδεολογηµάτων που κλόνισαν τελικά τα θεµέλια τής Παιδείας. Ετσι ένας ολόκληρος κόσµος νέων παιδιών βρέθηκαν χωρίς εσωτερικά στηρίγµατα και σηµεία αναφοράς, σε µια σύγχυση και αβεβαιότητα που τους γεννά πικρίες, επιθετικότητα και τους εκτρέπει στην αναζήτηση ξένων προτύπων που επιδεινώνουν την κατάσταση.

          Μια άλλη ανίατη µέχρι σήµερα ασθένεια τής εκπαίδευσής µας που υπονοµεύει κάθε έννοια ουσιαστικής Παιδείας είναι ο όγκος των πληροφοριών µε τις οποίες φορτώνουµε τους µαθητές, πληροφορίες που σπάνια περνούν το κατώφλι τής πραγµατικής γνώσης και που ξεχνιούνται (διάβαζε «αποβάλλονται» από τη µνήµη) αφήνοντας ελάχιστα ίχνη. Ο έρωτας τής λυτρωτικής γνώσης που ρίχνει φως γύρω µας, η αγάπη για το σχολείο ως ιερό χώρο αφύπνισης τού νου, η εκτίµηση στον δάσκαλο ως πηγή τής γνώσης, το δέσιµο µε το βιβλίο ως µετάβαση στον κόσµο τής γνώσης, όλα αυτά αποτελούν άπιαστο όνειρο, εις βάρος κάθε έννοιας αληθινής Παιδείας. Για ποια Παιδεία µπορούµε να µιλούµε αν δεν επανακτήσουµε την αγάπη τού µαθητή για τη µάθηση και το σχολείο; Και πώς θα γίνει αυτό χωρίς τον µαθητή να µετέχει ενεργώς στην αναζήτηση τής γνώσης, στη µαγεία τής ανακάλυψης τού κόσµου τής φύσης και τής νόησης, σε ό,τι γεννά δηµιουργικό «έρωτα Παιδείας».

          Η πρόκληση, λοιπόν, που µπορεί να βγει µέσα από τα δεινά τής κρίσης ως πνευµατική κάθαρση είναι µια νέα Παιδεία τής ουσίας από ένα εκπαιδευτικό σύστηµα που θα µάς «ξεβολέψει» αρχικά όλους – δασκάλους, µαθητές, γονείς, πανεπιστήµια, πολιτεία – µε ριζικές αλλαγές οι οποίες θα µετατρέψουν την απόκτηση Παιδείας από αγγαρεία σε απόλαυση, από µια χρηστική αντίληψη τής Παιδείας ως απλής πύλης εισόδου στα πανεπιστήµια (µε καθαγιασµό τής φροντιστηριακής στήριξης) σε µια πηγή αυτογνωσίας, καλλιέργειας και ανθρωπιάς.

          Τελικά, όσες αλλαγές κι αν επιχειρήσεις στην εκπαίδευση επιπολής και επιµέρους, δεν θα επιτύχεις ποτέ τον κύριο και µοναδικό στόχο: µια πραγµατική µόρφωση τής προσωπικότητας των νέων ανθρώπων, µια αληθινή καλλιέργεια, µια Παιδεία ουσίας, µια Παιδεία ποιοτικής ζωής, η οποία είναι δυνατόν να επιτευχθεί µε τους όρους που ανέφερα. Μια τέτοια Παιδεία µπορεί να λειτουργήσει ως µοχλός αφύπνισης, ως πηγή διαφωτισµού και ως µόνιµη ασφαλιστική δικλίδα για την αποφυγή στο µέλλον κάθε κρίσης, και τής οικονοµικής.

  http://www.babiniotis.gr/

Η ελληνικότητα της γλώσσας του Σεφέρη

  Ο Γιώργος Σεφέρης (δεξιά) με τον αμερικανό ποιητή, σημαντικό εκπρόσωπο του αγγλοσαξωνικού μοντερνισμού, Εζρα Πάουντ, σε φωτογραφία της δεκαετίας του ‘60

του ΒΑΓΓΕΛΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 

Η ελληνικότητα της γλώσσας του Σεφέρη

Μια ογκώδης µελέτη για το πολιτισµικό στίγµα του ελληνοκεντρισµού και για τη µεταµόρφωση της παράδοσης στο έργο του νοµπελίστα ποιητή

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  15/01/2012, 05:45

 
Η συζήτηση για το εγχείρηµα του Σεφέρη να εγκαταστήσει στο κέντρο της ποιητικής του τη διακαή υπεράσπιση της ελληνικότητας είναι µακρά, αλλά όχι υπερήλικη. Προηγήθηκε µια άλλη συζήτηση, που πλευροκόπησε τον Σεφέρη και γενικότερα τη Γενιά του ‘30 από την ακριβώς αντίθετη σκοπιά. Αν οι κριτικοί της Γενιάς του ‘30 µετά το 1974 συγκέντρωσαν τα πυρά τους στο ελληνοκεντρικό πολιτισµικό της στίγµα, οι προκάτοχοί τους, που υπήρξαν σύγχρονοι του Σεφέρη, του Ελύτη και του Θεοτοκά ή του Τερζάκη, ερµήνευσαν τη γενιά µε όρους πολιτικοκοινωνικού φαινοµένου και την κατηγόρησαν για µεγαλοαστισµό και πολιτικό παχυδερµισµό, συνταιριασµένο µε µια δουλική πρόσδεση στο µοντερνιστικό άρµα της Εσπερίας η οποία ερχόταν σε θανάσιµη αντίθεση µε τα εθνικολαϊκά ή τα κοµµουνιστικά ιδανικά τους.

Με την ογκώδη µελέτη του Ο µοντερνισµός και οι «∆οκιµές» του Σεφέρη, η οποία αποτελεί σίγουρα προϊόν µεγάλου ερευνητικού µόχθου, ο Γιώργος Γιαννουλόπουλος πιάνει από την αρχή τη συζήτηση για το πολιτισµικό στίγµα του ελληνοκεντρισµού. Συνδέοντας ευθέως τη σεφερική σύλληψη της ελληνικότητας µε τη θεωρία του µεσοπολεµικού αγγλοσαξονικού µοντερνισµού, ο Γιαννουλόπουλος θέλει να αποδείξει ότι ενώ ο Ελιοτ και ο Πάουντ συνδύασαν την ποιητική τους υπέρβαση (κατάργηση της χρονικής και της νοηµατικής ακολουθίας, ακαριαία δράση της λέξης και της εικόνας, άµεση επαφή της γλώσσας µε το αντικείµενό της, υψηλή έκρηξη της φόρµας, αυτοσυνείδηση της τέχνης) µε µια ανακαινιστική προσφυγή στην παράδοση, αντιπαραβάλλοντας το αρχέτυπο και τον µύθο στην αποσπασµατικότητα και στην παρακµή του παρόντος, ο Σεφέρης µετακινήθηκε από την ποίηση στη γλώσσα και στην ελληνικότητα, για να µεταµορφώσει την παράδοση σε κληροδότηµα και αρραγή συνέχεια του έθνους.

Μολονότι χρωµατίζει το σχήµα του µε πολλές ενδιάµεσες πινελιές, ο Γιαννουλόπουλος καταλήγει να µιλήσει για χάσµα ανάµεσα στον Σεφέρη και στους αγγλοσάξονες µοντερνιστές: εκείνος αναλαµβάνει εθνική υπηρεσία ενώ οι πηγές του προασπίζονται µια παράδοση που υπάρχει χάρη στην ικανότητά της να ενσωµατώνει την καινοτοµία.

Ισχυρή βεβαιότητα

∆εν ξέρω αν µπορώ να ασπαστώ ως το τέλος των συλλογισµών της µια τόσο ισχυρή βεβαιότητα. ∆εν οδηγείται και ο Ελιοτ από ένα σηµείο και µετά σε µια φυλετική αντίληψη της λογοτεχνικής παράδοσης, που τείνει να µετατραπεί και στη δική του σκέψη σε κληροδότηµα, µε τον Σεφέρη να λέει ότι η παράδοση είναι καινοτόµος επειδή δεν έχει πεθάνει; ∆εν οµνύει και ο Πάουντ σε ένα καθοδηγητικό λογοτεχνικό παρελθόν, έστω κι αν το θεµελιώνει σε ένα σύνολο αυστηρά ατοµικών µονάδων; Και αν ο Σεφέρης αφαιρεί από την ελληνικότητα την ιστορική της διάσταση, επινοώντας ένα αδιαφοροποίητο όλο, δεν πιστεύει και ο αγγλοσαξονικός µοντερνισµός πως ο χρόνος δεν είναι σε τελευταία ανάλυση σε θέση να επιφέρει τη δραστική µεταβολή των πραγµάτων; Και ακόµα, µήπως η ελλη νικότητα του Σεφέρη δεν είναι µια αναπαραγωγή της αδιαίρετης ιστορικής τριάδας του Παπαρρηγόπουλου, αλλά µια µυθική και αρχετυπική µεταφορά που µας κατευθύνει και πάλι στην κοιτίδα του αγγλοσαξονικού µοντερνισµού; Και ύστερα, πόσο ενιαία είναι πράγµατι η παράδοση του Σεφέρη όταν από το corpus της έχει κρατηθεί µόνο η δηµώδης γραµµή της; Επίσης, τι νόηµα έχει να υποψιαζόµαστε τον δηµοτι-κισµό του Σεφέρη για χτυπήµατα κάτω από τη µέση όταν στα χρόνια του η έκβαση του γλωσσικού ζητήµατος δεν έχει κριθεί οριστικά;

Κατά τα άλλα, το βιβλίο του Γιαννουλόπουλου µοιάζει δυσανάλογα αναπτυγµένο: µια γενική εισαγωγή στον αγγλοσαξονικό µοντερνισµό, από την οποία µπορεί να αντλήσει κανείς πλήθος επιχειρήµατα για να αναιρέσει τις θέσεις περί Σεφέρη της τελευταίας ενότητας, που µάλλον συνθλίβεται από τον όγκο των όσων έχουν προηγηθεί. Επιπροσθέτως, ο Γιαννουλόπουλος επιµένει ότι οι ∆οκιµές, στις οποίες στηρίζεται αποκλειστικά ο ίδιος, θα πρέπει κάποτε να συνεξεταστούν µε την ποίηση του Σεφέρη. Σύµφωνοι, αλλά πολλά από τα θέµατα της ανά χείρας µελέτης είναι δύσκολο να απαντηθούν δίχως µια κάποια αίσθηση και του ποιητικού του λόγου.

∆εν είναι ο παρίας της ∆ύσης

Για το ότι ο Σεφέρης διασκεύασε τον αγγλοσαξονικό μοντερνισμό σύμφωνα με τις ανάγκες του ελληνικού Μεσοπολέμου δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία.

Αυτό όμως δεν τον απομακρύνει από τους μοντερνιστές ούτε τον καθιστά παρία της uni0394ύσης, που αντιγράφει τα διεθνή του πρότυπα για να λύσει τα τοπικά του προβλήματα. Το σεφερικό μοντέλο συνιστά ένα μοντέλο διπλής κοπής: προς τα έξω επιζητεί την προβολή ενός πολιτισμού με αναγνωρίσιμα και περιεκτικά χαρακτηριστικά, ενώ προς τα μέσα επιδιώκει έναν εγκλιματισμό της ελληνικής ταυτότητας στα δυτικά ζητούμενα της εποχής της. Κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατον να συμβεί χωρίς ιδεολογικές επιπτώσεις, η σοβαρότερη από τις οποίες είναι, όπως το δείχνει ο Γιαννουλόπουλος, η ιδέα του Σεφέρη για το προαιώνιο της ελληνικής γλώσσας.

Την ίδια ωστόσο ώρα, για να μείνω σ’ ένα μόνο παράδειγμα, ο σεφερικός «Ελπήνορας» δεν είναι, όπως κι αν τον ζυγίσουμε, μια φλογερή εθνική διακήρυξη, αλλά ένας θρήνος για μία υπεριστορική, πέραν φυλετικών ορίων, ελληνική τραγωδία.
http://www.tovima.g

ευχές για το νέο έτος 2012

Χριστουγεννιάτικες ευχές!!

εύχομαι ολόψυχα σ΄όλους 

τα φετινά Χριστούγεννα και η γέννηση του Θεανθρώπου να εκπέμψουν ένα μήνυμα αισιοδοξίας, αγάπης και  ανθρωπιάς!

Η γέννηση του Χριστού ας είναι το προμήνυμα για μια χρονιά διαφορετική, όμορφη, με λιγότερα προβλήματα και περισσότερες φωτεινές εικόνες!

Βέρα Δακανάλη

Τα Χριστούγεννα στον ελληνικό παραδοσιακό πολιτισμό

Το 378 για πρώτη φορά γιορτάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη ως αυτοτελής γιορτή

 

Παραμονές Χριστουνέννων τα παιδιά γύριζαν στα σπίτια και έψελναν τα κάλαντα. Στην εικόνα «Ο μικρός σαλπιγκτής» του Γεωργίου Ιακωβίδη.

Το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων αντικατέστησε πιθανότατα αρχαιοελληνικές ή ρωμαϊκές γιορτές, όπως τα Σατουρνάλια, τα Κρόνια κ.ά., συνδεδεμένες με τις χειμερινές τροπές του ήλιου (το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 22 Δεκεμβρίου).

Περιλαμβάνει τις ημέρες από την παραμονή των Χριστουγέννων (24 Δεκεμβρίου) έως την παραμονή των Θεοφανείων (5 Ιανουαρίου). Έτσι, είναι φυσικό, οι χριστιανικές γιορτές, όπως είναι η Γέννηση του Χριστού, η εορτή του Αγίου Βασιλείου, η Περιτομή και η Βάπτιση να έχουν συνδεθεί με ειδωλολατρικές συνήθειες που αποσκοπούσαν στον εξευμενισμό των δαιμονικών όντων και στην ευετηρία (καλοχρονιά).

Κύριο χαρακτηριστικό των ημερών αυτών είναι οι αγερμοί (κάλαντα) από μικρούς και μεγάλους, οι μεταμφιέσεις, οι προληπτικές ενέργειες για το καλό της χρονιάς κ.ά.

Τα χοιροσφάγια

Μια χαρακτηριστική εκδήλωση των Χριστουγέννων είναι τα χοιροσφάγια, με θυσιαστικό χαρακτήρα, απήχηση αρχαίων εξιλαστήριων και καθαρτήριων θυσιών που συνοδεύονται από μαγικές και δεισιδαιμονικές πράξεις, όπως τα μαντέματα. Οι Ρωμαίοι στην εορτή των Βρουμαλίων στο τέλος του έτους θυσίαζαν χοίρους στον Κρόνο και τη Δήμητρα. Ο χοίρος είναι πιθανότατα μία ενσάρκωση του βλαστικού και γονιμικού δαίμονα, είτε επειδή καταστρέφει τη βλάστηση είτε και εξαιτίας της πολυτοκίας του.

Στον παραδοσιακό πολιτισμό η λατρεία είναι ενσωματωμένη στην αγροτική οικονομία. Η εκτροφή του χοίρου εξασφαλίζει στην οικογένεια κρέας και λίπος για ολόκληρη τη χρονιά. Δεν ήταν δύσκολο να διατηρούν από ένα χοίρο σε κάθε σπίτι καθώς ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία και είχαν να τον ταϊσουν σιτηρά, τυρόγαλο, βελανίδια και αποφάγια αντί να τα πετάνε.

Για τη σφαγή ακολουθούνταν ιδιαίτερη εθιμοτυπία καθώς γινόταν με ειδικό μαυρομάνικο μαχαίρι και θύτης ήταν ο αρχηγός της οικογένειας. Από το αίμα του ζώου έγραφαν ένα σταυρό στο μέτωπο των μικρών παιδιών για τον πονοκέφαλο.

Κάρφωναν το ρύγχος του χοίρου στον τοίχο ή πάνω από την πόρτα για να διώχνει τους καλικαντζάρους. Από τη σπλήνα και το συκώτι του μάντευαν το μέλλον της οικογένειας.

Έπειτα μαζεύονταν στα σπίτια και δοκίμαζαν τους χοιρινούς μεζέδες και παρασκεύαζαν τα λουκάνικα, τα απάκια και τα σύγλινα. Ιδιαίτερα φιλανθρωπικό χαρακτήρα αλληλεγγύης προς τον συνάνθρωπο είχε η συνήθεια να στέλνουν «τα σκουτελικά για ψυχικό» δηλαδή καλάθια με δώρα, κυρίως φαγώσιμα.

Τα Χριστούγεννα και τα έθιμά τους

Η γιορτή των γενεθλίων του Χριστού θεσπίστηκε στις 25 Δεκεμβρίου από τους Χριστιανούς και ο εορτασμός της επεκτάθηκε σταδιακά σε όλο το ρωμαϊκό κράτος, ανατολικό και δυτικό. Στόχος τους ήταν να παραμερίσουν τον περσικό θεό Μίθρα, θεό του ήλιου και του φωτός. Η μέρα των γενεθλίων του «το Γενέθλιον του αήττητου Ήλιου» γιορταζόταν στις 25 του Δεκέμβρη. Η γιορτή αυτή συνδυαζόταν με τα Σατουρνάλια, παλιά αγροτική γιορτή που έγινε μία από τις σπουδαιότερες γιορτές των Ρωμαίων και γιορταζόταν από τις 17 έως τις 23 Δεκεμβρίου.

Ο σύνδεσμος του Χριστού με τον ήλιο φανερώνεται και στην υμνογραφία των Χριστουγέννων: «Ανέτειλας, Χριστέ, εκ Παρθένου, νοητέ Ήλιε της Δικαιοσύνης». Η γέννηση του Χριστού γιορταζόταν αρχικά στις 6 Ιανουαρίου, μαζί με τη βάπτιση. Το 378 για πρώτη φορά γιορτάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη τα Χριστούγεννα ως αυτοτελής γιορτή.

Προάγγελος των Χριστουγέννων είναι οι ομάδες των παιδιών που τραγουδούν τα κάλαντα. αρχίζοντας με την εξιστόρηση της γέννησης του Χριστού, συνεχίζουν με παινέματα για το σπίτι και τους σπιτικούς και τελειώνουν ζητώντας πλούσιο φιλοδώρημα.

Στο Ζαγόρι της Ηπείρου για παράδειγμα, ξημερώνοντας Χριστούγεννα, κάνουν τα «σπάργανα», τηγανίτες με πολλά καρύδια επάνω που συνηθίζουν να προσφέρουν σε όσους επισκέπτονται λεχώνα. Το Δωδεκαημέρου που μεσολαβεί ανάμεσα στη γέννηση και τη βάπτιση του Χριστού είναι μια ιδιαίτερη χρονική περίοδος. Αν για τα μικρά αβάπτιστα παιδιά και τις λεχώνες παίρνονται ιδιαίτερες προφυλάξεις για να τα προστατεύσουν καθώς είναι ευάλωτα στις επιβουλές και συνάμα επικίνδυνα, ο χρόνος που μεσολαβεί ως τη βάπτιση του Χριστού είναι χρόνος αταξίας που αφορά ολόκληρη την παραδοσιακή κοινωνία.

Τα Χριστούγεννα αποτελούν οικογενειακή γιορτή, που συγκεντρώνει τα μέλη της οικογένειας γύρω από το κοινό τραπέζι, όπου θα κόψουν το χριστόψωμο, στολισμένο με καρύδια και σχέδια από ζυμάρι. Στη Μακεδονία και αλλού τα Χριστούγεννα μαγείρευαν ντολμαδάκια (σαρμάδες) με λάχανο και κρέας χοιρινό, συνοδευμένο με σέλινο, πράσο ή σπανάκι, ενώ σε άλλες περιοχές έσφαζαν κότα και έφτιαχναν σούπα. Η γαλοπούλα είναι νεώτερη συνήθεια στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

Τα κάλαντα των Χριστουγέννων

Τα κάλαντα είναι τραγούδια που λέγονται από ομάδες παιδιών ή ενηλίκων στους δρόμους ή τα σπίτια με φιλοδώρημα. Πήραν το όνομά τους από τη γιορτή των Καλενδών του ρωμαϊκού ημερολογίου.

Την παραμονή των Χριστουγέννων παιδιά ή άντρες γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι κι έλεγαν τα κάλαντα. Στη Χίο το βράδυ της παραμονής ομάδες παιδιών ή άντρες γύριζαν στα σπίτια με τύμπανα και φλογέρες ή με μουσική και έψαλλαν τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα.

Στην περιοχή Κοζάνης κρατούσαν ένα ξύλο μήκους μισού μέτρου και σχήματος Τ (την τζομπανίκα) για να χτυπούν τις πόρτες και ένα τροβά (υφαντό σακούλι για τα δώρα). Οι νοικοκυρές τους «φιλεύουν» μήλα, σύκα, καρύδια, κάστανα, κουλουράκια (κολιαντίνες), αβγά, χρήματα κ.ά.

Στην Ήπειρο τραγουδούσαν:

Κόλιαντα , μπάμπω, κόλιαντα,

Και μένα κολιαντίνα

Κι αν δεν μου δώσεις

Κι αν δεν μου δώσης κόλιαντα,,

Δώσ' μας την θυγατέρα σ'.

-Τι την θέλεις, τη δική μου θυγατέρα

-Να την φιλώ να την τσιμπώ

να με ζεσταίνει το βράδυ

Φέρτε μας τα κόλιαντα,

Τι μας πήρ' η μέρα.

Η μέρα μερουλίζει

Το πουλί τσουρίζει.

Η γάτα νιαουρίζει,

Ο Χριστός γεννιέται,

Γεννιέται και βαφτίζεται

Στους ουρανούς απάνω.

Οι άγγελοι χαίρουνται

Και τα δαιμόνια σκάνουν (=σκάνε)

Σκαίνουν και πλαντάζουν

Τα σίδερα δαγκάνουν

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο φαίνεται ότι εμφανίστηκε στη νεώτερη Ελλάδα την εποχή του Όθωνα. Βέβαια μόνο ύστερα από τον τελευταίο πόλεμο εκλαϊκεύτηκε και αγαπήθηκε ως χριστουγεννιάτικο στολίδι. Είναι γερμανικό και σκανδιναβικό έθιμο και από εκείνους τους λαούς το έμαθαν και οι άλλοι. Η χρήση πράσινων κλαδιών αειθαλών δένδρων υπήρχε και στις αρχαίες γιορτές των «δεντροφοριών» και στις ρωμαϊκές και βυζαντινές καλένδες. Το δέντρο με τα αναβλαστικά σχήματα και το πράσινο χρώμα ήταν πάντα ένα σύμβολο ζωής. Όσον αφορά το στολισμένο καραβάκι τα παιδιά των νησιών και των παραθαλασσίων περιοχών τραγουδούσαν τα κάλαντα κρατώντας φωτισμένα καράβια σαν φαναράκια. Στην Ηπειρωτική και Ορεινή Ελλάδα κρατούσαν επίσης φανάρι, μια εκκλησία, ένα ομοίωμα της αγιας-Σοφιάς.

Οι καλικάντζαροι

Οι καλικάντζαροι έρχονταν την παραμονή των Χριστουγέννων και έφευγαν τα Θεοφάνεια. Έχουν διάφορες ονομασίες: Λυκοκαντζαραίοι, σκαρικατζέρια, καρκατζέλια, πλανήταροι (Κύπρος), Κάηδες (Σύμη), καλλισπούδηδες, χρυσαφεντάδοι (Πόντος), κωλοβελόνηδες, παρωρίτες ή παραωρίτες (πριν από το λάλημα του πετεινού), παγανά. Με παρεμφερή ονόματα υπάρχουν οι καλικάντζαροι και στους βαλκανικούς λαούς. Και στους άλλους χριστιανικούς λαούς εμφανίζονται δοξασίες για δαιμονικά όντα κατά το Δωδεκαήμερο: Λυκάνθρωποι, Στρίγγλες, Μάγισσες, Νόρνες.

Συμβολίζουν το σκοτάδι και ζουν όλο το χρόνο στα έγκατα της γης, προσπαθώντας να κόψουν το δέντρο που βαστάει τη γη. Όταν είναι πολύ κοντά να το πετύχουν, την παραμονή των Χριστουγέννων ανεβαίνουν στη γη δημιουργώντας προβλήματα στους ανθρώπους. Η πίστη για τους καλικαντζάρους ως δαιμονικών όντων που ζουν κάτω από τη γη στηρίζεται στην κοσμοθεωρία περί ακινησίας της γης. Μένουν ανάμεσα στους ανθρώπους δώδεκα ημέρες ως την παραμονή των Φώτων αφήνοντας στην ησυχία του το δέντρο της Ζωής να αναβλαστήσει.

Ο λαός τους φαντάζεται μαύρους και άσχημους, κουτσούς, ψηλούς με μάτια κόκκινα, πόδια τραγίσια και σώμα τριχωτό. Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να τους εξουδετερώσουν με διάφορους τρόπους και κυριότερα με τη φωτιά, η οποία καίει συνεχώς στο τζάκι όλο το Δωδεκαήμερο. Διάλεγαν ένα κούτσουρο («δωδεκαμερίτης», «χριστόξυλο») και μάλιστα από αγκαθωτό δέντρο. Με τη στάχτη του ράντιζαν το σπίτι ξημερώματα παραμονής Θεοφανείων τρέποντας σε φυγή τα δαιμόνια.

Σύμφωνα με μια παράδοση: «Οι Λυκοκαντζαραίοι έρχονται από τη γης αποκάτου. Ούλο το χρόνο πελεκάν με τα τσεκούρια να κόψουν το δέντρο που βαστάει τη γης. Κόβουν κόβουν όσο που μενέσκει λιγάκι ακόμα ως μια κλωνά άκοπο, και λεν «χάισε να πάμε, και θα πέση μοναχό του».

Και στα νησιά φτάνουν οι καλικάντζαροι. Με το καράβι τους. Κάνουν ζημιές: Χύνουν το νερό, τ' αλεύρι, κατουρούν τη στάχτη. Γι αυτό και βάζουν στη φωτιά ρείκια, αλάτι, που κάνουν κρότο, ή ρίχνουν κανένα πετσί να βρωμάει».

Ο λαός πιστεύει ότι Καλικάντζαροι γίνονται όσοι γεννιούνται το Δωδεκαήμερο, γιατί έχουν συλληφθεί την ίδια μέρα με το Χριστό. Θέλουν να κάνουν κακό στους ανθρώπους. Είναι άσκημοι, κουτσοί, εριστικοί, ανόητοι γιατί δεν βοηθά ο ένας τον άλλον και για το λόγο αυτό είναι αναποτελεσματικοί στο να κάνουν κακό. Όσους περπατούσαν τη νύχτα έξω τους ανάγκαζαν να χορέψουν μαζί τους (είναι χαρακτηριστικό το παραμύθι με τη Μάρω που γύριζε από το μύλο τη νύχτα).

Οι μυλωνάδες που εργάζονταν στο μύλο, ο οποίος ήταν συνήθως χτισμένος σε μέρος μακριά από τον καθαγιασμένο χώρο του οικισμού δίπλα σε ποτάμι, είχαν πάρε δώσε με καλικαντζάρους. Τα Φώτα όλα τα πονηρά πνεύματα φεύγουν με τον αγιασμό..

Το «Χριστόξυλο»

Κλαδιά δέντρων, ανάλογα με την περίσταση, χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της χρονιάς για στολισμό, επίτευξη γονιμότητας, αποτροπή επιβλαβών ζωυφίων, προστασία από τη βασκανία και γενικά για ευεργετική επίδραση σε ανθρώπους, ζώα και κτήματα.

Έτσι η ελιά σύμβολο μακροβιότητας, γονιμότητας και ευτυχίας εξαιτίας του αειθαλλούς της φυλλώματος και του εξαιρετικά θρεπτικού και υγιεινού καρπού της, χρησιμοποιήθηκε και εξακολουθεί να έχει την μεγαλύτερη χρήση στα χαρακτηριστικά περάσματα του ανθρώπινου κύκλου της ζωής (από τη γέννηση ως το θάνατο), αλλά και στον κύκλο του χρόνου (από τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά, την Πρωτομαγιά). Αλλά και το πουρνάρι (δρυς, δέντρο), η καρυδιά, η κρανιά, η μηλιά κ.ά. χρησιμοποιούνται εθιμικά για τον αποχρωματισμένο τελετουργικά στολισμό των σπιτιών κατά τη διάρκεια του χρόνου.

Στη Χίο το βράδυ της παραμονής ομάδες παιδιών ή άντρες γύριζαν στα σπίτια με τύμπανα και φλογέρες ή με μουσική και έψαλλαν τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα.

* Η κυρία Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη είναι διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.

http://www.tovima.gr/society/article/?aid=436157