Η γοητεία της βιβλιομανίας

Ο μαγικός κόσμος του γραπτού λόγου, οι γοητευτικοί λαβύρινθοι των αναγνωστηρίων και το μέλλον του βιβλίου στην εποχή της ηλεκτρονικής επανάστασης
Ι. Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ | Σάββατο 14 Αυγούστου 2010

«Ητο βιβλιοθήκη. Υψηλά έπιπλα εκ μελαίνης παλισάνδρας, πεποικιλμένης διά χαλκού, εβάσταζον επί των μεγάλων ραφίδων των πολυάριθμα βιβλία ομοιομόρφως δεδεμένα. Ηκολούθουν την περιστροφήν της αιθούσης και απέληγον εις το κατώτερον μέρος των επί ευρέων ανακλίντρων,επεστρωμένων διά δέρματος καστανοχρόου και αναπαυτικοτάτων.Ελαφρά κινητά αναλόγια,μακρυνόμενα ή πλησιαζόμενα κατά βούλησιν,επέτρεπον να τίθεται επ΄ αυτών το προς ανάγνωσιν βιβλίον.Εις το κέντρον υψούτο πλατεία τράπεζα, κεκαλυμμένη υπό φυλλαδίων και τινων εφημερίδων παλαιών ήδη». Ποιος δεν θα ήθελε να έχει μια τέτοια βιβλιοθήκη σαν αυτή του πλοιάρχου Νέμο με την οποία ζούσε Είκοσι χιλιάδες λεύγες υπό την θάλασσαν (Ιούλιος Βερν, μετάφραση Αλεξάνδρου Σκαλίδου, εκδόσεις Θ. Λιβέριος, 1894).

Δεν ξέρουμε αν η σωστή βιβλιοθήκη «αποτελείται από έναν ακαθόριστο και ίσως άπειρο αριθμό εξαγωνικών στοών, με τεράστιους αεραγωγούς στη μέση», όπως περιγράφει στη Βιβλιοθήκη της Βαβέλ ο Μπόρχες την ιδανική βιβλιοθήκη, αλλά μπορούμε να συμφωνήσουμε μαζί του ότι «η βιβλιοθήκη είναι το Σύμπαν» ή τουλάχιστον για κάποιους είναι πραγματικά το σύμπαν που τους περιέχει. Εναν ύμνο σε αυτές τις βιβλιοθήκες αποτελεί το μικρό βιβλιαράκι της Αγρας με κείμενα συγγραφέων που μιλούν για ιδανικές βιβλιοθήκες. Μπορεί να βρίσκονται σε πλοία όπως πάνω στον Μεγάλο Ανατολικό, να θυμίζουν ευτυχισμένες φυλακές όπως αισθάνεται η ηρωίδα του Jaques Roubaud στο Η ωραία Ορτάνς, να είναι πλούσιες σε βιβλία και να σε δυσκολεύουν να τα τακτοποιήσεις, οπότε πρέπει να ακολουθήσεις τις συμβουλές ενός Ζορζ Περέκ ή ενός Ουμπέρτο Εκο.

Οι συλλέκτες βιβλίων
[Το εσωτερικό της Βιβλιοθήκης του Εσκοριάλ στην Ισπανία ]
Το εσωτερικό της Βιβλιοθήκης του Εσκοριάλ στην Ισπανία
Οι βιβλιοθήκες δεν είναι ανάγκη να βρίσκονται μέσα σε υψηλά κτίρια, επαύλεις, πλοία ή υποβρύχια. Τα βιβλία μπορεί να είναι μέσα στα μυαλά των ανθρώπων και να επιζούν μεταδιδόμενα από γενιά σε γενιά, όπως στο περίφημο Φαρενάιτ 451 του Ray Βradbury, όπου σε ένα μελλοντικό καθεστώς απαγόρευσης των βιβλίων μια παράνομη οργάνωση είχε δημιουργηθεί, με τα μέλη της να αποστηθίζουν κεφάλαια από βιβλία. Πολύ ωραία θέτει ένας ήρωας τον στόχο μιας βιβλιοθήκης: «Δεν μπορείς να κάμεις τον κόσμο να ακούσει (τα βιβλία ακούγονταν τότε,δεν διαβάζονταν).Πρέπει να έρθουν σε μας από μόνοι τους, όταν φτάσει η ώρα να αναρωτηθούν τι έγινε και ο κόσμος έχει εκραγεί κάτω από τα πόδια τους».

Οι βιβλιοθήκες δεν είναι φετίχ, είναι ένας τρόπος μετάδοσης του πολιτισμού και των γνώσεων. Αυτό ισχύει γενικά αλλά για κάποιους άλλους, συλλέκτες και παθιασμένους βιβλιόφιλους, τα βιβλία είναι το ελιξίριο της ζωής και η συλλογή τους ένα κίνητρο για να ζουν. Στο δεύτερο βιβλίο των εκδόσεων Αγρα του Jacques Βonnet με τίτλο Βιβλιοθήκες γεμάτες φαντάσματα εξιστορούνται τα προβλήματα των ιδιοκτητών τεράστιων βιβλιοθηκών. Οι βιβλιομανείς χωρίζονται σε αυτούς που συλλέγουν οτιδήποτε σε βιβλίο (τους συσσωρεύοντες) και τους ειδικούς. Οι τελευταίοι μαζεύουν σπάνια βιβλία, ειδικά ή κάποιας κατηγορίας που τους ενδιαφέρει απόλυτα. Ολοι έχουν το ίδιο πρόβλημα: πώς να ταξινομήσει κάποιος ένα σωρό από δεκάδες χιλιάδες βιβλία; Αλφαβητικά, γεωγραφικά, κατά χρώματα, κατά ημερομηνία απόκτησης, κατά ημερομηνία έκδοσης, κατά μεγέθη, είδη, λογοτεχνικές περιόδους, αναγνωστικές προτεραιότητες του ιδιοκτήτη, γλώσσες, βιβλιοδεσίες ή εκδοτικές σειρές; Ο συγγραφέας συμφωνεί με την άποψη του Ζ. Περέκ ότι ο καθένας χρησιμοποιεί τέτοιους μεικτούς τρόπους ταξινόμησης που να τον βολεύει. Ο συγγραφέας, τέλος, προσπαθεί να απαντήσει και σε σειρά άλλων ερωτήσεων, όπως το πώς διαβάζει κάποιος όλους αυτούς τους τίτλους, ο ρόλος των λεξικών ή των λευκωμάτων κ.ά.

Το βιβλίο στο μέλλον
Το τελευταίο βιβλίο ασχολείται με το μέλλον του βιβλίου. Στη συλλογική μελέτη με τίτλο Σελίδες στην οθόνη ή σε χαρτί τα ερωτήματα που τίθενται αφορούν τον τρόπο με τον οποίο θα προσλαμβάνουμε το βιβλίο στο άμεσο μέλλον. Στην εισαγωγή του ο Γιώργος Δαρδανός, ο οποίος επιμελήθηκε το βιβλίο, θυμάται την εποχή που η στοιχειοθεσία γινόταν στο χέρι και οι τυπογράφοι ενημερώθηκαν ότι θα έρθουν οι πρώτες λινοτυπικές μηχανές. Το Σωματείο των Τυπογράφων κατέβασε τα μέλη του στον Πειραιά για να μην εκτελωνίσει ο εισαγωγέας Μπουτόπουλος τις πρώτες τέτοιες μηχανές. Οι μηχανές ήρθαν και από τότε ήρθαν ένα σωρό άλλες αλλαγές. Το βιβλίο όμως εξακολούθησε να υπάρχει. Στον συλλογικό αυτόν τόμο δεν έχουν όλοι οι γράφοντες την ίδια θέση. Κάποιοι πιστεύουν ότι η εγκυρότητα και η πιστότητα των βιβλίων δεν μπορούν να βρεθούν στον όγκο των πληροφοριών του Διαδικτύου, άλλοι πιστεύουν ότι δύσκολα θα απαλλαγούμε από το άρωμα του τυπωμένου βιβλίου και, τέλος, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι πρόκειται για μια φυσιολογική εξέλιξη για την οποία πρέπει να προετοιμαστούμε. Στη συλλογή αυτή αξίζει να προσεχτεί το Παράρτημα που παρέχει διάφορα στοιχεία όπως ο γαλλικός νόμος για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, καθώς και πολλά δημοσιεύματα στον ελληνικό και ξένο Τύπο.

Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=56&artid=348598&dt=14/08/2010#ixzz0xSoTr5iX