Μεράκι και όρεξη για ελληνικά!

Ελληνόπουλα ως και τέταρτης γενιάς τα μαθαίνουν σε σχολεία και Πανεπιστήμια του εξωτερικού

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΠΕΤΡΟΣ ΣΤΕΦΑΝΗΣ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Πέμπτη 01 Δεκεμβρίου 2011

«Το ημερήσιο σχολείο της παροικίας μας αναγνωρίζεται ως ένα από τα καλύτερα της Νέας Υόρκης. Την ακαδημαϊκή υπεροχή του πιστοποιούν και οι επιδόσεις των μαθητών μας στις πολιτειακές εξετάσεις. Αγωνιζόμαστε να κρατήσουμε αυτή τη διάκριση, να μαθαίνουν τα παιδιά μας σωστά ελληνικά…». Η κυρία Αθηνά Κρομμύδα διευθύνει ένα από τα ελληνικά σχολεία της ομογένειας. Το Σχολείο της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας του Αγίου Νικολάου, που αριθμεί 2.500 οικογένειες ως μέλη της, με έδρα στο Φλάσινγκ της Νέας Yόρκης.

Οι γονείς των μαθητών εκεί πληρώνουν ετησίως περίπου 5.000 δολάρια (3.670 ευρώ) ως δίδακτρα, ώστε τα παιδιά τους να μιλούν, να διαβάζουν και να γράφουν και τα ελληνικά.

«Προσφέρουμε ένα γερό πακέτο σπουδών. Η ειδοποιός διαφορά μας είναι ότι όλα τα παιδιά εδώ είναι Ελληνο-αμερικανόπουλα, τρίτης και τέταρτης γενιάς.

Φέτος έχουμε συνολικά 445, από το νηπιαγωγείο μέχρι και την όγδοη τάξη. Άλλα 120 παιδιά είναι ακόμα μικρότερα, ηλικίας 3-4,5 χρόνων, που και αυτά αρχίζουν να καταλαβαίνουν και να μιλούν την ελληνική γλώσσα…», περιγράφει.

Σε κάθε τάξη φοιτούν σήμερα γύρω στα 50 αγόρια και κορίτσια. «Διδάσκονται κάθε μέρα τα ελληνικά, για 45 λεπτά της ώρας. Από έξι ομογενείς δασκάλους, μαθαίνουν Γλώσσα, Θρησκευτικά, Ιστορία, Πολιτισμό και Γεωγραφία», λέει η κ. Κρομμύδα. Βάση της διδασκαλίας είναι το αμερικανικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, εξηγεί.

Αυστραλία : 250.000 μιλούν ελληνικά στο σπίτι
Περίπου 38.000 μαθητές με ελληνικές ρίζες φοιτούν σήμερα στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στην Αυστραλία. Στην πλειονότητά τους, πρόκειται για παιδιά που παρακολουθούν ελληνόγλωσσα μαθήματα σε απογευματινά σχολεία υπό την αιγίδα ελληνικών φορέων, σε κρατικά σχολεία, σε ιδιωτικά κολέγια (κυρίως υπό την αιγίδα της Αρχιεπισκοπής) και Πανεπιστήμια.

«“Ο εντυπωσιακός αυτός αριθμός ξεκινά με χιλιάδες μαθητές στις μικρές σχολικές τάξεις, αλλά καταλήγει δυστυχώς σε ελάχιστες δεκάδες σ’ όλη τη χώρα στην τελευταία χρονιά του Λυκείου, όπου τα ελληνικά επιλέγονται και ως μάθημα εισαγωγής στο Πανεπιστήμιο. Εκεί πια οι νέοι που τα προτιμούν είναι όλοι τους ελληνικής καταγωγής…», εξηγεί ο καθηγητής Μιχάλης Τσιανίκας, διευθυντής στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Φλίντερς, στην Αδελαϊδα της Νότιας Αυστραλίας.

Την ώρα, ωστόσο, που οι στατιστικές καταδεικνύουν ότι περισσότερες από 400 (!) γλώσσες χρησιμοποιούνται ως μέσο οικογενειακής επικοινωνίας στη χώρα, σήμερα μόνον οι 250.000 από τους περίπου 600.000 ελληνικής καταγωγής πολίτες της Αυστραλίας μιλούν  ελληνικά στο σπίτι.

«Τα πράγματα αλλάζουν δραματικά : από το 1996 ώς το 2006 ελαττώθηκε περισσότερο από 7% ο αριθμός των ατόμων που τη μιλούν κατ’ οίκον, ποσοστό που αναμένεται περαιτέρω αυξημένο τα επόμενα χρόνια. Έρευνες τώρα συμπεραίνουν ότι από την τρίτη θέση σε ποσοστό ομιλούμενης γλώσσας μετά την αγγλική και ιταλική, πέφτει πλέον στην τέταρτη, πίσω και από την κινεζική…», αναφέρει ο καθηγητής.


Ευρώπη : Ελληνικά και για ξένους
Τα ελληνικά ακούγονται «δυνατά» στη Γερμανία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ολλανδία, την  Ιταλία, το Λουξεμβούργο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, διαπιστώνει ο Μανώλης Αλεξάκης, που ανέλαβε πρόσφατα Συντονιστής Εκπαίδευσης στη Δυτική Ευρώπη, για λογαριασμό του Υπουργείου Παιδείας.

Στην περιοχή υπηρετούν σήμερα 200 Έλληνες εκπαιδευτικοί, φοιτούν 5.500 μαθητές με ελληνική καταγωγή, άλλοι 700 ενήλικοι που έχουν κάποια σχέση με την Ελλάδα ή απλώς ενδιαφέρονται για την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό.

«“Εκτός από το αμιγές ελληνικό σχολείο των Βρυξελλών όπου ακολουθείται το πρόγραμμα της χώρας μας, λειτουργούν τμήματα γλώσσας που επανδρώνονται από το ελληνικό Κράτος, ενταγμένα τμήματα σε σχολεία των χωρών, καθώς και σε ορισμένα Πανεπιστήμια, όπου τα ελληνικά προσφέρονται ως μάθημα επιλογής. Σε αρκετές από αυτές τις χώρες τα Νέα Ελληνικά εντάσσονται σταδιακά στα σχολεία, γεγονός που εξυπηρετεί καλύτερα μαθητές και γονείς, καθώς δεν επιβαρύνονται με επιπλέον μαθήματα τα απογεύματα ή το Σάββατο…», επισημαίνει.

Φιλελληνική η Λατινική Αμερική
Ελληνικές Κοινότητες, Πανεπιστήμια, Εκκλησία και ιδιωτικά ιδρύματα είναι σήμερα οι φορείς της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στη Λατινική Αμερική, σύμφωνα με τον Γιώργο Παππά, τοπικό Συντονιστή Εκπαίδευσης.

«Η ελληνική γλώσσα διδάσκεται σε 3.300 μαθητές από 27 αποσπασμένους Έλληνες εκπαιδευτικούς σε Αργεντινή, Βενεζουέλα, Βραζιλία, Μεξικό, Ουρουγουάη, Παναμά, Περού και Χιλή, καθώς και σε Κολομβία και Κούβα από ντόπιους φορείς.

Στην περιοχή λειτουργούν από ένα πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο σχολείο σε Αργεντινή, Βραζιλία και Παναμά, όπου η ελληνική διδάσκεται -έναντι διδάκτρων- στο επίσημο ωρολόγιο πρόγραμμα, από 3-5 ώρες εβδομαδιαίως (παρέχεται κρατικό αποδεικτικό σπουδών από το τοπικό Υπουργείο).

Ελληνικά διδάσκονται, επίσης, σε οκτώ πανεπιστημιακά ιδρύματα, ενώ λειτουργούν και έξι Κέντρα Πιστοποίησης Ελληνομάθειας, με σημαντική συμμετοχή ετησίως…», απαριθμεί.


Νότια Αφρική : «Ανάγκη η διατήρηση της ελληνικότητας»
Δεύτερη επιπρόσθετη γλώσσα, αλλά και μάθημα δέσμης για την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, είναι επισήμως τα Ελληνικά στη Νότια Αφρική, όπου ζουν σήμερα περίπου 30.000 Έλληνες.

«“Είναι ενταγμένα στο ημερήσιο πρόγραμμα του σχολείου μας και διδάσκονται υποχρεωτικά σε όλους τους μαθητές, ανεξαρτήτως εθνικότητας, από τον Βρεφονηπιακό Σταθμό μέχρι και τη Γ΄ Λυκείου. Από 6 ώρες τη βδομάδα στο Δημοτικό και 3,5 στο Λύκειο, τα παιδιά διδάσκονται Γλώσσα, Θρησκευτικά, Ιστορία και Πολιτισμό, ενώ στο Γυμνάσιο-Λύκειο και ελληνική Λογοτεχνία.

Οι οικογένειές τους πληρώνουν δίδακτρα, που αρχίζουν από 2.500 ευρώ στον Βρεφονηπιακό και φτάνουν στα 7.200 στο Λύκειο, τον χρόνο…», αναφέρει η Αναστασία Κρυσταλλίδου, διευθύντρια του ιδιωτικού σχολείου «Σαχέτι», του μοναδικού ημερήσιου ελληνικού σχολείου της παροικίας, στο Γιοχάνεσμπουργκ , όπου λειτουργεί και Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο.

Το «Σαχέτι» αριθμεί φέτος 1.147 μαθητές και μαθήτριες, 31 ομογενείς και αποσπασμένους Έλληνες εκπαιδευτικούς.


Μέτρα από το Υπουργείο Παιδείας
Δέσμη μέτρων για συμμάζεμα των δαπανών στα ελληνικά σχολεία του εξωτερικού παίρνει το Υπουργείο Παιδείας, με νομοσχέδιο που ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή.

Την ώρα που χιλιάδες ομογενείς μαθαίνουν ελληνικά στο πλαίσιο λειτουργίας των ελληνικών κοινοτήτων, το Υπουργείο Παιδείας προσδοκά να παρέχει πιστοποιημένη εκπαίδευση, ώστε η γνώση των ελληνικών να αναγνωρίζεται ως προσόν στις χώρες όπου ζουν.

«Προχωράμε σε νοικοκύρεμα», λέει στα «NEA» η μέχρι πρότινος Αναπληρώτρια Υπουργός Παιδείας, Φώφη Γεννηματά, που «έτρεξε» το νομοσχέδιο.

«Το ελληνικό δημόσιο δαπανούσε ως τώρα περισσότερα από 100 εκατομμύρια ευρώ χωρίς να γνωρίζει καν τον ακριβή αριθμό μαθητών και εκπαιδευτικών του εκτός Ελλάδας.

Αντιθέτως, με τις αποφάσεις που λάβαμε προσδοκούμε να εξοικονομήσουμε πάνω από 30 εκατομμύρια ευρώ», σημειώνει.

Σύμφωνα με την κ. Γεννηματά, «ειδικά στα ευρωπαϊκά Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας που λειτουργούν εκτός επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος με ευθύνη ελληνικών συλλόγων, επικρατούσε χάος. Κι όμως, μέχρι πρότινος το ελληνικό Κράτος έστελνε εκεί εκπαιδευτικούς.

Στόχος μας ακριβώς είναι να μη βολεύονται πλέον όσοι δεν προσφέρουν έργο. Από τις 2.400 αποσπάσεις εκπαιδευτικών στο εξωτερικό το 2004, περιοριζόμαστε φέτος στις 1.500…», λέει, ξεκαθαρίζοντας ότι στο εξής το Υπουργείο Παιδείας θα ενισχύει στοχευμένα με πόρους και εκπαιδευτικούς μόνο τις μορφές ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης κάθε βαθμίδας που είναι ενταγμένες σε εκπαιδευτικά συστήματα, είτε της Ελλάδας, είτε των χωρών υποδοχής. Προς την κατεύθυνση αυτή, σχολεία με φορείς τις ελληνικές διπλωματικές και προξενικές αρχές κλείνουν σταδιακά και σταματούν να δέχονται εγγραφές μαθητών από το σχολικό έτος 2012-2013.

 πηγή: http://www.tanea.gr/

στα άκρα-Μπαμπινιώτης

Ανθούλα Δανιήλ: Η γλώσσα μας

Προφορικός (και γραπτός) λόγος
Η γλώσσα είναι αξία
Η γλώσσα είναι αξία, είναι το μέσον για την μελέτη της ανθρώπινης φύσης και επιπλέον είναι, κατά την άποψη του Noam Tchomsky, «καίριος παράγοντας για τη νόηση, τις πράξεις και τις κοινωνικές σχέσεις του ανθρώπου» . Κατά την άποψη του Οδυσσέα Ελύτη «Εάν η γλώσσα αποτελούσε απλώς ένα μέσον επικοινωνίας, πρόβλημα δεν θα υπήρχε. Συμβαίνει όμως ν’ αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα …ένα ορισμένο ήθος…και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις» .
Η γλώσσα μέσον μετάδοσης πληροφοριών
Με φόντο τις ανωτέρω απόψεις επιφανών ερχόμαστε σ’ αυτό που μας ενδιαφέρει πρωτίστως σ’ αυτή τη συνάντηση. Πώς χρησιμοποιείται η γλώσσα- αξία, η οποία στην καθημερινή ζωή προβάλλεται κυρίως με την πρακτική και μόνο διάστασή της, ως μέσον επικοινωνίας και ειδικότερα μέσον μετάδοσης πληροφοριών. Κι εδώ είναι που η μία παράμετρός της (η επικοινωνία) καταργεί ή εκβαρβαρίζει την άλλη (την μαγεία).
Λειτουργίες
Η γλώσσα ως μέσο συνεννόησης επιτελεί μια λειτουργία μεγάλης σημασίας που την εξισώνει με αξίες, όπως είναι η ελευθερία, η δημοκρατία, η μόρφωση, η ίδια η ζωή. Ας θυμηθούμε τον Διονύσιο Σολωμό που διακήρυττε το γνωστό «μήγαρις έχω άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα » και το σχεδόν ταυτόσημο του Ελύτη, «Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου» .
Μέρος αυτής της ζωής είναι η πληροφορία, η οποία, από το γεγονός στον πομπό της είδησης και από τον πομπό στον δέκτη ή αποδέκτη έχει υποστεί μια διεργασία που αφήνει πίσω της πολύ την αντικειμενικότητα, ενδίδει στην υποκειμενικότητα, υποχωρεί στη λογοκρισία, ναρκισσεύεται
με την θεατρικότητα. Και θα φανεί ευθύς αμέσως τι εννοώ.
Τα ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα μπορεί να είναι εργαστήρια πρότυπου λόγου και να επηρεάσουν το γλωσσικό αίσθημα των ομιλητών μιας γλώσσας. Με ελάχιστες εξαιρέσεις όμως ο λόγος των περισσότερων δημοσιογράφων αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγήν.
Στην εποχή μας η τηλεθέαση ή τα φύλλα που θα πουλήσει μια εφημερίδα αποτελούν την είδηση και όχι η είδηση καθ’ εαυτή. Έτσι η πληθώρα των τηλεοπτικών καναλιών, ραδιοφωνικών σταθμών και εντύπων προβάλλουν τη μετάδοση της πληροφορίας, συχνά μέσα από έναν δραματικό αγώνα για την πρωτιά της τηλεθέασης. Κι εδώ είναι που επιστρατεύεται η γλώσσα, μεταμφιέζεται για να υπηρετήσει, κατά πρώτο λόγο τα συμφέροντα του καναλιού και κατά δεύτερο λόγο την επιτυχία, της κάθε εκπομπής.
Η μετάδοση της γραπτής πληροφορίας, κατ’ ανάγκην, ελέγχεται εν πρώτοις γραμματικά και ορθογραφικά και, ευτυχώς διαβάζουμε χωρίς την εξεζητημένη εκφορά ή το επίπλαστο ύφος, του εκφωνούντος. Έτσι είναι αδύνατον ένα κείμενο να δοθεί τουλάχιστον ανορθόγραφο στη δημοσιότητα. Και επειδή είναι γνωστό ότι η γλώσσα καλύπτει και αποκαλύπτει, ο προφορικός λόγος καλύπτει πολλών ειδών αδυναμίες που αποκαλύπτει ο γραπτός. Ο προφορικός όμως αποκαλύπτει άλλες ουσιωδέστερες.
Aνάλογα με την περίσταση
Όπως είναι φυσικό κάθε εκπομπή, ανάλογα με το στόχο της και τον σκοπό της, ανάλογα με τα πρόσωπα που συμμετέχουν στη διαδικασία, ποιος μιλάει / σε ποιον απευθύνεται / ποιος ακούει/ ποιο είναι το θέμα του, έχει και τον δικό της γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας Ο εκφερόμενος λόγος (επιστημονικός, δημοσιογραφικός, καλλιτεχνικός, διαφημιστικός κλπ.) διαφοροποιείται κατά περίπτωση. Έτσι, με ελάχιστες εξαιρέσεις στις οποίες ανήκουν κυρίως τα κρατικά κανάλια, οι ειδήσεις προβάλλονται ως θέαμα, με έμφαση στο σκανδαλώδες, στην ερεθιστική λεπτομέρεια, στην εξαντλητική αναφορά σε περιττές «καταναλωτικές» λεπτομέρειες, όπου μπορεί τα ορθογραφικά λάθη να μη φαίνονται υπάρχουν όμως «μαργαριτάρια» που δεν παραμένουν «κρυμμένα στο βυθό» της άγνοιας, αλλά επιπλέουν. Μερικά από αυτά είναι το απαράδεκτο «διαρρέουν την είδηση» (όπου το αμετάβατο ρήμα έγινε μεταβατικό και απέκτησε αντικείμενο), και δυστυχέστατα έχει γίνει πλέον κανόνας. Όλοι σχεδόν οι δημοσιογράφοι, καθημερινά «διαρρέουν την είδηση». Άλλο «των υπαρχόντων προβλέψεων», «των αναληφθέντων πρωτοβουλιών» (όπου έγινε συμφυρμός του αρσενικού τύπου της μετοχής με το θηλυκό, προσδιοριζόμενο, ουσιαστικό). Επίσης «ρώτησα πληροφορίες» αντί «ζήτησα» («ζητώ και παίρνω πληροφορίες», λέει ο κανόνας).
Στα λάθη που ενοχλούν είναι αυτά που γίνονται με τα επιρρήματα. Με στόχο την απλοποίηση όλα τα επιρρήματα λήγουν σε –α. Ωστόσο θεωρώ λάθος να λέμε «πιθανά» ή «ενδεχόμενα», όπως λέμε «καλά» κλπ. Όπως δεν λέμε «σαφά», «ακριβά», «ευτυχά», «διεθνά», αλλά λέμε «σαφώς», «ακριβώς», «ευτυχώς», «διεθνώς», έτσι πρέπει να λέμε και «πιθανώς», «ενδεχομένως», κλπ. πολλές φορές άλλωστε προκαλείται σύγχυση, όταν χρησιμοποιούμε το επίρρημα «απλώς» ως «απλά», «αμέσως» ως «άμεσα», «αδιακρίτως» ως «αδιάκριτα» κλπ. Θα έλεγα ότι κακόηχη καταλήγει να είναι η εκφορά της λέξης «ά-δει-α» –με τρεις συλλαβές- όταν ακούγεται δισύλλαβη, οπότε η «ά-δεια διακοπών» όπου η «άδεια» ακούγεται σαν κενή περιεχομένου. Να πούμε επίσης ότι εκείνο το π.Χ. (προ Χριστού) διαφοροποιείται από το μ.Χ. (μετά Χριστόν) αφού και στις δύο περιπτώσεις ο στόχος μας είναι ο χρόνος πριν ή μετά τον Χριστό. Ωστόσο συχνά ακούμε το μ.Χ ως «μετά Χριστού», ως εάν ο στόχος μας είναι να δείξουμε συνοδεία.
Στα «μαργαριτάρια» θα πρέπει να κατατάξουμε το κακόηχο παρεπόμενο της τηλεοπτικής μόδας που απαιτεί την κατάργηση της γενικής των θηλυκών ονομάτων. Έτσι συχνά θα ακούσουμε: «της Μαρία .. .», «της Ελένη…» κλπ., όπως συχνά η γενική του θηλυκού επωνύμου ακούγεται ως ονομαστική αρσενικού: «της Βουγιουκλάκης». Ο νέος πια κανόνας της κατάργησης της γενικής συμπαρέσυρε χώρες και πόλεις. Έτσι συχνά θα ακούσουμε: της Ουραγουάη, αλλά όχι της Αγγλία, της Γουατεμάλα, αλλά όχι της Γαλλία κ.λ.π. Βεβαίως με αυτή την επιλεκτική χρήση της γενικής καταργούμε τον ελληνικό κανόνα που, τουλάχιστον τον καιρό που σπουδάζαμε, ίσχυε και δίδασκε ότι κάθε λέξη που εντάσσεται στο ελληνικό κλητικό σύστημα κλίνεται σαν ελληνική. Μπορεί να είναι ξένη λέξη το «πιάνο» κλίνεται όμως κανονικά: το πιάνο, του πιάνου, τα πιάνα. Πιστεύω ότι το ίδιο ισχύει και για το φλάουτο και το κονσέρτο. Όμως συχνά από το Τρίτο Πρόγραμμα στο Ραδιόφωνο ακούμε την εξεζητημένη ανακοίνωση που αφορά το τάδε μουσικό κομμάτι για «δύο flauti», «δύο κονσέρτι», ενώ δεν ακούμε ποτέ «δύο πιάνι», αλλά δύο πιάνα. Εκζήτηση θεωρώ και την εκφορά των ξένων ονομάτων όπως: «Ιωάννης Σεβαστιανός Μπαχ» (Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ), ενώ δεν ακούγεται ποτέ ο Ιωάννης Στράους, αλλά ο Γιόχαν Στράους. Δηλαδή ο ένας «Γιόχαν» εξελληνίζεται ο άλλος όχι, πράγμα που καθιστά ενοχλητικό τον ειδικό παρουσιαστή με την ανεπίτρεπτη γλωσσική του εκζήτηση.
Ξένες λέξεις που δεν εμπίπτουν στο ελληνικό κλητικό σύστημα προφέρονται, όπως είναι, άκλιτες. Ωστόσο συχνά ακούμε για το «τανκ» που μπήκε στο Πολυτεχνείο, αντί τανξ, για τα «ρεσιτάλς», για τα «κοκτέιλς». Όσο για το «σορτ», αντί «σόρτς», θα λέγαμε ότι διαφεύγει του αγγλομαθούς εκφωνητή ότι η συγκεκριμένη λέξη απαντά μόνο στον πληθυντικό αριθμό επειδή το «σορτς» έχει δύο σκέλη, όπως και το παντελόνι, «τράουζερς» και το ψαλίδι «σίζορς». Κακόηχη επίσης ακούγεται, στο Μέγαρο Μουσικής ή στη Λυρική, η ιαχή «bravi» που συνοδεύει το χειροκρότημα και η οποία είναι φορτισμένη με αρνητικό νόημα, αντί της αποδεκτής διεθνώς «bravo».
Σε ξενομανία θα αποδίδαμε επομένως την ξενόγλωσση εκφορά μιας λέξης ή τη χρήση μιας ξένης λέξης μέσα στο ελληνικό συγκείμενο, έτσι για να δείξουμε εξευρωπαϊσμένοι ή καλύτερα εξαμερικανισμένοι. Το παράδειγμα «πάμε clubing». Συνηθίσαμε πια το «μπητς» και το «σούπερ μάρκετ» αντί της παραλίας και της υπεραγοράς. Βεβαίως δεν μας ξενίζουν καθόλου τα κανάλια μας που όλα έχουν ξενόγλωσσους τίτλους: chanel, star, sky, alter, mad. Κάτι όμως που επίσης δημιουργεί εντύπωση είναι ότι οι δημοσιογράφοι μας κατάφεραν να εξοβελίσουν τις ωραίες ελληνικές λέξεις «καλημέρα», «καλησπέρα», «καληνύχτα», «χαίρετε», «γειά σας», προτιμώντας αντ’ αυτών το «καλό πρωινό» (μήπως εννοούν το μπρέκφαστ;), «καλό μεσημέρι», «καλό απόγευμα», «καλό βράδυ», «τα λέμε». Στις 12, 5΄ τη νύχτα λέμε «καλημέρα». Μας διαφεύγει ότι πρέπει να φύγει η νύχτα και να ανατείλει η νέα μέρα για να πούμε «καλημέρα». Και η νύχτα εν πάση περιπτώσει, πότε είναι;
Τρόπος εκφοράς –παραγλωσσικά στοιχεία
Μια άλλη ενοχλητική, στο ακουστικό αίσθημα, προφορά αφορά τις ξένες λέξεις, που ούτως ή άλλως, έχουμε εντάξει στο λεξιλόγιό μας. Το πολιτογραφημένο πια στην ελληνική «φλας» ακούγεται (από τον αγαπητό μας, κατά τα άλλα, Αλέξη Κωστάλα «φλαsh». Κοροϊδεύοντας ο Ταχτσής κάτι ανάλογο πρόφερε το αγγλικό ξενοδοχείο Κάβεντιsh, ενώ ο Νίκος Εγγονόπουλος στο ποίημα «ίσως» προφέρει «σhήμερις»). Kατά τον ίδιο τρόπο ακούμε από νεοφώτιστους αγγλομαθείς το «ζζαμμπόν» με μια περίεργη έμφαση στο «ζ» και στο «μ», που δεν μεταγράφεται στην ελληνική. Παλιότερα που η γαλλική γλώσσα ήταν περισσότερο της μόδας ακούγαμε τη διαφήμιση «Astor μπλου, Astor κόκκινη». Σήμερα το «μπλου» έχει πάρει πλέον την ελληνική υπηκοότητα και έγινε «μπλε». Υπάρχει όμως το «μπεζζζ» με έμφαση στο «ζ» για να επιδειχθεί η γλωσσομάθεια.
Ο Ελύτης, ο Σεφέρης και πολλοί άλλοι, κάνουν λόγο στα γραπτά τους για τον γάλλο ποιητή Ρεμπώ. Πολλοί Νεοέλληνες όμως επιμένουν στον «Ραμμπώ».
Η βαρβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται η γλώσσα αφορά και μια άλλη πλευρά της ενημέρωσης. Δημοσιογράφοι- παρουσιαστές- ρεπόρτερς, ευτυχώς όχι όλοι, φορτίζουν την ατμόσφαιρα με τον τρόπο παρουσίασης των ειδήσεων προσπαθώντας να δείξουν σοβαρότερη τη δική τους εκδοχή της είδησης. Έτσι συχνά νεαρές δημοσιογράφοι, με ένα μικρόφωνο στο χέρι περιδιαβάζουν, και χωρίς καμία αίσθηση της σημασίας εκείνου που μεταδίδουν, απαγγέλλουν το «ποίημά» τους ή «αφηγούνται» μελοδραματικά το «μυθιστόρημα» της είδησης. Δίνουν θεατρικούς τόνους στη φωνή τους, αφύσικους και εντελώς ενοχλητικούς υποβιβάζοντας, προσβάλλοντας, και αηδιάζοντας τον τηλεθεατή.
Η είδηση και το σχόλιο
Άλλες φορές παθιάζονται τόσο, ώστε ο τηλεθεατής να νομίζει πως ο αναμεταδότης θα πάθει έμφραγμα. Λείπει δηλαδή, από τον τρόπο μετάδοσης της είδησης, η διακριτική απόσταση από το γεγονός. Εσκεμμένως άλλωστε η είδηση διαπλέκει το γεγονός με το σχόλιο, το χρωματίζει με πληθώρα επιθέτων, υποβάλλει την προσωπική άποψη ως αντικειμενική, και γενικά λειτουργεί έτσι, ώστε να χάνεται το μέτρο και το σοβαρό να μην διαφοροποιείται από το σοβαρότερο.
Σε διαπλοκή είδησης και σχολίου, με στόχο την απόπειρα αποπροσανατολισμού, θα αποδίδαμε την μετάδοση της εικόνας των γεγονότων που προκάλεσαν ορισμένοι νεαροί, στην αντιπολεμική πορεία στην Αθήνα, την οποία μετέδιδαν τα κρατικά, ενώ τα ιδιωτικά μετέδιδαν κανονικά το πρόγραμμά τους και το διέκοψαν μόνο για μεταδώσουν τα επεισόδια. Το ίδιο συμβαίνει συχνά και στην επέτειο του Πολυτεχνείου.
Η εξαντλητική παρουσίαση ενός τροχαίου, η εμμονή σε επαναλαμβανόμενα «δραματικά» πλάνα είναι τα μέσα παραπλάνησης για το τι είναι τελικά είδηση.
Η γλώσσα και το ύφος
Η αντινομία βεβαίως είναι μέσα στη φύση των ανθρωπίνων, με αποτέλεσμα η αντικειμενικότητα να διαπλέκεται με την υποκειμενικότητα, η κοινωνικότητα με την ατομικότητα. Η γλώσσα δηλαδή είναι το όργανο της κοινότητας, αλλά και προσωπική κατάκτηση του καθενός. Υπάρχει η κοινή γλώσσα – η δημόσια γλώσσα- αλλά υπάρχει και η ιδιωτική. Ανάλογα με την παιδεία του καθένας διαμορφώνει το γλωσσικό του όργανο. Με τη δημόσια επικοινωνεί με τους άλλους με την ιδιωτική εκφράζεται προσωπικά, και στην προκειμένη περίπτωση προσωπικά εννοώ τον ιδιωτικό χώρο του καθενός. Στην τηλεόραση όμως φαίνεται συχνά ότι καταργείται η απόσταση και η ιδιωτική γλώσσα προβάλλεται ως δημόσια. Να επισημάνουμε πως στην τηλεόραση τίποτε δεν απαγορεύεται. Τίποτε δεν είναι «ακατάλληλο». Αντίθετα όλα είναι κατάλληλα με την ένδειξη «κατάλληλο» για ορισμένες ηλικίες με «επιθυμητή» ή «απαραίτητη» «τη γονική συναίνεση». Τα μέσα μπορούν να λένε και να δείχνουν ό,τιδήποτε. Η ευθύνη δική μας.
Αν κάνουμε τον κόπο να παρακολουθήσουμε μια αθλητική εκπομπή τότε θα διαπιστώσουμε την ποιότητα του λόγου των ομιλούντων. Πάντα υπάρχουν οι εξαιρέσεις, πέρα από αυτές όλα τα φαινόμενα βίας, ο φανατισμός και ο χουλιγκανισμός προπαγανδίζονται έντεχνα.
Το παιχνίδι είναι καλά στημένο και ο τηλεθεατής είναι «ντοπαρισμένος», ανά πάσα στιγμή ελεγχόμενος ή επιρρεπής στην πρόκληση.
Μη καταναλώσιμες εκπομπές
Κι επειδή τα ντοκιμαντέρ δεν είναι «καταναλώσιμα» τηλεοπτικά είδη προβάλλονται μόνο από τα κρατικά κανάλια. Τα ιδιωτικά δεν θυσιάζουν ώρες για τέτοια θεάματα. Αντιθέτως δίνεται έμφαση σε πρόσωπα που μπορούν να «πουλήσουν», και αν, κατά τύχη, εκφέρουν λόγο αποκλίνοντα από την κοινή γλώσσα, τότε έχουν επιτυχία. Εκπομπές του τύπου «ενώπιος ενωπίω», «τετ α τετ», «με τα μάτια» της τάδε φιλοξενούν αδιακρίτως πρόσωπα της πολιτικής ή της τέχνης. Η φιλοξενία μπορεί να αποβλέπει απλώς στην θεαματικότητα, οπότε τα κριτήρια είναι ύποπτα (π.χ. η Έλλη Στάη καλεί τον Πάγκαλο και στην επόμενη εκπομπή την Άντζελα Δημητρίου… με παρεπόμενο τα ανέκδοτα για το τι και πώς είπε, ό, τι είπε).
Η προβολή σκανδαλοθηρικών ρεπορτάζ (π.χ. η οδοντίατρος, που συμπεριφέρεται σαν «μοντέλο» ή κάτι άλλο, είναι συχνά προσκεκλημένη ορισμένων καναλιών, όπου τίποτα από ό,τι λέει δεν «λογοκρίνεται», έτσι ώστε να αφήνονται πολλά υπονοούμενα εναντίον προσώπων του χώρου που εκείνη κινείται).
Το βίνετο κλιπ είναι κατά κανόνα μια μικρή κινηματογραφική ταινία με έντονη την ερωτική πρόκληση.
Τα κινηματογραφικά έργα σπανίως είναι ποιοτικά, συνήθως ανήκουν σε πακέτα αμερικάνικης υποκουλτούρας. Αστυνομικά (σειρήνες κυνηγητά), θρίλερ (άγρια εγκλήματα), λόγος βάρβαρος, υποβαθμισμένος, περιθωριακός.
Το σεξ στη νυχτερινή ζώνη είναι κανόνας. Εδώ δεν κακοποιείται η γλώσσα, διότι ο στόχος είναι η διέγερση των ηδονοβλεπτικών τάσεων του τηλεθεατή.
Οι συζητήσεις – τα τραπέζια- είναι τόσες πολλές, ώστε ο τηλεθεατής να μην έχει άλλη επιλογή από το να κλείσει την τηλεόραση, αν δεν επιθυμεί να παρακολουθήσει τη συζήτηση.
Πλήρως υποβαθμισμένος είναι ο λόγος βεβαίως στα κανάλια των μαντισσών, των διαφημίσεων επίπλων, χαλιών, κοσμημάτων, κατσαρολικών, κουβερτών, όπου άνθρωποι, με τη δυνατότητα να πληρώνουν τον τηλεοπτικό χρόνο, καθόλα αντιτηλεοπτικοί έχουν και αυτοί «δικαίωμα» στην βάρβαρη χρησιμοποίηση του λόγου, «Τρισβάρβαρα τα ελληνικά των, οι άθλιοι» για να θυμηθούμε τον Καβάφη.
Και τελειώνοντας θα λέγαμε ότι κανείς πια δεν έχει «κουβέντες στοιβαγμένες μέσα του» μήπως μιλήσει «με βαρβαρισμούς δεινούς τα ελληνικά», όπως εκείνος ο «Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης» του Καβάφη, εφόσον ο βαρβαρισμός, όσο δεινός κι αν είναι, θεωρείται πλέον μόδα.

Προκλητικές ορθογραφίες λέξεων

Πολλοί, μιλώντας για την «κακοδαιμονία» ­ όπως την χαρακτηρίζουν ­ της σύγχρονης γλώσσας, της δημοτικής και συγχέοντας γλώσσα και ορθογραφία (πράγμα που είναι φυσικό για έναν μη ειδικό), αναφέρουν ως δείγματα αυτής της «κακοδαιμονίας» ορισμένες αδιανόητες ή εξωφρενικές, όπως τις χαρακτηρίζουν, ορθογραφίες λέξεων. «Τώρα στη δημοτική», λέει ένας, «γράφουν το αφτί με φ και το αβγό με β. Αντε να γράψεις σωστά!». «Εγώ είδα το εταιρεία με ει», λέει άλλος, «και το αλλοιώς που το μαθαίναμε στο σχολείο με -οι- το είδα αλλιώς με -ι-. Δεν ξέρω πια τι είναι σωστό και τι δεν είναι στη δημοτική!». Αλλος προσθέτει στη συζήτηση ως καινοφανές χαρακτηριστικό της ορθογραφίας της δημοτικής ότι είδε κάπου το παλιός με -ι- αντί του παληός με -η- που μάθαινε στο σχολείο, το βρομώ με -ο- και το γλείφω με -ει- αντί για -υ. «Εγώ», δηλώνει, «δεν ξέρω να γράψω τη δημοτική. Γράφω τις λέξεις όπως τις ήξερα στην καθαρεύουσα»! Τη χαριστική βολή στους απελπισμένους συνομιλητές δίνει ένας αρχιτέκτονας: «Αμ το κτήριο που το γράφουν με -η-, ενώ το κτίζω γράφεται με ι; Ναι, όπως σας το λέω! Ασε το πιρούνι που το έχω δει με -ι- και το καλύτερος με -υ- αντί του καλλίτερος που μαθαίναμε. Πρέπει να ξαναπάμε στο σχολείο, να μάθουμε να γράφουμε στη δημοτική»!
Όλοι, ιδίως όσοι ασχολούμαστε επαγγελματικά με τη γλώσσα (γλωσσολόγοι, φιλόλογοι, δάσκαλοι κ.ά.), ακούμε συχνά τέτοιες παρατηρήσεις-καταγγελίες, οι οποίες στηρίζονται σε μία πλάνη: ότι αυτές οι ορθογραφήσεις οφείλονται στην καθιέρωση της νεοελληνικής ή δημοτικής. Πρόκειται για πλάνη, το επαναλαμβάνω, αφού η ορθογραφία δεν είναι ζήτημα δημοτικής και (παλιότερα) καθαρεύουσας, αλλά ζήτημα ετυμολογικής προέλευσης των λέξεων, αυτής που καθορίζει σε μια γλώσσα με ιστορική ορθογραφία όπως η Ελληνική και την ορθή γραφή κάθε λέξης.
Στην Ελληνική δηλ., όπως και στις περισσότερες άλλες εθνικές γλώσσες (Αγγλική, Γαλλική, Γερμανική, Κινεζική, Ιαπωνική κ.ά.), γράφουμε τις λέξεις όχι ακριβώς όπως τις προφέρουμε σήμερα, αλλά όπως γράφονταν παραδοσιακά σύμφωνα με την ιστορία κάθε λέξης και την ορθογραφία της από τότε που εμφανίζεται στην ιστορία μιας γλώσσας. Στις περισσότερες περιπτώσεις η ιστορική ορθογραφία συμπίπτει με αυτό που ονομάζουμε ετυμολογία της λέξης, δηλ. με «την αληθή προέλευσή» της (έτυμος = αληθής). Ετσι όταν ο Αγγλος προφέρει «νάιτ» και γράφει knight «ιππότης», είναι γιατί γράφει τη λέξη με την ιστορική (και όχι τη φωνητική) ορθογραφία· την γράφει όπως προφερόταν παλιά (κνιχτ) στις γερμανικές γλώσσες σύμφωνα με την (ετυμολογική) προέλευσή της.
Η ιστορική, λοιπόν, ορθογραφία, που ακολουθούμε και στην Ελληνική, είναι αυτή που υπαγορεύει να γράφουμε το ποιητικός με τρία διαφορετικά i (οι, η και ι), το επώνυμο με -ω- και -υ- (τα σύνθετα της αρχαίας λέξης όνυμα, τύπου της αρχαίας θεσσαλικής διαλέκτου αντί του αττικού όνομα, γράφονται με -ω-· πρβλ. συνώνυμος, ανώνυμος, διώνυμο κλπ.), το ιστορία με -ι- (από το ίστωρ «γνώστης»· προέρχεται από το θέμα ιδ- του ιδ-είν, που συνδέεται ετυμολογικά με το οίδα «γνωρίζω») κ.ο.κ.
Αφού, λοιπόν, κύριο κριτήριο της ορθογραφίας των λέξεων είναι η ιστορική, δηλ. η ετυμολογική τους προέλευση, η ορθογραφία μιας λέξης καθορίζεται από την ετυμολογία της όπως προσδιορίζεται από τους ειδικούς μελετητές της ιστορίας της γλώσσας (κανονικά από γλωσσολόγους της ιστορικοσυγκριτικής, λεγόμενης, γλωσσολογίας, όπως ήταν παλιότερα ο Γ. Χατζιδάκις, ο Γιάννης Ψυχάρης, ο Γ. Αναγνωστόπουλος, ο Β. Φάβης, ο Μ. Τριανταφυλλίδης, ο Ν. Ανδριώτης, ο Αγ. Τσοπανάκης, ο Γ. Κουρμούλης, ο Α. Γεωργακάς, ο Αντ. Θαβώρης, οι κλασικοί φιλόλογοι Κ. Κόντος, Χ. Χαριτωνίδης, Ι. Κακριδής, Στ. Καψωμένος, ο σοφός Αδ. Κοραής, οι βυζαντινολόγοι Φ. Κουκουλές και Εμμ. Κριαράς, ο αυτοδίδακτος Μένιος Φιλήντας κ.ά.
Από αυτό φαίνεται, νομίζω, ότι η ορθογραφία μιας λέξης δεν είναι ζήτημα δημοτικής ή καθαρεύουσας, αλλά θέμα επιστημονικό, που συνδέεται με την ετυμολογία της λέξης κατά τις επιταγές της ιστορικής ορθογραφίας που εφαρμόζουμε στη γλώσσα μας. Ετσι ό,τι φαίνεται να ξενίζει, δεν είναι νεοτερισμός της γλώσσας (πέρα από μερικές ορθογραφικές απλοποιήσεις που καθιερώθηκαν και από την καθαρεύουσα παλιότερα και, κυρίως, από τη γραμματική της δημοτικής, όπως λ.χ. η ορθογραφία των -ότερος/-ότατος με -ο- σε όλες τις περιπτώσεις) αλλά προϊόν επιστημονικής διδασκαλίας.
Και χρωστάμε πολλά και στους επιστήμονες που εργάστηκαν στον χώρο της ετυμολογίας ­ σήμερα οι περισσότεροι γλωσσολόγοι έχουν στρέψει αλλού τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα ­ και, πολύ περισσότερα, στον αείμνηστο καθηγητή της Γλωσσολογίας Νικόλαο Ανδριώτη, του οποίου το «Ετυμολογικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής» (έκδ. Ιδρύματος Μ. Τριανταφυλλίδη), όπου κωδικοποιούνται κριτικά οι ετυμολογήσεις και οι ορθογραφίες των λέξεων που προκύπτουν από αυτές, αποτελεί πολύτιμο βοήθημα.
Ας έλθουμε σε συγκεκριμένα παραδείγματα. Το αβγό (όπως έδειξαν ο Χατζιδάκις και ο Τριανταφυλλίδης), έχοντας τους φθόγγους βγ από φωνητική εξέλιξη, γράφεται κανονικά με -β- (τα ωά > ταουα > ταγουά > ταουγά > ταβγά > τ' αβγό). Ομοια και το αφτί (τα ωτία > ταουτία > ταφτία > τ' αφτί). Το αβγό δηλ. συνδεόμενο με την αρχ. λ. ωόν, και το αφτί, συνδεόμενο με την αρχ. λ. ωτίον (υποκοριστικό του ους, ωτός), δεν δικαιολογούν αντιστοίχως γραφές με αυ (αυγό) και αυ (αυτί). Το αλλιώς έδειξε ο Στ. Ψάλτης ότι προέρχεται από το μεσαιωνικό αλλιώς (στο οποίο μεταβλήθηκε με συνίζηση το επίρρ. αλλέως από επίθ. αλλέος, παράλληλο τύπο του άλλος) και όχι από το επίθ. αλλοίος, που θα δικαιολογούσε τη γραφή αλλοιώς. Το παλιός γράφεται με -ι-, γιατί δεν είναι άλλο από το αρχ. παλαιός όπου το /e/ (αι) συμπροφέρθηκε ως ι με το τονούμενο φωνήεν που ακολουθεί.
Δεν πρόκειται δηλ. για τροπή του αι σε η, όπως νόμιζαν παλιά και έγραφαν παληός, προτού η γλωσσολογία διδάξει ότι όταν έγινε η συμπροφορά (συνίζηση) του αι σε ι σε νεότερους χρόνους ούτε το αι ήταν δίφθογγος (έγινε e ήδη στην αρχαία) ούτε το η ήταν μακρό! (έγινε παντού ι, «ιωτακίστηκε» όπως λέμε, στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες). Το ίδιο ισχύει και για το ελιά (από το ελαία), που παλιότερα γράφτηκε εσφαλμένα με -η- εληά (πρβλ. και μηλεά > μηλιά, νέος > νιος, πανωραία > πανώρια κ.λπ.).
Το εταιρεία γράφεται σωστά με -ει- ως θηλ. (εταιρεία) του αρχ. επιθέτου εταιρείος, και όχι ως παράγωγο του εταίρος, οπότε θα ήταν εταιρία (για θηλυκά από επίθετα πρβλ. φίλιος - φιλία, πλατύς - πλατεία κ.ά.). Το βρομώ γράφεται με -ο-, γιατί ο Χατζιδάκις έδειξε ότι παράγεται από το αρχ. βρομώ «κάνω κρότο» (επειδή ορισμένοι χαρακτηριστικοί κρότοι ακολουθούνται από δυσοσμία) και όχι από το βρώμα «φαγητό», γιατί τότε θα είναι βρωματίζω (πρβλ. χρώμα - χρωματίζω, θρύμμα - θρυμματίζω κ.λπ.). Το γλείφω γράφεται με -ει- (άλλο είναι το γλύφω με -υ- απ' όπου το γλύπτης), γιατί παράγεται από το αρχ. εκλείχω (λείχω σημαίνει «γλείφω») με -φ- αντί -χ- κατά το αλείφω. Το κτήριο γράφεται με -η-, γιατί είναι από το ευκτήριον (οίκημα) «οίκος προσευχής».
Το ρήμα κτίζω δεν μπορεί να δώσει παράγωγο σε -ριος που να δικαιολογεί γραφή με -ι- (κτίριο), η δε παρετυμολογική σύνδεση με το κτίζω ως εξήγηση θα αποτελούσε ερμηνευτικό τέχνασμα. Το πιρούνι γράφεται με -ι-, για να δηλωθεί με τον πιο απλό τρόπο η φωνητική τροπή του -ε- (περόνη - περόνιον) σε -ι- (πιρούνι)· πρβλ. και πιγούνι από μεσ. πουγούνι που προέρχεται από το αρχ. πωγώνιον, υποκορ. του πώγων. Το καλύτερος γράφεται με -υ- (όχι καλλίτερος), γιατί σχηματίζεται κατά τα συγκριτικά σε -ύτερος των επιθ. σε -ύς (πλατύς - πλατύτερος, παχύς - παχύτερος ταχύς - ταχύτερος κ.λπ. και καλός - καλύτερος, μεγάλος - μεγαλύτερος, πρώτος - πρωτύτερος/πρωτύτερα, κοντά - κοντύτερα κ.τ.ό.).
Απ' όσα είπαμε φαίνεται καθαρά ότι «προκλητικές ορθογραφίες» ελληνικών λέξεων, όπως αυτές που αναφέραμε, δεν είναι νεοτερισμοί της δημοτικής αλλά επιστημονικές αποκαταστάσεις της ορθής γραφής μέσω της διαδικασίας της ετυμολογίας. Και δεν χρειάζεται «να ξαναπάμε στο σχολείο» παρά να ανατρέχουμε συχνότερα σε έγκυρα λεξικά που περιέχουν τέτοιες πληροφορίες.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ
Το Βήμα: Νέες Εποχές, σ. 5, 20/7/1997

Πόση καθαρεύουσα επιτρέπει η δημοτική;

Σπύρος Α. Μοσχονάς
Δεν είναι καθαρευουσιάνικη η αντίληψη ότι η κοινή γλώσσα, βασίζεται βέβαια στη δημοτική, περιλαμβάνει όμως και κάποια "στοιχεία της καθαρεύουσας" ή, ορθότερα, στοιχεία λόγια ή αρχαϊστικά. Την αντίληψη αυτή την υπερασπίστηκαν επιφανείς δημοτικιστές, και μάλιστα εκείνοι στους οποίους κυρίως οφείλεται η μερική έστω τυποποίηση της σημερινής κοινής γλώσσας (Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Αχιλλέας Τζάρτζανος). Καθαρευουσιάνοι δεν υπάρχουν πια΄ούτε καθαρεύουσα΄υπάρχει όμως και συντηρείται το αντίπαλο δέος της καθαρεύουσας. Οι "γλωσσικοί αγώνες" -πραγματικοί ή φανταστικοί, αδιάφορο- συνεχίζονται τώρα γύρω από το ασαφές ερώτημα «Πόση καθαρεύουσα επιτρέπεται;».
Θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα αυτό με περιγραφικό μάλλον, παρά κανονιστικό τρόπο και να αναρωτηθούμε «πόσα και ποιά αρχαϊστικά στοιχεία περιλαμβάνει η σημερινή γλώσσα;». Ομως επαρκείς στατιστικές μελέτες της νεοελληνικής δεν έχουν γίνει΄και για να γίνουν, οι ειδικοί θα πρέπει πρώτα να αποφασίσουν ποιά κείμενα πρέπει να υποβληθούν σε στατιστική επεξεργασία (και ο Μακρυγιάννης και ο Παπαδιαμάντης;). Με κανονιστικό τρόπο αντιμετωπίζει το ζήτημα και η σύγχρονη λεξικογραφία, και της μιας και της άλλης τάσης΄τα λεξικά καταγράφουν εκείνα τα λόγια στοιχεία που εξαρχής θεωρούν απαραίτητα οι συντάκτες τους και όχι εκείνα που πράγματι χρησιμοποιούνται. Αλλωστε, η ίδια η έννοια της "κοινής γλώσσας" εξακολουθεί να είναι έννοια κανονιστική: αναφέρεται και στη γλωσσική συμπεριφορά και στα πρότυπά της. Και ειδικά μεταξύ ειδικών τα πρότυπα διαφέρουν.
'Εναν κατάλογο των λόγιων στοιχείων που ανέχεται ή επιζητεί το γλωσσικό αισθητήριο των εγγράμματων ομιλητών της κοινής γλώσσας παρουσιάζει ο Geoffrey Horrocks στο τέλος τής νηφάλιας και εμπεριστατωμένης Ιστορίας του τής ελληνικής (Greek: A History of the Language and its Speakers, Λονδίνο 1997). Οι σημαντικότερες επισημάνσεις του Horrocks είναι οι ακόλουθες: Πάγκοινες λέξεις όπως "ποιητής", "εχθρός", "παύση", "συμφωνώ", "ρεύμα" παραβιάζουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τους φωνολογικούς και φωνοτακτικούς κανόνες της δημοτικής. Η ονοματική μορφολογία σώζει πολλά παραδείγματα της λόγιας κλίσης: τα δευτερόκλιτα θηλυκά σε -ος ("η οδός", "η μέθοδος"), τα τριτόκλιτα ουδέτερα σε -ον/-οντος, -εν/-εντος, -αν/-αντος ("προίόν", "ενδιαφέρον", "φωνήεν", "γεγονός", "καθεστώς", "σύμπαν"), τα επίθετα σε -ης και -υς ("επιμελής", "ευρύς"). Γράφεται και λέγεται, έστω και υφολογικά χαρακτηρισμένη, έστω και ιδεολογικά στιγματισμένη, η γενική σε -εως ("της κυβερνήσεως"). Πολλά συναιρεμένα (ή "συνηρημένα";) ρήματα σε -εω και -άω κλίνονται μερικώς κατά το αρχαίο υπόδειγμα (π.χ. "επιχειρώ", "προηγούμε", "αντιδρώ", "εξαρτώμαι"). Διατηρούνται: αρκετοί μεσοπαθητικοί αόριστοι σε -θην (αντί για -θηκα: "συνελήφθησαν"), η λόγια μορφολογία σε -ευσα (αντί για -εψα: "συσσώρευσα"), η εσωτερική αύξηση πολλών εμπρόθετων ("εισέπραξα"). Γνωρίζουν αναγέννηση, καθώς λέγεται, οι επιθετικοποιημένες μετοχές σε -ων/-ουσα/-ον, -ομενος/-η/-ον, κάποτε και με αναδιπλασιασμό ("ο προκύπτων τόκος", "οι εργαζόμενες γυναίκες", "οι τεταμένες σχέσεις"). Είναι αισθητή η τάση για χρήση λόγιων τύπων στη σύνθεση ("μιλώ/μιλάς", αλλά "συνομιλώ/συνομιλείς"΄"διώχνω" αλλά "επιδιώκω").
Απολιθώματα της αρχαϊστικής σύνταξης (γενικές απόλυτοι, δοτικές, αρχαίες προθέσεις) διασώζονται σε εκατοντάδες στερεότυπες φράσεις ("Θεού θέλοντος", "προκειμένου να", "τοις εκατό(ν)", "υπόψη", "κατευθείαν", "εν αντιθέσει προς") - περισσότερες από 2.000 τις υπολογίζει η γλωσσολόγος Αννα Ιορδανίδου, με μετρήσεις στον καθημερινό Τύπο των τελευταίων χρόνων, ιδιαίτερα σε εφημερίδες όπως "Η Καθημερινή" και "Το Βήμα". Τέλος, το πνεύμα της νεκρής καθαρεύουσας, επισημαίνει ο Horrocks, επιβιώνει στους νεολογισμούς που συνεχώς πλάθονται για να ονοματίσουν νέα πράγματα και ιδέες, κατά το υπόδειγμα ξένων λέξεων. Πολλοί δημοτικιστές εξακολουθούν να υποτιμούν τη συχνότητα χρήσης των λόγιων αυτών στοιχείων και να υποβαθμίζουν τη λειτουργικότητά τους. Θεωρούν ότι τα αρχαϊστικά στοιχεία συντηρούνται σε μία προσπάθεια μίμησης της καθαρεύουσας από νεότερους κυρίως συγγραφείς που προσβλέπουν σε κάποιο "συμβολικό κέρδος διάκρισης" (θέλουν, ας πούμε, να δείξουν "μορφωμένοι" ή αρχαιομαθείς). Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το παράδοξο φαινόμενο δηλωμένοι δημοτικιστές να ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με τη διόρθωση της καθαρεύουσας, να επισημαίνουν δηλαδή, όχι χωρίς κάποια χαιρεκακία, τα λάθη που προκαλούνται από έλλειψη εξοικείωσης με την καθαρεύουσα (λ.χ. "την ακτίναν", "της εξαχθείσας"). Τα λάθη προδίδουν. Και στην προκειμένη περίπτωση προδίδουν εκείνη την παρωχημένη νοοτροπία που θεωρεί τη γνώση μιας γλώσσας τεχνητής πρόσφορο μέσο για να ξεχωρίζουν οι λίγοι και εκλεκτοί - οι λόγιοι. Οι δημοτικιστές εξακολουθούν να αρνούνται τα συμβολικά οφέλη που μπορεί να προσπορίσει μια τέτοια χρήση τής καθαρεύουσας και τονίζουν την εγγενή αδυναμία της να καταστεί κοινό γλωσσικό και πολιτισμικό πρότυπο - πρότυπο των πολλών.
Θα μπορούσαμε να φανταστούμε μια σύγχρονη εξέλιξη του δημοτικισμού που να αγκαλιάζει το σύνολο της κοινής γλώσσας, άρα κι εκείνο το κομμάτι της που είναι λόγιο ή "καθαρευουσιάνικο". Θα μπορούσαμε να φανταστούμε τους δημοτικιστές να διορθώνουν τη λόγια γλώσσα, όχι για να τη στιγματίσουν αλλά επειδή θεωρούν τη διόρθωση εκπαιδευτική πρακτική που αποσκοπεί στη μάθηση. Μια τέτοια εξέλιξη όμως θα έμοιαζε με φάρσα: η καθαρεύουσα να επιβιώνει χωρίς καθαρευουσιάνους, με τη βοήθεια των δημοτικιστών.
Ο κ. Σπύρος Μοσχονάς είναι γλωσσολόγος, λέκτορας στο τμήμα ΕΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Νέες σχολικες Γραμματικες: κριτική ματια σε τρια σημεια μορφολογιας επιθετων

η γλώσσα ρυθμίζεται μέσα από μια σειρά από θεσμούς. Το ερώτημα είναι, όπως και για κάθε άλλη κοινωνική ρύθμιση, τι κινητοποιεί τις γλωσσικές ρυθμίσεις και προς όφελος ποιου».

Α.-Φ. Χριστίδης

 

Η εκπαίδευση είναι ένας από τους θεσμούς που ρυθμίζουν τη γλώσσα και σε αυτή της τη λειτουργία σημαντικό ρόλο έχουν οι Γραμματικές της Γλώσσας. Η σχολική γραμματική θα χρησιμοποιηθεί ως βιβλίο αναφοράς που εξ’ ορισμού επισημοποιεί, νομιμοποιεί, και διαχέει τη νόρμα της γλώσσας στους νέους χρήστες. Το βάρος που επωμίστηκαν οι συγγραφείς των Γραμματικών είναι μεγάλο. Η νέα του Γυμνασίου θα διαδεχθεί την Αναπροσαρμογή της μικρής Γραμματικής του Τριανταφυλλίδη και η Γραμματική του Δημοτικού θα αντικαταστήσει αυτή του Τσολάκη, η οποία ακολουθεί, επίσης, τον Τριανταφυλλίδη. Συνεπώς οι συγκρίσεις είναι αναμενόμενες και θεμιτές.

 

Εξετάσαμε κριτικά και συγκριτικά τις νέες γραμματικές για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο και στο τέλος του κειμένου αποτολμούμε μια πρόταση. Εστιάσαμε σε τρία ζητήματα μορφολογίας που σχετίζονται με δύσκολα σημεία όπου η νεοελληνική συναντά λόγιες λέξεις και τύπους. Πρόκειται για τον υπερθετικό του επιθέτου πολύς, για τα δικατάληκτα επίθετα σε -ης, -ες και για τα επίθετα σε -ύς, -ιά, ύ και -ύς, -εία, -ύ

 

 

πολύς, περισσότερος, πλείστος

 

Το πλείστος δεν καταγράφεται ως παραθετικό στη παραθετικό στην Αναπροσαρμογή της μικρής Νεοελληνικής Γραμματικής του Μ. Τριανταφυλλίδη (2004, Αθήνα: ΟΕΔΒ, σελ. 118)  Το σχετικό σημείο στην κατηγορία ανώμαλα παραθετικά είναι κενό. Ομοίως, δεν καταγράφεται στην μεγάλη Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη (1996, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, σελ. 271-273).

Στη Γραμματική της ελληνικής γλώσσας των D. Holton, P. Mackridge, Ειρ. Φιλιππάκη-Warburton, (1998, Αθήνα: Πατάκης, σελ. 92) καταγράφεται μέσα σε παρένθεση (πλείστος) και σημειώνεται ότι: οι λέξεις στις παρενθέσεις δε χρησιμοποιούνται σήμερα.

Το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998, Θεσσαλονίκη:  Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών) έχει το παρακάτω λήμμα. Μέσα σε παρένθεση δηλώνεται ο λόγιος χαρακτήρας του επιθέτου.

πλείστος -η -ο [plístos] Ε3 : (λόγ.) πάρα πολύς ως προς τον αριθμό, την ποσότητα: Έθεσαν πλείστα θέματα προς συζήτηση. Πρέπει να αντιμετωπιστούν πλείστα προβλήματα. || ο περισσότερος: Στις πλείστες των περιπτώσεων αντέδρασε σωστά. (έκφρ.) πλείστοι όσοι, πάρα πολλοί: Aκούστηκαν πλείστα όσα εναντίον του. ως επί το πλείστον ή (κατά) το πλείστον: α. τις περισσότερες φορές, συχνότατα: Τα βράδια, ως επί το πλείστον, μένει ξύπνιος ως αργά. β. κατά το μεγαλύτερο μέρος, ποσοστό: Οι τουρίστες που έρχονται στην Ελλάδα είναι, ως επί το πλείστον, Ευρωπαίοι. [λόγ. < αρχ. πλεῖστος υπερθ. του πολύς]

Χρειάζεται να σημειώσουμε ότι στο συγκεκριμένο λήμμα δεν αναφέρεται ότι το επίθετο πλείστος, -η, -ο αποτελεί υπερθετικό βαθμό του επιθέτου πολύς, πολλή, πολύ. Αυτό σημειώνεται σε άλλες περιπτώσεις υπερθετικών, π.χ. ελάχιστος -η -ο (συνήθ. ως υπερθ. βαθμός των λίγος, μικρός), χείριστος -η -ο (υπερθετικός βαθμός του επιθέτου κακός), όπως σημειώνεται ότι το περισσότερος -η -ο είναι συγκριτικός βαθμός του επιθέτου πολύς.

 

Το ερώτημα που ανακύπτει είναι: πέρα από τις τυποποιημένες εκφράσεις όπου το συναντάμε, το επίθετο αποτελεί στοιχείο της κοινής νεοελληνικής; Είναι δηλαδή ισοδύναμος μονολεκτικός τύπος του περιφραστικού υπερθετικού πάρα πολύς;

 

Δηλαδή, μπορούμε να λέμε έφαγα πλείστο φαγητό αντί για πάρα πολύ φαγητό, έριξε πλείστη βροχή αντί για πάρα πολύ βροχή; Σε άλλες περιπτώσεις οι μονολεκτικοί λόγιοι τύποι και οι περιφραστικοί λειτουργούν εξίσου στη γλώσσα. Ελάχιστο φαγητό όπως πολύ λίγο φαγητό, χείριστος καθηγητής όπως πολύ κακός καθηγητής, κ.τ.λ.

Προφανώς, το πλείστος -η -ο δε θεωρείται είναι υπερθετικό του επιθέτου πολύς, πολλή, πολύ και γι’  αυτό δεν καταγράφεται ως τέτοιο στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής.

 

Στη νέα Γραμματική για την Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού των Φιλιππάκη-Warburton, Γεωργιαφέντη, Κοτζόγλου, Λουκά δεν καταγράφεται μονολεκτικός τύπος για τον υπερθετικό βαθμό του πολύς (σελ. 110).

 

 

 

Στη νέα Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας για το Γυμνάσιο των Χατζησαββλιδη και Χατζησαββίδου το πλείστος καταγράφεται ως μονολεκτικός υπερθετικός του πολύς (σελ. 59).

 

Να σημειωθεί ότι στο β΄ τεύχος του Τετραδίου Εργασιών για τη γλώσσα της Ε΄ Δημοτικού, στις ασκήσεις για την ενότητα 16, (σελ. 52) έχει πίνακα στον οποίο πρέπει να συμπληρώσουν οι μαθητές μονολεκτικά και περιφραστικά παραθετικά επιθέτων. Και του πολύς. Πολλά «βοηθήματα» δίνουν μονολεκτικό παραθετικό το πλείστος και ξέρουμε τι σημαίνει αυτό για την αναπαραγωγή του.

 

Γιατί αυτή η ρυθμιστική επιβολή στη γλωσσική διδασκαλία;

Μπορούμε να «ταξιδεύουμε» όπως θέλουμε στη διαχρονία της γλώσσας δημιουργώντας τη νέα καθαρεύουσα;

Μετά από πλείστος δρόμος, πλείστη ζέστη, πλείστο νερό. Μάλλον δεν ακούγονται καλά τα προηγούμενα. Ένα απολίθωμα που μας είναι οικείο σε ορισμένες εκφράσεις δύσκολα μπορεί να αποτελέσει ζωντανό στοιχείο της γλώσσας.

 

 

δικατάληκτα επίθετα σε -ης, -ες

 

Σχετικά με αυτά τα επίθετα τίθεται το ζήτημα της γενικής, κυρίως του αρσενικού. Ο λόγιος τύπος είναι σε -ους (του διεθνούς, του ακριβούς, κ.τλ.) αλλά υπάρχει και ο προσαρμοσμένος τύπος σε -η (του διεθνή, του ακριβή).

Στη Γραμματική της ελληνικής γλώσσας των D. Holton, P. Mackridge, Ειρ. Φιλιππάκη-Warburton, (σελ. 83-85) καταγράφεται ο προσαρμοσμένος τύπος γενικής αρσενικού του διεθνή, κ.τ.λ.

Επίσης καταγράφεται στη Γραμματική της Νέας Ελληνικής των Χ. Κλαίρη, Γ. Μπαμπινιώτη, κ.ά.,  (Ι.2 Τα ονοματικά στοιχεία, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2004, σελ. 120-121) ως «χαρακτηριστική του προφορικού λόγου» που «προτιμάται στα επίθετα που δεν τονίζονται στη λήγουσα».

Το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, έχει κλιτικό παράδειγμα με τη γενική σε -ούς, (συνεχής, -ούς).

Η Αναπροσαρμογή της μικρής Νεοελληνικής Γραμματικής του Μ. Τριανταφυλλίδη, η οποία χρησιμοποιείται ως τώρα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, έχει τη γενική σε παρένθεση (του συνεχούς) στις σελ. 114-115.

Στη μεγάλη Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη  δεν καταγράφεται τίποτα σχετικό, κάτι που ίσως δείχνει την επιφύλαξη για την κοινή χρήση αυτών των επιθέτων.

 

Στη νέα Γραμματική για την Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού καταγράφονται τα δικατάληκτα επίθετα σε -ης, -ες με το παράδειγμα ακριβής. Αρσενικό και θηλυκό παρατίθενται μαζί και η γενική ενικού καταγράφεται ως ακριβούς Δίπλα υπάρχει σε πλαίσιο η παρατήρηση: «Μερικοί ομιλητές σχηματίζουν τη γενική ενικού του αρσενικού σε -η (π.χ. του ακριβή) στον καθημερινό λόγο» (σελ. 104).

 

Στη νέα Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας για το Γυμνάσιο καταγράφονται τα δικατάληκτα επίθετα σε -ης, -ες με τα παραδείγματα διεθνής και συνήθης. Η γενική ενικού του αρσενικού καταγράφεται ως διεθνούς και συνήθους. (σελ. 54). Δεν καταγράφεται ο τύπος της προσαρμοσμένης γενικής του διεθνή του συνήθη, ούτε υπάρχει κάποια παρατήρηση για την ύπαρξη της προσαρμοσμένης γενικής. Αυτό αποτελεί αναντιστοιχία με τη νέα γραμματική του Δημοτικού.

    

Ωστόσο, έχουμε την αίσθηση ότι η προσαρμοσμένη γενική ενικού σε -η (του διεθνή, του συνήθη, του ακριβή) είναι σαφώς καθιερωμένη και χρησιμοποιείται σε ποικίλα κείμενα. Αυτό τεκμηριώνεται και στο δημοσιογραφικό λόγο. Ενδεικτικά: «του Διεθνή Ναυτιλιακού Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών» (www.chiosnews.com/cn10320071129180.asp)   

«Δυσοίωνες εκτιμήσεις του Διεθνή Οργανισμού Εμπορίου» (www.ant1online.gr/Economy/World/Pages/20093/c440718d-3320-4434-a8e6-706245280a09.aspx)

«Τον Καθαρισμό του Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών "Ελευθέριος Βενιζέλος" ανέθεσε η Hochtief Hellas Α.Ε» (www.genka.com.gr/portal/article.asp?ArticleId=99&lang=gr)

Ακόμα, ένα έγγραφο από σελίδα του Υπουργείου Μεταφορών και επικοινωνιών:

«ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΗ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑ ΑΘΗΝΩΝ

ΑΠΟ ΕΠΙΒΑΤΕΣ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ» (www.yme.gr/amea/pdf/airport_access.pdf)

 

 

τα επίθετα 1. σε -ύς, -ιά, -ύ, και 2. σε -ύς, -εία, -ύ

 

Σχετικά με αυτά τα επίθετα τίθεται κυρίως το ζήτημα της γενικής ενικού του αρσενικού και του ουδετέρου. Ακόμη ζήτημα μορφολογικής ποικιλίας τίθεται και για τον πληθυντικό.

 

Στη μεγάλη Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη  (σελ. 265-266) καταγράφεται η πρώτη κατηγορία επιθέτων με το παράδειγμα βαθύς. Δίνεται η γενική ενικού αρσενικού και ουδετέρου βαθιού και πληθυντικού βαθιών. Σημειώνεται ότι η ενική γενική αρσενικού και ουδετέρου είναι σπάνια. Όταν χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά σχηματίζουν τη γενική σε –ύ (του βαθύ). Επίσης, σημειώνονται τα παρακάτω επίθετα που κλίνονται με όμοιο τρόπο: αδρύς, αρύς, αψύς, βαρύς, δασύς, (ε)λαφρύς, μακρύς, παχύς, πλατύς, τραχύς, φαρδύς.

Απουσιάζει η δεύτερη κατηγορία επιθέτων σε σε -ύς, -εία, -ύ

Παρόμοια και στην Αναπροσαρμογή της μικρής Νεοελληνικής Γραμματικής του Μ. Τριανταφυλλίδη (σελ. 110), η οποία χρησιμοποιείται ως τώρα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, δίνεται το παράδειγμα βαθύς. Η διαφορά είναι ότι δεν καταγράφεται γενική ενικού για το αρσενικό και το ουδέτερο. Ακόμη, στα επίθετα που κλίνονται με όμοιο τρόπο δεν καταγράφεται το αρύς.

 

Στη Γραμματική της ελληνικής γλώσσας των D. Holton, P. Mackridge, Ειρ. Φιλιππάκη-Warburton, (σελ. 83-85) καταγράφονται και οι δύο κατηγορίες επιθέτων. Για την πρώτη (-ύς, -ιά, -ύ) δίνεται ως παράδειγμα το επίθετο βαθύς και ως γενικές αρσενικού και ουδετέρου μέσα σε παρένθεση οι τύποι (βαθιού/ βαθύ) και για τον πληθυντικό ο τύπος βαθιών. Τα επίθετα που κλίνονται όμοια είναι: βαρύς, δασύς, ελαφρύς, μακρύς, παχύς, πλατύς, τραχύς, φαρδύς. Δηλαδή, σε σχέση με τη μεγάλη Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη δεν καταγράφονται τα: αδρύς αρύς αψύς. Τέλος, υπάρχει η σημείωση ότι ορισμένα έχουν εναλλακτικούς τύπους όταν χρησιμοποιούνται σε επίσημο ύφος ή σε στερεότυπες εκφράσεις.

Στη δεύτερη κατηγορία (-ύς, -εία, -ύ) σημειώνεται ότι από αυτό το σχήμα κλίσης προήρθαν τα προηγούμενα επίθετα της κατηγορίας -ύς, -ιά, -ύ και σε παρένθεση ότι «κάποια λίγα επίθετα είναι δυνατόν να ακολουθούν και τα δυο πρότυπα, ανάλογα με το περιβάλλον». Χρησιμοποιείται το παράδειγμα ευθύς, ευθεία, ευθύ. Γενική ενικού για το αρσενικό και ουδέτερο έχουμε τον τύπο ευθέος. Ο πληθυντικός διαφοροποιείται πλήρως από τα επίθετα της πρώτης κατηγορίας και έχουμε τους τύπους ευθέων, για τη γενική, και ευθείς (αρσενικό), ευθέα (ουδέτερο) για τις άλλες πτώσεις. Φυσικά έχουμε διαφοροποίηση και του θηλυκού. Τα επίθετα που καταγράφονται εδώ είναι: αμβλύς, βαρύς, βραχύς, δριμύς, ευρύς, θρασύς, οξύς, ταχύς, τραχύς. Δηλαδή, τα βαρύς, τραχύς, είναι που κλίνονται και με τα δύο πρότυπα, είναι τα δύο επίθετα που καταγράφει ο Τριανταφυλλίδης ως λέξεις της δημοτικής.

Το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, έχει και αυτό δύο κλιτικά παραδείγματα. Για την πρώτη κατηγορία το τραχύς, δίνει γενική ενικού τους τύπους τραχιού/ τραχύ (όπως και  D. Holton, P. Mackridge, Ειρ. Φιλιππάκη-Warburton), αλλά διαφοροποιείται στον πληθυντικό του αρσενικού και δίνει δεύτερους τύπους, τραχιοί /τραχείς σε ονομαστική, αιτιατική και κλητική.

Δεύτερο κλιτικό παράδειγμα είναι το ευθύς. Στη γενική ενικού του αρσενικού και του ουδετέρου δίνει δύο τύπους: για το αρσενικό ευθύ/ ευθέος και για το ουδέτερο ευθέος/ ευθύ. Στον πληθυντικό ταυτίζεται με τους D. Holton, P. Mackridge, Ειρ. Φιλιππάκη-Warburton εκτός από τη γενική πληθυντικού στο θηλυκό που είναι μέσα σε παρένθεση (ευθειών).

 

Η νέα Γραμματική για την Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού (σελ. 99 και 104) με βάση όσα παραδείγματα καταγράφονται φαίνεται να ακολουθεί τη Γραμματική των D. Holton, P. Mackridge, Ειρ. Φιλιππάκη-Warburton.

 

 

 

Στη νέα Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας για το Γυμνάσιο (σελ. 51-53) έχουμε τα εξής:

 

Μένουμε περισσότερο στη Γραμματική του Γυμνασίου, γιατί απευθύνεται σε μεγαλύτερους μαθητές. Επίσης, υπάρχει μεγαλύτερη περίπτωση να χρησιμοποιηθεί και εξωσχολικά ως βιβλίο αναφοράς. Η Γραμματική φαίνεται να ακολουθεί το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. Παρατηρούμε ότι δίνει και τους δεύτερους λόγιους τύπους που καταγράφει το Λεξικό (βαρείς) όχι όμως και στην ονομαστική. Αυτό το σημείο ίσως πρέπει να επανελεγχθεί ως αβλεψία, καθώς στις παρατηρήσεις, που ακολουθούν, για τη μορφολογική ποικιλία επισημαίνεται η χρήση του και στην ονομαστική.

Οι προσαρμοσμένοι τύποι γενικής ενικού (του βραχύ) που καταγράφει το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής αγνοούνται. Δεν γίνεται καμιά σχετική αναφορά ούτε στις παρατηρήσεις για τη μορφολογική ποικιλία, οι οποίες ακολουθούν. Ίσως και αυτό το σημείο πρέπει να επανελεγχθεί, γιατί μορφολογική ποικιλία δε σημαίνει καταγραφή μόνο των αρχαϊκών τύπων.

 

Για την πρώτη περίπτωση (-ύς, -ιά, -ύ), σε σχέση με τη Γραμματική του Δημοτικού ως «και άλλα» εννοούνται: τα πλατύς, τραχύς. Σε σχέση με τη μεγάλη Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη τα:  αδρύς, αρύς, αψύς, δασύς, πλατύς, τραχύς. Σε σχέση με το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής τα: αρύς, αψύς, δασύς, πλατύς, τραχύς.

Για τη δεύτερη περίπτωση (-ύς, -εία, -ύ), σε σχέση με τη Γραμματική του Δημοτικού ως «και άλλα» εννοείται το: ευρύς. Σε σχέση με το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής ως «και άλλα» εννοούνται τα: δασύς, ευρύς. Ίσως θα μπορούσαν να παρατεθούν, γιατί πρόκειται για μια μικρή και εύχρηστη κατηγορία επιθέτων.

 

 

 

Σχόλιο

 

Ο Τριανταφυλλίδης το 1941 είχε αφήσει έξω από τη Γραμματική της δημοτικής όσα από τα επίθετα δεν εξομαλύνθηκαν. Από ότι φαίνεται, σχεδόν εξήντα χρόνια μετά, είναι πλέον μέρος της γλώσσας μας. Σε αυτό συμφωνούν όλοι. Όμως αυτή η αντιφατική «εξέλιξη» της γλώσσας προς το παρελθόν φαίνεται να δημιουργεί ασαφείς εκτιμήσεις και σύγχυση.

Νομίζουμε ότι οι σχολικές γραμματικές θα πρέπει πρωτίστως να επισημοποιούν και να νομιμοποιούν τους τύπους εκείνους που έχουν διαμορφωθεί από τους ομιλητές και είναι ήδη σε κοινή χρήση.

Δεν ξέρουμε αν είναι σκόπιμο να παραθέτουν τους λόγιους τύπους. Αν το κάνουν (με πολλή επιφύλαξη και εφόσον οι τύποι χρησιμοποιούνται) να επισημαίνουν οπωσδήποτε ότι ανήκουν σε παλιότερες μορφές της γλώσσας. Ίσως θα ήταν προτιμότερο οι λόγιοι τύποι να καταγράφονται συγκεντρωτικά σε ένα παράρτημα που θα ακολουθεί τη δομή της Γραμματικής. Στο κύριο σώμα της μπορεί να παραμένουν κενά τα σημεία όπου η γλώσσα δεν έχει καθιερώσει σε κοινή χρήση προσαρμοσμένους τύπους σύμφωνους με το κλιτικό της σύστημα. Ταυτόχρονα μπορεί να δίνεται η σύσταση για χρήση συνωνύμων και περιφράσεων. Ένα παράδειγμα: αντί για τη φράση του βραδέος ανθρώπου μπορεί να χρησιμοποιηθεί 1. ο τύπος του βραδύ 2. του αργού 3. του ανθρώπου που είναι βραδύς. Αυτό ίσως είναι απαραίτητο γιατί θα οδηγηθούμε σε φράσεις όπως η ταχεία αθλήτρια, της ταχείας αθλήτριας (ή μήπως αθλητρίας;). Το συγκεκριμένο επίθετο καταγράφεται πια και στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής και στις νέες Σχολικές Γραμματικές. Αυτό σημαίνει ότι οι συγκεκριμένες φράσεις είναι αποδεκτές! Είναι λογικότερο να χρησιμοποιείται το επίθετο γρήγορος ή κάποια περίφραση.

 

Εδώ ίσως χρειάζεται ανοιχτή και απροκατάληπτη συζήτηση ανάμεσα στους γλωσσολόγους.

 

(Το κείμενο βασίζεται σε δημοσιεύσεις και συζητήσεις που έγιναν στο http://o-mikron.blogspot.com/ όπου συζητάμε για γλωσσικά θέματα και για την προώθηση των κλασικών σπουδών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι νέες Γραμματικές έχουν αναρτηθεί στο σάιτ του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου http://www.pi-schools.gr/).  

 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΓΡΑΦΗ GREEK LANGUAGE & WRITING (SCRIPT)

Η ΑΞΙΑ ΚΑΙ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗΣ

«ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ»

TOY A. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

1. Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ &  ΓΡΑΦΗΣ

1. Η ελληνική γλώσσα και η ελληνική γραφή δεν είναι μόνο από τις παλιότερες του κόσμου και της Ευρώπης, όπως μαρτυρούν τα γραπτά τους μνημεία, αλλά είναι και η γλώσσα και η γραφή της έκφρασης του ανθρώπινου πνεύματος  στις πρώτες  μεγάλες στιγμές της δημιουργίας του.

2. Το ελληνικό αλφάβητο είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την παγκόσμια γραφή και πολιτισμό, όχι μόνο γιατί χρησίμευσε να καταγράψει την πιο καλλιεργημένη και φιλοσοφημένη σκέψη του αρχαίου κόσμου, που σήμερα μας καθοδηγεί, όπως πολύ σωστά παρατηρεί ο γλωσσολόγος Charles Higounet, αλλά και γιατί  πάνω σ΄ αυτό στηρίζεται όχι μόνο η νέα ελληνική γραφή, αλλά και μια σειρά άλλων γραφών, όπως οι γραφές με λατινικούς χαρακτήρες (αγγλική, ιταλική, γαλλική, γερμανική κ.α.), οι σλαβικές γραφές (βουλγαρική,  ρωσική κ.α.) κ.α., όπως θα δούμε πιο κάτω, άρα το μεγαλύτερο ποσοστό των σημερινών γραφών..

3. Η ελληνική γλώσσα είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την παγκόσμια γλώσσα και πολιτισμό, όχι μόνο γιατί χρησίμευσε να εκφράσει την πιο καλλιεργημένη και φιλοσοφημένη σκέψη του αρχαίου κόσμου, αλλά και γιατί πάνω της στηρίζεται όχι μόνο η νέα ελληνική γλώσσα, αλλά και μια σειρά άλλων, όπως η λατινική και οι καλούμενες λατινογενείς γλώσσες (ιταλική, αγγλική, γαλλική κ.α.). Δεν υπάρχει γλώσσα σήμερα που να μην έχει ελληνικές λέξεις και γι αυτό και δικαίως  πολλοί τη θεωρούν ως τη μητρική γλώσσα των άλλων. Μεταφράζοντας οι άλλοι λαοί τα αρχαία ελληνικά επιστημονικά, λογοτεχνικά κ.τ.λ. συγγράμματα μετέφεραν στις γλώσσες τους εκτός από το ελληνικό πνεύμα και πάρα πολλές ελληνικές λέξεις. Αμέτρητες είναι οι διεθνείς ελληνικές λέξεις. Η διεθνής αγγλική γλώσσα, για παράδειγμα,  χρησιμοποιεί σήμερα πάνω από 50.000 λέξεις, όπως υπολογίζεται, ελληνικής καταγωγής, όπως οι: Ευρώπη - Europe, αλφάβητο - alphabet, Γραμματική- Grammar, συλλαβή - syllabus, γράμμα - grammar,  δίφθογγοι - diphthongs, Άγγελος- Angel, Βίβλος- Bible, Βιβλιογραφία- Bibliography,  Κύβος- Cube, Διάλογος- Dialogue, Εθνικός- Ethnic, Φαντασία- Fantasy, Γεωγραφία- Geography, Ιστορία - History, Είδωλο- Idol, Χιλιόμετρο- Kilometer…

4. Η ελληνική γλώσσα και η ελληνική γραφή είναι αυτές που γέννησαν και ανέπτυξαν τις επιστήμες και τις τέχνες.  Ανακαλύπτοντας οι Έλληνες πρώτοι το απλό, όμως τέλειο ελληνικό σύστημα  γραφής, όπως θα δούμε πιο κάτω, επομένως έχοντας τη δυνατότητα όχι μόνο να αποταμιεύουν άνετα την εμπειρία τους,  αλλά και να τη μελετούν στη συνέχεια, πέρασαν πρώτοι στα γράμματα, στις τέχνες και στις επιστήμες: Όμηρος, Ησίοδος,  Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Ηράκλειτος, Δημόκριτος Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης,.... 

Τα πρώτα κείμενα Μαθηματικών, Φυσικής, Αστρονομίας, Νομικής, Ιατρικής, Ιστορίας, Γλωσσολογίας κ.τ.λ. γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα και γραφή. Τα πρώτα θεατρικά έργα, καθώς και τα βυζαντινά λογοτεχνικά έργα έχουν γραφτεί στην ελληνική γλώσσα.

5.  Η ελληνική γλώσσα και ελληνική γραφή έγιναν διεθνείς πρώτες επί Μεγάλου Αλέξανδρου  και Ελληνιστικών χρόνων. Επίσης ήταν διεθνείς και επί Ρωμαϊκής και Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ενώ πολλοί Ρωμαίοι έρχονταν στην Αθήνα, για να μάθουν ελληνικά.

6. Η ελληνική γλώσσα και ελληνική γραφή είναι αυτές με τις οποίες γράφτηκαν - διαδόθηκαν  οι μεγαλύτερες θρησκείες του κόσμου. Δηλαδή αυτή των θεών του Ολύμπου και η  Χριστιανική (της Καινής Διαθήκης). Οι περισσότεροι Απόστολοι:  Παύλος,  Ιωάννης, Λουκάς.....  όπως και πολλοί άλλοι Εβραίοι είχαν ελληνική μόρφωση και ήταν γνώστες της ελληνικής γλώσσας και γραφής και γι' αυτό έγραψαν τα Ευαγγέλια  κατ’ ευθείαν στην ελληνική με σκοπό να γίνουν γνωστά σε όλο τον κόσμο. 

Επίσης η  Παλαιά Διαθήκη έγινε γνωστή στον κόσμο μετά από τη μετάφρασή της από τους  Ο’ στην ελληνική.

7. Η ελληνική γλώσσα και ελληνική γραφή είναι αυτές που βοήθησαν στην αποκρυπτογράφηση πολλών αρχαίων γραφών. Αυτό έγινε, επειδή επί μεγάλου Αλεξάνδρου και εξής η  ελληνική γλώσσα και η ελληνική γραφή ήταν διεθνείς και πολλές πινακίδες τότε είχαν  γραφεί δίγλωσσα, όπως π.χ. η στήλη της Ροζέτας με ελληνικά  και αιγυπτιακά, η επιγραφή Ράμπαδ στο Alep με ελληνικά, συριακά και αραβικά, η επιγραφή Αρράν στο Αουράν με ελληνικά και Αραβικά.

Σχετικά με την αξία της ελληνικής γλώσσας:

1) O Κικέρων είπε πως αν μιλούσαν οι θεοί θα χρησιμοποιούσαν την Ελληνική Γλώσσα.

2) O Γερμανός Γκαίτε είπε ότι άκουσε το Ευαγγέλιο σε διάφορες γλώσσες, όμως, όταν το άκουσε στην Ελληνική του φάνηκε πως παρουσιάστηκε το φεγγάρι στον έναστρο ουρανό.

3) Ο Γάλλος Ακαδημαϊκός και ποιητής Claude Fauriel (Κλαύδιος Φωριέλ, 1772-1844) είπε ότι η ελληνική γλώσσα συγκεντρώνει τον πλούτο και την ομοιογένεια της Γερμανικής, τη σαφήνεια της Γαλλικής, τη λυγεράδα της Ισπανικής και τη μουσικότητα της Ιταλικής.

 4) Η διάσημη τυφλή Αμερικανίδα συγγραφέας Ελεν Κέλλερ παρομοίασε τη μέσω της Ελληνικής Γλώσσας τελειότητα της εκφράσεως της ανθρώπινης σκέψεως με το τελειότερο των μουσικών οργάνων, το βιολί.

5) Η Γαλλίδα συγγραφέας και ακαδημαϊκός Μargarite Yourceyar είπε: Αγάπησα αυτή τη γλώσσα την ελληνική για την εύρωστη πλαστικότητά της, που η κάθε της λέξη πιστοποιεί την άμεση και διαφορετική επαφή της με τις αλήθειες και γιατί ό,τι έχει λεχθεί καλό από τον άνθρωπο, έχει ως επί το πλείστον λεχθεί σ’ αυτή τη γλώσσα.

6) Ο ποιητής και ακαδημαϊκός Βρεττάκος είπε: Όταν πεθάνω και πάω στους ουρανούς θα μιλήσω στους αγγέλους ελληνικά, γιατί αυτοί δε γνωρίζουν άλλη γλώσσα από τη γλώσσα της μουσικής.

7) Ο Γερμανός ποιητής, ιστορικός και φιλόσοφος Schiller είπε: Καταραμένε Έλληνα, τα βρήκες όλα, φιλοσοφία, γεωμετρία, φυσική, αστρονομία’ τίποτε δεν άφησε για μας.

Και κατόπιν όλων αυτών, η ελληνική γλώσσα και η ελληνική γραφή πρέπει να τύχουν της παγκόσμιας  προσοχής και προστασίας.

ΑΓΓΛΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

Ο πρώην πρωθυπουργός και καθηγητής Ξενοφών Ζολώτας είχε εκφωνήσει δύο λόγους στην Ουάσιγκτον (στις 26 Σεπτεμβρίου 1957 και στις 2 Οκτωβρίου 1959), οι οποίοι έμειναν μνημειώδεις (από το διεθνή τύπο χαρακτηρίστηκε «Γλωσσικός Άθλος - Glossic Athlos!»).  Αιτία ως προς αυτό δεν ήταν μόνο το περιεχόμενό τους αλλά και η γλώσσα τους. Υποτίθεται ότι η γλώσσα των λόγων ήταν η αγγλική. Κατ' ουσία όμως, με την αφαίρεση λίγων συνδέσμων, άρθρων και προθέσεων η γλώσσα είναι η Ελληνική. Το ακροατήριό του αποτελούσαν οι σύνεδροι της Διεθνούς Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης και δεν αντιμετώπισαν τότε κανένα πρόβλημα στην κατανόηση του προφορικού κειμένου που ανέγνωσε ο Έλληνας καθηγητής.

O λόγοs της 26 Σεπτεμβρίου 1957

 «Πάντοτε ήθελα να εκφωνήσω το Συμβούλιο στα Ελληνικά, αλλά αντιλήφθηκα ότι θα ήταν πράγματι δυσνόητη σε όλους τους παρευρισκομένους σε αυτή την αίθουσα. Ανακάλυψα όμως, ότι θα μπορούσα να εκφωνούσα την ομιλία μου στα Ελληνικά και παραταύτα αυτή θα ήταν ευκολονόητη σε όλους. Με την άδειά σας Κύριε Πρόεδρε, θα το κάνω τώρα, χρησιμοποιώντας, με εξαίρεση ορισμένα άρθρα, μόνο Ελληνικές λέξεις.

Κύριοι,
Ευλογώ τους άρχοντες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και την Οικουμενική Τράπεζα για την ορθοδοξία των αξιωμάτων, μεθόδων και πολιτικών, παρά το γεγονός ότι υπάρχει ένα επεισόδιο κακοφωνίας της Τράπεζας με την Ελλάδα.
Με ενθουσιασμό διαλεγόμαστε και συναγωνιζόμαστε στις συνόδους των διδύμων Οργανισμών των οποίων τις πολύμορφες οικονομικές ιδέες και δόγματα αναλύουμε και συνθέτουμε. Τα κρίσιμα προβλήματά μας όπως η νομισματική πληθώρα παράγουν κάποια αγωνία και μελαγχολία. Αυτό το φαινόμενο είναι χαρακτηριστικό της εποχής μας.
Αλλά, η θέση μου είναι ότι έχουμε τον δυναμισμό να προγραμματίσουμε θεραπευτικές πρακτικές σαν μέτρο προφύλαξης από το χάος και την καταστροφή. Παράλληλα μια παγκόσμια ανυπόκριτως οικονομική συνέργεια και εναρμόνιση σε ένα δημοκρατικό κλίμα είναι βασική. Απολογούμαι για τον εκκεντρικό μου μονόλογο. Εκφράζω με έμφαση την ευχαριστία μου σε εσένα Κύριε, στο ευγενικό και γενναιόδωρο Αμερικανικό Έθνος και στους οργανισμούς και πρωταγωνιστές της Αμφικτιονίας και του γαστρονομικού Συμποσίου.»

O λόγοs της 2ας Οκτωβρίου 1959

Κύριοι,

Είναι "Διός ανάθεμα" στην εποχή μας και αίρεση της οικονομικής μας μεθόδου και της οικονομικής μας πολιτικής το ότι θα φέρναμε σε αγωνία την Σκύλλα του νομισματικού πληθωρισμού και τη Χάρυβδη της οικονομικής μας αναιμίας.

Δεν είναι στην ιδιοσυγκρασία μου να είμαι ειρωνικός ή σαρκαστικός αλλά η διάγνωσή μου θα ήταν ότι οι πολιτικοί είναι μάλλον κρυπτοπληθωριστές.

Αν και με έμφαση στιγματίζουν τον νομισματικό πληθωρισμό, τον ενεργοποιούν μέσω της τακτικής τους και των πρακτικών τους.

Η πολιτική μας θα έπρεπε να βασίζεται περισσότερο σε οικονομικά και λιγότερο σε πολιτικά κριτήρια.

Γνώμων μας πρέπει να είναι ένα μέτρο μεταξύ οικονομικής στρατηγικής και φιλανθρωπικής σκοπιάς.

Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από μονοπώλια, ολιγοπώλια, μονοπωλιακό ανταγωνισμό και πολύμορφες ανελαστικότητες, οι πολιτικές μας πρέπει να είναι πιο ορθολογιστικές, αλλά αυτό δεν θα έπρεπε να μεταμορφώνεται σε πληθωροφοβία, η οποία είναι ενδημική στους ακαδημαϊκούς οικονομολόγους.

Η νομισματική συμμετρία δεν θα έπρεπε να ανταγωνίζεται την οικονομική ακμή. Μια μεγαλύτερη εναρμόνιση μεταξύ των πρακτικών των οικονομικών και νομισματικών αρχόντων είναι βασική.

Παράλληλα με αυτό, πρέπει να εκσυγχρονίσουμε και να εναρμονίσουμε όλο και περισσότερο τις οικονομικές και νομισματικές μας πρακτικές πανεθνικώς. Αυτές οι θεωρήσεις είναι πιο εφαρμόσιμες τώρα, όταν τα προγνωστικά του πολιτικού και οικονομικού βαρομέτρου είναι αλκυονίδων ημερών αίθρια.

Η ιστορία της δίδυμης οργάνωσης σε αυτήν την σφαίρα είναι διδακτική και οι γνωστικές τους εφαρμογές θα είναι πάντα ένα τονωτικό στις πολυώνυμες και ιδιόμορφες εθνικές οικονομίες. Η γένεση μιας προγραμματισμένης οργάνωσης θα ενισχύσει αυτές τις πολιτικές.

Γι' αυτόν το λόγο αντιμετωπίζω με συμπάθεια, αλλά όχι χωρίς κριτική διάθεση, ένα ή δύο θέματα με τους αποστόλους της ιεραρχίας των οργάνων μας στον ζήλο τους να προγραμματίσουν ορθόδοξες οικονομικές και νομισματικές πολιτικές.

Απολογούμαι που σας τυράννησα με την ελληνική μου φρασεολογία.

Στον επίλογό μου δίνω έμφαση στην ευλογία μου, προς τους φιλόξενους αυτόχθονες αυτής της κοσμοπολίτικης μητρόπολης καθώς και το εγκώμιό μου προς εσάς, κύριοι στενογράφοι.

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

A. abyss, academy, acme = ακμή, δόξα, acrobat, acropolis, aegis, aerial, aerodrome, aeronautics, aeroplane, aesthetic, air, all, allegory, allergy, alphabet, amalgam, ambrosia, amethyst, amnesia, amphibian, amphitheatre, amphora, anachronism, anaemia, anagram, analogy, analysis, anarchism, anathema, anatomy, angel, anomalous, antagonism, anorexia, anthology, anticyclone, aorta, apathetic, aphorism, apocalypse, apologise, apoplexy, apostasy, apostle, apostrophe, apothecary, archaeology, archbishop, archdeacon, archipelago, architect, arctic, aristocratic, arithmetic, aroma, arsenic, asbestos, ascetic, asphyxia, asthma, astrology, astronaut, astronomy, asylum, atheism, athlete, atmosphere, atom, atrophy, aura, austere authentic, autobiography, autocrat, automatic, autograph, autonomous, autopsy, axiom.

B. bacterium, baptism, barbarian, baritone, barometer, basic, basil, bathos, basis, Bible, bibliography, bigamy, biochemistry, biography, biology, biplane, blasphemy, botany.

C. call = καλώ, calando,  callus, calyx, canon, captain, card, cartography, castor, cataclysm, catacombs, catalogue, catalyst, catapult, cataract, catarrh, catastrophe, catechism, category, cathedral, cathode, catholic, caustic, cell, cemetery, cenotaph, centre, ceramic, chameleon, chaos, character, chart, chasm, chimera, chiropractor, choir, chiropodist, chord choreography, chorus, Christ, chromatic, chromosome, chronic, chronicle, chronological, chronometer, chrysalis, chrysanthemum, cinema, cirrhosis, claustrophobia, cleric, climacteric, climate, climax, clinic, code, colossal. Comedy, comic, comma, cosmos, cosmetic, cosmonaut, cost, crisis, criterion, criticism, crypt, crystal, cybernetics, cycle, cyclone, cyclopaedia, cyclotron, cylinder, cymbal, cynic, cyst.

D. deacon = διάκων, decade, Decalogue, delta, demagogic, democracy, demography, demon, demotic, dermatology, diabetes, diabolic, diadem diaeresis (διαλυτικά), diagnosis, diagonal, diagram, dialect, dialogue, diameter, diamond, diaphanous, diaphragm, diatribe, dichotomy, dictator, didactic, diet, dilemma, dinosaur, dioxide, diorama, diphtheria, diphthong, diploma, diplomat, disaster, disc, dolphin, dose, double, draconian, dragon, drama, drastic, dynamic, dynamite, dynasty, dyspepsia, disharmony…

E. eccentric, ecclesiastic, echo, eclectic, eclipse, ecology, economic, ecstasy, ecumenical, ecumenical, eczema, egoism, elastic, electric, elegiac, elephant, elliptic, emblem, embryo, emetic, emphasis, empiric, emporium, encyclopaedia, endemic, energy, enigma, enthrone, enthusiasm, entomology, enzyme, ephemeral, epidemic, epigram, epilepsy, epilogue, epiphany, episode, epistle, epistyle, epitaph, epithet, epitome, epoch, erotic, esoteric, ether, ethic, ethnic, ethos, etymology, eucalyptus, Eucharist, eugenics, eulogize, eunuch, euphemism, euphony, euphoria, Eurasia, eureka, evangelic, exodus, exorcize, exotic……

F.fable=φαύλος-μύθος, fanatic, fantasy, father, frenetic=φρενήρης…..

G. galaxy, gastronomy, general, genesis, genus, genitive = γενική, George, geo, geography, geometry, geocentric, geophysics, geopolitics, geology, geometry, gerontology, gigantic, glycerine, gyro, government, grammatical, gramophone, graphic, gymnasium, Gregorian, gynaecology…..

H. hagiology, halcyon = αλκυών, harmony = αρμονία, hecatomb, hectare, hedonism, hegemony, helicopter, heliotrope, helium, helot, hemisphere, haemorrhage=αιμορραγία, haemorrhoids, hepatitis, heretic, hermaphrodite, hermetic, hermit, hero, heroin, Hesperus, heterodox, heterogeneous, heterosexual, hexagon, hexameter, hierarchy, hieroglyph, hilarious, hippopotamus, hippodrome, history, holocaust, holograph, homeopathy, homogeneous, homonym, homophone, hour = ώρα, (χώρα), horizon, hymen, hyperbole, hypnosis, hypocrisy, hypotenuse, hysteria, homosexual, horde, horizon, hormone, hour, hydrostatics, hydrophobia, hyena, hygiene, hymn, hypertrophy, hypochondria, hypodermic, hypothesis.

I. iamb, icon, iconoclast, idea, ideogram, ideology, idiot, idiolect, idiom, idiosyncrasy, idyllic, ironic, isobar, isosceles, isotope, isthmus.

K. kaleidoscope, kilo, kilocycle, kilogram, kilometre, kilolitre, kinetic, kleptomania…...

l. labyrinth, laconic, laic, lachrymal = δάκρυσμα, larynx, lava, lesbian, lethargy, leukaemia, lexical, lithography, logarithm, logic, logistics, lynx, lyre, lyric …..

M. macrobiotic, macrocosm, magic, magnet, mania, mathematics, mechanic, medal, megacycle, megalith, megalomania, megaphone, megaton, meiosis, melancholia, melodic, melodrama, meningitis, menopause, metabolism, metallic, metallurgy, metamorphosis, metaphor, metaphysics, meteor, meteorite, meteorology, meter, metre, metric, metronome, metropolis, miasma, microbe, microbiology, microelectronics, micrometer, micron, micro organism, microphone, microscope, mimeograph, mimetic, monarch, monastery, monogamy, monogram, monolith, monologue, monomania, monoplane, monopoly, monosyllable, monotheism, monotone, morphology, museum, music, myopia, myriad, mysterious, mystic, myth…..

N. narcissism, narcotic, nautical, nautilus, necromancy, necropolis, nectar, nemesis, Neolithic, neologism, neon, news, nerve, neoplasm, nephritis, neuralgia, neurasthenia, nominative = ïíïìáóôéêÞ, nostalgia, nymph.

O. oasis, ocean, octagon, octane, octave, octogenarian, octopus, ode (ωδή), odyssey, oesophagus, Oedipus complex, orgy, oligarchy, Olympiad, Olympic, onomatopoeia, ontology, ophthalmic, optic (optimist, option), orchestra, orchid, organ, organic, organism, organize, orgasm, orphan, orthodox, orthographic, orthopaedic, osteopath, ouzo, oxide, oxygen. …..

P. pachyderm, pagan=παγανιστής-ειδωλολάτρης, Paleolithic, paleontology, palm, panacea, panchromatic, pancreas, pandemic, pandemonium, panegyric=πανηγυρική ομιλία, panic, panoply, panorama, pantechnicon, pantheism, pantheon, panther, parabola=παραβολή, paradigm, paradox, paragon=παράγων-υπόδειγμα, paragraph, parallel, paralysis, paranoia, paraphrase, paraplegia, parasite, paratyphoid, parenthesis, pariah=παρίας, parody, paroxysm, patter, pathetic, pathology, pathos, patriarch, patriot, patronymic, pedagogue, pederasty, pediatrics, pedometer=βηματομετρητής, pentagon, pentameter, Pentateuch, pentathlon, Pentecost, Pepsis, perihelion=περιήλιο, perimeter, period, peripatetic, periphrasis, periphery, periscope, peristyle, peritonitis, petal=πέταλο άνθους, phalanx, phallus=φαλλός, phantasm, pharmacology, pharmacy, pharynx, phase, phenomenon, philanthropy, philately, philharmonic, philology, philosophy, philter, phlebitis, phlegm, phobia, phoenix, phone, phoneme=φώνημα, phonetic, phonograph, phonology, phosphorous, photo, photoelectric, photogenic, photograph, photolithography, photometer, phrase, phrenology, phthisis, physics, physiognomy, physiology, physiotherapy, planet, plasma, plasma, plastic, plectrum=πλήκτρο, pleonasm, plethora, plural, πλήθος, πληθυντικός, plutocracy, plutonium, pneumatic, pneumonia, pole=πόλος, polemic, policy, police, politics, polyandry, polygamy, polyglot, polygon, polymorphous, polyphony, polypus, polysyllable, polytechnic, polytheism, porn, practice, pragmatism, presbyter, prism, problem, prognosis, programmer, prologue, prophecy, prophylactic, proscenium=προσκήνιο, proselyte, prosody, protagonist, protocol, proton, protoplasm, protozoa, prototype, psalm, pseudonym, psyche, psychedelic, psychic, psychoanalysis, psychology, psychopath, psychosis, psychotherapy, pterodactyl, pylon=πυλώνας, pyramid, pyre=πυρά, pyrites, pyrotechnics=πυροτέχνημα, python…..

Q = k: qoppa – Kappa …

R. radio, Reyna, rhyme, rhythm…..

S. sandal, sarcasm, sarcophagus, sardonic, satyr, scene, skeptic, schematic, schism, schizophrenia, scholar, scholastic, school, scoria, scorpion, Scylla, seismic, semantic, semaphore=σηματοφόρος, septicemia=σηψαιμία, serial, sir, solecism=σολοικισμός, sophism, spasm, sphinx, stadium, stalactite, stalagmite, star, static, statistics, stereophonic, stereoscopic, sternum, stigma, stoic, stomach, strategy, stratagem, stratosphere, streptococcus, streptomycin, strophe, sycophant, syllogism, syllable, symbol, symmetry, sympathetic, symphony, symposium, symptom, synagogue, synchronize, syncope, syndrome, synod, synonym, synopsis, syntax, synthesis, syphilis, syringe, system…..

T. tactic, talent, tantalize = Τάνταλος, tartar, tautology, taxidermy, technique, technocracy, technology, telegram, telegraph, telemetry, teleology, telepathy, telephone, telephoto, telescope, theatre, theism, theme, theocracy, theology, theorem, theoretic, theory, theosophy, therapeutic, therapy, thermo, thermal, thermion, thermometer, thermos, thesaurus, thesis, tone, topography, Trapeze, tragedy, tragicomedy, tremor, trigonometry, trilogy, tripod, trireme = τριήρη, triple, trophy, tropic, typhoon, typo, typical, typography, tyranny…..

U. unanimous, anonymous, Uranus, uranium……

V = W = B(β): basic, barbarian..

X. xenophobe, xylophone, xenia, xenon …..

y. hypo - hyper , super = υπό - υπέρ…..

Z. Zeus = Ζευς, zephyr, zeugma, zodiac, zone, zoology…..

2. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΕΙΝΑΙ Η ΠΙΟ ΤΕΛΕΙΑ ΚΑΙ Η ΠΙΟ ΕΥΚΟΛΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Α. Το ψεύδος της δύσκολης και ιστορικής ελληνικής γραφής

1. Σύμφωνα με κάποιους Έλληνες «γλωσσολόγους» το ελληνικό αλφάβητο και η ελληνική γραφή πρέπει να αντικαταστούν με το λατινικό αλφάβητο και λατινική γραφή, επειδή στην ελληνική γραφή υπάρχουν τα ομόφωνα γράμματα: ο & ω, ε & αι…. που είναι φοβερά δύσκολο να θυμάται κάποιος ποια λέξη γράφεται  π.χ. με το ο και ποια με το ω, ποια με το ε και ποια με το αι….

2. Σύμφωνα με κάποιους παλιούς ξένους (Έρασμο, Saussure κ.α.), τα διάφορα μαθησιακά προβλήματα (δυσλεξία, αναλφαβητισμός  κ.τ.λ.) οφείλονται στη δυσκολία εκμάθησης που απαιτούν οι σημερινές γραφές (= ελληνική και αυτές με λατινικούς χαρακτήρες: αγγλική, γαλλική, ολλανδική κ.α.), λόγω ιστορικής γραφής και ως απ΄ αυτό προτείνουν την κατάργησή τους και καθιέρωση μιας νέας γραφής που να έχει μόνο τόσα γράμματα όσοι και οι φθόγγοι.

Για την ελληνική γραφή λένε ότι εκεί υπάρχουν τα ομόφωνα γράμματα: ο & ω, ε & αι…. που είναι δύσκολο να θυμάται κάποιος ποια λέξη γράφεται  π.χ. με το ο και ποια με το ω, ποια με το ε και ποια με το αι…

Για τις γραφές με λατινικούς χαρακτήρες λένε ότι εκεί οι λέξεις, ενώ  προφέρονται αλλιώς γράφονται, αλλιώς ( πρβ π.χ. η αγγλική λέξη με προφορά «αϊντίa» γράφεται idea, ενώ αυτή η καταγραφή μας δείχνει προφορά «ιντέα») με αποτέλεσμα και τη σωστή προφορά να μην υποδείχνουμε και να απαιτείται ο μαθητής να αποστηθίσει μια-μια την γραφή των λέξεων, επομένως κάτι πάρα πολύ δύσκολο κ.τ.λ.

Ωστόσο οι ως άνω απόψεις έχουν τα εξής λάθη:

α) Αν γράφουμε τις λέξεις μόνο φθογγικά, δηλαδή χωρίς τα ομόφωνα ω, η,  υ…,  δε θα είναι δυνατόν να διακρίνονται οι ομόηχες λέξεις στα λεξικά, πινακίδες και σε μη τέλεια συντακτικά έγγραφα, πρβ π.χ.: «κλίσι» = κλήση & κλίση, «αφτί» = αυτοί & αυτή & αυτί..  Οι κριτικοί είπαν να μη γίνει αυτό & Οι Κρητικοί είπαν να μη γίνει αυτό…

β)  Η ελληνική γραφή δεν είναι ιστορική (βλέπε και στο βιβλίο «Ψεύδη – αίσχη για την ελληνική γλώσσα και γραφή», Α. Κρασανάκη) παρά μόνο οι γραφές με λατινικούς χαρακτήρες (αγγλική, γαλλική, ολλανδική κ.α.), άρα αυτές είναι δύσκολες στην εκμάθησή τους και αυτές θέλουν κατάργηση πρβ π.χ., ελληνικά: ιδέα, Ευρώπη, τιτάν… = αγγλικά: idea, Europe, titan… 

Στην ελληνική γραφή οι λέξεις καταγράφονται και μάλιστα μετά μεγάλης ευκολίας όπως ακριβώς προφέρονται και συνάμα ανάλογα με την ετυμολογία τους χρησιμοποιώντας με κανόνες τα ομόφωνα γράμματα: ο & ω, η & ι & υ…, ώστε να έχουμε βοήθεια και στην κατανόησή τους (εύρεση ετυμολογίας)  και διάκριση των ομοήχων, πρβ π.χ.: καλώ & καλό, καλοί & καλεί & καλοί…

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΜΕ ΤΙΣ ΛΑΤΙΝΟΓΕΝΕΙΣ

Παρατηρώντας τις σημερινές γραφές με λατινικούς χαρακτήρες (αγγλική, γαλλική,...) βλέπουμε ότι εκεί οι λέξεις γράφονται άλλες, ως έχουν φθογγικά με το λατινικό αλφάβητο και οι υπόλοιπες, ως εξής:

1) Οι λέξεις που προέρχονται από την ελληνική και λατινική γραφή γράφονται όπως έχουν εκεί (φωτογραφικά), δηλαδή ιστορικά, άσχετα αν εκεί μπορεί και να προφέρονται κάπως αλλιώς, πρβ:

ελληνική: πρόβλημα, τιτάν(ας), Γεωργία, Ευρώπη, ιδέα, τυπώ(νω),  Ολυμπία,  φιλοσοφία, τηλέφωνο...... 

& αγγλική: problem (“πρόμπλεμ»), titan(«ταϊταν»),  Europe («γιούροπ»), idea («αϊντία»), type  («τάϊπ»), Olympia, philosophy, telephone,... 

ελληνική: ακ(τ)ίς, Γεωργιανός, Συριανός, Λατίνος...

& γαλλική: action («αξόν»), Georgien («ζεορζάν»), Syrien («σιριάν»), Latin («λατάν»)...

λατινική: cluba (κλούμπα -κλούβα), cupa (κούπα), America, pluς (πλους), imperial («ιμπέριαλ»), lina («λίνα»), douo > double («ντουπλέ»)….

& αγγλική: club («κλάμπ»), cup («κάπ»), America, plus («πλας»), imperial («ιμπίριαλ»), line («λάϊν»), double ("ντάμπλ")….

2) Η λέξη που είναι ομόηχη με κάποια άλλη παίρνει επιπρόσθετα ένα γράμμα (τυχαίο ή σύμφωνα με τη σκέψη εκείνου που την καθιέρωσε γραφικά) και που, αν και γράφεται, δεν προφέρεται, πρβ π.χ. την αγγλική λέξη John (προφορά «τζων»), όπου παίρνει το γράμμα h,  επειδή στην εβραϊκή προφορά υπάρχει ο φθόγγος  χ: Ιωάννης = Ιοχάναν.

γαλλική: grave (στον ενικό) & graves (στον  πληθ.). Εδώ το -es δεν προφέρεται, αλλά μπαίνει για διάκριση του πληθυντικού  από τον ομόηχο ενικό.

αγγλική: to & t(w)o & to(o), rit(e) & (w)rit(e) & ri(g)t(h).. Εδώ τα: w, o, w, e, g, h δεν προφέρονται, μπήκαν για διάκριση των  ομόφωνων λέξεων.

Ομοίως:  sent & cent & scent,    pare & pair & pear,   boy & buoy,  no & know, sail & sale, grown & groan, fought & fort, war &  wore, side &  sighed, made & maid, night & knight, soared &   surd, hole & whole, morning & mourning .....

3) Οι παράγωγες λέξεις γράφονται στο θέμα όμοια με τις πρωτότυπές τους, δηλαδή διατηρούν την ιστορική τους ορθογραφία, άσχετα αν καμιά φορά η προφορά  της παράγωγης λέξης αλλάζει λόγω φθογγικού πάθους (συναίρεσης κ.α.), πρβ π.χ. στην αγγλική την πρωτότυπη λέξη  volcano ( προφορά «βολκέϊνουν», το α = εϊ) και την παράγωγη volcanic (προφορά «βολκανικ», το α = α). Ομοίως: athlete (“άθλιτ”) > athletic (“αθλέτικ”), busy (“μπάζι») > business (“μπίζνες»), day (“ντέι”) > Sanday (“σάντι”), live («λάϊβ») >living  ("λίβινκ")…

 Σημειώνεται ότι:

1) Η γραφή μιας λέξης με τον ως άνω τρόπο παραμένει στο χρόνο ακόμη και  αν η προφορά της αλλάξει ή αν η λέξη λέγεται με δυο ή περισσότερες προφορές. Πρβ π.χ. στην γαλλική & αγγλική που ενώ άλλοι λένε π.χ.: "δε λαντον, μπάτι, σον κόνερ, ουάτ..." και άλλοι "δι  λόντον  μπόντι, σιν κόνερι, χουάτ ή γουάτ..", ωστόσο και οι μεν και οι δε γράφουν   ίδια, δηλ.: the London, body, Sean Coneri, what.. 

2) Στη γραφή αυτήν μια γραπτή λέξη μπορεί να προφέρεται αλλιώς σε μια γλώσσα και αλλιώς  σε μια άλλη, πρβ π.χ. τις λέξεις: BEAUTE = αγγλική προφορά  «μπιούτι» και γαλλική «μποτέ».

3) Με την ελληνική ή λατινική ορθογραφία γράφονται και οι λέξεις άλλων γλωσσών (αραβικές, εβραϊκές.... ) που πέρασαν στις γραφές αυτές μέσω της ελληνικής ή της λατινικής, πρβ:

ελληνικά: άλγεβρα, Εμμανουήλ, Δανιήλ....

=  αγγλικά: Algebra, Emmanuel, Daniel....

4) Όλα τα πιο πάνω είναι και η αιτία που στις σημερινές γραφές με τους λατινικούς χαρακτήρες:

(1)  Υπάρχει δυσαρμονία μεταξύ γραφής και προφοράς. Εδώ λέμε - προφέρουμε άλλα και  άλλα γράφουμε ή άλλα βλέπουμε και  άλλα προφέρουμε. Παρουσιάζεται το φαινόμενο για το ίδιο γράμμα να έχουμε πέντε, έξι κ.τ.λ. προφορές (να παριστά ακόμη και συλλαβές) και όχι μια, όπως  στην   ελληνική και λατινική. Παρέβαλε π.χ. στην  αγγλική τις αγγλικές λέξεις go, one, on, come, to…, όπου το γράμμα Ο προφέρεται άλλοτε Ο, άλλοτε ΟΟΥ, άλλοτε ΟΥΑ, άλλοτε Α, άλλοτε ΟΥ… Ομοίως στις λέξεις:  was  (γουόζ), Αmerica (αμέρικα), hand (χέντ),  table (τέϊμπλ)....  το γράμμα  a = εϊ = α = ε= ouo.. Ομοίως στις λέξεις: titan (ταϊτάν), prize (πράϊζ), girl (γκέρλ),    pig (πιγκ), ability  (αμπίλιτι)… το γράμμα i = αϊ = ι = ε… Ομοίως τα υπόλοιπα.

Στην αγγλική γραφή σε πολλές λέξεις τα γράμματα έχουν την ίδια προφορά  που έχουν και τα αντίστοιχα λατινικά, π.χ.: Athens (άθενς), Italy (ίταλι)..... και στις άλλες, στις περισσότερες, τα ίδια γράμματα είναι αδύνατο  να πεις ποια ακριβώς προφορά έχουν ή βγαίνει μόνο εάν ξέρεις η όλη λέξη πώς προφέρεται.

(2) "Ορθογραφία" είναι η δημιουργία για κάθε λέξη ενός  ορισμένου "οπτικού ινδάλματος", το οποίο γι' αυτούς που ξέρουν από γραφή αποτελεί την "ιδεατή  εικόνα" γραφής κάθε λέξης. Η ιδεατή  αυτή εικόνα συνάπτεται στο νου του ομιλούντος προς  την   ακουστική "εικόνα, δηλ. προς τον τρόπο προφοράς μιας δεδομένης λέξεως, καθώς και προς τη σημασία της.