15 Αυγούστου 2010
Παγκοσμιο προτυπο η δημοσια βιβλιοθηκη Βεροιας
Παγκόσμιο πρότυπο η δημόσια βιβλιοθήκη Βέροιας
Το βραβείο Πρόσβασης στη Μάθηση «Access to Learning Award (ATLA)» συνοδευόμενο από το χρηματικό έπαθλο των ενός εκατομμυρίου δολαρίων απονεμήθηκε από το ίδρυμα «Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς» στη δημόσια βιβλιοθήκη Βέροιας τιμώντας τη ως πρότυπο βιβλιοθήκης στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο.
Η υποψηφιότητα της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Βέροιας ήταν μια από τις τρεις που είχαν επιλεγεί για την τελική φάση αξιολόγησης από 250 και πλέον υποψηφιότητες από όλο τον κόσμο, σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Παιδείας.
Η αξιολόγηση έγινε από εξωτερικούς (αλλοδαπούς) αξιολογητές του Ιδρύματος. Το ετήσιο βραβείο Πρόσβασης στην Μάθηση «Access to Learning Award (ATLA)» αναγνωρίζει τις καινοτόμες προσπάθειες βιβλιοθηκών και παρόμοιων οργανισμών εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών στην παροχή δωρεάν πρόσβασης σε υπολογιστές και το Διαδίκτυο.
Αποτελεί μέρος της διεθνούς πρωτοβουλίας του Ιδρύματος για τις βιβλιοθήκες (Global Libraries Initiative), η οποία προσπαθεί να καταστήσει τον κόσμο της γνώσης, της πληροφορίας και των ευκαιριών προσβάσιμα σε όλους και κυρίως σε φτωχά και μειονεκτούντα άτομα στις αναπτυσσόμενες χώρες, προκειμένου να βοηθήσει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Βέροιας έχει ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που θέτει το βραβείο:
-Αναπτύσσοντας ένα δίκτυο υπηρεσιών βιβλιοθήκης και πληροφόρησης στην περιοχή της Βέροιας και όχι μόνο.
-Παρέχοντας στους 50.000 και πλέον κατοίκους της Βέροιας και ακόμα σε 130.000 πολίτες των γύρω περιοχών δωρεάν πρόσβαση σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στο Διαδίκτυο.
-Προσεγγίζοντας ανθρώπους σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές με κινητές βιβλιοθήκες εξοπλισμένες με βιβλία και φορητούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
-Αναδεικνυόμενη σε κέντρο συνάντησης και ανταλλαγής ιδεών για τους κατοίκους, κέντρο προώθησης της δημιουργικής έκφρασης και καινοτομίας.
Τέλος, η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Βέροιας δίνει έμφαση στους νέους ανθρώπους με το τμήμα για παιδιά και εφήβους, «τα Μαγικά Κουτιά», παρέχοντας τη δυνατότητα πρόσβασης στη γνώση και την ανάπτυξη της δημιουργικότητας με εκφραστικά μέσα νέας τεχνολογίας.
Διευθυντής και "ψυχή" της βιβλιοθήκης είναι ο Ιωάννης Τροχόπουλος, ο οποίος υπέβαλε και την αίτηση υποψηφιότητας. Η τελετή βράβευσης έγινε στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας.
(Πληροφορίες ΑΠΕ-ΜΠΕ)
Αν - Kipling
Αν - Kipling
Αν μπορείς να κρατάς τα λογικά σου όταν όλοι γύρω σου χάνουν
τα δικά τους και ρίχνουν το φταίξιμο σε σένα
Αν μπορείς να εμπιστευθείς τον εαυτό σου όταν όλοι αμφιβάλλουν για σένα
αλλά συγχωρείς και την αμφιβολία τους
Αν μπορείς να περιμένεις και να μην σε κουράζει η αναμονή
ή όταν λένε ψέματα για σένα να μην ανακατεύεσαι με τα ψέματα
ή όταν σε μισούν να μην αφήνεις να περάσει το μίσος και μ'όλα αυτά
να μην δείχνεις υπερβολικά καλός ούτε τον έξυπνο να κάνεις
Αν μπορείς να ονειρεύεσαι και να μην κάνεις τον αφέντη στα όνειρά σου
Αν μπορείς να σκέφτεσαι και να μην κάνεις στόχους τις σκέψεις σου
Αν συναντήσεις το θρίαμβο και την καταστροφή και μπορέσεις να
φερθείς και στους δυο απατεώνες με τον ίδιο τρόπο
Αν μπορείς να αντέξεις την αλήθεια των λόγων σου διαστρεβλωμένη
από απατεώνες για να κάνουν παγίδα για χαζούς
ή να βλέπεις σε όσα έδωσες τη ζωή σου σπασμένα,
και να σκύψεις να τα ξαναχτίσεις με φθαρμένα εργαλεία
Αν μπορείς να κάνεις ένα σωρό από όλα σου τα κέρδη και να τα ρισκάρεις
μ'ενα κορώνα ή γράμματα και να χάσεις και να ξαναρχίσεις πάλι απο την αρχή
και να μην πεις ουτε μια λέξη γι'αυτά που έχασες
Αν μπορείς να επιβάλλεις στην καρδιά, το θάρρος και τα νεύρα σου
να σε υπηρετούν πολύ μετά, αφού έχουν φύγει και έτσι να κρατιούνται
όταν δεν υπάρχει τίποτε άλλο μέσα σου εκτός από τη θέληση σου που τους
λέει : Κρατηθείτε
Αν μπορείς να μιλάς με το πλήθος και να κρατάς την αρετή σου
ή να περπατάς με βασιλιάδες χωρίς να χάνεις την ταπεινή επαφή σου
Αν ούτε οι εχθροί ούτε οι αγαπητοί φίλοι σου μπορούν να σε πονέσουν
Αν όλοι μετράνε για σενα αλλά κανένας πιο πολύ απ'ότι πρέπει
Αν μπορείς να γεμίσεις το άτεγκτο λεπτό με τρέξιμο αξίας εξήντα δευτερολέπτων
Δικιά σου τότε θα ‘ναι η Γη κι όλα εκείνα που κατέχει, και –ό,τι αξίζει πιο πολύ- Άντρας σωστός τότε θε να ‘σαι, γιε μου!
"If" Kipling
"If"
If you can keep your head when all about you
Are losing theirs and blaming it on you,
If you can trust yourself when all men doubt you
But make allowance for their doubting too,
If you can wait and not be tired by waiting,
Or being lied about, don't deal in lies,
Or being hated, don't give way to hating,
And yet don't look too good, nor talk too wise:
If you can dream--and not make dreams your master,
If you can think--and not make thoughts your aim;
If you can meet with Triumph and Disaster
And treat those two impostors just the same;
If you can bear to hear the truth you've spoken
Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to, broken,
And stoop and build 'em up with worn-out tools:
If you can make one heap of all your winnings
And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings
And never breathe a word about your loss;
If you can force your heart and nerve and sinew
To serve your turn long after they are gone,
And so hold on when there is nothing in you
Except the Will which says to them: "Hold on!"
If you can talk with crowds and keep your virtue,
Or walk with kings--nor lose the common touch,
If neither foes nor loving friends can hurt you;
If all men count with you, but none too much,
If you can fill the unforgiving minute
With sixty seconds' worth of distance run,
Yours is the Earth and everything that's in it,
And--which is more--you'll be a Man, my son!
By Rudyard Kipling (1865-1936).
If you can keep your head when all about you
Are losing theirs and blaming it on you,
If you can trust yourself when all men doubt you
But make allowance for their doubting too,
If you can wait and not be tired by waiting,
Or being lied about, don't deal in lies,
Or being hated, don't give way to hating,
And yet don't look too good, nor talk too wise:
If you can dream--and not make dreams your master,
If you can think--and not make thoughts your aim;
If you can meet with Triumph and Disaster
And treat those two impostors just the same;
If you can bear to hear the truth you've spoken
Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to, broken,
And stoop and build 'em up with worn-out tools:
If you can make one heap of all your winnings
And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings
And never breathe a word about your loss;
If you can force your heart and nerve and sinew
To serve your turn long after they are gone,
And so hold on when there is nothing in you
Except the Will which says to them: "Hold on!"
If you can talk with crowds and keep your virtue,
Or walk with kings--nor lose the common touch,
If neither foes nor loving friends can hurt you;
If all men count with you, but none too much,
If you can fill the unforgiving minute
With sixty seconds' worth of distance run,
Yours is the Earth and everything that's in it,
And--which is more--you'll be a Man, my son!
By Rudyard Kipling (1865-1936).
14 Αυγούστου 2010
Φωνη απ την Θαλασσα
Φωνη απ την Θαλασσα
Βγάζει η θάλασσα κρυφή φωνή —
φωνή που μπαίνει
μες στην καρδιά μας και την συγκινεί
και την ευφραίνει.
Τραγούδι τρυφερό η θάλασσα μας ψάλλει,
τραγούδι που έκαμαν τρεις ποιηταί μεγάλοι,
ο ήλιος, ο αέρας και ο ουρανός.
Το ψάλλει με την θεία της φωνή εκείνη,
όταν στους ώμους της απλώνει την γαλήνη
σαν φόρεμά της ο καιρός ο θερινός.
Φέρνει μηνύματα εις ταις ψυχαίς δροσάτα
η μελωδία της. Τα περασμένα νειάτα
θυμίζει χωρίς πίκρα και χωρίς καϋμό.
Οι περασμένοι έρωτες κρυφομιλούνε,
αισθήματα λησμονημένα ξαναζούνε
μες στων κυμάτων τον γλυκόν ανασασμό.
Τραγούδι τρυφερό η θάλασσα μας ψάλλει,
τραγούδι που έκαμαν τρεις ποιηταί μεγάλοι,
ο ήλιος, ο αέρας και ο ουρανός.
Και σαν κυττάζεις την υγρή της πεδιάδα,
σαν βλέπεις την απέραντή της πρασινάδα,
τον κάμπο της πούναι κοντά και τόσο μακρυνός,
γεμάτος με λουλούδια κίτρινα που σπέρνει
το φως σαν κηπουρός, χαρά σε παίρνει
και σε μεθά, και σε υψώνει την καρδιά.
Κι αν ήσαι νέος, μες σταις φλέβες σου θα τρέξη
της θάλασσας ο πόθος· θα σε ’πη μια λέξι
το κύμα απ’ τον έρωτά του, και θα βρέξη
με μυστική τον έρωτά σου μυρωδιά.
Βγάζει η θάλασσα κρυφή φωνή —
φωνή που μπαίνει
μες στην καρδιά μας και την συγκινεί
και την ευφραίνει.
Τραγούδι είναι, ή παράπονο πνιγμένων; —
το τραγικό παράπονο των πεθαμένων,
που σάβανό των έχουν τον ψυχρόν αφρό,
και κλαίν για ταις γυναίκες των, για τα παιδιά των,
και τους γονείς των, για την έρημη φωλιά των,
ενώ τους παραδέρνει πέλαγο πικρό,
σε βράχους και σε πέτραις κοφτεραίς τους σπρώχνει,
τους μπλέκει μες στα φύκια, τους τραβά, τους διώχνει,
κ’ εκείνοι τρέχουνε σαν νάσαν ζωντανοί
με ολάνοιχτα τα μάτια τρομαγμένα,
και με τα χέρια των άγρια, τεντωμένα,
από την αγωνία των την υστερνή.
Τραγούδι είναι, ή παράπονο πνιγμένων;—
το τραγικό παράπονο των πεθαμένων
που κοιμητήριο ποθούν χριστιανικό.
Τάφο, που συγγενείς με δάκρυα ραντίζουν,
και με λουλούδια χέρια προσφιλή στολίζουν,
και που ο ήλιος χύνει φως ζεστό κ’ ευσπλαγχνικό.
Τάφο, που ο πανάχραντος Σταυρός φυλάει,
που κάποτε κανένας ιερεύς θα παή
θυμίαμα να κάψη και να ‘πη ευχή.
Χήρα τον φέρνει που τον άνδρα της θυμάται
ή υιός, ή κάποτε και φίλος που λυπάται.
Τον πεθαμένο μνημονεύουν· και κοιμάται
πιο ήσυχα, συγχωρεμένη η ψυχή.
(Από τα Αποκηρυγμένα, Ίκαρος 1983)
πηγή: http://www.kavafis.gr/poems/content.asp?id=181&cat=2
Βγάζει η θάλασσα κρυφή φωνή —
φωνή που μπαίνει
μες στην καρδιά μας και την συγκινεί
και την ευφραίνει.
Τραγούδι τρυφερό η θάλασσα μας ψάλλει,
τραγούδι που έκαμαν τρεις ποιηταί μεγάλοι,
ο ήλιος, ο αέρας και ο ουρανός.
Το ψάλλει με την θεία της φωνή εκείνη,
όταν στους ώμους της απλώνει την γαλήνη
σαν φόρεμά της ο καιρός ο θερινός.
Φέρνει μηνύματα εις ταις ψυχαίς δροσάτα
η μελωδία της. Τα περασμένα νειάτα
θυμίζει χωρίς πίκρα και χωρίς καϋμό.
Οι περασμένοι έρωτες κρυφομιλούνε,
αισθήματα λησμονημένα ξαναζούνε
μες στων κυμάτων τον γλυκόν ανασασμό.
Τραγούδι τρυφερό η θάλασσα μας ψάλλει,
τραγούδι που έκαμαν τρεις ποιηταί μεγάλοι,
ο ήλιος, ο αέρας και ο ουρανός.
Και σαν κυττάζεις την υγρή της πεδιάδα,
σαν βλέπεις την απέραντή της πρασινάδα,
τον κάμπο της πούναι κοντά και τόσο μακρυνός,
γεμάτος με λουλούδια κίτρινα που σπέρνει
το φως σαν κηπουρός, χαρά σε παίρνει
και σε μεθά, και σε υψώνει την καρδιά.
Κι αν ήσαι νέος, μες σταις φλέβες σου θα τρέξη
της θάλασσας ο πόθος· θα σε ’πη μια λέξι
το κύμα απ’ τον έρωτά του, και θα βρέξη
με μυστική τον έρωτά σου μυρωδιά.
Βγάζει η θάλασσα κρυφή φωνή —
φωνή που μπαίνει
μες στην καρδιά μας και την συγκινεί
και την ευφραίνει.
Τραγούδι είναι, ή παράπονο πνιγμένων; —
το τραγικό παράπονο των πεθαμένων,
που σάβανό των έχουν τον ψυχρόν αφρό,
και κλαίν για ταις γυναίκες των, για τα παιδιά των,
και τους γονείς των, για την έρημη φωλιά των,
ενώ τους παραδέρνει πέλαγο πικρό,
σε βράχους και σε πέτραις κοφτεραίς τους σπρώχνει,
τους μπλέκει μες στα φύκια, τους τραβά, τους διώχνει,
κ’ εκείνοι τρέχουνε σαν νάσαν ζωντανοί
με ολάνοιχτα τα μάτια τρομαγμένα,
και με τα χέρια των άγρια, τεντωμένα,
από την αγωνία των την υστερνή.
Τραγούδι είναι, ή παράπονο πνιγμένων;—
το τραγικό παράπονο των πεθαμένων
που κοιμητήριο ποθούν χριστιανικό.
Τάφο, που συγγενείς με δάκρυα ραντίζουν,
και με λουλούδια χέρια προσφιλή στολίζουν,
και που ο ήλιος χύνει φως ζεστό κ’ ευσπλαγχνικό.
Τάφο, που ο πανάχραντος Σταυρός φυλάει,
που κάποτε κανένας ιερεύς θα παή
θυμίαμα να κάψη και να ‘πη ευχή.
Χήρα τον φέρνει που τον άνδρα της θυμάται
ή υιός, ή κάποτε και φίλος που λυπάται.
Τον πεθαμένο μνημονεύουν· και κοιμάται
πιο ήσυχα, συγχωρεμένη η ψυχή.
(Από τα Αποκηρυγμένα, Ίκαρος 1983)
πηγή: http://www.kavafis.gr/poems/content.asp?id=181&cat=2
Γιαννης Ριτσος, Το Εμβατηριο του ωκεανου (αποσπασμα)
Γιάννης Ρίτσος, Το Εμβατήριο του ωκεανού (απόσπασμα)
Νυχτερινό λιμάνι
φώτα πνιγμένα στα νερά
πρόσωπα δίχως μνήμη και συνέχεια
κι ύστερα βυθισμένα στη σκιά του ταξιδιού
λοξά ιστία με κρεμασμένες λάμπες ονείρου
σαν τις ραγισμένες φτερούγες των αγγέλων που αμάρτησαν
οι στρατιώτες με τις κάσκες
ανάμεσα στη νύχτα και στο κάρβουνο
τραυματισμένα χέρια σαν τη συγνώμη που έφτασεν αργά.
Αιχμάλωτοι δεμένοι στις άγκυρες
ένας κρίκος γύρω στο λαιμό του ορίζοντα
κι άλλες αλυσίδες εκεί στα πόδια των παιδιών
και στα χέρια της αυγής που κρατούν μια μαργαρίτα.
Κ' είναι τα κατάρτια που επιμένουνε
να μετρήσουν τα' άστρα
με τη βοήθεια της ήρεμης ανάμνησης
μια ανθοδέσμη γλάρων στην αυγινή ευδία.
Φεύγει το χρώμα απ' το πρόσωπο της ημέρας
και το φως δε βρίσκει ένα άγαλμα
να κλειστεί να δοξαστεί να γαληνέψει.
Θα υποθάλπουμε λοιπόν ακόμη
την ανοιχτή πληγή του ήλιου
που αναβρύζει σπόρους λουλουδιών
στην ίδια πορεία
στην ίδια ερώτηση
στις γόνιμες φλέβες της άνοιξης
που επαναλαμβάνει τους γύρους των χελιδονιών
γράφοντας ερωτικά μηδέν
στο ακατανίκητο στερέωμα;
Ποια πληγή
δεν μας δωρήθηκε ακόμη
για να συμπληρώσουμε
του θεού τη θεότητα;
Είχαμε τον κήπο στην άκρη της θάλασσας.
Απ' τα παράθυρα γλιστρούσε ο ουρανός
κι η μητέρα καθισμένη
στο χαμηλό σκαμνί
κεντούσε τους αγρούς της άνοιξης
με τ' ανοιχτά κατώφλια των άσπρων σπιτιών
με τα όνειρα των πελαργών στην αχυρένια στέγη
γραμμένη στη γλαυκή διαφάνεια.
Εσύ δεν είχες έλθει ακόμη.
Κοιτούσα τη δύση και σ' έβλεπα
- μια ρόδινη ανταύγεια στα μαλλιά σου
- ένα μειδίαμα σκιάς βαθιά στη θάλασσα.
Η μητέρα μου κρατούσε τα χέρια.
Μα εγώ
πίσω απ' τον τρυφερό της ώμο
πίσω απ' τα μαλλιά της τα χλωμά
στρωτά μ' ένα άρωμα υπομονής και ευγένειας
κοιτούσα σοβαρός τη θάλασσα.
Νυχτερινό λιμάνι
φώτα πνιγμένα στα νερά
πρόσωπα δίχως μνήμη και συνέχεια
κι ύστερα βυθισμένα στη σκιά του ταξιδιού
λοξά ιστία με κρεμασμένες λάμπες ονείρου
σαν τις ραγισμένες φτερούγες των αγγέλων που αμάρτησαν
οι στρατιώτες με τις κάσκες
ανάμεσα στη νύχτα και στο κάρβουνο
τραυματισμένα χέρια σαν τη συγνώμη που έφτασεν αργά.
Αιχμάλωτοι δεμένοι στις άγκυρες
ένας κρίκος γύρω στο λαιμό του ορίζοντα
κι άλλες αλυσίδες εκεί στα πόδια των παιδιών
και στα χέρια της αυγής που κρατούν μια μαργαρίτα.
Κ' είναι τα κατάρτια που επιμένουνε
να μετρήσουν τα' άστρα
με τη βοήθεια της ήρεμης ανάμνησης
μια ανθοδέσμη γλάρων στην αυγινή ευδία.
Φεύγει το χρώμα απ' το πρόσωπο της ημέρας
και το φως δε βρίσκει ένα άγαλμα
να κλειστεί να δοξαστεί να γαληνέψει.
Θα υποθάλπουμε λοιπόν ακόμη
την ανοιχτή πληγή του ήλιου
που αναβρύζει σπόρους λουλουδιών
στην ίδια πορεία
στην ίδια ερώτηση
στις γόνιμες φλέβες της άνοιξης
που επαναλαμβάνει τους γύρους των χελιδονιών
γράφοντας ερωτικά μηδέν
στο ακατανίκητο στερέωμα;
Ποια πληγή
δεν μας δωρήθηκε ακόμη
για να συμπληρώσουμε
του θεού τη θεότητα;
Είχαμε τον κήπο στην άκρη της θάλασσας.
Απ' τα παράθυρα γλιστρούσε ο ουρανός
κι η μητέρα καθισμένη
στο χαμηλό σκαμνί
κεντούσε τους αγρούς της άνοιξης
με τ' ανοιχτά κατώφλια των άσπρων σπιτιών
με τα όνειρα των πελαργών στην αχυρένια στέγη
γραμμένη στη γλαυκή διαφάνεια.
Εσύ δεν είχες έλθει ακόμη.
Κοιτούσα τη δύση και σ' έβλεπα
- μια ρόδινη ανταύγεια στα μαλλιά σου
- ένα μειδίαμα σκιάς βαθιά στη θάλασσα.
Η μητέρα μου κρατούσε τα χέρια.
Μα εγώ
πίσω απ' τον τρυφερό της ώμο
πίσω απ' τα μαλλιά της τα χλωμά
στρωτά μ' ένα άρωμα υπομονής και ευγένειας
κοιτούσα σοβαρός τη θάλασσα.
Καταδυση στο απεραντο γαλαζιο
http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=33&artId=348608&dt=14/08/2010
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Κατάδυση στο απέραντο γαλάζιο
Μια βουτιά στον κόσμο του νερού μάς φέρνει κοντά στα μυστικά του. Από τον θαλασσινό αέρα ως τα κοχύλια που βάζουμε στο αφτί μας για να ακούσουμε τα μυστικά της θάλασσας, μια υποβρύχια περιπλάνηση που κρατάει όσο δεκαπέντε ερωτήσεις
Μικρό μέγεθος γραμματοσειράς Μεσαίο μέγεθος γραμματοσειράς Μεγάλο μέγεθος γραμματοσειράς
Προσθήκη στο Delicious Προσθήκη στο Facebook Προσθήκη στο Newsvine Bookmark
Καταρρίπτουμε σήμερα τους μύθους του νερού, των ψαριών, της παραλίας. Φάγαμε, ήπιαμε και βουτήξαμε στη θάλασσα. Κάποτε γράφτηκε σε ένα φυλλάδιο του Ερυθρού Σταυρού ότι αποφεύγουμε να κολυμπάμε μόλις έχουμε φάει γιατί ενδέχεται να μας πιάσουν κράμπες στο στομάχι. Ακουσα και έναν πατέρα να εξηγεί στον γιο του ότι όταν φάμε και κολυμπήσουμε, το στομάχι μας είναι βαρύ και πηγαίνουμε στον πάτο! Υπάρχει όμως και κάποιος ερευνητής-αθλητίατρος, ο Αrthur Steinhaus, που έγραψε στην «Journal of Ηealth, Ρhysical Εducation and Recreation» το 1961 ότι «έπειτα από έρευνα ανάμεσα σε κολυμβητές και προπονητές κολύμβησης που είχαν φάει και μετά αμέσως κολύμπησαν δεν παρατηρήθηκε κάποιος πνιγμός». Εννοείται ότι δεν έχει νόημα να φάει κάποιος και μετά να κάνει προπόνηση στην κολύμβηση όπως και σε οποιοδήποτε άλλο άθλημα, όπως είναι το τρέξιμο ή το ποδόσφαιρο.
Είναι ωφέλιμος ο αέρας της θάλασσας;
Την εποχή της βασίλισσας Βικτωρίας λόγω της κακής ατμόσφαιρας μέσα στις πόλεις μυθοποιήθηκε η διαμονή δίπλα στη θάλασσα. Μας τρελαίνουν λέμε ακόμη και σήμερα οι μυρωδιές από το ιώδιο και το αλάτι. Ομως τα ψυχρά δεδομένα κάνουν λόγο μόνο για ένα αέριο, το Διμεθυλο-Σουλφίδιο. Αυτό δίνει στον θαλασσινό αέρα τη χαρακτηριστική του οσμή. Και από πού έρχεται αυτό το αέριο; Κάποια μικροσκοπικά φύκια συνθέτουν τον προπιονικό μεθυλεστέρα και όταν από διάφορες αιτίες καταστρέφονται, ό,τι υπάρχει στο εσωτερικό τους βγαίνει στο νερό. Κάποια βακτηρίδια φροντίζουν να αποικοδομήσουν τον προπιονικό μεθυλεστέρα οπότε προκύπτει ακριβώς το Διμεθυλοσουλφίδιο που ένα μέρος του διαχέεται και στην ατμόσφαιρα, αλλά αν φυσικά πεις ότι αυτό δίνει και τη χαρακτηριστική οσμή στον θαλασσινό αέρα θα έχεις καταστρέψει όλη τη ρομαντική διάθεση των γύρω σου. Και ακόμη χειρότερα γίνονται τα πράγματα αν προσθέσουμε ότι το αλάτι αντιδρώντας με τα αέρια από τις εξατμίσεις των διαφόρων σκαφών και τζετ σκι επιβαρύνει την ατμόσφαιρα. Εδώ όμως οι γνώμες διίστανται. Αλλοι λένε ότι εισπνέουμε αρνητικά ιόντα υδρογόνου που εξουδετερώνουν τις επιβλαβείς ελεύθερες ρίζες, άρα είναι καλύτερα και μάλιστα άνθρωποι με κυστική ίνωση ή άλλα αναπνευστικά πιστεύεται ότι ανακουφίζονται δίπλα στη θάλασσα και άλλοι μας παραπέμπουν σε εποχές που οι άνθρωποι μελετούσαν καλά το κλίμα προτού εγκατασταθούν κάπου και απέφευγαν να χτίζουν σε παράλια μέρη προτιμώντας να πάνε να μείνουν σε μεγαλύτερο υψόμετρο.
Οταν μετρούν τα ύψη και την ατμοσφαιρκή πίεση από το επίπεδο της θάλασσας πώς το καθορίζουν με όλες αυτές τις παλίρροιες, τα ρεύματα και τις αναταράξεις του νερού;
Είναι ένα πρόβλημα που λύνεται κατά κάποιον τρόπο μόνο στατιστικά. Κάνοντας δηλαδή πολλές μετρήσεις και προσπαθώντας να εξουδετερώσεις παράγοντες όπως η θερμοκρασία, άρα και η μεταβολή στην πυκνότητα, η αλλαγή στο ύψος λόγω του κυματισμού, η έλξη της Σελήνης. Μια απλή μέθοδος είναι να βυθίζουν στη θάλασσα μεγάλης διαμέτρου σωλήνες με οπές στον πυθμένα. Το νερό εισχωρεί εκεί αλλά είναι απαλλαγμένο κατά κάποιον τρόπο από μερικές από τις παραπάνω επιδράσεις και μετρούν τη στάθμη του με αισθητήρες ενώ τελευταία γίνονται μετρήσεις και από δορυφόρους. Τελικά προσδιορίζεις έναν ανώτερο μέσον όρο, έναν κατώτερο μέσον όρο, οπότε ξέρεις πού περίπου βρίσκεται ένα μέσο επίπεδο στάθμης. Επιπλέον ύστερα από μετρήσεις χρόνων, έχει παρατηρηθεί ότι το επίπεδο που προσδιορίζεται κάθε χρόνο, βρίσκεται κατά δύο χιλιοστά υψηλότερα από τον προηγούμενο.
Κάτω από την επιφάνεια του νερού κυκλοφορούν όντα με κατώτερες διανοητικές ικανότητες; Μια φράση της μόδας πρόσφατα είναι: «μνήμη χρυσόψαρου». Ενας μαθητής όμως δεκαπέντε ετών από την Αυστραλία «ανατίναξε» αυτόν τον μύθο με ένα Lego και λίγη τροφή για ψάρια της γυάλας. Βύθιζε το Lego στο νερό και ύστερα από μισό λεπτό τοποθετούσε δίπλα του τροφή. Στην αρχή το χρυσόψαρο έκανε πάνω από ένα λεπτό να πλησιάσει και μετά έφθασε να κάνει μόλις πέντε δευτερόλεπτα. Αφού σταμάτησε μετά τη διαδικασία με το Lego για έξι ημέρες (εννοείται χωρίς να σταματήσει να ταΐζει) το ξανάβαλε και αμέσως η προσέλευση έφθασε πάλι τα 4.4 δευτερόλεπτα!
Τι καταλάβαμε από αυτό;
[Φαίνονται σαν να είναι φυτά αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για αποικίες ζωντανών οργανισμών που η βασική τους μονάδα είναι ο πολύποδας, ένα ατελές ζώο με ένα άνοιγμα και για την πρόσληψη της τροφής και για την αποβολή των άχρηστων ουσιών ]
Φαίνονται σαν να είναι φυτά αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για αποικίες ζωντανών οργανισμών που η βασική τους μονάδα είναι ο πολύποδας, ένα ατελές ζώο με ένα άνοιγμα και για την πρόσληψη της τροφής και για την αποβολή των άχρηστων ουσιών
Οτι τα ψάρια θυμούνται, χάρη σε έναν όχι και τόσο υπανάπτυκτο εγκέφαλο όπως έδειξαν τελευταίες έρευνες. Και όπως είπε ο νεαρός «έδειξα ότι το περιβάλλον της γυάλας είναι πολύ στείρο γι΄ αυτά τα πλάσματα». Μόνο ο φυσικός βυθός λοιπόν είναι περιβάλλον κατάλληλο για πλάσματα που πονούν, τρομάζουν και γενικά δεν είναι και τόσο ηλίθια. Με δραματικό παράδειγμα τα δελφίνια που γίνονται χάλια στην αιχμαλωσία, εμφανίζουν κατάθλιψη, ακόμη και αυτοκτονικές τάσεις. Εχουν τα δελφίνια τέτοιο ανεβασμένο δείκτη ευφυΐας;
Θυμάμαι πριν από λίγες ημέρες έναν δάσκαλο των καταδύσεων που μιλώντας στο ραδιόφωνο όταν του ζήτησαν να μεταφέρει στους ακροατές κάποια από τις πιο εντυπωσιακές εικόνες που του έχει μείνει ως σήμερα στο μυαλό περιέγραψε τη συνάντησή του με τέσσερα δελφίνια έξω από το Σούνιο. Εκπληκτικά θηλαστικά, που πριν από 50 εκατομμύρια χρόνια περπατούσαν στην ξηρά με τα τέσσερα πόδια τους (συγγενείς τους λένε, κάπως τραβηγμένα μάλλον, ότι είναι οι αγελάδες και οι χοίροι) και εξελίχθηκαν σε δεινούς κολυμβητές με εξαιρετικές ικανότητες ηχοεντοπισμού στο νερό. Η κάτω γνάθος με τα περίπου 250 δόντια χρησιμεύει σαν κεραία που ενισχύει τα σήματα από διάφορες ταλαντώσεις και ηχητικά κύματα, η ακοή τους εκτείνεται σε συχνότητες ως και δέκα φορές υψηλότερες από του ανθρώπινου αφτιού, μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους με διάφορους ηχητικούς παλμούς και σφυρίγματα, χαρακτηριστικά σαν ατομική ταυτότητα, διαμορφωμένα κατά συχνότητα, ενώ στερούνται όσφρησης.
Τρώγεται το κρέας των δελφινιών;
Κάποιοι τρώνε τα υπέροχα αυτά πλάσματα. Αυτό δεν σημαίνει και ότι το κρέας τους τρώγεται άνετα. Στην Ιαπωνία κυρίως είναι δημοφιλές αλλά κατά κάποιον τρόπο τιμωρούνται όσοι θεωρούν λιχουδιά το κρέας αυτού του ζώου. Διότι έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε υδράργυρο και όπως είναι γνωστό, ο υδράργυρος δεν αποβάλλεται από τον οργανισμό αλλά μένει και αθροίζεται κάθε φορά που τρώμε τροφή με υδράργυρο ανάμεσα στα συστατικά της.
Και τι πειράζει ο υδράργυρος; Προκαλεί βλάβες στο Κεντρικό Εγκεφαλικό Σύστημα. Και προσέξτε, δεν υπάρχει μόνο στο σπάνιο κρέας του δελφινιού αλλά ακόμη και στον γνωστό μας τόνο. Στο Βiology Letters που δημοσιεύθηκε σχετική εργασία, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι και στο sushi των μεγάλων εστιατορίων βρέθηκε περισσότερος υδράργυρος από ό,τι στο αντίστοιχο προϊόν στις βιτρίνες κάποιων υπερμπακάλικων. Ο τόνος συσσωρεύει επίσης και μια άλλη βλαβερή ουσία, το Πολυχλωροδιφαινύλιο (ΡCΒ). Γι΄ αυτό και μια αγγλική υπηρεσία υγείας, η Food Standard Αgency, συστήνει να μην τρώμε εμείς τα αγόρια περισσότερο από τέσσερα κουτιά τόνο την εβδομάδα και μόλις δύο τα κορίτσια.
Τελικά ωφελεί τον εγκέφαλο να τρώμε ψάρι;
[Τόσο οι γοργόνιες όσο και τα υπόλοιπα είδη που αναπτύσσονται σε σπηλιές ή σε σκέπαστρα βράχων κινδυνεύουν από την αναπνοή. Οι φυσαλίδες που προσκολλώνται στην οροφή εγκλωβίζουν τους οργανισμούς οι οποίοι εν τέλει πεθαίνουν από ασφυξία ]
Τόσο οι γοργόνιες όσο και τα υπόλοιπα είδη που αναπτύσσονται σε σπηλιές ή σε σκέπαστρα βράχων κινδυνεύουν από την αναπνοή. Οι φυσαλίδες που προσκολλώνται στην οροφή εγκλωβίζουν τους οργανισμούς οι οποίοι εν τέλει πεθαίνουν από ασφυξία
Ναι, ιδιαίτερα τα ταπεινά ψαράκια του Αυγούστου με αρκετό πάχος κάτω από το δέρμα τους (όχι πάντως αυτό που έχει μια χοιρινή), όπως ο κολιός και η σαρδέλα, που περιέχουν Ωμέγα3. Δηλαδή μια ομάδα λιπαρών οξέων που δεν μπορεί να τα οικοδομήσει το σώμα μας ενώ του είναι πολύ απαραίτητα. Χωρίς αυτά, αρθρίτιδες, καταθλίψεις, καρδιακά, διαβήτης τύπου 2 παραμονεύουν ενώ και ο εγκέφαλος, ιδιαίτερα των μικρών, ωφελείται και αναπτύσσεται με την παρουσία τους. Και με την ευκαιρία να αναφέρουμε ότι την ονομασία Ωμέγα την οφείλουν στο ότι μια κρίσιμη αλυσίδα ανθράκων βρίσκεται στο άκρο της δομής του μορίου, και ευφάνταστοί χημικοί για να απαθανατίσουν αυτό το γεγονός κατέφυγαν και πάλι στο ελληνικό αλφάβητο και έδωσαν όνομα σχετικό με το τελευταίο γράμμα του.
Να παρηγορηθούμε με έναν αστακό για να αποφύγουμε υδράργυρους κ.λπ.;
Ναι, αλλά ο αστακός πώς θα παρηγορηθεί που όχι μόνο του στερούν τη ζωή αλλά τον ρίχνουν ζωντανό στο βραστό νερό; Είναι απαραίτητο; Ο αστακός, όπως και άλλα παρόμοια με αυτόν θαλασσινά, κουβαλάει επάνω του αρκετά βακτηρίδια βλαβερά για αυτούς που τον βλέπουν σαν μεζέ. Μόλις λοιπόν πάψει να είναι ζωντανός, αυτά τα βακτηρίδια πολλαπλασιάζονται παράγοντας ταυτόχρονα τοξίνες, βλαβερές δηλαδή για εμάς ουσίες, που μερικές δεν καταστρέφονται ακόμη και από το βράσιμο. Γι΄ αυτό συνιστάται να ρίχνονται ζωντανοί στο νερό που όμως δεν παύει να είναι μια βαρβαρότητα.
Μα, πονάει ο αστακός που δεν διαθέτει καν εγκέφαλο;
Και όμως πονάει, όσο και αν αυτό χαλάει προς στιγμήν την όρεξη των «καλοφαγάδων». Μπορούμε να τον θεωρήσουμε σαν ένα τεράστιο έντομο που κατάγεται από την Ιουρασική περίοδο (πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια), πολύ προτού δηλαδή εμφανιστούν τα θηλαστικά στη Γη, τρέφεται με νεκρά κυρίως ψάρια και πολλοί αμφισβητούν αν έχει καν συνείδηση του εαυτού του. Πάντως οι έρευνες έχουν δείξει ως τώρα ότι στο αίμα του εμφανίζεται η ίδια ορμόνη με αυτή που εκκρίνεται και από εμάς τους ανθρώπους όταν κάτι μας πονέσει. Είναι μύθος ότι αρκεί στην κατσαρόλα να έχουμε βάλει κρύο νερό για να μην τον πονέσουμε και πολύ. Το μόνο που έχει αποδειχθεί ως τώρα έπειτα από τεκμηριωμένες έρευνες (στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Μaine) είναι να μπει στον πάγο ή στην κατάψυξη για δεκαπέντε λεπτά. Τότε από την ουρά του, που πάλλεται τόσο πιο γρήγορα όσο πιο πολύ πονάει, κατάλαβαν ότι έχει την πιο γρήγορη κατάληξη (κάπου 20 δευτερόλεπτα).
Εχουν όλες τις αισθήσεις τα ψάρια;
Ναι, ακόμη και αφτιά διαθέτουν. Εστω και αν δεν υπάρχει εξωτερικό πτερύγιο να κάνει φανερή τη θέση τους. Η δομή του εσωτερικού ωτός στα ψάρια είναι πολύ κοντά σε αυτή του ανθρώπινου. Ετσι, όμοια με ό,τι συμβαίνει στους ανθρώπους, εκτός από όργανο ακοής περιέχει και τον αντίστοιχο μηχανισμό από κρυστάλλους ικανούς να έρχονται σε επαφή ανάλογα με τη στάση του σώματος με αντίστοιχα αραχνοΰφαντα νευρικά κύτταρα σαν λεπτές τρίχες. Δομή που του επιτρέπει να είναι όργανο υπεύθυνο για την ισορροπία.
Επομένως παθαίνουν ναυτία και τα ψάρια;
Η ζάλη που ονομάζουμε και ναυτία δεν εμφανίζεται μόνο στη διάρκεια ενός θαλάσσιου ταξιδιού. Εμφανίζεται και στην ξηρά στις διαδρομές με πολλές στροφές και στο αεροπλάνο όταν κάνει απότομες καταδύσεις στον αέρα. Αρκεί τα μάτια να στέλνουν μια διαφορετική εικόνα στον εγκέφαλο από ό,τι το κέντρο της ισορροπίας μέσα στο αφτί για να έχουμε συμπτώματα ναυτίας. Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι και ψάρια μέσα σε δοχεία μέσα σε αεροπλάνα που έκαναν τις απότομες εκείνες βουτιές στον αέρα εμφάνισαν συμπτώματα ναυτίας.
Τα κοράλλια είναι ψάρια ή φυτά; Φαίνονται σαν να είναι φυτά αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για αποικίες ζωντανών οργανισμών που η βασική τους μονάδα είναι ο πολύποδας, ένα πολύ ατελές ζώο με ένα άνοιγμα και για την πρόσληψη της τροφής και για την αποβολή των άχρηστων ουσιών. Ο κάθε πολύποδας προσκολλάται στην υπάρχουσα δομή της αποικίας και αναπτύσσει τον δικό του σκελετό από ανθρακικό ασβέστιο. Υπάρχουν όμως και κοράλλια που δεν είναι «ερματυπικά», δηλαδή δεν σχηματίζουν αυτές τις τεράστιες αποικίες που συγκροτούν τους γνωστούς μας τροπικούς υφάλους του Ειρηνικού Ωκεανού. Τέτοια κοράλλια βρίσκουμε και στην Ελλάδα.
Υπάρχουν κοράλλια στην Ελλάδα;
Ναι, υπάρχουν σε διάφορα μέρη και ο πιο γνωστός και εντυπωσιακός αντιπρόσωπος είναι οι λεγόμενες γοργόνιες. Στο Φιδονήσι του Β. Αιγαίου, στις εκβολές ποταμοχειμάρων όπως στο Λαμπίρι και έξω από τις ανατολικές ακτές της Εύβοιας, όπου υπήρχαν κάποτε εξαιρετικά ερυθρά κοράλλια αλλά οι λαθροδύτες τα διέλυσαν όλα για να τα πουλήσουν στην Ιταλία. Οι αποικίες τους μοιάζουν με δέντρα ή με βεντάλιες που αναπτύσσονται αρκετά αργά κάθετα σε ένα ρεύμα για να έρχονται τα θρεπτικά συστατικά παρασυρμένα από αυτό και η αναπαραγωγή τους επιτυγχάνεται με τον εξής πρωτότυπο τρόπο: η όλη αποικία σε πλήρη συγχρονισμό εκπέμπει ένα κύμα ωαρίων και ένα κύμα σπερματοζωαρίων ώστε να συναντηθούν και να είναι αυξημένες οι πιθανότητες γονιμοποίησης.
Ο ήχος του κοχυλιού
Καλοκαίρι και κρατώ ένα κοχύλι στο άλλο χέρι. Το φέρνω και το τοποθετώ σφιχτά στο αφτί μου νομίζοντας ότι έχει μέσα του κρατημένο τον ήχο όλων των κυμάτων που πέρασαν από επάνω του. Αλλοι λαοί πιστεύουν ότι ακούς το αίμα σου καθώς περνάει από το αφτί σου. Εντείνω την προσοχή μου και δεν διαπιστώνω σε αυτό που ακούω κάποιον ρυθμό, άρα δεν μπορεί να συμβαίνει κάτι από αυτά. Ξέρω πως λειτουργεί κάπως σαν ένα αντηχείο. Ηχητικά κύματα με κάποιες συχνότητες ενισχύονται, άλλα σχεδόν κόβονται. Από το σύνολο των εξωτερικών ήχων, που με περιβάλλουν κάθε στιγμή, τώρα ακούω ένα μέρος μόνο, ο εγκέφαλός μου το εκλαμβάνει προς στιγμή και μέχρι να το συνηθίσει σαν κάτι καινούργιο. Και αυτό μοιάζει με τον ήχο των κυμάτων της θάλασσας που οι ειδικοί ονομάζουν και «λευκό θόρυβο». Εδώ ακριβώς χωρίζουν οι δρόμοι του ερευνητή από αυτούς του ποιητή.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=33&artId=348608&dt=14/08/2010#ixzz0wan9kqyT
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Κατάδυση στο απέραντο γαλάζιο
Μια βουτιά στον κόσμο του νερού μάς φέρνει κοντά στα μυστικά του. Από τον θαλασσινό αέρα ως τα κοχύλια που βάζουμε στο αφτί μας για να ακούσουμε τα μυστικά της θάλασσας, μια υποβρύχια περιπλάνηση που κρατάει όσο δεκαπέντε ερωτήσεις
Μικρό μέγεθος γραμματοσειράς Μεσαίο μέγεθος γραμματοσειράς Μεγάλο μέγεθος γραμματοσειράς
Προσθήκη στο Delicious Προσθήκη στο Facebook Προσθήκη στο Newsvine Bookmark
Καταρρίπτουμε σήμερα τους μύθους του νερού, των ψαριών, της παραλίας. Φάγαμε, ήπιαμε και βουτήξαμε στη θάλασσα. Κάποτε γράφτηκε σε ένα φυλλάδιο του Ερυθρού Σταυρού ότι αποφεύγουμε να κολυμπάμε μόλις έχουμε φάει γιατί ενδέχεται να μας πιάσουν κράμπες στο στομάχι. Ακουσα και έναν πατέρα να εξηγεί στον γιο του ότι όταν φάμε και κολυμπήσουμε, το στομάχι μας είναι βαρύ και πηγαίνουμε στον πάτο! Υπάρχει όμως και κάποιος ερευνητής-αθλητίατρος, ο Αrthur Steinhaus, που έγραψε στην «Journal of Ηealth, Ρhysical Εducation and Recreation» το 1961 ότι «έπειτα από έρευνα ανάμεσα σε κολυμβητές και προπονητές κολύμβησης που είχαν φάει και μετά αμέσως κολύμπησαν δεν παρατηρήθηκε κάποιος πνιγμός». Εννοείται ότι δεν έχει νόημα να φάει κάποιος και μετά να κάνει προπόνηση στην κολύμβηση όπως και σε οποιοδήποτε άλλο άθλημα, όπως είναι το τρέξιμο ή το ποδόσφαιρο.
Είναι ωφέλιμος ο αέρας της θάλασσας;
Την εποχή της βασίλισσας Βικτωρίας λόγω της κακής ατμόσφαιρας μέσα στις πόλεις μυθοποιήθηκε η διαμονή δίπλα στη θάλασσα. Μας τρελαίνουν λέμε ακόμη και σήμερα οι μυρωδιές από το ιώδιο και το αλάτι. Ομως τα ψυχρά δεδομένα κάνουν λόγο μόνο για ένα αέριο, το Διμεθυλο-Σουλφίδιο. Αυτό δίνει στον θαλασσινό αέρα τη χαρακτηριστική του οσμή. Και από πού έρχεται αυτό το αέριο; Κάποια μικροσκοπικά φύκια συνθέτουν τον προπιονικό μεθυλεστέρα και όταν από διάφορες αιτίες καταστρέφονται, ό,τι υπάρχει στο εσωτερικό τους βγαίνει στο νερό. Κάποια βακτηρίδια φροντίζουν να αποικοδομήσουν τον προπιονικό μεθυλεστέρα οπότε προκύπτει ακριβώς το Διμεθυλοσουλφίδιο που ένα μέρος του διαχέεται και στην ατμόσφαιρα, αλλά αν φυσικά πεις ότι αυτό δίνει και τη χαρακτηριστική οσμή στον θαλασσινό αέρα θα έχεις καταστρέψει όλη τη ρομαντική διάθεση των γύρω σου. Και ακόμη χειρότερα γίνονται τα πράγματα αν προσθέσουμε ότι το αλάτι αντιδρώντας με τα αέρια από τις εξατμίσεις των διαφόρων σκαφών και τζετ σκι επιβαρύνει την ατμόσφαιρα. Εδώ όμως οι γνώμες διίστανται. Αλλοι λένε ότι εισπνέουμε αρνητικά ιόντα υδρογόνου που εξουδετερώνουν τις επιβλαβείς ελεύθερες ρίζες, άρα είναι καλύτερα και μάλιστα άνθρωποι με κυστική ίνωση ή άλλα αναπνευστικά πιστεύεται ότι ανακουφίζονται δίπλα στη θάλασσα και άλλοι μας παραπέμπουν σε εποχές που οι άνθρωποι μελετούσαν καλά το κλίμα προτού εγκατασταθούν κάπου και απέφευγαν να χτίζουν σε παράλια μέρη προτιμώντας να πάνε να μείνουν σε μεγαλύτερο υψόμετρο.
Οταν μετρούν τα ύψη και την ατμοσφαιρκή πίεση από το επίπεδο της θάλασσας πώς το καθορίζουν με όλες αυτές τις παλίρροιες, τα ρεύματα και τις αναταράξεις του νερού;
Είναι ένα πρόβλημα που λύνεται κατά κάποιον τρόπο μόνο στατιστικά. Κάνοντας δηλαδή πολλές μετρήσεις και προσπαθώντας να εξουδετερώσεις παράγοντες όπως η θερμοκρασία, άρα και η μεταβολή στην πυκνότητα, η αλλαγή στο ύψος λόγω του κυματισμού, η έλξη της Σελήνης. Μια απλή μέθοδος είναι να βυθίζουν στη θάλασσα μεγάλης διαμέτρου σωλήνες με οπές στον πυθμένα. Το νερό εισχωρεί εκεί αλλά είναι απαλλαγμένο κατά κάποιον τρόπο από μερικές από τις παραπάνω επιδράσεις και μετρούν τη στάθμη του με αισθητήρες ενώ τελευταία γίνονται μετρήσεις και από δορυφόρους. Τελικά προσδιορίζεις έναν ανώτερο μέσον όρο, έναν κατώτερο μέσον όρο, οπότε ξέρεις πού περίπου βρίσκεται ένα μέσο επίπεδο στάθμης. Επιπλέον ύστερα από μετρήσεις χρόνων, έχει παρατηρηθεί ότι το επίπεδο που προσδιορίζεται κάθε χρόνο, βρίσκεται κατά δύο χιλιοστά υψηλότερα από τον προηγούμενο.
Κάτω από την επιφάνεια του νερού κυκλοφορούν όντα με κατώτερες διανοητικές ικανότητες; Μια φράση της μόδας πρόσφατα είναι: «μνήμη χρυσόψαρου». Ενας μαθητής όμως δεκαπέντε ετών από την Αυστραλία «ανατίναξε» αυτόν τον μύθο με ένα Lego και λίγη τροφή για ψάρια της γυάλας. Βύθιζε το Lego στο νερό και ύστερα από μισό λεπτό τοποθετούσε δίπλα του τροφή. Στην αρχή το χρυσόψαρο έκανε πάνω από ένα λεπτό να πλησιάσει και μετά έφθασε να κάνει μόλις πέντε δευτερόλεπτα. Αφού σταμάτησε μετά τη διαδικασία με το Lego για έξι ημέρες (εννοείται χωρίς να σταματήσει να ταΐζει) το ξανάβαλε και αμέσως η προσέλευση έφθασε πάλι τα 4.4 δευτερόλεπτα!
Τι καταλάβαμε από αυτό;
[Φαίνονται σαν να είναι φυτά αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για αποικίες ζωντανών οργανισμών που η βασική τους μονάδα είναι ο πολύποδας, ένα ατελές ζώο με ένα άνοιγμα και για την πρόσληψη της τροφής και για την αποβολή των άχρηστων ουσιών ]
Φαίνονται σαν να είναι φυτά αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για αποικίες ζωντανών οργανισμών που η βασική τους μονάδα είναι ο πολύποδας, ένα ατελές ζώο με ένα άνοιγμα και για την πρόσληψη της τροφής και για την αποβολή των άχρηστων ουσιών
Οτι τα ψάρια θυμούνται, χάρη σε έναν όχι και τόσο υπανάπτυκτο εγκέφαλο όπως έδειξαν τελευταίες έρευνες. Και όπως είπε ο νεαρός «έδειξα ότι το περιβάλλον της γυάλας είναι πολύ στείρο γι΄ αυτά τα πλάσματα». Μόνο ο φυσικός βυθός λοιπόν είναι περιβάλλον κατάλληλο για πλάσματα που πονούν, τρομάζουν και γενικά δεν είναι και τόσο ηλίθια. Με δραματικό παράδειγμα τα δελφίνια που γίνονται χάλια στην αιχμαλωσία, εμφανίζουν κατάθλιψη, ακόμη και αυτοκτονικές τάσεις. Εχουν τα δελφίνια τέτοιο ανεβασμένο δείκτη ευφυΐας;
Θυμάμαι πριν από λίγες ημέρες έναν δάσκαλο των καταδύσεων που μιλώντας στο ραδιόφωνο όταν του ζήτησαν να μεταφέρει στους ακροατές κάποια από τις πιο εντυπωσιακές εικόνες που του έχει μείνει ως σήμερα στο μυαλό περιέγραψε τη συνάντησή του με τέσσερα δελφίνια έξω από το Σούνιο. Εκπληκτικά θηλαστικά, που πριν από 50 εκατομμύρια χρόνια περπατούσαν στην ξηρά με τα τέσσερα πόδια τους (συγγενείς τους λένε, κάπως τραβηγμένα μάλλον, ότι είναι οι αγελάδες και οι χοίροι) και εξελίχθηκαν σε δεινούς κολυμβητές με εξαιρετικές ικανότητες ηχοεντοπισμού στο νερό. Η κάτω γνάθος με τα περίπου 250 δόντια χρησιμεύει σαν κεραία που ενισχύει τα σήματα από διάφορες ταλαντώσεις και ηχητικά κύματα, η ακοή τους εκτείνεται σε συχνότητες ως και δέκα φορές υψηλότερες από του ανθρώπινου αφτιού, μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους με διάφορους ηχητικούς παλμούς και σφυρίγματα, χαρακτηριστικά σαν ατομική ταυτότητα, διαμορφωμένα κατά συχνότητα, ενώ στερούνται όσφρησης.
Τρώγεται το κρέας των δελφινιών;
Κάποιοι τρώνε τα υπέροχα αυτά πλάσματα. Αυτό δεν σημαίνει και ότι το κρέας τους τρώγεται άνετα. Στην Ιαπωνία κυρίως είναι δημοφιλές αλλά κατά κάποιον τρόπο τιμωρούνται όσοι θεωρούν λιχουδιά το κρέας αυτού του ζώου. Διότι έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε υδράργυρο και όπως είναι γνωστό, ο υδράργυρος δεν αποβάλλεται από τον οργανισμό αλλά μένει και αθροίζεται κάθε φορά που τρώμε τροφή με υδράργυρο ανάμεσα στα συστατικά της.
Και τι πειράζει ο υδράργυρος; Προκαλεί βλάβες στο Κεντρικό Εγκεφαλικό Σύστημα. Και προσέξτε, δεν υπάρχει μόνο στο σπάνιο κρέας του δελφινιού αλλά ακόμη και στον γνωστό μας τόνο. Στο Βiology Letters που δημοσιεύθηκε σχετική εργασία, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι και στο sushi των μεγάλων εστιατορίων βρέθηκε περισσότερος υδράργυρος από ό,τι στο αντίστοιχο προϊόν στις βιτρίνες κάποιων υπερμπακάλικων. Ο τόνος συσσωρεύει επίσης και μια άλλη βλαβερή ουσία, το Πολυχλωροδιφαινύλιο (ΡCΒ). Γι΄ αυτό και μια αγγλική υπηρεσία υγείας, η Food Standard Αgency, συστήνει να μην τρώμε εμείς τα αγόρια περισσότερο από τέσσερα κουτιά τόνο την εβδομάδα και μόλις δύο τα κορίτσια.
Τελικά ωφελεί τον εγκέφαλο να τρώμε ψάρι;
[Τόσο οι γοργόνιες όσο και τα υπόλοιπα είδη που αναπτύσσονται σε σπηλιές ή σε σκέπαστρα βράχων κινδυνεύουν από την αναπνοή. Οι φυσαλίδες που προσκολλώνται στην οροφή εγκλωβίζουν τους οργανισμούς οι οποίοι εν τέλει πεθαίνουν από ασφυξία ]
Τόσο οι γοργόνιες όσο και τα υπόλοιπα είδη που αναπτύσσονται σε σπηλιές ή σε σκέπαστρα βράχων κινδυνεύουν από την αναπνοή. Οι φυσαλίδες που προσκολλώνται στην οροφή εγκλωβίζουν τους οργανισμούς οι οποίοι εν τέλει πεθαίνουν από ασφυξία
Ναι, ιδιαίτερα τα ταπεινά ψαράκια του Αυγούστου με αρκετό πάχος κάτω από το δέρμα τους (όχι πάντως αυτό που έχει μια χοιρινή), όπως ο κολιός και η σαρδέλα, που περιέχουν Ωμέγα3. Δηλαδή μια ομάδα λιπαρών οξέων που δεν μπορεί να τα οικοδομήσει το σώμα μας ενώ του είναι πολύ απαραίτητα. Χωρίς αυτά, αρθρίτιδες, καταθλίψεις, καρδιακά, διαβήτης τύπου 2 παραμονεύουν ενώ και ο εγκέφαλος, ιδιαίτερα των μικρών, ωφελείται και αναπτύσσεται με την παρουσία τους. Και με την ευκαιρία να αναφέρουμε ότι την ονομασία Ωμέγα την οφείλουν στο ότι μια κρίσιμη αλυσίδα ανθράκων βρίσκεται στο άκρο της δομής του μορίου, και ευφάνταστοί χημικοί για να απαθανατίσουν αυτό το γεγονός κατέφυγαν και πάλι στο ελληνικό αλφάβητο και έδωσαν όνομα σχετικό με το τελευταίο γράμμα του.
Να παρηγορηθούμε με έναν αστακό για να αποφύγουμε υδράργυρους κ.λπ.;
Ναι, αλλά ο αστακός πώς θα παρηγορηθεί που όχι μόνο του στερούν τη ζωή αλλά τον ρίχνουν ζωντανό στο βραστό νερό; Είναι απαραίτητο; Ο αστακός, όπως και άλλα παρόμοια με αυτόν θαλασσινά, κουβαλάει επάνω του αρκετά βακτηρίδια βλαβερά για αυτούς που τον βλέπουν σαν μεζέ. Μόλις λοιπόν πάψει να είναι ζωντανός, αυτά τα βακτηρίδια πολλαπλασιάζονται παράγοντας ταυτόχρονα τοξίνες, βλαβερές δηλαδή για εμάς ουσίες, που μερικές δεν καταστρέφονται ακόμη και από το βράσιμο. Γι΄ αυτό συνιστάται να ρίχνονται ζωντανοί στο νερό που όμως δεν παύει να είναι μια βαρβαρότητα.
Μα, πονάει ο αστακός που δεν διαθέτει καν εγκέφαλο;
Και όμως πονάει, όσο και αν αυτό χαλάει προς στιγμήν την όρεξη των «καλοφαγάδων». Μπορούμε να τον θεωρήσουμε σαν ένα τεράστιο έντομο που κατάγεται από την Ιουρασική περίοδο (πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια), πολύ προτού δηλαδή εμφανιστούν τα θηλαστικά στη Γη, τρέφεται με νεκρά κυρίως ψάρια και πολλοί αμφισβητούν αν έχει καν συνείδηση του εαυτού του. Πάντως οι έρευνες έχουν δείξει ως τώρα ότι στο αίμα του εμφανίζεται η ίδια ορμόνη με αυτή που εκκρίνεται και από εμάς τους ανθρώπους όταν κάτι μας πονέσει. Είναι μύθος ότι αρκεί στην κατσαρόλα να έχουμε βάλει κρύο νερό για να μην τον πονέσουμε και πολύ. Το μόνο που έχει αποδειχθεί ως τώρα έπειτα από τεκμηριωμένες έρευνες (στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Μaine) είναι να μπει στον πάγο ή στην κατάψυξη για δεκαπέντε λεπτά. Τότε από την ουρά του, που πάλλεται τόσο πιο γρήγορα όσο πιο πολύ πονάει, κατάλαβαν ότι έχει την πιο γρήγορη κατάληξη (κάπου 20 δευτερόλεπτα).
Εχουν όλες τις αισθήσεις τα ψάρια;
Ναι, ακόμη και αφτιά διαθέτουν. Εστω και αν δεν υπάρχει εξωτερικό πτερύγιο να κάνει φανερή τη θέση τους. Η δομή του εσωτερικού ωτός στα ψάρια είναι πολύ κοντά σε αυτή του ανθρώπινου. Ετσι, όμοια με ό,τι συμβαίνει στους ανθρώπους, εκτός από όργανο ακοής περιέχει και τον αντίστοιχο μηχανισμό από κρυστάλλους ικανούς να έρχονται σε επαφή ανάλογα με τη στάση του σώματος με αντίστοιχα αραχνοΰφαντα νευρικά κύτταρα σαν λεπτές τρίχες. Δομή που του επιτρέπει να είναι όργανο υπεύθυνο για την ισορροπία.
Επομένως παθαίνουν ναυτία και τα ψάρια;
Η ζάλη που ονομάζουμε και ναυτία δεν εμφανίζεται μόνο στη διάρκεια ενός θαλάσσιου ταξιδιού. Εμφανίζεται και στην ξηρά στις διαδρομές με πολλές στροφές και στο αεροπλάνο όταν κάνει απότομες καταδύσεις στον αέρα. Αρκεί τα μάτια να στέλνουν μια διαφορετική εικόνα στον εγκέφαλο από ό,τι το κέντρο της ισορροπίας μέσα στο αφτί για να έχουμε συμπτώματα ναυτίας. Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι και ψάρια μέσα σε δοχεία μέσα σε αεροπλάνα που έκαναν τις απότομες εκείνες βουτιές στον αέρα εμφάνισαν συμπτώματα ναυτίας.
Τα κοράλλια είναι ψάρια ή φυτά; Φαίνονται σαν να είναι φυτά αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για αποικίες ζωντανών οργανισμών που η βασική τους μονάδα είναι ο πολύποδας, ένα πολύ ατελές ζώο με ένα άνοιγμα και για την πρόσληψη της τροφής και για την αποβολή των άχρηστων ουσιών. Ο κάθε πολύποδας προσκολλάται στην υπάρχουσα δομή της αποικίας και αναπτύσσει τον δικό του σκελετό από ανθρακικό ασβέστιο. Υπάρχουν όμως και κοράλλια που δεν είναι «ερματυπικά», δηλαδή δεν σχηματίζουν αυτές τις τεράστιες αποικίες που συγκροτούν τους γνωστούς μας τροπικούς υφάλους του Ειρηνικού Ωκεανού. Τέτοια κοράλλια βρίσκουμε και στην Ελλάδα.
Υπάρχουν κοράλλια στην Ελλάδα;
Ναι, υπάρχουν σε διάφορα μέρη και ο πιο γνωστός και εντυπωσιακός αντιπρόσωπος είναι οι λεγόμενες γοργόνιες. Στο Φιδονήσι του Β. Αιγαίου, στις εκβολές ποταμοχειμάρων όπως στο Λαμπίρι και έξω από τις ανατολικές ακτές της Εύβοιας, όπου υπήρχαν κάποτε εξαιρετικά ερυθρά κοράλλια αλλά οι λαθροδύτες τα διέλυσαν όλα για να τα πουλήσουν στην Ιταλία. Οι αποικίες τους μοιάζουν με δέντρα ή με βεντάλιες που αναπτύσσονται αρκετά αργά κάθετα σε ένα ρεύμα για να έρχονται τα θρεπτικά συστατικά παρασυρμένα από αυτό και η αναπαραγωγή τους επιτυγχάνεται με τον εξής πρωτότυπο τρόπο: η όλη αποικία σε πλήρη συγχρονισμό εκπέμπει ένα κύμα ωαρίων και ένα κύμα σπερματοζωαρίων ώστε να συναντηθούν και να είναι αυξημένες οι πιθανότητες γονιμοποίησης.
Ο ήχος του κοχυλιού
Καλοκαίρι και κρατώ ένα κοχύλι στο άλλο χέρι. Το φέρνω και το τοποθετώ σφιχτά στο αφτί μου νομίζοντας ότι έχει μέσα του κρατημένο τον ήχο όλων των κυμάτων που πέρασαν από επάνω του. Αλλοι λαοί πιστεύουν ότι ακούς το αίμα σου καθώς περνάει από το αφτί σου. Εντείνω την προσοχή μου και δεν διαπιστώνω σε αυτό που ακούω κάποιον ρυθμό, άρα δεν μπορεί να συμβαίνει κάτι από αυτά. Ξέρω πως λειτουργεί κάπως σαν ένα αντηχείο. Ηχητικά κύματα με κάποιες συχνότητες ενισχύονται, άλλα σχεδόν κόβονται. Από το σύνολο των εξωτερικών ήχων, που με περιβάλλουν κάθε στιγμή, τώρα ακούω ένα μέρος μόνο, ο εγκέφαλός μου το εκλαμβάνει προς στιγμή και μέχρι να το συνηθίσει σαν κάτι καινούργιο. Και αυτό μοιάζει με τον ήχο των κυμάτων της θάλασσας που οι ειδικοί ονομάζουν και «λευκό θόρυβο». Εδώ ακριβώς χωρίζουν οι δρόμοι του ερευνητή από αυτούς του ποιητή.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=33&artId=348608&dt=14/08/2010#ixzz0wan9kqyT
κατηγορουμενο
Το κατηγορούμενο είναι συνήθως, ένα επίθετο ή ουσιαστικό που μέσω ενός συνδετικού ρήματος αποδίδει κάποιο χαρακτηριστικό στο υποκείμενο
- Ως κατηγορούμενο όμως μπορούν να χρησιμοποιηθούν:
- Επίθετο
- ουσιαστικό
- μετοχή
- αντωνυμία
- αριθμητικό
- απαρέμφατο
- επίρρημα
- Oνοματική πρόταση
Συνδετικά ρήματα
- εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, τυγχάνω, πέφυκα, διατελῶ, ἔφυν, καθίσταμαι,
- ἀποβαίνω, ἐκβαίνω
- μερικά ρήματα που έχουν παθητική διάθεση όπως:
- α) τα δοξαστικά: νομίζομαι, φαίνομαι, κρίνομαι, δοκῶ
- β) τα κλητικά: καλοῦμαι, ὀνομάζομαι, προσαγορεύομαι,
- γ) όσα σημαίνουν εκλογή: αἱροῦμαι, χειροτονοῦμαι, λαγχάνω
Παραδείγματα
- Ἐπίδαμνός ἐστι πόλις
- τὰ μὲν κατηγορημένα οὕτως ἐστὶ πολλά και δεινά
- πᾶς νόμος ἐστι εὕρημα μὲν καὶ δῶρον θεῶν
- ἡ μὲν φύσις ἐστὶν ἄτακτον
- Οἱ ἐθελονταί ἦσαν δισχίλιοι
- Εἰμί τυράννῳ ἐοικώς
- Τό σιγᾶν ἐστι σωφρονεῖν
- Ἡ ἀγορά ἦν πλησίον
- Φίλιππος ἐστιν ὅ,τι ἄν εἴποι τις
Γενική κατηγορηματική. Πολλές φορές στη θέση ενός κατηγορουμένου που εκφέρεται σε όμοια πτώση με το υποκείμενο βρίσκουμε τη γενική ενός ουσιαστικού γενική κατηγορηματική
- γενική κατηγορηματική κτητική
- γενική κατηγορηματική της καταγωγής
- γενική κατηγορηματική διαιρετική
- γενική κατηγορηματική της ύλης
- γενική κατηγορηματική της ιδιότητας
- γενική κατηγορηματική της αξίας
Γενική Κατηγορηματική
Παραδείγματα
1. οἰκία τοῦ πατρός
2. οἱ νόμοι τοῦ Σόλωνος
3. ὁδὸς πέντε ἡμερῶν
4. ἀγρὸς ἄξιος ταλάντου
5. κρηπὶς λίθων
6. πλοῖα σίτου
7. φόνου ὑπόδικος/ αἴτιος κακῶν
8. Ἀναρχίας μεῖζον οὐκ ἔστι κακόν.
9. ἐπιμελὴς ἦν τῶν παίδων
10.ἀλλὰ ἡ δίκη μόνον ἦν χιλίων δραχμών
Επιρρηματικό κατηγορούμενο.
Εκτός από τα συνδετικά, και άλλα ρήματα, κυρίως όσα σημαίνουν κίνηση μπορούν να δεχθούν στο υποκείμενό τους κατηγορούμενο, το οποίο είναι συνήθως επίθετο και δηλώνει κάποια επιρρηματική σχέση: τόπο, χρόνο, τρόπο, σειρά, σκοπό κλπ., γι' αυτό ονομάζεται επιρρηματικό κατηγορούμενο και μπορεί να μεταφράζεται με επίρρημα ή εμπρόθετο προσδιορισμό.
Παραδείγματα
Αἱ νῆες ἔπλευσαν βοηθοί.
Σκηνοῦμεν ὑπαίθριοι
Οἱ στρατηγοὶ ἐξῆλθον πρῶτοι.
Ἐπύαξα ἀφίκετο προτέρα Κύρου.
Αἱ νῆες ἔπλευσαν βοηθοί Τὰς πόλεις ἑκούσας παρέλαβε.
Ἑκταῖος ἧκον
Ὁ ἄγγελος ἀφίκετο τριταῖος.
Ἡμεῖς ἐπλανώμεθα δυστυχεῖς.
Εἰς τὴν λίμνην ὄρνιθες συνέφυγον ἄπλετοι
Συνήθη ονόματα που είναι επιρρηματικά κατηγορούμενα :
- πολύς, μέγας, ἄφθονος, ἑκών, ἑκούσιος, ἑθελοντής, ἑθελούσιος, ἄκων, ἀκούσιος,
- ἄσμενος, ἥσυχος, ὑπόσπονδος, πρῶτος, τριταῖος, τελευταῖος, σκοταῖος, πελάγιος,
- ἀπότομος, ἐνάντιος, ἀντίος, βοηθός, σύμβουλος
Προληπτικό κατηγορούμενο ή του αποτελέσματος
•ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ: δεν εξαρτάται από συνδετικό ρήμα, αλλά κυρίως από ρήμα αύξησης – εξέλιξης. Ισοδυναμεί με συμπερασματική πρόταση και μεταφράζεται με το ώστε +μτφρ. του κατηγορουμένου
Τα ρήματα που σημαίνουν εξέλιξη, όπως αὔξομαι, αὐξάνομαι, αἴρομαι, τρέφομαι, πνέω, ῥέω κ.τ.ό. δέχονται κατηγορούμενο το οποίο αποδίδει στο υποκείμενό τους μιαν ιδιότητα την οποία δεν έχει ακόμη, αλλά θα είναι το τελικό αποτέλεσμα της εξέλιξης που δηλώνει το ρήμα.
Παραδείγματα
- Καί ᾔρετο τό ὕψος τοῦ τείχους μέγα
- Φίλιππος ηὔξηται μέγας ἐκ μικροῦ
- Εἷς τις ὑπό ταῦ δήμου ἐτράφη μέγας
- Ὁ Ἀσωπός ποταμός ἐρρύη μέγας
- Ὁ ἄνεμος ἔκπνει μέγας
Κατηγορούμενο του αντικειμένου
Υπάρχουν ρήματα που συντάσσονται με δύο αιτιατικές από τις οποίες η μία είναι κατηγορούμενο της άλλης
Ρήματα συντάσσονται με δύο αιτιατικές, από τις οποίες η μία είναι κατηγορούμενο της άλλης
Οσα σημαίνουν: λέγω, καλῶ, προσαγορεύω, ὀνομάζω
Όσα σημαίνουν: ποιῶ, καθίστημι, τίθημι, ἀποδείκνυμι, ἀποφαίνω, αἱροῦμαι, χειροτονῶ
Όσα σημαίνουν: νομίζω, ἡγοῦμαι, κρίνω Οσα σημαίνουν: ἔχω, δίδωμι, λαμβάνω, παραλαμβάνω, παρέχω
Επιμέλεια: Βέρα Δακανάλη
10 Αυγούστου 2010
Το παιδι της αγαπης της Μαριας Τζιριτα
Το παιδί της αγάπης
Διάβασα το βιβλίο απνευστί και δάκρυσα με την ανθρώπινη ιστορία του. Bαθιά ανθρωπιστικό το πνεύμα του βιβλίου εκπέμπει μηνύματα αλτρουισμού, αγάπης και αλληλεγγύης και διεγείρει τα συναισθήματά μας! Η γραφή είναι απλή και το ύφος κατανοητό. Η βασική ηρωίδα η Μαρίνα κυριαρχεί με την αφειδώλευτη αγάπη της προς το Στέλιο, ο οποίος φαίνεται να μην μπορεί να διαχειριστεί το εύρος της μοναδικής αγάπης που δέχτηκε ανιδιοτελώς σε όλη τη ζωή του από τη γέννηση μέχρι και τον «άδικο» θάνατό του. Το βιβλίο θίγει κι άλλα θέματα όπως εκείνο της ομοφυλοφιλίας, της μοναξιάς, του σύγχρονου τρόπου ζωής που λειτουργεί ανασταλτικά για τις εργαζόμενες μητέρες που αδυνατούν να εκπληρώσουν επάξια τους πολυάριθμους ρόλους που έχουν αναλάβει, τα κοινωνικά στερεότυπα που είναι πιο έντονα στην επαρχία, η λειτουργία των ιδρυμάτων και η λειτουργία του θεσμού της υιοθεσίας που απαιτεί μεγάλα ψυχικά αποθέματα.
Το βιβλίο μας γεννά έντονους προβληματισμούς για την «τύχη» και της εξέλιξη των παιδιών που μεγαλώνουν σε ιδρύματα καθώς ελλείπει η μέριμνα της πολιτείας αλλά και η κοινωνική ευαισθησία. Δυστυχώς, επικρατεί ο κοινωνικός στιγματισμός και κατ΄ επέκταση ο αποκλεισμός αυτών των ψυχών.
Αξίζει να αναφερθεί η μεγάλη αγάπη που τρέφει η Μαρίνα για το Στέλιο που δεν είναι βιολογικό παιδί της, εντούτοις τον αγαπά σαν να ήταν δικό της παιδί και κάποιες φορές αισθάνεται τύψεις και ενοχές που η καρδιά της μοιράζεται ανάμεσα στο βιολογικό της παιδί τον Αγγελο και το παιδί της καρδιάς της το Στέλιο.
Λυτρωτικό για τη Μαρίνα το ύστατο γράμμα του Στέλιου που αποκαθιστά έστω και αργά την αλήθεια και επιτρέπει στην ηρωίδα να διαχειριστεί το πένθος της και να προχωρήσει τη ζωή της.
Ο χαρακτήρας του Στέλιου
Πρόκειται για το «παιδί ενός κατώτερου θεού» το οποίο γεννιέται, μεγαλώνει και πεθαίνει κάτω από πραγματικά αντίξοες συνθήκες. Βιώνει την απόρριψη, την εγκατάλειψη όχι μία αλλά πολλές φορές στη ζωή του. Μοναδικό του στήριγμα η Μαρίνα, που επάξια θα πάρει τον τίτλο της «μάνας» του. Η Μαρίνα πάντα δίπλα του αρωγός στις προσπάθειες του δεν τον εγκαταλείπει παρ΄όλο που η παρουσία της γίνεται πιο διακριτική με το πέρασμα του χρόνου. Η ζωή του μια περιπέτεια, μια οδύσσεια, χωρίς αίσιο τέλος. Οι δυσκολίες τελικά τον κάμπτουν τον λυγίζουν και η επαγγελματική του επιτυχία δε στηρίζεται μόνο στο ταλέντο του αλλά και στον καιροσκοπισμό του. Η Μαρίνα προσπαθεί να τον προστατέψει ακόμη και τότε που μεθυσμένος από την επιτυχία φτάνει στην αλαζονεία και την ύβρη. Η νέμεσις είναι εκεί κοντά.
Κατω τα καλα βιβλια!
Γράφει ο Δημοσθένης Κούρτοβικ
Είθισται να δημοσιεύονται αυτή την εποχή στοιχεία για την κίνηση των πιο ευπώλητων βιβλίων της χρονιάς που τέλειωσε ή τελειώνει. Και κάθε φορά ανακύπτουν τα ίδια ερωτήματα. Πώς είναι δυνατό να υπάρχουν τέτοιες αποκλίσεις ανάμεσα στις προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού και της κριτικής; Πώς γίνεται και βιβλία που εκθειάστηκαν σχεδόν ομόθυμα από τους κριτικούς δεν μπόρεσαν να σπάσουν το φράγμα των 5.000 αντιτύπων, που συνιστά μια μέτρια εκδοτική επιτυχία σήμερα, ενώ βιβλία που αποδοκιμάστηκαν ή, ακόμα χειρότερα, αγνοήθηκαν από τους «ειδικούς» σάρωσαν σε πωλήσεις; Τόσο ανίδεο και απαίδευτο είναι λοιπόν το κοινό που αγοράζει βιβλία; ΄Η μήπως οι κριτικοί, κλεισμένοι στον φιλντισένιο πύργο τους, δεν μπορούν να καταλάβουν τις ανάγκες και τις ανησυχίες του κόσμου; Είναι πολύ εύκολο να ταχθεί κανείς, ανάλογα με τα επαγγελματικά και τα συναισθηματικά συμφέροντά του, υπέρ της μιας ή της άλλης από αυτές τις δύο εξηγήσεις, χωρίς να κινδυνεύει άμεσα να διαψευστεί. Λιγότερο εύκολο είναι, όπως πάντα άλλωστε, να προχωρήσει πέρα από τις εντυπώσεις και να διακρίνει στη γενική εικόνα (η οποία βέβαια δεν διαμορφώνεται μόνον από νούμερα, αλλά και από ποιοτικά γνωρίσματα των βιβλίων, καθώς και των κειμένων που αναφέρονται στα βιβλία) ορισμένες αφώτιστες λεπτομέρειες, ορισμένα αφανή στοιχεία μιας βαθύτερης δομής, που μπορεί να υποδεικνύουν πολύ διαφορετικές ερμηνείες. Πρώτα πρώτα, οι αποκλίσεις για τις οποίες μιλάμε δεν συνθέτουν την εικόνα του χάσματος, που καταγράφει μια βιαστική ματιά. Υπάρχουν στους καταλόγους των ευπώλητων βιβλία συγγραφέων καταξιωμένων από την κριτική. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι σχετικά λίγοι οι συγγραφείς που ανήκουν στους αγαπημένους των κριτικών, αλλά όχι και του κοινού. ΄Επειτα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου κριτική και κοινό έχουν συγκλίνει πανηγυρικά στην επιβράβευση βιβλίων του «μέσου γούστου», η οποία από την πλευρά της κριτικής υπήρξε και κυριολεκτική, με την υπερψήφισή τους από τις επιτροπές των κρατικών βραβείων ή των βραβείων του Διαβάζω (επιτροπές στις οποίες, θυμίζω, έχουν θητεύσει σχεδόν όλοι οι έγκυροι βιβλιοκριτικοί).
Μια στιγμή, σας ακούω να λέτε καχύποπτα. Πού το πας; Προσπαθείς να ψηλώσεις το επίπεδο της μάζας κονταίνοντας το επίπεδο των κριτικών; Ισχυρίζεσαι ότι τα καλά βιβλία βρίσκουν έτσι κι αλλιώς τον δρόμο τους προς το κοινό, ότι για την επιτυχία των μέτριων βιβλίων το κοινό δεν ευθύνεται περισσότερο από τους κριτικούς και ότι τα κακά βιβλία που γίνονται μπεστ σέλερ δεν είναι δα τόσο συχνό και ανησυχητικό φαινόμενο όσο νομίζουμε;
Όχι. Ισχυρίζομαι κάτι πολύ χειρότερο! Ισχυρίζομαι ότι σήμερα δεν υπάρχουν παρά ελάχιστα κακά βιβλία και ότι το πλατύ κοινό συμπίπτει με την κριτική στη μεγάλη εκτίμηση που τρέφουν και οι δύο για το «καλό» βιβλίο, στη θέρμη με την οποία το αγκαλιάζουν και το προωθούν. Τα κριτήριά τους βέβαια μπορεί να διαφέρουν, αν και όχι τόσο πολύ όσο λέγεται. Οι κριτικοί, φερειπείν, μπορεί να προτιμούν βιβλία με περισσότερο υπαινικτική γλώσσα, περισσότερες διακειμενικές αναφορές, πιο σύνθετη αφηγηματική δομή. Το κοινό, πάλι, προτιμά βιβλία άμεσης συγκίνησης, με χαρακτήρες που προσφέρονται για ταύτιση κ.λπ. Αλλά ξέρετε πολλούς κριτικούς που να βγαίνουν και να λένε, τεκμηριώνοντας τη θέση τους, ότι το τάδε βιβλίο που έκανε ρεκόρ πωλήσεων είναι κακό; Το πολύ πολύ να πουν ότι κολακεύει τον μέσο αναγνώστη. Και, φυσικά, ο μέσος αναγνώΤης στης δεν θα υποστηρίξει ποτέ ότι ένα βιβλίο που επαινέθηκε από την κριτική, αλλά δεν τράβηξε το δικό του ενδιαφέρον, είναι κακό. Θα πει απλώς ότι είναι εγκεφαλικό ή κουλτουριάρικο.
Μ ε τόσα εργαστήρια «δημιουργικής γραφής» που υπάρχουν σήμερα, τόσους διαγωνισμούς διηγήματος για την προσέλκυση «νέων ταλέντων», τόσες αναγνωστικές εμπειρίες όλο και περισσότερων ανθρώπων, τόση «λογοτεχνίτιδα» γύρω μας (για να δανειστώ έναν όρο του Βασίλη Βασιλικού), είναι δύσκολο πια να γραφτούν κακά βιβλία. Σχεδόν όλα τα βιβλία που εκδίδονται στις μέρες μας είναι καλογραμμένα, έχουν στρωτή, σε όχι σπάνιες περιπτώσεις ζωηρή γλώσσα, έχουν ικανοποιητική αφηγηματική τεχνική, γλαφυρές περιγραφές, χιούμορ, πολύ συχνά έχουν και έξυπνες ιδέες.
Μόνον ένα πράγμα δεν έχουν: ειδικό βάρος. Πρωτοτυπία. Προσωπικότητα.
Από τότε που πλημμυρίσαμε από καλά βιβλία χάθηκαν τα ξεχωριστά βιβλία, τα βιβλία που αισθανόμαστε πως είναι σημαντικά και προσπαθούμε να εξηγήσουμε γιατί, συζητώντας με άλλους. Ακούμε συχνά στις παρέες τους φίλους και τους γνωστούς μας να λένε για το α ή το β βιβλίο ότι είναι καλό, ότι μου άρεσε ή ότι πέρασα καλά μαζί του τρεις ομόρροπες δηλώσεις που σχηματίζουν φθίνουσα σειρά, ως προς τον βαθμό βεβαιότητας του ομιλητή ή τη διάθεσή του να υπερασπίσει την άποψή του, αλλά αύξουσα σειρά ως προς τη συχνότητα με την οποία γίνονται. Εδώ και πολλά χρόνια, σχεδόν ποτέ δεν ακούμε κάποιον να μιλάει μ΄ ενθουσιασμό για ένα βιβλίο ή με τρόπο που να φανερώνει ότι αυτό που διάβασε τον προβλημάτισε.
Αλλά μήπως είναι διαφορετική η κυρίαρχη στάση της κριτικής; Κι εκεί επίσης πρυτανεύει η λογική του «καλού» βιβλίου, η οποία εκφράζεται με σχόλια όπως ότι το καινούργιο βιβλίο του τάδε αναγνωρισμένου συγγραφέα είναι ισάξιο ή καλύτερο ή λιγότερο καλό από τα προηγούμενα (αλλά σπανιότατα ότι είναι διαφορετικό από αυτά), με την ανάλωση του κριτικού σε καλολογικές αναλύσεις και τεχνικές παρατηρήσεις, με την επισήμανση μιας «ενδιαφέρουσας» και «ελπιδοφόρας» νέας φωνής κ.λπ. κ.λπ. Σχεδόν ποτέ δεν μας μεταδίνεται η αίσθηση πως ένα βιβλίο αποτέλεσε πρόκληση για τον κριτικό, πως τον αναστάτωσε κι έβαλε σε δοκιμασία τα παγιωμένα κριτήριά του, πως ανάγκασε τη σκέψη του να κινηθεί σε καινούργια μονοπάτια. Σχεδόν ποτέ δεν θα διαβάσουμε για ένα βιβλίο ότι μας αποκαλύπτει κάτι που δεν είχαμε σκεφτεί ή δεν είχαμε συνειδητοποιήσει ή δεν τολμούσαμε να παραδεχτούμε ή ότι μας παρουσιάζει κάτι που (νομίζαμε πως) ξέρουμε σε καινούργιο φως. Σχεδόν ποτέ δεν μαθαίνουμε γιατί ένα βιβλίο πρέπει να μας απασχολήσει πέρα από το ότι είναι «καλό».
Τα καλά βιβλία είναι σαν τα καλά παιδιά: φρόνιμα, υπάκουα, επιμελή, συμβατικά (ακόμα και στα παιχνίδια ή τα καλαμπούρια τους, που αποδέχονται τα κυρίαρχα πρότυπα) και, εννοείται, αφόρητα βαρετά. Όπως τα καλά παιδιά, έτσι και τα καλά βιβλία δεν αμφισβητούν ουσιαστικά τον κόσμο στον οποίο πρόκειται να ενταχθούν και, ακόμα και όταν δυσφορούν γι΄ αυτόν, το εκφράζουν με τρόπους προαποφασισμένους, εγκεκριμένους και υπαγορευμένους από αυτόν ακριβώς τον κόσμο. Δεν έχουν εκείνη την τρέλα, εκείνη την απρόβλεπτη, παρεκκλίνουσα ή παραβατική συμπεριφορά που μπορεί και να δείχνει υγεία.
Χωράει αρκετή συζήτηση γύρω από το αν τα καλά βιβλία πράγματι δεν είναι τίποτε άλλο από καλά ή αν έτσι τα προσλαμβάνουν σήμερα το κοινό και η κριτική. ΄Ο, τι από τα δυο και αν συμβαίνει, εμείς που αγαπάμε με πάθος το βιβλίο κι εξακολουθούμε να πιστεύουμε στη σπουδαιότητά του είναι καιρός ν΄ αναφωνήσουμε: κάτω τα καλά βιβλία!
Είθισται να δημοσιεύονται αυτή την εποχή στοιχεία για την κίνηση των πιο ευπώλητων βιβλίων της χρονιάς που τέλειωσε ή τελειώνει. Και κάθε φορά ανακύπτουν τα ίδια ερωτήματα. Πώς είναι δυνατό να υπάρχουν τέτοιες αποκλίσεις ανάμεσα στις προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού και της κριτικής; Πώς γίνεται και βιβλία που εκθειάστηκαν σχεδόν ομόθυμα από τους κριτικούς δεν μπόρεσαν να σπάσουν το φράγμα των 5.000 αντιτύπων, που συνιστά μια μέτρια εκδοτική επιτυχία σήμερα, ενώ βιβλία που αποδοκιμάστηκαν ή, ακόμα χειρότερα, αγνοήθηκαν από τους «ειδικούς» σάρωσαν σε πωλήσεις; Τόσο ανίδεο και απαίδευτο είναι λοιπόν το κοινό που αγοράζει βιβλία; ΄Η μήπως οι κριτικοί, κλεισμένοι στον φιλντισένιο πύργο τους, δεν μπορούν να καταλάβουν τις ανάγκες και τις ανησυχίες του κόσμου; Είναι πολύ εύκολο να ταχθεί κανείς, ανάλογα με τα επαγγελματικά και τα συναισθηματικά συμφέροντά του, υπέρ της μιας ή της άλλης από αυτές τις δύο εξηγήσεις, χωρίς να κινδυνεύει άμεσα να διαψευστεί. Λιγότερο εύκολο είναι, όπως πάντα άλλωστε, να προχωρήσει πέρα από τις εντυπώσεις και να διακρίνει στη γενική εικόνα (η οποία βέβαια δεν διαμορφώνεται μόνον από νούμερα, αλλά και από ποιοτικά γνωρίσματα των βιβλίων, καθώς και των κειμένων που αναφέρονται στα βιβλία) ορισμένες αφώτιστες λεπτομέρειες, ορισμένα αφανή στοιχεία μιας βαθύτερης δομής, που μπορεί να υποδεικνύουν πολύ διαφορετικές ερμηνείες. Πρώτα πρώτα, οι αποκλίσεις για τις οποίες μιλάμε δεν συνθέτουν την εικόνα του χάσματος, που καταγράφει μια βιαστική ματιά. Υπάρχουν στους καταλόγους των ευπώλητων βιβλία συγγραφέων καταξιωμένων από την κριτική. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι σχετικά λίγοι οι συγγραφείς που ανήκουν στους αγαπημένους των κριτικών, αλλά όχι και του κοινού. ΄Επειτα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου κριτική και κοινό έχουν συγκλίνει πανηγυρικά στην επιβράβευση βιβλίων του «μέσου γούστου», η οποία από την πλευρά της κριτικής υπήρξε και κυριολεκτική, με την υπερψήφισή τους από τις επιτροπές των κρατικών βραβείων ή των βραβείων του Διαβάζω (επιτροπές στις οποίες, θυμίζω, έχουν θητεύσει σχεδόν όλοι οι έγκυροι βιβλιοκριτικοί).
Μια στιγμή, σας ακούω να λέτε καχύποπτα. Πού το πας; Προσπαθείς να ψηλώσεις το επίπεδο της μάζας κονταίνοντας το επίπεδο των κριτικών; Ισχυρίζεσαι ότι τα καλά βιβλία βρίσκουν έτσι κι αλλιώς τον δρόμο τους προς το κοινό, ότι για την επιτυχία των μέτριων βιβλίων το κοινό δεν ευθύνεται περισσότερο από τους κριτικούς και ότι τα κακά βιβλία που γίνονται μπεστ σέλερ δεν είναι δα τόσο συχνό και ανησυχητικό φαινόμενο όσο νομίζουμε;
Όχι. Ισχυρίζομαι κάτι πολύ χειρότερο! Ισχυρίζομαι ότι σήμερα δεν υπάρχουν παρά ελάχιστα κακά βιβλία και ότι το πλατύ κοινό συμπίπτει με την κριτική στη μεγάλη εκτίμηση που τρέφουν και οι δύο για το «καλό» βιβλίο, στη θέρμη με την οποία το αγκαλιάζουν και το προωθούν. Τα κριτήριά τους βέβαια μπορεί να διαφέρουν, αν και όχι τόσο πολύ όσο λέγεται. Οι κριτικοί, φερειπείν, μπορεί να προτιμούν βιβλία με περισσότερο υπαινικτική γλώσσα, περισσότερες διακειμενικές αναφορές, πιο σύνθετη αφηγηματική δομή. Το κοινό, πάλι, προτιμά βιβλία άμεσης συγκίνησης, με χαρακτήρες που προσφέρονται για ταύτιση κ.λπ. Αλλά ξέρετε πολλούς κριτικούς που να βγαίνουν και να λένε, τεκμηριώνοντας τη θέση τους, ότι το τάδε βιβλίο που έκανε ρεκόρ πωλήσεων είναι κακό; Το πολύ πολύ να πουν ότι κολακεύει τον μέσο αναγνώστη. Και, φυσικά, ο μέσος αναγνώΤης στης δεν θα υποστηρίξει ποτέ ότι ένα βιβλίο που επαινέθηκε από την κριτική, αλλά δεν τράβηξε το δικό του ενδιαφέρον, είναι κακό. Θα πει απλώς ότι είναι εγκεφαλικό ή κουλτουριάρικο.
Μ ε τόσα εργαστήρια «δημιουργικής γραφής» που υπάρχουν σήμερα, τόσους διαγωνισμούς διηγήματος για την προσέλκυση «νέων ταλέντων», τόσες αναγνωστικές εμπειρίες όλο και περισσότερων ανθρώπων, τόση «λογοτεχνίτιδα» γύρω μας (για να δανειστώ έναν όρο του Βασίλη Βασιλικού), είναι δύσκολο πια να γραφτούν κακά βιβλία. Σχεδόν όλα τα βιβλία που εκδίδονται στις μέρες μας είναι καλογραμμένα, έχουν στρωτή, σε όχι σπάνιες περιπτώσεις ζωηρή γλώσσα, έχουν ικανοποιητική αφηγηματική τεχνική, γλαφυρές περιγραφές, χιούμορ, πολύ συχνά έχουν και έξυπνες ιδέες.
Μόνον ένα πράγμα δεν έχουν: ειδικό βάρος. Πρωτοτυπία. Προσωπικότητα.
Από τότε που πλημμυρίσαμε από καλά βιβλία χάθηκαν τα ξεχωριστά βιβλία, τα βιβλία που αισθανόμαστε πως είναι σημαντικά και προσπαθούμε να εξηγήσουμε γιατί, συζητώντας με άλλους. Ακούμε συχνά στις παρέες τους φίλους και τους γνωστούς μας να λένε για το α ή το β βιβλίο ότι είναι καλό, ότι μου άρεσε ή ότι πέρασα καλά μαζί του τρεις ομόρροπες δηλώσεις που σχηματίζουν φθίνουσα σειρά, ως προς τον βαθμό βεβαιότητας του ομιλητή ή τη διάθεσή του να υπερασπίσει την άποψή του, αλλά αύξουσα σειρά ως προς τη συχνότητα με την οποία γίνονται. Εδώ και πολλά χρόνια, σχεδόν ποτέ δεν ακούμε κάποιον να μιλάει μ΄ ενθουσιασμό για ένα βιβλίο ή με τρόπο που να φανερώνει ότι αυτό που διάβασε τον προβλημάτισε.
Αλλά μήπως είναι διαφορετική η κυρίαρχη στάση της κριτικής; Κι εκεί επίσης πρυτανεύει η λογική του «καλού» βιβλίου, η οποία εκφράζεται με σχόλια όπως ότι το καινούργιο βιβλίο του τάδε αναγνωρισμένου συγγραφέα είναι ισάξιο ή καλύτερο ή λιγότερο καλό από τα προηγούμενα (αλλά σπανιότατα ότι είναι διαφορετικό από αυτά), με την ανάλωση του κριτικού σε καλολογικές αναλύσεις και τεχνικές παρατηρήσεις, με την επισήμανση μιας «ενδιαφέρουσας» και «ελπιδοφόρας» νέας φωνής κ.λπ. κ.λπ. Σχεδόν ποτέ δεν μας μεταδίνεται η αίσθηση πως ένα βιβλίο αποτέλεσε πρόκληση για τον κριτικό, πως τον αναστάτωσε κι έβαλε σε δοκιμασία τα παγιωμένα κριτήριά του, πως ανάγκασε τη σκέψη του να κινηθεί σε καινούργια μονοπάτια. Σχεδόν ποτέ δεν θα διαβάσουμε για ένα βιβλίο ότι μας αποκαλύπτει κάτι που δεν είχαμε σκεφτεί ή δεν είχαμε συνειδητοποιήσει ή δεν τολμούσαμε να παραδεχτούμε ή ότι μας παρουσιάζει κάτι που (νομίζαμε πως) ξέρουμε σε καινούργιο φως. Σχεδόν ποτέ δεν μαθαίνουμε γιατί ένα βιβλίο πρέπει να μας απασχολήσει πέρα από το ότι είναι «καλό».
Τα καλά βιβλία είναι σαν τα καλά παιδιά: φρόνιμα, υπάκουα, επιμελή, συμβατικά (ακόμα και στα παιχνίδια ή τα καλαμπούρια τους, που αποδέχονται τα κυρίαρχα πρότυπα) και, εννοείται, αφόρητα βαρετά. Όπως τα καλά παιδιά, έτσι και τα καλά βιβλία δεν αμφισβητούν ουσιαστικά τον κόσμο στον οποίο πρόκειται να ενταχθούν και, ακόμα και όταν δυσφορούν γι΄ αυτόν, το εκφράζουν με τρόπους προαποφασισμένους, εγκεκριμένους και υπαγορευμένους από αυτόν ακριβώς τον κόσμο. Δεν έχουν εκείνη την τρέλα, εκείνη την απρόβλεπτη, παρεκκλίνουσα ή παραβατική συμπεριφορά που μπορεί και να δείχνει υγεία.
Χωράει αρκετή συζήτηση γύρω από το αν τα καλά βιβλία πράγματι δεν είναι τίποτε άλλο από καλά ή αν έτσι τα προσλαμβάνουν σήμερα το κοινό και η κριτική. ΄Ο, τι από τα δυο και αν συμβαίνει, εμείς που αγαπάμε με πάθος το βιβλίο κι εξακολουθούμε να πιστεύουμε στη σπουδαιότητά του είναι καιρός ν΄ αναφωνήσουμε: κάτω τα καλά βιβλία!
7 Αυγούστου 2010
Για τη ζωη - Ναζιμ Χικμετ
ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ
Η ζωή δεν είναι παίξε-γέλασε
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Όπως, να πούμε, κάνει ο σκίουρος.
Δίχως απ' όξω ή από πέρα
να προσμένει τίποτα
Δε θα'χεις άλλο πάρεξ μοναχά να ζεις.
Η ζωή δεν είναι παίξε-γέλασε
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Τόσο μα τόσο σοβαρά
Που έτσι, να πούμε,
ακουμπισμένος σ'έναν τοίχο
Με τα χέρια σου δεμένα
Ή μέσα στ' αργαστήρι
Με λευκή μπλούζα
και μαύρα ματογυάλια
Θε να πεθάνεις,
για να ζήσουνε οι άνθρωποι,
Οι άνθρωποι που ποτέ
δε θα'χεις δει το πρόσωπό τους
Και θα πεθάνεις ξέροντας καλά
Πως τίποτα πιο ωραίο,
τίποτα πιο αληθινό απ'τη ζωή δεν είναι
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Τόσο μα τόσο σοβαρά
Που θα φυτεύεις, σα να πούμε,
ελιές ακόμα στα εβδομήντα σου
Όχι καθόλου για να μείνουν στα παιδιά σου
Μα έτσι, γιατί το θάνατο
δε θα τονε πιστεύεις
Όσο κι αν φοβάσαι
Μα έτσι, γιατί η ζωή θε να βαραίνει
πιότερο στη ζυγαριά
Στίχοι: Ναζίμ Χικμέτ & Γιάννης Ρίτσος
Η ζωή δεν είναι παίξε-γέλασε
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Όπως, να πούμε, κάνει ο σκίουρος.
Δίχως απ' όξω ή από πέρα
να προσμένει τίποτα
Δε θα'χεις άλλο πάρεξ μοναχά να ζεις.
Η ζωή δεν είναι παίξε-γέλασε
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Τόσο μα τόσο σοβαρά
Που έτσι, να πούμε,
ακουμπισμένος σ'έναν τοίχο
Με τα χέρια σου δεμένα
Ή μέσα στ' αργαστήρι
Με λευκή μπλούζα
και μαύρα ματογυάλια
Θε να πεθάνεις,
για να ζήσουνε οι άνθρωποι,
Οι άνθρωποι που ποτέ
δε θα'χεις δει το πρόσωπό τους
Και θα πεθάνεις ξέροντας καλά
Πως τίποτα πιο ωραίο,
τίποτα πιο αληθινό απ'τη ζωή δεν είναι
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Τόσο μα τόσο σοβαρά
Που θα φυτεύεις, σα να πούμε,
ελιές ακόμα στα εβδομήντα σου
Όχι καθόλου για να μείνουν στα παιδιά σου
Μα έτσι, γιατί το θάνατο
δε θα τονε πιστεύεις
Όσο κι αν φοβάσαι
Μα έτσι, γιατί η ζωή θε να βαραίνει
πιότερο στη ζυγαριά
Στίχοι: Ναζίμ Χικμέτ & Γιάννης Ρίτσος
Αργοπεθαινει Pablo Neruda
Αργοπεθαίνει
όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας, επαναλαμβάνοντας κάθε μέρα τις ίδιες διαδρομές,
όποιος δεν αλλάζει περπατησιά,
όποιος δεν διακινδυνεύει και δεν αλλάζει χρώμα στα ρούχα του,
όποιος δεν μιλεί σε όποιον δεν γνωρίζει.
Αργοπεθαίνει
όποιος αποφεύγει ένα πάθος,
όποιος προτιμά το μαύρο για το άσπρο και τα διαλυτικά σημεία στο "ι" αντί ενός συνόλου συγκινήσεων που κάνουν να λάμπουν τα μάτια, που μετατρέπουν ένα χασμουργητό σε ένα χαμόγελο, που κάνουν την καρδιά να κτυπά στο λάθος και στα συναισθήματα.
Αργοπεθαίνει
όποιος δεν αναποδογυρίζει το τραπέζι,
όποιος δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του,
όποιος δεν διακινδυνεύει τη βεβαιότητα για την αβεβαιότητα για να κυνηγήσει ένα όνειρο,
όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του να αποφύγει τις εχέφρονες συμβουλές.
Αργοπεθαίνει
όποιος δεν ταξιδεύει,
όποιος δεν διαβάζει,
όποιος δεν ακούει μουσική,
όποιος δεν βρίσκει σαγήνη στον εαυτό του.
Αργοπεθαίνει
όποιος καταστρέφει τον έρωτά του,
όποιος δεν επιτρέπει να τον βοηθήσουν,
όποιος περνάει τις μέρες του παραπονούμενος για τη τύχη του ή για την ασταμάτητη βροχή.
Αργοπεθαίνει
όποιος εγκαταλείπει μια ιδέα του πριν την αρχίσει,
όποιος δεν ρωτά για πράγματα που δεν γνωρίζει.
όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας, επαναλαμβάνοντας κάθε μέρα τις ίδιες διαδρομές,
όποιος δεν αλλάζει περπατησιά,
όποιος δεν διακινδυνεύει και δεν αλλάζει χρώμα στα ρούχα του,
όποιος δεν μιλεί σε όποιον δεν γνωρίζει.
Αργοπεθαίνει
όποιος αποφεύγει ένα πάθος,
όποιος προτιμά το μαύρο για το άσπρο και τα διαλυτικά σημεία στο "ι" αντί ενός συνόλου συγκινήσεων που κάνουν να λάμπουν τα μάτια, που μετατρέπουν ένα χασμουργητό σε ένα χαμόγελο, που κάνουν την καρδιά να κτυπά στο λάθος και στα συναισθήματα.
Αργοπεθαίνει
όποιος δεν αναποδογυρίζει το τραπέζι,
όποιος δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του,
όποιος δεν διακινδυνεύει τη βεβαιότητα για την αβεβαιότητα για να κυνηγήσει ένα όνειρο,
όποιος δεν επιτρέπει στον εαυτό του τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του να αποφύγει τις εχέφρονες συμβουλές.
Αργοπεθαίνει
όποιος δεν ταξιδεύει,
όποιος δεν διαβάζει,
όποιος δεν ακούει μουσική,
όποιος δεν βρίσκει σαγήνη στον εαυτό του.
Αργοπεθαίνει
όποιος καταστρέφει τον έρωτά του,
όποιος δεν επιτρέπει να τον βοηθήσουν,
όποιος περνάει τις μέρες του παραπονούμενος για τη τύχη του ή για την ασταμάτητη βροχή.
Αργοπεθαίνει
όποιος εγκαταλείπει μια ιδέα του πριν την αρχίσει,
όποιος δεν ρωτά για πράγματα που δεν γνωρίζει.
6 Αυγούστου 2010
Αθηνα, ευτυχως που δεν γεννηθηκα ομορφη Κωστας Καρακασης
Αθηνά, ευτυχώς που δεν γεννήθηκα όμορφη
Ένα κλασικό και πολυεπίπεδο βιβλίο γεμάτο περιπέτεια και συγκινήσεις…
Πρόκειται για ένα από τα πιο ολοκληρωμένα και επιτυχημένα βιβλία που έχω διαβάσει…η γραφή του Καρακάση είναι μοναδική, οι περιγραφές αναλυτικές, οι ιστορικές αναφορές αξιοσημείωτες, η γλώσσα που χρησιμοποιεί σε αρκετά σημεία είναι η καθαρεύουσα …
δυνατό κείμενο …εξαιρετικό…
η κεντρική ηρωίδα η Αθηνά καταφέρνει με γενναιότητα και ψυχραιμία να ξεπεράσει τα εμπόδια και τους σκοπέλους που συναντά και συνεχίζει ακάθεκτη τη ζωή της παραδίνοντας σ΄ όλους μας μαθήματα ανθρωπιάς, ήθους και αξιοπρέπειας...
η ζωή της μας θυμίζει αρχαία τραγωδία με την έννοια της αριστοτελικής περιπέτειας...
η ζωή της είναι γεμάτη αλλαγές και ανατροπές που τις περισσότερες φορές δυστυχώς δεν είναι ευχάριστες...
η σύγκριση με την αδερφή της Υακίνθη (αντιήρωας?)είναι αναπόφευκτη…
ο έρωτας καταλαμβάνει κεντρική θέση στην υπόθεση χωρίς να είναι προκλητικός αλλά απόλυτος, ουσιαστικός και ανυπέρβλητος….
Τα μηνύματα που λαμβάνει ο σύγχρονος αναγνώστης είναι πολλά και ποικίλα…
κυρίως, όμως, προβάλλεται ο δυνατός χαρακτήρας και η επιβλητική προσωπικότητα της Αθηνάς που καταφέρνει να κυριαρχήσει στους γύρω της όχι εξαιτίας της ασυναγώνιστης ομορφιάς και του εξαίρετου κάλλους της, αλλά λόγω της εσωτερικής της καλλιέργειας και του ανώτερου ήθους της…
Το τέλος αν και λυτρωτικό μας αφήνει μια γλυκόπικρη αίσθηση…
Τωρα θα κοιταζεις μια θαλασσα.
Τώρα θα κοιτάζεις μία θάλασσα.
Η διάθεση να σε εντοπίσω
στη συστρεφόμενη εντός μου γη των απουσιών
έτσι σε βρίσκει:
πικρή παραθαλάσσια αοριστία.
Εκεί δεν έχει ακόμα νυχτώσει
κι ας νύχτωσε τόσο εδώ
των τόπων οι κρίσιμες ώρες
σπάνια συμπίπτουν.
Κάτι σαν φώς και ούτε φώς,
η ώρα του εαυτού σου έχει πέσει.
Χορεύουν φύκια
κάτω απ το τζάμι του νερού.
Τα ρηχά, έχουν κι αυτά
τα βάσανά τους και τα γλέντια τους.
Τώρα θα έχουν λύσει τα μαλλιά τους
οι αγνές ησυχίες τριγύρω
με τη σιωπή σου θα τις κάνεις
γυναίκες σου εκπληρωμένες.
Ξαπλώνουν δίπλα σου.
Η σκέψη σου στερεώνει σκαλοπάτια στον αέρα
κι ανεβαίνει. Σε κρατάει στο ράμφος της.
Που ξέρω εγώ τα ευαίσθητα σημεία του πελάγους
για να σε καταλάβω;
Θα κοιτάζεις μία έρημη θάλασσα.
Το βλέμμα σου δεν παραλλάζει
από πλαγιά που γλυκά
και με ανακούφιση σκουραίνει
κατρακυλώντας μες στην απομάκρυνση.
Αναπνέεις με το στέρνο των μακρινών ηρεμιών,
που έχω γι αυτές διαβάσει
στους πολύτομους κόπους που έδεσα.
Σ' ένα αβαθή σου στεναγμό βούλιαξε ένα βαπόρι.
Δεν θα ήτανε βαπόρι. Θα ήτανε σκιάχτρο
στα υγρά περβόλια της φυγής
να μην πηγαίνουν οι διαθέσεις
να την τσιμπολογάνε.
Η τερατώδης του πελάγους δυνατότητα,
η κίνηση του πλάτους,
φθάνει στα πόδια σου αφρός,
ψευτοεραστής στα πρώτα βότσαλα.
Τούς σκάει ένα φιλί και ξεμεθάει.
Τώρα, θα σου έχουν πει ό,τι είχαν να σου πουν
Οι αναδιπλώσεις των κυμάτων
και θα επιστρέφεις κάπου.
Θα παίρνεις κάποιο χωματόδρομο,
μία άλλη άπλα,
αλλού γυμνή κι αλλού ντυμένη με βλάστηση.
Η σκέψη σου, μετά από τόση θάλασσα,
κατέβηκε από γλάρος,
βάζει το δέρμα της προσαρμογής και χάνεται.
Όπου είναι θάμνος, πράσινη
όπου σκοτεινό, σκοτεινή.
Εκεί που οι καλαμιές σπέρνουν ψιθύρους,
ψιθυριστή,
όπου περνάει ρίζα, ριζωμένη
όπου κυλάει ρυάκι, ρέουσα
κι όπου δαγκώνει η πέτρα, πέτρινη.
Στην ψυχή σου δεν φθάνει κανείς
ούτε δια ξηράς ούτε δια θαλάσσης.
Kική Δημουλά
Η διάθεση να σε εντοπίσω
στη συστρεφόμενη εντός μου γη των απουσιών
έτσι σε βρίσκει:
πικρή παραθαλάσσια αοριστία.
Εκεί δεν έχει ακόμα νυχτώσει
κι ας νύχτωσε τόσο εδώ
των τόπων οι κρίσιμες ώρες
σπάνια συμπίπτουν.
Κάτι σαν φώς και ούτε φώς,
η ώρα του εαυτού σου έχει πέσει.
Χορεύουν φύκια
κάτω απ το τζάμι του νερού.
Τα ρηχά, έχουν κι αυτά
τα βάσανά τους και τα γλέντια τους.
Τώρα θα έχουν λύσει τα μαλλιά τους
οι αγνές ησυχίες τριγύρω
με τη σιωπή σου θα τις κάνεις
γυναίκες σου εκπληρωμένες.
Ξαπλώνουν δίπλα σου.
Η σκέψη σου στερεώνει σκαλοπάτια στον αέρα
κι ανεβαίνει. Σε κρατάει στο ράμφος της.
Που ξέρω εγώ τα ευαίσθητα σημεία του πελάγους
για να σε καταλάβω;
Θα κοιτάζεις μία έρημη θάλασσα.
Το βλέμμα σου δεν παραλλάζει
από πλαγιά που γλυκά
και με ανακούφιση σκουραίνει
κατρακυλώντας μες στην απομάκρυνση.
Αναπνέεις με το στέρνο των μακρινών ηρεμιών,
που έχω γι αυτές διαβάσει
στους πολύτομους κόπους που έδεσα.
Σ' ένα αβαθή σου στεναγμό βούλιαξε ένα βαπόρι.
Δεν θα ήτανε βαπόρι. Θα ήτανε σκιάχτρο
στα υγρά περβόλια της φυγής
να μην πηγαίνουν οι διαθέσεις
να την τσιμπολογάνε.
Η τερατώδης του πελάγους δυνατότητα,
η κίνηση του πλάτους,
φθάνει στα πόδια σου αφρός,
ψευτοεραστής στα πρώτα βότσαλα.
Τούς σκάει ένα φιλί και ξεμεθάει.
Τώρα, θα σου έχουν πει ό,τι είχαν να σου πουν
Οι αναδιπλώσεις των κυμάτων
και θα επιστρέφεις κάπου.
Θα παίρνεις κάποιο χωματόδρομο,
μία άλλη άπλα,
αλλού γυμνή κι αλλού ντυμένη με βλάστηση.
Η σκέψη σου, μετά από τόση θάλασσα,
κατέβηκε από γλάρος,
βάζει το δέρμα της προσαρμογής και χάνεται.
Όπου είναι θάμνος, πράσινη
όπου σκοτεινό, σκοτεινή.
Εκεί που οι καλαμιές σπέρνουν ψιθύρους,
ψιθυριστή,
όπου περνάει ρίζα, ριζωμένη
όπου κυλάει ρυάκι, ρέουσα
κι όπου δαγκώνει η πέτρα, πέτρινη.
Στην ψυχή σου δεν φθάνει κανείς
ούτε δια ξηράς ούτε δια θαλάσσης.
Kική Δημουλά
Η ΘΑΛΑΣΣΑ - Ντινος Χριστιανοπουλος
Η θάλασσα είναι σαν τον έρωτα:
μπαίνεις και δεν ξέρεις αν θα βγεις.
Πόσοι δεν έφαγαν τα νιάτα τους –
μοιραίες βουτιές, θανατερές καταδύσεις,
γράμπες, πηγάδια, βράχια αθέατα,
ρουφήχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.
Αλίμονο αν κόψουμε τα μπάνια
Μόνο και μόνο γιατί πνίγηκαν πεντέξι.
Αλίμονο αν προδώσουμε τη θάλασσα
Γιατί έχει τρόπους να μας καταπίνει.
Η θάλασσα είναι σαν τον έρωτα:
χίλιοι τη χαίρονται – ένας την πληρώνει.
Ντίνος Χριστιανόπουλος
TAL VEZ NO SER ES SER -PABLO NERUDA
TAL VEZ NO SER ES SER
PABLO NERUDA
«Ίσως η απουσία σου είναι παρουσία, χωρίς εσύ να είσαι,
Χωρίς να πας να κόψεις το μεσημέρι
Σαν ένα γαλάζιο λουλούδι, χωρίς εσύ να περπατάς
Πιο αργά ανάμεσα στην ομίχλη και στους πλίνθους,
Χωρίς εκείνο το φως που κρατάς στο χέρι
Που ίσως άλλοι δε θα δουν να χρυσίζει,
Που ίσως κανείς δεν έμαθε ότι βλασταίνει
Σαν την κόκκινη καταγωγή του τριαντάφυλλου,
Χωρίς εσύ να είσαι, επιτέλους, χωρίς να έρθεις
Απότομη, ερεθιστική, να γνωρίσεις τη ζωή μου,
Καταιγίδα από ροδώνα, σιτάρι του ανέμου,
Και από τότε είμαι, γιατί εσύ είσαι,
Και από τότε είσαι, είμαι και είμαστε,
Και για χάρη του έρωτα θα είμαι, θα είσαι, θα είμαστε.»
Η πιο ομορφη θαλασσα ειναι
« Η πιο όμορφη θάλασσα είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει.
Τα πιο όμορφα παιδιά δεν έχουν μεγαλώσει ακόμα.
Τις πιο όμορφες μέρες μας, δεν τις έχουμε ακόμα ζήσει
Κι αυτό που θέλω να σου πω, το πιο όμορφο απ’όλα…
Δεν στο ‘χω πει ακόμα…»
Ναζίμ Χικμέτ
ανεκδοτο ποιημα του Καβαφη.
« Κι αν για τον έρωτά μου δεν μπορώ να πω-
αν δεν μιλώ για τα μαλλιά σου, για τα χείλη , για τα μάτια
όμως το πρόσωπό σου που κρατώ μες στην ψυχή μου,
ο ήχος της φωνής σου που κρατώ μες στο μυαλό μου,
οι μέρες του Σεπτέμβρη που ανατέλλουν στα όνειρά μου,
ταις λέξεις και ταις φράσεις μου πλάττουν και χρωματίζουν
εις όποιο θέμα κι’αν περνώ, όποιαν ιδέα κι αν λέγω.»
Ένα από τα ανέκδοτα ποιήματα του Καβάφη.
αν δεν μιλώ για τα μαλλιά σου, για τα χείλη , για τα μάτια
όμως το πρόσωπό σου που κρατώ μες στην ψυχή μου,
ο ήχος της φωνής σου που κρατώ μες στο μυαλό μου,
οι μέρες του Σεπτέμβρη που ανατέλλουν στα όνειρά μου,
ταις λέξεις και ταις φράσεις μου πλάττουν και χρωματίζουν
εις όποιο θέμα κι’αν περνώ, όποιαν ιδέα κι αν λέγω.»
Ένα από τα ανέκδοτα ποιήματα του Καβάφη.
(Pablo Neruda)
Αφησε λεύτερα τα χέρια μου και την καρδιά μου, άφησε λεύτερη!
Αφησε τα δάχτυλά μου να τρέξουν
στους δρόμους του κορμιού σου.
Το πάθος - αίμα, φωτιά, φιλιά -με ανάβει με τρεμουλιαστές φλόγες.
Αλλά εσύ δεν ξέρεις τι είναι τούτο!
Είναι η καταιγίδα των αισθήσεών μου
που διπλώνει τον ευαίσθητο δρυμό των νεύρων μου.
Είναι η σάρκα που φωνάζει με τις διάπυρες γλώσσες της!
Είναι η πυρκαγιά!Και συ είσαι εδώ,
τώρα που η καμμένη μου ζωή πετάει
προς το γεμάτο με άστρα, σαν τη νύχτα, σώμα σου!
Αφησε λεύτερα τα χέρια μου
και την καρδιά μου, άφησε λεύτερη!
υπάρχεις εσύ για να μου δώσεις τα πάντα,
και για να μου δώσεις αυτό που κατέχεις ήρθες στη γη
-όπως εγώ ήρθα για να σε περιέχω
για να σε επιθυμώ,για να σε δεχτώ!
(Pablo Neruda)
Αφησε τα δάχτυλά μου να τρέξουν
στους δρόμους του κορμιού σου.
Το πάθος - αίμα, φωτιά, φιλιά -με ανάβει με τρεμουλιαστές φλόγες.
Αλλά εσύ δεν ξέρεις τι είναι τούτο!
Είναι η καταιγίδα των αισθήσεών μου
που διπλώνει τον ευαίσθητο δρυμό των νεύρων μου.
Είναι η σάρκα που φωνάζει με τις διάπυρες γλώσσες της!
Είναι η πυρκαγιά!Και συ είσαι εδώ,
τώρα που η καμμένη μου ζωή πετάει
προς το γεμάτο με άστρα, σαν τη νύχτα, σώμα σου!
Αφησε λεύτερα τα χέρια μου
και την καρδιά μου, άφησε λεύτερη!
υπάρχεις εσύ για να μου δώσεις τα πάντα,
και για να μου δώσεις αυτό που κατέχεις ήρθες στη γη
-όπως εγώ ήρθα για να σε περιέχω
για να σε επιθυμώ,για να σε δεχτώ!
(Pablo Neruda)
Διχως Αγαπη ...
Δίχως Αγάπη ...
Όλη η Λατρεία είναι ένα ασήκωτο βάρος,
ο χορός αγγαρεία,
η μουσική σκέτος θόρυβος.
Ναι, όλη η βροχή του ουρανού πέφτει μέσα στη θάλασσα
μα δίχως αγάπη
ούτε μια σταγόνα δεν γίνεται μαργατάρι...
Tzelalantin Roumi
Όλη η Λατρεία είναι ένα ασήκωτο βάρος,
ο χορός αγγαρεία,
η μουσική σκέτος θόρυβος.
Ναι, όλη η βροχή του ουρανού πέφτει μέσα στη θάλασσα
μα δίχως αγάπη
ούτε μια σταγόνα δεν γίνεται μαργατάρι...
Tzelalantin Roumi
Η ποιηση απουσα
Η ποίηση απούσα
ΝΑΣΟΣ ΒΑΓΕΝΑΣ | Κυριακή 25 Ιουλίου 2010
Η ποίηση στην Ελλάδα ζει ακόμη; Αν κρίνουμε από την παρουσίαση των λογοτεχνικών βιβλίων στις εφημερίδες,θα λέγαμε ότι έχει εκμετρήσει τον βίον ή ότι πνέει τα λοίσθια.Και όμως, ποιητικά βιβλία εκδίδονται πλήθος,όχι λίγα από τα οποία είναι πιο ζωντανά από πολλά πεζογραφικά εξαμβλώματα που παρουσιάζονται και κρίνονται ως άξια να αναγνωστούν.Η αιτία για αυτή την έξωση είναι αυτονόητη,δεν χρειάζεται να αναζητηθεί.Το φαινόμενο εμφανίζεται, βέβαια,και στην Ευρώπη (στην οποία ανήκουμε), όμως σε πολύ μικρότερη κλίμακα.Ενα παράδειγμα: σε θηριώδες (56 σελίδων) εορταστικό ένθετο βιβλίου μεγάλης εφημερίδας συνιστώνται,παρουσιαζόμενα ή διαφημιζόμενα, 542 βιβλία. Ανάμεσά τους δεν υπάρχει ούτε ένα ποιητικό: Μία ακόμη ελληνική πρωτιά.
ΝΑΣΟΣ ΒΑΓΕΝΑΣ | Κυριακή 25 Ιουλίου 2010
Η ποίηση στην Ελλάδα ζει ακόμη; Αν κρίνουμε από την παρουσίαση των λογοτεχνικών βιβλίων στις εφημερίδες,θα λέγαμε ότι έχει εκμετρήσει τον βίον ή ότι πνέει τα λοίσθια.Και όμως, ποιητικά βιβλία εκδίδονται πλήθος,όχι λίγα από τα οποία είναι πιο ζωντανά από πολλά πεζογραφικά εξαμβλώματα που παρουσιάζονται και κρίνονται ως άξια να αναγνωστούν.Η αιτία για αυτή την έξωση είναι αυτονόητη,δεν χρειάζεται να αναζητηθεί.Το φαινόμενο εμφανίζεται, βέβαια,και στην Ευρώπη (στην οποία ανήκουμε), όμως σε πολύ μικρότερη κλίμακα.Ενα παράδειγμα: σε θηριώδες (56 σελίδων) εορταστικό ένθετο βιβλίου μεγάλης εφημερίδας συνιστώνται,παρουσιαζόμενα ή διαφημιζόμενα, 542 βιβλία. Ανάμεσά τους δεν υπάρχει ούτε ένα ποιητικό: Μία ακόμη ελληνική πρωτιά.
Επιγραμμα
Επίγραμμα
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Πριν απ' τα μάτια μου είσουν φως,
πριν απ' τον έρωτα Έρωτας,
κι όταν σε πήρε το φιλί
Γυναίκα.
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Πριν απ' τα μάτια μου είσουν φως,
πριν απ' τον έρωτα Έρωτας,
κι όταν σε πήρε το φιλί
Γυναίκα.
31 Ιουλίου 2010
Ο διαλογος
Ο διάλογος
ΕΝΝΟΙΑ ΔΙΑΛΟΓΟΥ:
Ο διάλογος είναι μέσο επικοινωνίας και επίλυσης των διαφορών μεταξύ ατόμων και λαών. Είναι η τελειότερη μορφή επικοινωνίας γιατί στηρίζεται στο λόγο, που αποτελεί μέσο έκφρασης των σκέψεων και των συναισθημάτων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο διάλογος αποτελεί την πεμπτουσία της ΔημοκρατίαςΜε το διάλογο ο άνθρωπος, διατυπώνει ιδέες και ανταλλάσσει τις σκέψεις και εξωτερικεύει τον εσωτερικό του κόσμο μέσα από μια ατελεύτητη διαδικασία επικοινωνίας. O διάλογος διαδραματίζει αποφασιστικά στην ολοκλήρωση του ατόμου και στην αναβάθμιση της κοινωνίας, αφού αποτελεί υπέρτατη κοινωνική και πνευματική αξία.
1. Διάλογος είναι μορφή επικοινωνίας και πραγματώνεται με:
α) Την αντιπαράθεση των απόψεων. Βασικό συστατικό στοιχείο του διαλόγου είναι η διαφωνία, που τον διακρίνει από την απλή συνομιλία.
β) Την εναλλαγή των απόψεων. Τα διαλεγόμενα μέρη αναλαμβάνουν το ρόλο πομπού και δέκτη, που αντικαθιστούν αμοιβαία ο ένας τον άλλον κατά τη συζήτηση.
2. Από τα παραπάνω συνεπάγονται αντίστοιχα τα εξής:
α) Στόχος της αντίθεσης που εκφράζεται με το διάλογο είναι η εξέταση της ορθότητας των πραγμάτων, η διαμόρφωση μιας άποψης που θα στηρίζεται στη σύζευξη των αντιπαρατιθέμενων γνωμών, η αναζήτηση της αλήθειας («την αλήθεια που την έδειξαν οι θεοί απ’ την αρχή στον άνθρωπο, αλλά με το πέρασμα του χρόνου να την αναζητούν και να τη βρίσκουν όρισαν») – (Ξενοφάνης).
β) Επιβάλλεται πάντα η ύπαρξη κανόνων και προϋποθέσεων, που πρέπει να ακολουθούν οι διαλεγόμενοι, ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος του μονολόγου ή της λογομαχίας.
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟ:
• Η σαφής γνώση του αντικειμένου της συζήτησης, αλλά και η ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια εξασφαλίζουν την αλληλουχία των απόψεων και τη δυνατότητα πειθούς.
• Η ετοιμότητα και η ευστροφία είναι χαρακτηριστικά που δυναμώνουν πάντα τη θέση του ομιλητή και του επιτρέπουν να προβάλλει εύστοχη επιχειρηματολογία.
• Η διαφωνία είναι αναπόφευκτη στον ελεύθερο δημοκρατικό διάλογο, επειδή με τη διαφωνία και τον αντίλογο οξύνεται η κρίση, ενδυναμώνεται ο προβληματισμός, διατυπώνονται νέες ιδέες και αρχές, επιλύονται οι διαφορές και γεφυρώνονται τα χάσματα.
• Η δημοκρατία ως πολίτευμα και ως τρόπος ζωής αποτελεί εγγύηση για το διάλογο γιατί έτσι μόνο ανταλλάσσονται απόψεις και εξασφαλίζεται η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Ο πλουραλισμός απόψεων και η πολιτική πολυφωνία αποτελούν ζωτικό στοιχείο της δημοκρατίας. Το δημοκρατικό πολίτευμα στηρίζεται στην ελευθεροτυπία και στην ελεύθερη πάλη των ιδεών.
• Αναγκαίος όρος για μια γόνιμη συζήτηση είναι η ελευθερία της έκφρασης καθώς και η απρόσκοπτη διακίνηση των ιδεών. Είναι αναγκαίο οι διαλεγόμενοι να αντιμετωπίζονται ισότιμα και να εκφράζουν αδέσμευτα όσα πρεσβεύουν.
• Ο σεβασμός για τη γνώμη του άλλου και η αξιολόγηση κάθε συνομιλητή ανάλογα μόνο με την ορθότητά της.
• Η διατήρηση της ηρεμίας, της αυτοκυριαρχίας και της σύνεσης ακόμα και όταν παρουσιάζονται θέσεις αντίθετες προς τις υπάρχουσες
• Απαιτείται ωριμότητα από την πλευρά του ατόμου, ώστε να γίνονται αποδεκτά τα λάθη του και μην εκλαμβάνεται η ορθότητα της άλλης όψης ως αμφισβήτηση της αξιοπρέπειάς του.
• Από τα δύο παραπάνω στοιχεία συνεπάγεται ότι η κατάρριψη του εγωισμού είναι απαραίτητη προϋπόθεση, που εξασφαλίζει την αυτοσυγκράτηση και δε μετατρέπει το διάλογο σε προσωπική αναμέτρηση. Ο διάλογος, ακόμα, θα πρέπει να είναι απαλλαγμένος από την αυθεντία, ώστε να διατηρεί ο συνομιλητής πάντα ανοιχτά και άγρυπνα τα μάτια της ψυχής του. Η μισαλλοδοξία, η εμπάθεια, η ισχυρογνωμοσύνη, οι λοιδορίες, η λεκτική βία, οι προπηλακισμοί, και οι προκαταλήψεις λειτουργούν αρνητικά και παρεμποδίζουν την ομαλή λειτουργία του διαλόγου.
• Στόχος του διαλόγου είναι η αναζήτηση της αλήθειας και όχι η εξυπηρέτηση επιμέρους σκοπιμοτήτων ή η επίδειξη των ικανοτήτων του ατόμου.
• Οι αποφάσεις του διαλόγου πρέπει να μετουσιώνονται σε πράξη, διαφορετικά επιτυγχάνεται μόνο η θεωρητική ικανοποίηση των ανησυχιών.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ - ΑΞΙΑ:
Α. ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ:
1. Ο διάλογος βοηθά το άτομο στην εμπέδωση των γνώσεων που έχει ήδη αποκτήσει, ενώ παράλληλα συντελεί στη διεύρυνση των γνωστικών και πνευματικών του οριζόντων. Επιπλέον, συμβάλλει στον απαγκίστρωση από λανθασμένες αντιλήψεις ή αυθαίρετα συμπεράσματα. Ο διάλογος κινητοποιεί ηθικά και πνευματικά τον άνθρωπο και διευρύνει συνεχώς τους πνευματικούς του ορίζοντες καθώς του προσφέρει συναισθηματική εγρήγορση, σφαιρική και πολύπλευρη προσέγγιση των διαφόρων θεμάτων καθώς και τη δημιουργική αναζήτηση και προσπέλαση της αλήθειας και της ουσίας των πραγμάτων.
2. Επιτρέπει την καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας, αφού το άτομο είναι υποχρεωμένο να αναπτύξει τις οποιεσδήποτε απόψεις του στηριζόμενος σε λογικά επιχειρήματα ή να προβάλλει αντίθετες απόψεις, βοηθάει το άτομο στο να αντιμετωπίζει πολύπλευρα την πραγματικότητα και να αποκτήσει μια διευρυμένη και σφαιρική αντίληψη γύρω από τα πράγματα και τα φαινόμενα. Το άτομο γίνεται αντικειμενικό.
3. Το άτομο μαθαίνει να ελέγχει τα συναισθήματά του, να κυριαρχεί σ’ αυτά με την ορθή σκέψη και τη δύναμη του λόγου. Άλλοτε πάλι, εκφράζει συναισθήματα, εξωτερικεύεται, αποβάλλει την εσωστρέφεια, υποτάσσει τον εγωισμό του.
4. Καλλιεργούνται τα ηθικά στοιχεία της προσωπικότητας. Καλλιεργείται ο σεβασμός, εκδηλώνεται η φιλία, η άμιλλα, η αυτοκυριαρχία και γίνεται αντιληπτή η αξία της ομαδικότητας και η ανάγκη της συνεργασίας.
5. Ο διάλογος αποτελεί ερέθισμα για αυτοκριτική, όταν το άτομο ανακαλύπτει μέσα απ’ αυτόν τις αδυναμίες του χαρακτήρα του και την ένδεια του πνεύματός του.
6.Εν κατακλείδι, γίνεται κατανοητό ότι ο διάλογος καλλιεργεί και αναπτύσσει την προσωπικότητα του ατόμου, συμβάλλοντας θετικά προς την κατεύθυνση της ηθικοπνευματικής του ολοκλήρωσης.
Β. ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ:
1. Οι αποφάσεις που απορρέουν από το διάλογο – αποφάσεις κοινής αποδοχής και λογικά επεξεργασμένες – χαρακτηρίζονται από την ορθότητα και προάγουν την ασφαλέστερη αντιμετώπιση των προβλημάτων. Ο πολίτης που συμμετέχει εμβαθύνει στα προβλήματα με αποτέλεσμα να διαμορφώνει μια συγκροτημένη άποψη για τα διάφορα θέματα.
2. Η αντίθεση – ουσιαστικό στοιχείο του διαλόγου – αμφισβητεί κάθε κατεστημένη τάξη πραγμάτων, καταρρίπτει οτιδήποτε προβάλλει ως απόλυτο, με αποτέλεσμα τη δυναμική και δημιουργική εξέλιξη της κοινωνίας. Εξανθρωπίζει, προάγει την κοινωνία, εγγυάται την πολύτιμη ετερότητα.
3. Ο διάλογος θεμελιώνει τη δημοκρατία, αφού επιλύει ομαλά τις αντιθέσεις και επιτρέπει τον κριτικό έλεγχο των αποφάσεων που λαμβάνονται στον πολιτικό χώρο. Με το διάλογο, η Δημοκρατία βρίσκει την ολοκλήρωση της και η κριτική φτάνει γρηγορότερα στο στόχο της: τον έλεγχο της πολιτικής ζωής και την προάσπιση των δημοκρατικών θεσμών.
4. Τίθενται σωστά πρότυπα κοινωνικής συμβίωσης, παραμερίζονται οι αψιμαχίες, η βία και οι αντιδικίες που καλλιεργούνται από το φανατισμό.
5. Συναφές με το παραπάνω είναι και το εξής: η αμοιβαία υποχώρηση των αντιπαρατιθέμενων που προϋποθέτει ο διάλογος εξασφαλίζει την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών και σε παγκόσμιο επίπεδο.
6. Ο διάλογος δίνει εναύσματα για ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των ατόμων, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα που οι συγκρούσεις και ο ανταγωνισμός κλονίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις και αποξενώνουν.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
Ο διάλογος, τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό και σε διεθνές επίπεδο αποτελεί το βασικότερο παράγοντα της αρμονικής συνύπαρξης ατόμων και λαών και τον αποτελεσματικότερο κοινωνικό παράγοντα που συναιρεί τις δυνάμεις των ανθρώπων σε μια κοινή συνισταμένη για την κοινή τους πρόοδο και ευδοκίμηση. Ο διάλογος είναι έννοια πολυκύμαντη όπως η κοινωνία που τον χρησιμοποιεί. Στοχεύει και αναπτύσσει όλους τους τομείς της ζωής, πνευματικούς, πολιτικούς και πολιτιστικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς και πρακτικούς.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ:
1. ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ:
Ο διάλογος εξυπηρετεί όλους τους τομείς της. Με την ανταλλαγή απόψεων στον παραγωγικό τομέα βελτιώνονται οι διαδικασίες της οικονομικής δράσης και αυξάνεται η παραγωγικότητα. Σ’ αυτό συντελεί και ο διάλογος εργαζομένων και εργοδοτών για το συντονισμό των προσπαθειών τους στον κοινό σκοπό. Οι εμπορικές συναλλαγές προωθούνται και βελτιώνονται με το διάλογο.
2. ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ:
Ο διάλογος διδασκόντων και διδασκομένων και των μαθητών μεταξύ τους βοηθά στην ολόπλευρη εξέταση των ζητημάτων της παιδείας, στην ενίσχυση του γόνιμου προβληματισμού, στην ανάπτυξη καλοπροαίρετης κριτικής και ουσιαστικού προβληματισμού για το σύγχρονο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι, στη δημιουργική αφομοίωση των γνώσεων, στην πνευματική εγρήγορση, στην καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας του μαθητή και στη διαμόρφωση δημοκρατικών συνειδήσεων. Αποτελεί την καλύτερη παιδαγωγική μέθοδο που πρέπει να υιοθετούν οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί.
3. ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ:
Ο διάλογος μεταξύ των επιστημόνων οδηγεί στην επιστημονική πρόοδο, γιατί μ’ αυτόν γίνεται διασταύρωση των γνώσεων και προσέγγιση στην όσο γίνεται αντικειμενικότερη αλήθεια. Παράλληλα, αποφεύγεται η πνευματική μονομέρεια εξαιτίας της μεγάλης επιστημονικής εξειδίκευσης και συνειδητοποιεί κάθε επιστήμονας την κοινωνική του ευθύνη.
4. ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ:
Ο διάλογος βοηθά στη σωστή διαπαιδαγώγηση των νέων και στην ομαλή κοινωνικοποίησή τους. Παράλληλα, ενισχύει το θεσμό της οικογένειας, αφού εξασφαλίζει την ομαλή, αλλά και γόνιμη συμβίωση των μελών της μέσα σ’ αυτήν. Τέλος, λειτουργεί ως παράγοντας άρσης του χάσματος των γενεών, αφού καλλιεργεί κλίμα αλληλοσεβασμού, συνεργασίας για την επίλυση των κοινών προβλημάτων και αλληλοκατανόησης. Με το διάλογο μεταφέρονται εμπειρίες ζωής, παραδόσεις και αξίες από γενιά σε γενιά και αναπόφευκτα περιορίζεται το χάσμα των γενεών. Οι γονείς λειτουργούν ως υγιή πρότυπα που προσπαθούν να επιχειρηματολογήσουν τις απόψεις τους στα παιδιά τους χωρίς να τους τις επιβάλλουν.
5. ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ:
Στις καθημερινές συναναστροφές ο διάλογος συμβάλλει αποφασιστικά στη στενότερη επαφή και επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, στην καταπολέμηση της μοναξιάς που αισθάνεται ο σύγχρονος άνθρωπος, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η έννοια της φιλίας καλλιεργώντας σταθερά ένα πολυδύναμο πνεύμα συνεργασίας ανάμεσα στα άτομα και τους λαούς αμβλύνοντας τις κοινωνικές αντιθέσεις και περιορίζοντας τις κοινωνικές αντιπαλότητες. Οι πολίτες μέσω του διαλόγου διεκδικούν τα ατομικά και πολιτικά τους δικαιώματα, ασκούν έλεγχο στην εκάστοτε εξουσία και καταδικάζουν απερίφραστα κάθε είδους παρανομίας και ατασθαλίας.
6. ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ:
α) Ο διάλογος μεταξύ των πολιτικών και κομμάτων είναι αποφασιστικός παράγοντας για την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος και γενικότερα για την εγκαθίδρυση της ελευθερίας, της παρρησίας και της δημοκρατίας, κοινωνικοπολιτικών αξιών που δεν μπορούν να πραγματωθούν χωρίς το διάλογο. Ο πολίτης απαλλάσσεται από το δογματισμό και την πνευματική μονομέρεια. Η πολιτική ανεκτικότητα προϋποθέτει την ελευθερία της έκφρασης, τον ανοικτό διάλογο και το σεβασμό στη διαφορετικότητα των απόψεων.
β) Ο διάλογος πολίτη – κράτους βοηθά στη δημιουργία κλίματος πολιτικής σταθερότητας, στη σωστή λειτουργία του κρατικού – διοικητικού μηχανισμού, ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες των πολιτών και ταυτόχρονα συμβάλλει στην ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων. Ο λειτουργεί διάλογος ως ένα εργαλείο δημοκρατίας, συνενόησης των ανθρώπων και επίλυσης των προβλημάτων.
γ) Σε διεθνές επίπεδο, ο διάλογος μεταξύ των λαών συντελεί στην ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας και εξομαλύνει τις διεθνείς διαφορές. Έτσι, βοηθά στην ειρηνική επίλυση των προβλημάτων που απασχολούν τη διεθνή κοινότητα, συντελώντας στη διαφύλαξη της διεθνούς τάξης και στην παγίωση της παγκόσμιας ειρήνης
7. ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΖΩΗ
Ο διάλογος μεταξύ των λαών αποτελεί τον καλύτερο τρόπο άρσης των αντιπαραθέσεων και διαφωνιών. Οι λαοί αναζητούν κοινούς τρόπους επαφής, συνεργάζονται για την επίλυση των προβλημάτων τους, τηρούν τις διεθνείς συμφωνίες και αναπτύσσουν τις προϋποθέσεις για την παγκόσμια συναδέλφωση και ειρήνη. Σήμερα μάλιστα, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, η αρμονία πολιτισμού και ανάπτυξης με σεβασμό στις πολιτιστικές ταυτότητες, συνιστά ένα στόχο στον οποίο πρέπει να συγκλίνουν οι πολιτικές των κρατών .
8. ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ- ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Το διαδίκτυο και η σύγχρονη πληροφορική τεχνολογία δίνουν τη δυνατότητα στον πολίτη να δημιουργήσει το δικό του κίνημα διαμαρτυρίας και παρέμβασης αυξάνοντας τις δυνατότητες παρέμβασης του (ενδυναμωμένος πολίτης-empowered citizen). Ο πολίτης μπορεί να επιλέξει τον τρόπο, τον τόπο και το ρυθμό ενημέρωσης και της παρέμβασής του, συμμετέχοντας σε οποιοδήποτε βήμα διαλόγου ή παρουσιάζοντας τη δική του «εφημερίδα». Η τεχνολογία διαθέτει τα μέσα για να αυξηθεί τόσο η ποσότητα όσο και ή ποιότητα των πληροφοριών που ανταλλάσσονται παγκοσμίως. Η ηλεκτρονική δημοκρατία αποτελεί προϊόν αυτής της έκρηξης στον τομέα των πληροφοριών. Η μετουσίωση της πληροφορίας σε γνώση, η μετατροπή της ανταλλαγής απόψεων σε ουσιαστικό διάλογο, η σύγκρουση διαφορετικών κοσμοαντιλήψεων, η επεξεργασία και όχι απλή συσσώρευση στοιχείων αποτελούν ευθύνη αυτών που μεσολαβούν σ’ αυτούς τους νέους παγκόσμιους χώρους. Οι δημοκρατίες μας βασίζονται στην παραδοχή ότι υπάρχει μια ελάχιστη ποσότητα πληροφοριών στις οποίες όλοι διαθέτουμε πρόσβαση, ενώ απαιτεί ενημερωμένο και ενασχολούμενο με τα κοινά σύνολο πολιτών.
Η ηλεκτρονική δημοκρατία στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες: την ηλεκτρονική διαβούλευση και συμμετοχή (e-engagement/e-participation) και την ηλεκτρονική ψηφοφορία (e-voting). Η έννοια της ηλεκτρονικής διαβούλευσης περιλαμβάνει την εμπλοκή του πολίτη στα κοινά με τη χρήση νέων τεχνολογιών και βασικά του διαδικτύου καθώς και άμεση και γρήγορη πρόσβαση στην πληροφόρηση. Ο πολίτης/χρήστης, μπορεί να εκφράζει τη γνώμη του και να παίρνει μέρος σε δημοσκοπήσεις, έρευνες, online ερωτηματολόγια ή και να προτείνει ο ίδιος θέματα προς συζήτηση.
Λεξιλόγιο
Διάλογος : (επίθετα θετικά)
θετικός, ευεργετικός, ουσιαστικός, αποτελεσματικός, καρποφόρος, ωφέλιμος, ενδιαφέρον, δημοκρατικός, παραγωγικός, φιλελεύθερος, ειλικρινής, ενδελεχής, ευρηματικός, οικουμενικός, αντικειμενικός, εκτενής, συναινετικός, αντιπροσωπευτικός, ισότιμος
#
(επίθετα αρνητικά)
ατελέσφορος, στείρος, επιζήμιος, ατυχής, αναποτελεσματικός, αρνητικός, άκαρπος, στείρος, ανώφελος, καταστροφικός, μάταιος, φανατικός
(ρήματα θετικά)
διεξάγεται, πραγματοποιείται, λαμβάνει χώρα, γίνεται, διεξάγεται, υλοποιείται, αναβαθμίζεται, ενισχύεται, ευδοκιμεί, προωθείται, αναπτύσσεται
(ρήματα αρνητικά)
Δυσχεραίνεται, παρεμποδίζεται, εκφυλίζεται, διαταράσσεται, συρρικνώνεται, ακυρώνεται, διακόπτεται, διαλύεται, αναστέλλεται, περιορίζεται
ΕΝΝΟΙΑ ΔΙΑΛΟΓΟΥ:
Ο διάλογος είναι μέσο επικοινωνίας και επίλυσης των διαφορών μεταξύ ατόμων και λαών. Είναι η τελειότερη μορφή επικοινωνίας γιατί στηρίζεται στο λόγο, που αποτελεί μέσο έκφρασης των σκέψεων και των συναισθημάτων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο διάλογος αποτελεί την πεμπτουσία της ΔημοκρατίαςΜε το διάλογο ο άνθρωπος, διατυπώνει ιδέες και ανταλλάσσει τις σκέψεις και εξωτερικεύει τον εσωτερικό του κόσμο μέσα από μια ατελεύτητη διαδικασία επικοινωνίας. O διάλογος διαδραματίζει αποφασιστικά στην ολοκλήρωση του ατόμου και στην αναβάθμιση της κοινωνίας, αφού αποτελεί υπέρτατη κοινωνική και πνευματική αξία.
1. Διάλογος είναι μορφή επικοινωνίας και πραγματώνεται με:
α) Την αντιπαράθεση των απόψεων. Βασικό συστατικό στοιχείο του διαλόγου είναι η διαφωνία, που τον διακρίνει από την απλή συνομιλία.
β) Την εναλλαγή των απόψεων. Τα διαλεγόμενα μέρη αναλαμβάνουν το ρόλο πομπού και δέκτη, που αντικαθιστούν αμοιβαία ο ένας τον άλλον κατά τη συζήτηση.
2. Από τα παραπάνω συνεπάγονται αντίστοιχα τα εξής:
α) Στόχος της αντίθεσης που εκφράζεται με το διάλογο είναι η εξέταση της ορθότητας των πραγμάτων, η διαμόρφωση μιας άποψης που θα στηρίζεται στη σύζευξη των αντιπαρατιθέμενων γνωμών, η αναζήτηση της αλήθειας («την αλήθεια που την έδειξαν οι θεοί απ’ την αρχή στον άνθρωπο, αλλά με το πέρασμα του χρόνου να την αναζητούν και να τη βρίσκουν όρισαν») – (Ξενοφάνης).
β) Επιβάλλεται πάντα η ύπαρξη κανόνων και προϋποθέσεων, που πρέπει να ακολουθούν οι διαλεγόμενοι, ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος του μονολόγου ή της λογομαχίας.
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟ:
• Η σαφής γνώση του αντικειμένου της συζήτησης, αλλά και η ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια εξασφαλίζουν την αλληλουχία των απόψεων και τη δυνατότητα πειθούς.
• Η ετοιμότητα και η ευστροφία είναι χαρακτηριστικά που δυναμώνουν πάντα τη θέση του ομιλητή και του επιτρέπουν να προβάλλει εύστοχη επιχειρηματολογία.
• Η διαφωνία είναι αναπόφευκτη στον ελεύθερο δημοκρατικό διάλογο, επειδή με τη διαφωνία και τον αντίλογο οξύνεται η κρίση, ενδυναμώνεται ο προβληματισμός, διατυπώνονται νέες ιδέες και αρχές, επιλύονται οι διαφορές και γεφυρώνονται τα χάσματα.
• Η δημοκρατία ως πολίτευμα και ως τρόπος ζωής αποτελεί εγγύηση για το διάλογο γιατί έτσι μόνο ανταλλάσσονται απόψεις και εξασφαλίζεται η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Ο πλουραλισμός απόψεων και η πολιτική πολυφωνία αποτελούν ζωτικό στοιχείο της δημοκρατίας. Το δημοκρατικό πολίτευμα στηρίζεται στην ελευθεροτυπία και στην ελεύθερη πάλη των ιδεών.
• Αναγκαίος όρος για μια γόνιμη συζήτηση είναι η ελευθερία της έκφρασης καθώς και η απρόσκοπτη διακίνηση των ιδεών. Είναι αναγκαίο οι διαλεγόμενοι να αντιμετωπίζονται ισότιμα και να εκφράζουν αδέσμευτα όσα πρεσβεύουν.
• Ο σεβασμός για τη γνώμη του άλλου και η αξιολόγηση κάθε συνομιλητή ανάλογα μόνο με την ορθότητά της.
• Η διατήρηση της ηρεμίας, της αυτοκυριαρχίας και της σύνεσης ακόμα και όταν παρουσιάζονται θέσεις αντίθετες προς τις υπάρχουσες
• Απαιτείται ωριμότητα από την πλευρά του ατόμου, ώστε να γίνονται αποδεκτά τα λάθη του και μην εκλαμβάνεται η ορθότητα της άλλης όψης ως αμφισβήτηση της αξιοπρέπειάς του.
• Από τα δύο παραπάνω στοιχεία συνεπάγεται ότι η κατάρριψη του εγωισμού είναι απαραίτητη προϋπόθεση, που εξασφαλίζει την αυτοσυγκράτηση και δε μετατρέπει το διάλογο σε προσωπική αναμέτρηση. Ο διάλογος, ακόμα, θα πρέπει να είναι απαλλαγμένος από την αυθεντία, ώστε να διατηρεί ο συνομιλητής πάντα ανοιχτά και άγρυπνα τα μάτια της ψυχής του. Η μισαλλοδοξία, η εμπάθεια, η ισχυρογνωμοσύνη, οι λοιδορίες, η λεκτική βία, οι προπηλακισμοί, και οι προκαταλήψεις λειτουργούν αρνητικά και παρεμποδίζουν την ομαλή λειτουργία του διαλόγου.
• Στόχος του διαλόγου είναι η αναζήτηση της αλήθειας και όχι η εξυπηρέτηση επιμέρους σκοπιμοτήτων ή η επίδειξη των ικανοτήτων του ατόμου.
• Οι αποφάσεις του διαλόγου πρέπει να μετουσιώνονται σε πράξη, διαφορετικά επιτυγχάνεται μόνο η θεωρητική ικανοποίηση των ανησυχιών.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ - ΑΞΙΑ:
Α. ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ:
1. Ο διάλογος βοηθά το άτομο στην εμπέδωση των γνώσεων που έχει ήδη αποκτήσει, ενώ παράλληλα συντελεί στη διεύρυνση των γνωστικών και πνευματικών του οριζόντων. Επιπλέον, συμβάλλει στον απαγκίστρωση από λανθασμένες αντιλήψεις ή αυθαίρετα συμπεράσματα. Ο διάλογος κινητοποιεί ηθικά και πνευματικά τον άνθρωπο και διευρύνει συνεχώς τους πνευματικούς του ορίζοντες καθώς του προσφέρει συναισθηματική εγρήγορση, σφαιρική και πολύπλευρη προσέγγιση των διαφόρων θεμάτων καθώς και τη δημιουργική αναζήτηση και προσπέλαση της αλήθειας και της ουσίας των πραγμάτων.
2. Επιτρέπει την καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας, αφού το άτομο είναι υποχρεωμένο να αναπτύξει τις οποιεσδήποτε απόψεις του στηριζόμενος σε λογικά επιχειρήματα ή να προβάλλει αντίθετες απόψεις, βοηθάει το άτομο στο να αντιμετωπίζει πολύπλευρα την πραγματικότητα και να αποκτήσει μια διευρυμένη και σφαιρική αντίληψη γύρω από τα πράγματα και τα φαινόμενα. Το άτομο γίνεται αντικειμενικό.
3. Το άτομο μαθαίνει να ελέγχει τα συναισθήματά του, να κυριαρχεί σ’ αυτά με την ορθή σκέψη και τη δύναμη του λόγου. Άλλοτε πάλι, εκφράζει συναισθήματα, εξωτερικεύεται, αποβάλλει την εσωστρέφεια, υποτάσσει τον εγωισμό του.
4. Καλλιεργούνται τα ηθικά στοιχεία της προσωπικότητας. Καλλιεργείται ο σεβασμός, εκδηλώνεται η φιλία, η άμιλλα, η αυτοκυριαρχία και γίνεται αντιληπτή η αξία της ομαδικότητας και η ανάγκη της συνεργασίας.
5. Ο διάλογος αποτελεί ερέθισμα για αυτοκριτική, όταν το άτομο ανακαλύπτει μέσα απ’ αυτόν τις αδυναμίες του χαρακτήρα του και την ένδεια του πνεύματός του.
6.Εν κατακλείδι, γίνεται κατανοητό ότι ο διάλογος καλλιεργεί και αναπτύσσει την προσωπικότητα του ατόμου, συμβάλλοντας θετικά προς την κατεύθυνση της ηθικοπνευματικής του ολοκλήρωσης.
Β. ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ:
1. Οι αποφάσεις που απορρέουν από το διάλογο – αποφάσεις κοινής αποδοχής και λογικά επεξεργασμένες – χαρακτηρίζονται από την ορθότητα και προάγουν την ασφαλέστερη αντιμετώπιση των προβλημάτων. Ο πολίτης που συμμετέχει εμβαθύνει στα προβλήματα με αποτέλεσμα να διαμορφώνει μια συγκροτημένη άποψη για τα διάφορα θέματα.
2. Η αντίθεση – ουσιαστικό στοιχείο του διαλόγου – αμφισβητεί κάθε κατεστημένη τάξη πραγμάτων, καταρρίπτει οτιδήποτε προβάλλει ως απόλυτο, με αποτέλεσμα τη δυναμική και δημιουργική εξέλιξη της κοινωνίας. Εξανθρωπίζει, προάγει την κοινωνία, εγγυάται την πολύτιμη ετερότητα.
3. Ο διάλογος θεμελιώνει τη δημοκρατία, αφού επιλύει ομαλά τις αντιθέσεις και επιτρέπει τον κριτικό έλεγχο των αποφάσεων που λαμβάνονται στον πολιτικό χώρο. Με το διάλογο, η Δημοκρατία βρίσκει την ολοκλήρωση της και η κριτική φτάνει γρηγορότερα στο στόχο της: τον έλεγχο της πολιτικής ζωής και την προάσπιση των δημοκρατικών θεσμών.
4. Τίθενται σωστά πρότυπα κοινωνικής συμβίωσης, παραμερίζονται οι αψιμαχίες, η βία και οι αντιδικίες που καλλιεργούνται από το φανατισμό.
5. Συναφές με το παραπάνω είναι και το εξής: η αμοιβαία υποχώρηση των αντιπαρατιθέμενων που προϋποθέτει ο διάλογος εξασφαλίζει την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών και σε παγκόσμιο επίπεδο.
6. Ο διάλογος δίνει εναύσματα για ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των ατόμων, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα που οι συγκρούσεις και ο ανταγωνισμός κλονίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις και αποξενώνουν.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
Ο διάλογος, τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό και σε διεθνές επίπεδο αποτελεί το βασικότερο παράγοντα της αρμονικής συνύπαρξης ατόμων και λαών και τον αποτελεσματικότερο κοινωνικό παράγοντα που συναιρεί τις δυνάμεις των ανθρώπων σε μια κοινή συνισταμένη για την κοινή τους πρόοδο και ευδοκίμηση. Ο διάλογος είναι έννοια πολυκύμαντη όπως η κοινωνία που τον χρησιμοποιεί. Στοχεύει και αναπτύσσει όλους τους τομείς της ζωής, πνευματικούς, πολιτικούς και πολιτιστικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς και πρακτικούς.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ:
1. ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ:
Ο διάλογος εξυπηρετεί όλους τους τομείς της. Με την ανταλλαγή απόψεων στον παραγωγικό τομέα βελτιώνονται οι διαδικασίες της οικονομικής δράσης και αυξάνεται η παραγωγικότητα. Σ’ αυτό συντελεί και ο διάλογος εργαζομένων και εργοδοτών για το συντονισμό των προσπαθειών τους στον κοινό σκοπό. Οι εμπορικές συναλλαγές προωθούνται και βελτιώνονται με το διάλογο.
2. ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ:
Ο διάλογος διδασκόντων και διδασκομένων και των μαθητών μεταξύ τους βοηθά στην ολόπλευρη εξέταση των ζητημάτων της παιδείας, στην ενίσχυση του γόνιμου προβληματισμού, στην ανάπτυξη καλοπροαίρετης κριτικής και ουσιαστικού προβληματισμού για το σύγχρονο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι, στη δημιουργική αφομοίωση των γνώσεων, στην πνευματική εγρήγορση, στην καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας του μαθητή και στη διαμόρφωση δημοκρατικών συνειδήσεων. Αποτελεί την καλύτερη παιδαγωγική μέθοδο που πρέπει να υιοθετούν οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί.
3. ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ:
Ο διάλογος μεταξύ των επιστημόνων οδηγεί στην επιστημονική πρόοδο, γιατί μ’ αυτόν γίνεται διασταύρωση των γνώσεων και προσέγγιση στην όσο γίνεται αντικειμενικότερη αλήθεια. Παράλληλα, αποφεύγεται η πνευματική μονομέρεια εξαιτίας της μεγάλης επιστημονικής εξειδίκευσης και συνειδητοποιεί κάθε επιστήμονας την κοινωνική του ευθύνη.
4. ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ:
Ο διάλογος βοηθά στη σωστή διαπαιδαγώγηση των νέων και στην ομαλή κοινωνικοποίησή τους. Παράλληλα, ενισχύει το θεσμό της οικογένειας, αφού εξασφαλίζει την ομαλή, αλλά και γόνιμη συμβίωση των μελών της μέσα σ’ αυτήν. Τέλος, λειτουργεί ως παράγοντας άρσης του χάσματος των γενεών, αφού καλλιεργεί κλίμα αλληλοσεβασμού, συνεργασίας για την επίλυση των κοινών προβλημάτων και αλληλοκατανόησης. Με το διάλογο μεταφέρονται εμπειρίες ζωής, παραδόσεις και αξίες από γενιά σε γενιά και αναπόφευκτα περιορίζεται το χάσμα των γενεών. Οι γονείς λειτουργούν ως υγιή πρότυπα που προσπαθούν να επιχειρηματολογήσουν τις απόψεις τους στα παιδιά τους χωρίς να τους τις επιβάλλουν.
5. ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ:
Στις καθημερινές συναναστροφές ο διάλογος συμβάλλει αποφασιστικά στη στενότερη επαφή και επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, στην καταπολέμηση της μοναξιάς που αισθάνεται ο σύγχρονος άνθρωπος, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η έννοια της φιλίας καλλιεργώντας σταθερά ένα πολυδύναμο πνεύμα συνεργασίας ανάμεσα στα άτομα και τους λαούς αμβλύνοντας τις κοινωνικές αντιθέσεις και περιορίζοντας τις κοινωνικές αντιπαλότητες. Οι πολίτες μέσω του διαλόγου διεκδικούν τα ατομικά και πολιτικά τους δικαιώματα, ασκούν έλεγχο στην εκάστοτε εξουσία και καταδικάζουν απερίφραστα κάθε είδους παρανομίας και ατασθαλίας.
6. ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ:
α) Ο διάλογος μεταξύ των πολιτικών και κομμάτων είναι αποφασιστικός παράγοντας για την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος και γενικότερα για την εγκαθίδρυση της ελευθερίας, της παρρησίας και της δημοκρατίας, κοινωνικοπολιτικών αξιών που δεν μπορούν να πραγματωθούν χωρίς το διάλογο. Ο πολίτης απαλλάσσεται από το δογματισμό και την πνευματική μονομέρεια. Η πολιτική ανεκτικότητα προϋποθέτει την ελευθερία της έκφρασης, τον ανοικτό διάλογο και το σεβασμό στη διαφορετικότητα των απόψεων.
β) Ο διάλογος πολίτη – κράτους βοηθά στη δημιουργία κλίματος πολιτικής σταθερότητας, στη σωστή λειτουργία του κρατικού – διοικητικού μηχανισμού, ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες των πολιτών και ταυτόχρονα συμβάλλει στην ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων. Ο λειτουργεί διάλογος ως ένα εργαλείο δημοκρατίας, συνενόησης των ανθρώπων και επίλυσης των προβλημάτων.
γ) Σε διεθνές επίπεδο, ο διάλογος μεταξύ των λαών συντελεί στην ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας και εξομαλύνει τις διεθνείς διαφορές. Έτσι, βοηθά στην ειρηνική επίλυση των προβλημάτων που απασχολούν τη διεθνή κοινότητα, συντελώντας στη διαφύλαξη της διεθνούς τάξης και στην παγίωση της παγκόσμιας ειρήνης
7. ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΖΩΗ
Ο διάλογος μεταξύ των λαών αποτελεί τον καλύτερο τρόπο άρσης των αντιπαραθέσεων και διαφωνιών. Οι λαοί αναζητούν κοινούς τρόπους επαφής, συνεργάζονται για την επίλυση των προβλημάτων τους, τηρούν τις διεθνείς συμφωνίες και αναπτύσσουν τις προϋποθέσεις για την παγκόσμια συναδέλφωση και ειρήνη. Σήμερα μάλιστα, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, η αρμονία πολιτισμού και ανάπτυξης με σεβασμό στις πολιτιστικές ταυτότητες, συνιστά ένα στόχο στον οποίο πρέπει να συγκλίνουν οι πολιτικές των κρατών .
8. ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ- ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Το διαδίκτυο και η σύγχρονη πληροφορική τεχνολογία δίνουν τη δυνατότητα στον πολίτη να δημιουργήσει το δικό του κίνημα διαμαρτυρίας και παρέμβασης αυξάνοντας τις δυνατότητες παρέμβασης του (ενδυναμωμένος πολίτης-empowered citizen). Ο πολίτης μπορεί να επιλέξει τον τρόπο, τον τόπο και το ρυθμό ενημέρωσης και της παρέμβασής του, συμμετέχοντας σε οποιοδήποτε βήμα διαλόγου ή παρουσιάζοντας τη δική του «εφημερίδα». Η τεχνολογία διαθέτει τα μέσα για να αυξηθεί τόσο η ποσότητα όσο και ή ποιότητα των πληροφοριών που ανταλλάσσονται παγκοσμίως. Η ηλεκτρονική δημοκρατία αποτελεί προϊόν αυτής της έκρηξης στον τομέα των πληροφοριών. Η μετουσίωση της πληροφορίας σε γνώση, η μετατροπή της ανταλλαγής απόψεων σε ουσιαστικό διάλογο, η σύγκρουση διαφορετικών κοσμοαντιλήψεων, η επεξεργασία και όχι απλή συσσώρευση στοιχείων αποτελούν ευθύνη αυτών που μεσολαβούν σ’ αυτούς τους νέους παγκόσμιους χώρους. Οι δημοκρατίες μας βασίζονται στην παραδοχή ότι υπάρχει μια ελάχιστη ποσότητα πληροφοριών στις οποίες όλοι διαθέτουμε πρόσβαση, ενώ απαιτεί ενημερωμένο και ενασχολούμενο με τα κοινά σύνολο πολιτών.
Η ηλεκτρονική δημοκρατία στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες: την ηλεκτρονική διαβούλευση και συμμετοχή (e-engagement/e-participation) και την ηλεκτρονική ψηφοφορία (e-voting). Η έννοια της ηλεκτρονικής διαβούλευσης περιλαμβάνει την εμπλοκή του πολίτη στα κοινά με τη χρήση νέων τεχνολογιών και βασικά του διαδικτύου καθώς και άμεση και γρήγορη πρόσβαση στην πληροφόρηση. Ο πολίτης/χρήστης, μπορεί να εκφράζει τη γνώμη του και να παίρνει μέρος σε δημοσκοπήσεις, έρευνες, online ερωτηματολόγια ή και να προτείνει ο ίδιος θέματα προς συζήτηση.
Λεξιλόγιο
Διάλογος : (επίθετα θετικά)
θετικός, ευεργετικός, ουσιαστικός, αποτελεσματικός, καρποφόρος, ωφέλιμος, ενδιαφέρον, δημοκρατικός, παραγωγικός, φιλελεύθερος, ειλικρινής, ενδελεχής, ευρηματικός, οικουμενικός, αντικειμενικός, εκτενής, συναινετικός, αντιπροσωπευτικός, ισότιμος
#
(επίθετα αρνητικά)
ατελέσφορος, στείρος, επιζήμιος, ατυχής, αναποτελεσματικός, αρνητικός, άκαρπος, στείρος, ανώφελος, καταστροφικός, μάταιος, φανατικός
(ρήματα θετικά)
διεξάγεται, πραγματοποιείται, λαμβάνει χώρα, γίνεται, διεξάγεται, υλοποιείται, αναβαθμίζεται, ενισχύεται, ευδοκιμεί, προωθείται, αναπτύσσεται
(ρήματα αρνητικά)
Δυσχεραίνεται, παρεμποδίζεται, εκφυλίζεται, διαταράσσεται, συρρικνώνεται, ακυρώνεται, διακόπτεται, διαλύεται, αναστέλλεται, περιορίζεται
23 Ιουλίου 2010
Οι συγχρονοι Διαλογοι των Αθηνων
Οι σύγχρονοι Διάλογοι των Αθηνών
Η μελέτη της ελληνικής σκέψης στο επίκεντρο του διεθνούς συνεδρίου που διοργανώνουν το Ιδρυμα Ωνάση και επτά διεθνείς φορείς
Του Γιωργου Θ. Καλοφωνου*
Μια σημαντική τομή στον τρόπο που προσλαμβάνουμε τον ελληνικό πολιτισμό φιλοδοξεί να προκαλέσει το μεγάλο διεθνές συνέδριο που διοργανώνει το Ιδρυμα Ωνάση με τίτλο «Οι Διάλογοι των Αθηνών» για τα εγκαίνια της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών τον Νοέμβριο του 2010 στην Αθήνα, σε συνεργασία με επτά διεθνείς φορείς υψηλού κύρους - το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το Ινστιτούτο της Γαλλίας, το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, την Αυστριακή Ακαδημία, την Ιταλική Ακαδημία Επιστημών, το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ.
Μέσα στη βαθιά κρίση που διατρέχει τον σύγχρονο κόσμο, όχι μόνο στο οικονομικό και το πολιτικό επίπεδο, αλλά κυρίως στο πολιτισμικό και το ηθικό, αναδύεται εμφατικά ένα αίτημα επανεκτίμησης των παραμελημένων αξιών του ανθρωπισμού. Πηγή αρχέγονη του ανθρωπισμού, η μελέτη και η καλλιέργεια της ελληνικής σκέψης και του ελληνικού πολιτισμού είχε πάντοτε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη διαμόρφωση του κυρίαρχου «δυτικού» πολιτισμού που μοιάζει να έχει εισέλθει σε μια σκοτεινή περίοδο παρακμής. Σήμερα οι ελληνικές σπουδές, παρότι διατηρούν διεθνώς ένα υψηλότατο επιστημονικό επίπεδο, τείνουν προς την εσωστρέφεια και την περιθωριοποίηση, μέσα στην καταλυτική τάση της συνεχούς συρρίκνωσης του ευρύτερου χώρου των ανθρωπιστικών σπουδών προς όφελος της τεχνικής γνώσης, της εξειδίκευσης και του κατακερματισμού, της κυριαρχίας των κριτηρίων του επαγγελματισμού και της ανταγωνιστικότητας.
Οι αξίες του ανθρωπισμού
Το αίτημα της επαναφοράς τους στο προσκήνιο είναι λοιπόν κρίσιμο και δεν αφορά απλώς την επιβίωση ενός χειμαζομένου επιστημονικού κλάδου ούτε τη νοσταλγία ενός εξιδανικευμένου παρελθόντος που, ακόμη και αν υπήρξε, έχει χαθεί πλέον ανεπιστρεπτί. Πρόκειται για αίτημα διαλόγου των αξιών του ανθρωπισμού με τον σύγχρονο κόσμο, ενός διαλόγου που θα στοχεύσει στην ενσωμάτωση των κατακτήσεων της σύγχρονης τεχνολογίας, που θα εντοπίσει τα προβληματικά σημεία, που θα επιδιώξει να συμβάλει μακροπρόθεσμα στην εξεύρεση βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων και, κυρίως, εναλλακτικών τρόπων να αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο μας.
Οι Διάλογοι των Αθηνών αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία να εκκινήσει η διαδικασία αυτού του ευρύτερου διαλόγου, πράγμα που διαφαίνεται στο σκεπτικό του συνεδρίου και στην όλη οργανωτική του δομή, όπως παρουσιάστηκε πρόσφατα από τον πρόεδρο του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνη Σ. Παπαδημητρίου, τον πρόεδρο της οργανωτικής επιτροπής Γεώργιο Μπαμπινιώτη και την επιστημονική συντονίστρια του συνεδρίου, βυζαντινολόγο Νίκη Τσιρώνη, μετά το πέρας της πρώτης συνεδρίασης -σε πλήρη σύνθεση- της οργανωτικής του επιτροπής, την οποία απαρτίζουν σαράντα προσωπικότητες από τον διεθνή και τον ελληνικό επιστημονικό χώρο που συμμετέχουν ενεργά στον όλο σχεδιασμό.
Μακριά από την αρχαιοπληξία που συχνά χαρακτηρίζει συναφή εγχειρήματα, ο ελληνικός πολιτισμός δεν αντιμετωπίζεται από τους οργανωτές ως ένα στατικό και αμετάβλητο κλασικό ιδεώδες, αλλά ως φαινόμενο δυναμικό, που θα εξεταστεί στη διαχρονία του, από την αρχαιότητα στους μέσους και τους νεώτερους χρόνους. Επιπρόσθετα, το συνέδριο προκρίνει έναν διάλογο διεπιστημονικό και διακλαδικό, σε μια προσπάθεια να υπερκερασθούν οι παρενέργειες της απόλυτης εξειδίκευσης που επικρατεί στις μέρες μας, ακόμη και στον ευρύτερο χώρο των ελληνικών σπουδών. Τέλος, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που παρέχει σήμερα η ψηφιακή τεχνολογία, ο διάλογος θα είναι πολυεπίπεδος και διαρκής. Θα ξεκινήσει στο Διαδίκτυο αρκετούς μήνες πριν από την πραγματοποίηση του συνεδρίου και θα συνεχιστεί κατά τη διάρκειά του, εντός και εκτός της Στέγης, αλλά και μετά το πέρας των εργασιών του, πάντοτε μέσω της δικτυακής πύλης του, που θα εξακολουθήσει να λειτουργεί, παρέχοντας παράλληλα πληθώρα υπηρεσιών και πληροφοριών που θα σχετίζονται με τον ελληνικό πολιτισμό σε όλες του τις εκφάνσεις.
Εξι θεματικές
Αντανακλώντας τη σταθερή προσήλωση των οργανωτών στο παρόν και το μέλλον, το σημείο εκκίνησης του συνεδρίου δεν είναι η αρχαιότητα αλλά ο σύγχρονος κόσμος. Οι έξι θεματικές του καλύπτουν σύγχρονες προβληματικές και ζητήματα, που θα εξεταστούν υπό το πρίσμα της κλασικής ελληνικής σκέψης και της εξέλιξής της: Ταυτότητα και Ετερότητα, Ιστορία και Ιστορίες, Λόγος και Τέχνη, Δημοκρατία και Πολιτεία, Επιστήμες και Ηθική, Ποιότητα Ζωής. Πρόκειται για μια διαδικασία που αναμφίβολα θα λειτουργήσει αναδραστικά, προσφέροντας νέες προσεγγίσεις στη μελέτη του ελληνικού πολιτισμού. Εκτός λοιπόν από τους καθαυτό ειδικούς των ελληνικών σπουδών, στο συνέδριο θα προσκληθούν να συμμετάσχουν θετικοί επιστήμονες, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, φιλόσοφοι, πνευματικοί δημιουργοί και διανοούμενοι, των οποίων το έργο έχει μια ιδιαίτερη σχέση με την ελληνική παιδεία.
Το όλο εγχείρημα εμφανίζεται εξαιρετικά φιλόδοξο. Τη δυνατότητα επιτυχίας του εγγυάται η διεθνής ακτινοβολία των επτά συνεργαζόμενων φορέων και του ιδίου του Ιδρύματος Ωνάση. Με αξιοθαύμαστη μεθοδικότητα και αποτελεσματικότητα, στα 34 έτη της λειτουργίας του, το Ιδρυμα έχει δραστηριοποιηθεί στον χώρο των ελληνικών σπουδών και του πολιτισμού τόσο εντός της Ελλάδος όσο και διεθνώς, δημιουργώντας και συντηρώντας ένα ευρύτατο δίκτυο που θα αποδειχθεί πολύτιμο για την υλοποίηση των Διαλόγων των Αθηνών. Ανάμεσα στους 3.500 περίπου Ελληνες που έχουν λάβει υποτροφίες για να σπουδάσουν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, ανάμεσα στους 700 ξένους μελετητές που έχουν λάβει ενισχύσεις και τιμητικές χορηγίες για να επισκεφθούν τη χώρα μας, ανάμεσα, επίσης, στους 100 Ελληνες και ξένους πανεπιστημιακούς που έχουν περιοδεύσει τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ με χορηγίες του Ιδρύματος, υπάρχουν σημαντικοί άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης, ορισμένοι από τους οποίους είναι ήδη μέλη της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου.
Δυόμισι χιλιάδες χρόνια ακριβώς μετά τη Μάχη του Μαραθώνα, η έκβαση της οποίας επέτρεψε στον κλασικό κόσμο να αναπτυχθεί, η πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση θα δώσει τη δυνατότητα στην Αθήνα να ξαναβρεθεί στο επίκεντρο των εξελίξεων, φιλοξενώντας ένα διεθνές δίκτυο καλλιέργειας και διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού. Εύχεται κανείς, το μεγαλόπνοο αυτό εγχείρημα να αποδειχθεί επιτυχημένο και οι προσεχείς Διάλογοι των Αθηνών να είναι οι πρώτοι μιας μακράς σειράς.
* Ο κ. Γ. Θ. Καλόφωνος είναι ιστορικός.
Η μελέτη της ελληνικής σκέψης στο επίκεντρο του διεθνούς συνεδρίου που διοργανώνουν το Ιδρυμα Ωνάση και επτά διεθνείς φορείς
Του Γιωργου Θ. Καλοφωνου*
Μια σημαντική τομή στον τρόπο που προσλαμβάνουμε τον ελληνικό πολιτισμό φιλοδοξεί να προκαλέσει το μεγάλο διεθνές συνέδριο που διοργανώνει το Ιδρυμα Ωνάση με τίτλο «Οι Διάλογοι των Αθηνών» για τα εγκαίνια της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών τον Νοέμβριο του 2010 στην Αθήνα, σε συνεργασία με επτά διεθνείς φορείς υψηλού κύρους - το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το Ινστιτούτο της Γαλλίας, το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, την Αυστριακή Ακαδημία, την Ιταλική Ακαδημία Επιστημών, το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ.
Μέσα στη βαθιά κρίση που διατρέχει τον σύγχρονο κόσμο, όχι μόνο στο οικονομικό και το πολιτικό επίπεδο, αλλά κυρίως στο πολιτισμικό και το ηθικό, αναδύεται εμφατικά ένα αίτημα επανεκτίμησης των παραμελημένων αξιών του ανθρωπισμού. Πηγή αρχέγονη του ανθρωπισμού, η μελέτη και η καλλιέργεια της ελληνικής σκέψης και του ελληνικού πολιτισμού είχε πάντοτε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη διαμόρφωση του κυρίαρχου «δυτικού» πολιτισμού που μοιάζει να έχει εισέλθει σε μια σκοτεινή περίοδο παρακμής. Σήμερα οι ελληνικές σπουδές, παρότι διατηρούν διεθνώς ένα υψηλότατο επιστημονικό επίπεδο, τείνουν προς την εσωστρέφεια και την περιθωριοποίηση, μέσα στην καταλυτική τάση της συνεχούς συρρίκνωσης του ευρύτερου χώρου των ανθρωπιστικών σπουδών προς όφελος της τεχνικής γνώσης, της εξειδίκευσης και του κατακερματισμού, της κυριαρχίας των κριτηρίων του επαγγελματισμού και της ανταγωνιστικότητας.
Οι αξίες του ανθρωπισμού
Το αίτημα της επαναφοράς τους στο προσκήνιο είναι λοιπόν κρίσιμο και δεν αφορά απλώς την επιβίωση ενός χειμαζομένου επιστημονικού κλάδου ούτε τη νοσταλγία ενός εξιδανικευμένου παρελθόντος που, ακόμη και αν υπήρξε, έχει χαθεί πλέον ανεπιστρεπτί. Πρόκειται για αίτημα διαλόγου των αξιών του ανθρωπισμού με τον σύγχρονο κόσμο, ενός διαλόγου που θα στοχεύσει στην ενσωμάτωση των κατακτήσεων της σύγχρονης τεχνολογίας, που θα εντοπίσει τα προβληματικά σημεία, που θα επιδιώξει να συμβάλει μακροπρόθεσμα στην εξεύρεση βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων και, κυρίως, εναλλακτικών τρόπων να αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο μας.
Οι Διάλογοι των Αθηνών αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία να εκκινήσει η διαδικασία αυτού του ευρύτερου διαλόγου, πράγμα που διαφαίνεται στο σκεπτικό του συνεδρίου και στην όλη οργανωτική του δομή, όπως παρουσιάστηκε πρόσφατα από τον πρόεδρο του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνη Σ. Παπαδημητρίου, τον πρόεδρο της οργανωτικής επιτροπής Γεώργιο Μπαμπινιώτη και την επιστημονική συντονίστρια του συνεδρίου, βυζαντινολόγο Νίκη Τσιρώνη, μετά το πέρας της πρώτης συνεδρίασης -σε πλήρη σύνθεση- της οργανωτικής του επιτροπής, την οποία απαρτίζουν σαράντα προσωπικότητες από τον διεθνή και τον ελληνικό επιστημονικό χώρο που συμμετέχουν ενεργά στον όλο σχεδιασμό.
Μακριά από την αρχαιοπληξία που συχνά χαρακτηρίζει συναφή εγχειρήματα, ο ελληνικός πολιτισμός δεν αντιμετωπίζεται από τους οργανωτές ως ένα στατικό και αμετάβλητο κλασικό ιδεώδες, αλλά ως φαινόμενο δυναμικό, που θα εξεταστεί στη διαχρονία του, από την αρχαιότητα στους μέσους και τους νεώτερους χρόνους. Επιπρόσθετα, το συνέδριο προκρίνει έναν διάλογο διεπιστημονικό και διακλαδικό, σε μια προσπάθεια να υπερκερασθούν οι παρενέργειες της απόλυτης εξειδίκευσης που επικρατεί στις μέρες μας, ακόμη και στον ευρύτερο χώρο των ελληνικών σπουδών. Τέλος, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που παρέχει σήμερα η ψηφιακή τεχνολογία, ο διάλογος θα είναι πολυεπίπεδος και διαρκής. Θα ξεκινήσει στο Διαδίκτυο αρκετούς μήνες πριν από την πραγματοποίηση του συνεδρίου και θα συνεχιστεί κατά τη διάρκειά του, εντός και εκτός της Στέγης, αλλά και μετά το πέρας των εργασιών του, πάντοτε μέσω της δικτυακής πύλης του, που θα εξακολουθήσει να λειτουργεί, παρέχοντας παράλληλα πληθώρα υπηρεσιών και πληροφοριών που θα σχετίζονται με τον ελληνικό πολιτισμό σε όλες του τις εκφάνσεις.
Εξι θεματικές
Αντανακλώντας τη σταθερή προσήλωση των οργανωτών στο παρόν και το μέλλον, το σημείο εκκίνησης του συνεδρίου δεν είναι η αρχαιότητα αλλά ο σύγχρονος κόσμος. Οι έξι θεματικές του καλύπτουν σύγχρονες προβληματικές και ζητήματα, που θα εξεταστούν υπό το πρίσμα της κλασικής ελληνικής σκέψης και της εξέλιξής της: Ταυτότητα και Ετερότητα, Ιστορία και Ιστορίες, Λόγος και Τέχνη, Δημοκρατία και Πολιτεία, Επιστήμες και Ηθική, Ποιότητα Ζωής. Πρόκειται για μια διαδικασία που αναμφίβολα θα λειτουργήσει αναδραστικά, προσφέροντας νέες προσεγγίσεις στη μελέτη του ελληνικού πολιτισμού. Εκτός λοιπόν από τους καθαυτό ειδικούς των ελληνικών σπουδών, στο συνέδριο θα προσκληθούν να συμμετάσχουν θετικοί επιστήμονες, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, φιλόσοφοι, πνευματικοί δημιουργοί και διανοούμενοι, των οποίων το έργο έχει μια ιδιαίτερη σχέση με την ελληνική παιδεία.
Το όλο εγχείρημα εμφανίζεται εξαιρετικά φιλόδοξο. Τη δυνατότητα επιτυχίας του εγγυάται η διεθνής ακτινοβολία των επτά συνεργαζόμενων φορέων και του ιδίου του Ιδρύματος Ωνάση. Με αξιοθαύμαστη μεθοδικότητα και αποτελεσματικότητα, στα 34 έτη της λειτουργίας του, το Ιδρυμα έχει δραστηριοποιηθεί στον χώρο των ελληνικών σπουδών και του πολιτισμού τόσο εντός της Ελλάδος όσο και διεθνώς, δημιουργώντας και συντηρώντας ένα ευρύτατο δίκτυο που θα αποδειχθεί πολύτιμο για την υλοποίηση των Διαλόγων των Αθηνών. Ανάμεσα στους 3.500 περίπου Ελληνες που έχουν λάβει υποτροφίες για να σπουδάσουν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, ανάμεσα στους 700 ξένους μελετητές που έχουν λάβει ενισχύσεις και τιμητικές χορηγίες για να επισκεφθούν τη χώρα μας, ανάμεσα, επίσης, στους 100 Ελληνες και ξένους πανεπιστημιακούς που έχουν περιοδεύσει τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ με χορηγίες του Ιδρύματος, υπάρχουν σημαντικοί άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης, ορισμένοι από τους οποίους είναι ήδη μέλη της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου.
Δυόμισι χιλιάδες χρόνια ακριβώς μετά τη Μάχη του Μαραθώνα, η έκβαση της οποίας επέτρεψε στον κλασικό κόσμο να αναπτυχθεί, η πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση θα δώσει τη δυνατότητα στην Αθήνα να ξαναβρεθεί στο επίκεντρο των εξελίξεων, φιλοξενώντας ένα διεθνές δίκτυο καλλιέργειας και διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού. Εύχεται κανείς, το μεγαλόπνοο αυτό εγχείρημα να αποδειχθεί επιτυχημένο και οι προσεχείς Διάλογοι των Αθηνών να είναι οι πρώτοι μιας μακράς σειράς.
* Ο κ. Γ. Θ. Καλόφωνος είναι ιστορικός.
Ο διαλογος ως πολιτικη ηθικη
Ο διάλογος ως πολιτική ηθική
* Ο σωκρατικός διάλογος προϋποθέτει ότι η διάπλαση της διάνοιας και του ήθους του πολίτη, η αυτογνωσία και η ηθική του συγκρότηση, αποτελούν προαπαιτούμενα και όχι παρεπόμενα της άσκησης της πολιτικής εξουσίας
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΧΡ. ΚΑΚΛΑΜΑΝΗΣ | Κυριακή 26 Αυγούστου 2001
Μεγάλοι φιλόσοφοι, όπως ο Hegel, θεωρούν τον Σωκράτη ιδρυτή της ηθικής φιλοσοφίας. Ομως, το παράδειγμα, θα έλεγα, του Σωκράτη δεν είναι δυνατόν να περιχαρακωθεί κατ' αποκλειστικότητα σ' ένα μόνο γνωστικό πεδίο. Το βέβαιο είναι πως ο Σωκράτης είναι ένας από τους πιο αινιγματικούς ήρωες της δυτικής σκέψης, εξακολουθώντας να παραμένει «αταξινόμητος» και ελεύθερος. Επιστρέφουμε σε αυτόν, αποζητώντας διαρκώς νέο ή βαθύτερο νόημα. Αυτή δεν είναι, άλλωστε, η γοητεία που μας προσφέρουν οι κλασικοί στοχαστές;
Μια από τις μεγαλύτερες παραδοξότητες στην ιστορία της ευρωπαϊκής σκέψης είναι το γεγονός ότι ο Σωκράτης, ο επινοητής ενδεχομένως του διαλόγου ως φιλοσοφικής μεθόδου για την αναζήτηση της αλήθειας, συνέδεσε το όνομά του όχι με τη δημοκρατία, όπως θα προσδοκούσαμε, αλλά μάλλον με την άρνησή της, ασκώντας κριτική στην «τυραννία των πολλών», στη δυνατότητά τους να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση της πολιτείας, χωρίς να διαθέτουν τα απαραίτητα διανοητικά εφόδια και ηθικά εχέγγυα, τις αναγκαίες πολιτικές αρετές.
Ομως, αυτός ο αυστηρός κριτής της δημοκρατίας έθεσε σκοπό της ζωής του να βοηθήσει τους συμπολίτες του να συναισθανθούν την κρισιμότητα της αυτογνωσίας και της αρετής, τη σημασία της ατομικής επιλογής που πάει ενάντια στο ρεύμα.
Αν και επικριτής της δημοκρατίας, ο Σωκράτης πολέμησε για την πατρίδα και τη δημοκρατία σε τρεις τουλάχιστον μάχες του Πελοποννησιακού Πολέμου (Ποτίδαια 429, Δήλιο Βοιωτίας 424, Αμφίπολη 422) και συνδέθηκε με τον γενέθλιο τόπο τόσο πολύ, ώστε, όπως παραδίδεται, απομακρυνόταν από αυτόν σπανιότερα απ' όσο «οι χωλοί, οι τυφλοί και οι άλλοι ανάπηροι». Κατά παράδοξο τρόπο, ταύτισε τη ζωή του με τη δημοκρατία, επικυρώνοντας με τον θάνατό του τον σεβασμό στους νόμους, που, ακόμα και όταν είναι λανθασμένοι και άδικοι, δεν παύουν να αποτελούν την ενσαρκωμένη συλλογική βούληση. Θα μπορούσαμε, μάλιστα, να υποστηρίξουμε ότι η πολιτεία ήταν η «πραγματική» ή η ιδεώδης οικογένεια του Σωκράτη.
Η αντίθεση ανάμεσα στη φιλοσοφική σκέψη και την πολιτική πρακτική του Σωκράτη, δημιούργημα της συγγραφικής ιδιοφυΐας του Πλάτωνα, δημιούργησε μια μεγάλη και ανομοιογενή διανοητική παράδοση στην ευρωπαϊκή πολιτική σκέψη, στη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία.
Ο Σωκράτης δεν μεταδίδει γνώσεις, δεν κηρύσσει καθιερωμένες ιδέες. Αντίθετα, απορεί, αμφιβάλλει και αμφισβητεί, διδάσκοντας μέθοδο αυτογνωσίας.
Η σωκρατική σκέψη έχει ως επίκεντρο την τέχνη του βίου, αλλά και την ηθική του διαλόγου, τη διαλογική αντιπαράθεση με τη μέθοδο του αυτοελέγχου, των ερωταποκρίσεων και της εκλεπτυσμένης προσποίησης, στοιχεία δηλαδή που συναντώνται αυτούσια στην κοινοβουλευτική ρητορική.
Πρόκειται για μια ριζοσπαστική μορφή αναζήτησης της αλήθειας, διάπλασης του ήθους του πολίτη και συγκρότησης, θα έλεγα, της σκέψης και της «τέχνης» του πολιτικού. Πρόκειται, επίσης, για μια μορφή αντιπαράθεσης, που, παραπέμποντας στον ορθό λόγο και καλλιεργώντας την άμιλλα, υπονομεύει την αυτοπεποίθησή μας και βιώνεται ως αγώνας για την αλήθεια και την εσωτερική ελευθερία, ως αίτημα αυτογνωσίας. Ο διάλογος είναι η συνειδητοποίηση και η προσπάθεια υπέρβασης των εξωτερικών καταναγκασμών, η μάχη εναντίον της άγνοιας, της αυταπάτης, της ψευδαίσθησης, των συλλογικών μύθων, της αυταρέσκειας, της πλασματικής και άψυχης ελευθερίας, που είναι συνέπεια της τυπολατρικής και όχι της ουσιαστικής λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών. Με τον διάλογο, ο Σωκράτης προήγαγε τον δημόσιο έλεγχο, που αποτελεί οργανικό στοιχείο τόσο της αρχαίας όσο και της νεότερης και σύγχρονης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
Ο σωκρατικός διάλογος βασίζεται στην ηθική ευθύνη των συνομιλητών, στην επίγνωση των ορίων τους, στη διατύπωση συνεχώς πολυπλοκότερων ερωτημάτων, στην έλλογη επιχειρηματολογία και την τεκμηρίωση. Δεν είναι ένας απλός λογοτεχνικός κώδικας που επινοείται ή χρησιμοποιείται για να καταδειχθεί το μέγεθος της άγνοιας των συνομιλητών του Σωκράτη και, ταυτόχρονα, η πολυεπίπεδη υπεροχή του φιλοσόφου. Δεν είναι ένα συμβατικό όχημα της ανελισσόμενης φιλοσοφικής επιχειρηματολογίας, μια ρητορική τεχνική που κρύβει πίσω από την επιφανειακή της πολυφωνία τη δογματική προσήλωση στη μοναδική και εκ των προτέρων γνωστή αλήθεια.
Ο διάλογος είναι, αντίθετα, η ίδια η ζωή στις ποικίλες και συχνά αντιφατικές όψεις της, η ίδια η σκέψη, που διστάζει, κρίνει, σαρκάζει, ειρωνεύεται και επιτίθεται, η ίδια η συλλογική διαβούλευση, μέσα από την οποία αναζητείται το νόημα του κόσμου και της ιστορίας στο φως της ατομικής ευθύνης, της εξεγερμένης και αντισυμβατικής συνείδησης κάθε ανθρώπου. Ο διάλογος είναι, σύμφωνα με τη σωκρατική παράδοση, η βασιλική οδός που οδηγεί στην υπευθυνότητα, στην ατομική αυτονομία, στη συνειδητή δράση. Μια μέθοδος, ωστόσο, κοινή, αλλά όχι και εύκολη, που μπορεί να χρησιμοποιήσει όχι μόνον ο ειδικός, αλλά και ο καθημερινός άνθρωπος, εάν θέλει να απαλλαγεί από τις προλήψεις και τις συμβάσεις, από τα είδωλα, ώστε να ευθυγραμμίσει με συνέπεια τον βίο του με την αλήθεια. Με τον διάλογο, αποκαλύπτεται βαθμιαία η γνώση του αληθινού. Με τον διάλογο, κατά τη σωκρατική αντίληψη, συνειδητοποιούμε το γεγονός ότι κανείς δεν σφάλλει ηθελημένα. Με τον διάλογο, τέλος, γίνεται δυνατή η ταύτιση της πραγματικότητας με την αλήθεια.
Ο σωκρατικός διάλογος προϋποθέτει ότι η διάπλαση της διάνοιας και του ήθους του πολίτη, η αυτογνωσία και η ηθική του συγκρότηση, αποτελούν προαπαιτούμενα και όχι παρεπόμενα της άσκησης της πολιτικής εξουσίας. Ο ενάρετος και αυτοκυριαρχούμενος πολίτης δημιουργεί, όπως διατεινόταν ο Σωκράτης, την πολιτεία και όχι η πολιτεία τον πολίτη. Επαρκής πολίτης, δηλαδή, είναι μόνον αυτός που έχει κατακτήσει την αρετή, που ταυτίζει τη σκέψη με τη ζωή, αντιμετωπίζοντας την πολιτική ως το πεδίο όπου συναντώνται η ατομική ευθύνη και αυτοσυνειδησία με τη συλλογική γνώση του αληθινού.
Μπορούν, άραγε, οι αρχές του σωκρατικού φιλοσοφικού βίου να γίνουν και αρχές του πολιτικού βίου; Μπορεί, με άλλα λόγια, ο φιλοσοφικός έλεγχος και η αξιολογική δοκιμασία των επιχειρημάτων να λειτουργήσουν ως πρότυπο για την αναζήτηση και ανεύρεση της καταλληλότερης λύσης στην πολιτική πρακτική, στον κοινοβουλευτικό βίο; Μπορεί και πρέπει ο πολιτικός να μιλά αποκλειστικά και μόνο στο όνομα της αλήθειας, της ορθοφροσύνης και της συνέπειας των αρχών και όχι σε αυτό της ατομικής ευχαρίστησης, της κολακείας του πλήθους, της υστεροβουλίας, των συμβάσεων και των συλλογικών μύθων; Μπορεί ο πολιτικός να γίνει φιλόσοφος και να κυβερνήσει την πολιτεία με τις ηθικές δεσμεύσεις, που προκύπτουν από την κατάκτηση της γνώσης και της αρετής και την εσωτερική του ψυχική αρμονία; Μπορεί ο πολιτικός να ασκεί εξουσία υπακούοντας στην αρχή της υπευθυνότητας και όχι στην αγοραία λογική του πολιτικού κόστους, που μετατρέπει την πολιτική από ύπατο λειτούργημα σε επάγγελμα; Πρέπει, σε τελευταία ανάλυση, ο πολιτικός να προτιμά να γίνεται δυσάρεστος και χρήσιμος παρά ευχάριστος και επικίνδυνος;
Ζούμε σε μια μεταβατική εποχή, όπου όλα τα ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά, γιατί, παρά το πλήθος των θεωρητικών επεξεργασιών και απαντήσεων, στην πράξη, στην εφαρμογή, παραμένουν, συνήθως, αναπάντητα. Σε μια εποχή, όπου η επιστήμη, ο στοχασμός και η τεχνολογία φτάνουν στη μεγαλύτερη εκλέπτυνση, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι της ανθρωπότητας προσπαθεί να ξεφύγει από τη φτώχεια και την εξαθλίωση, και ένα άλλο σαφώς μικρότερο, αλλά ισχυρότερο κυνηγά αποκλειστικά και μόνο το όραμα της αυτοπραγμάτωσης, εξορκίζοντας τους συλλογικούς αγώνες στο όνομα του δήθεν τέλους των ιδεολογιών.
Στο κρίσιμο αυτό μεταίχμιο, τι μπορεί να προσφέρει άραγε η φιλοσοφία και τι η πολιτική; Πώς μπορεί να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στον στοχασμό και στην εξουσία, στη γνώση και στη δύναμη, στην ερμηνεία του παρελθόντος και του παρόντος και στους οραματισμούς του μέλλοντος, στην εξυπηρέτηση του εφικτού και στην αναζήτηση του ιδεώδους;
Η αισιόδοξη πίστη του Σωκράτη, ότι η γνώση και η αρετή μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά και το πολύσημο μήνυμα της θυσίας του, μπορούν να αποτελέσουν για άλλη μια φορά το έναυσμα ενός γόνιμου διαλόγου για τις αφετηρίες, τα μέσα και τους σκοπούς του πολιτισμού μας. Για το παρόν και το μέλλον των ανθρώπων.
Ο κ. Απόστολος Κακλαμάνης είναι Πρόεδρος της Βουλής. Το άρθρο στηρίζεται στην ομιλία του στο διεθνές συνέδριο «Η φιλοσοφία της επικοινωνίας» (18.8.2001, Ρόδος), με την ευκαιρία της επετείου των 2.400 χρόνων από τον θάνατο του Σωκράτη.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=136138&ct=114&dt=26/08/2001#ixzz0uWH4Nae6
* Ο σωκρατικός διάλογος προϋποθέτει ότι η διάπλαση της διάνοιας και του ήθους του πολίτη, η αυτογνωσία και η ηθική του συγκρότηση, αποτελούν προαπαιτούμενα και όχι παρεπόμενα της άσκησης της πολιτικής εξουσίας
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΧΡ. ΚΑΚΛΑΜΑΝΗΣ | Κυριακή 26 Αυγούστου 2001
Μεγάλοι φιλόσοφοι, όπως ο Hegel, θεωρούν τον Σωκράτη ιδρυτή της ηθικής φιλοσοφίας. Ομως, το παράδειγμα, θα έλεγα, του Σωκράτη δεν είναι δυνατόν να περιχαρακωθεί κατ' αποκλειστικότητα σ' ένα μόνο γνωστικό πεδίο. Το βέβαιο είναι πως ο Σωκράτης είναι ένας από τους πιο αινιγματικούς ήρωες της δυτικής σκέψης, εξακολουθώντας να παραμένει «αταξινόμητος» και ελεύθερος. Επιστρέφουμε σε αυτόν, αποζητώντας διαρκώς νέο ή βαθύτερο νόημα. Αυτή δεν είναι, άλλωστε, η γοητεία που μας προσφέρουν οι κλασικοί στοχαστές;
Μια από τις μεγαλύτερες παραδοξότητες στην ιστορία της ευρωπαϊκής σκέψης είναι το γεγονός ότι ο Σωκράτης, ο επινοητής ενδεχομένως του διαλόγου ως φιλοσοφικής μεθόδου για την αναζήτηση της αλήθειας, συνέδεσε το όνομά του όχι με τη δημοκρατία, όπως θα προσδοκούσαμε, αλλά μάλλον με την άρνησή της, ασκώντας κριτική στην «τυραννία των πολλών», στη δυνατότητά τους να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση της πολιτείας, χωρίς να διαθέτουν τα απαραίτητα διανοητικά εφόδια και ηθικά εχέγγυα, τις αναγκαίες πολιτικές αρετές.
Ομως, αυτός ο αυστηρός κριτής της δημοκρατίας έθεσε σκοπό της ζωής του να βοηθήσει τους συμπολίτες του να συναισθανθούν την κρισιμότητα της αυτογνωσίας και της αρετής, τη σημασία της ατομικής επιλογής που πάει ενάντια στο ρεύμα.
Αν και επικριτής της δημοκρατίας, ο Σωκράτης πολέμησε για την πατρίδα και τη δημοκρατία σε τρεις τουλάχιστον μάχες του Πελοποννησιακού Πολέμου (Ποτίδαια 429, Δήλιο Βοιωτίας 424, Αμφίπολη 422) και συνδέθηκε με τον γενέθλιο τόπο τόσο πολύ, ώστε, όπως παραδίδεται, απομακρυνόταν από αυτόν σπανιότερα απ' όσο «οι χωλοί, οι τυφλοί και οι άλλοι ανάπηροι». Κατά παράδοξο τρόπο, ταύτισε τη ζωή του με τη δημοκρατία, επικυρώνοντας με τον θάνατό του τον σεβασμό στους νόμους, που, ακόμα και όταν είναι λανθασμένοι και άδικοι, δεν παύουν να αποτελούν την ενσαρκωμένη συλλογική βούληση. Θα μπορούσαμε, μάλιστα, να υποστηρίξουμε ότι η πολιτεία ήταν η «πραγματική» ή η ιδεώδης οικογένεια του Σωκράτη.
Η αντίθεση ανάμεσα στη φιλοσοφική σκέψη και την πολιτική πρακτική του Σωκράτη, δημιούργημα της συγγραφικής ιδιοφυΐας του Πλάτωνα, δημιούργησε μια μεγάλη και ανομοιογενή διανοητική παράδοση στην ευρωπαϊκή πολιτική σκέψη, στη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία.
Ο Σωκράτης δεν μεταδίδει γνώσεις, δεν κηρύσσει καθιερωμένες ιδέες. Αντίθετα, απορεί, αμφιβάλλει και αμφισβητεί, διδάσκοντας μέθοδο αυτογνωσίας.
Η σωκρατική σκέψη έχει ως επίκεντρο την τέχνη του βίου, αλλά και την ηθική του διαλόγου, τη διαλογική αντιπαράθεση με τη μέθοδο του αυτοελέγχου, των ερωταποκρίσεων και της εκλεπτυσμένης προσποίησης, στοιχεία δηλαδή που συναντώνται αυτούσια στην κοινοβουλευτική ρητορική.
Πρόκειται για μια ριζοσπαστική μορφή αναζήτησης της αλήθειας, διάπλασης του ήθους του πολίτη και συγκρότησης, θα έλεγα, της σκέψης και της «τέχνης» του πολιτικού. Πρόκειται, επίσης, για μια μορφή αντιπαράθεσης, που, παραπέμποντας στον ορθό λόγο και καλλιεργώντας την άμιλλα, υπονομεύει την αυτοπεποίθησή μας και βιώνεται ως αγώνας για την αλήθεια και την εσωτερική ελευθερία, ως αίτημα αυτογνωσίας. Ο διάλογος είναι η συνειδητοποίηση και η προσπάθεια υπέρβασης των εξωτερικών καταναγκασμών, η μάχη εναντίον της άγνοιας, της αυταπάτης, της ψευδαίσθησης, των συλλογικών μύθων, της αυταρέσκειας, της πλασματικής και άψυχης ελευθερίας, που είναι συνέπεια της τυπολατρικής και όχι της ουσιαστικής λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών. Με τον διάλογο, ο Σωκράτης προήγαγε τον δημόσιο έλεγχο, που αποτελεί οργανικό στοιχείο τόσο της αρχαίας όσο και της νεότερης και σύγχρονης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
Ο σωκρατικός διάλογος βασίζεται στην ηθική ευθύνη των συνομιλητών, στην επίγνωση των ορίων τους, στη διατύπωση συνεχώς πολυπλοκότερων ερωτημάτων, στην έλλογη επιχειρηματολογία και την τεκμηρίωση. Δεν είναι ένας απλός λογοτεχνικός κώδικας που επινοείται ή χρησιμοποιείται για να καταδειχθεί το μέγεθος της άγνοιας των συνομιλητών του Σωκράτη και, ταυτόχρονα, η πολυεπίπεδη υπεροχή του φιλοσόφου. Δεν είναι ένα συμβατικό όχημα της ανελισσόμενης φιλοσοφικής επιχειρηματολογίας, μια ρητορική τεχνική που κρύβει πίσω από την επιφανειακή της πολυφωνία τη δογματική προσήλωση στη μοναδική και εκ των προτέρων γνωστή αλήθεια.
Ο διάλογος είναι, αντίθετα, η ίδια η ζωή στις ποικίλες και συχνά αντιφατικές όψεις της, η ίδια η σκέψη, που διστάζει, κρίνει, σαρκάζει, ειρωνεύεται και επιτίθεται, η ίδια η συλλογική διαβούλευση, μέσα από την οποία αναζητείται το νόημα του κόσμου και της ιστορίας στο φως της ατομικής ευθύνης, της εξεγερμένης και αντισυμβατικής συνείδησης κάθε ανθρώπου. Ο διάλογος είναι, σύμφωνα με τη σωκρατική παράδοση, η βασιλική οδός που οδηγεί στην υπευθυνότητα, στην ατομική αυτονομία, στη συνειδητή δράση. Μια μέθοδος, ωστόσο, κοινή, αλλά όχι και εύκολη, που μπορεί να χρησιμοποιήσει όχι μόνον ο ειδικός, αλλά και ο καθημερινός άνθρωπος, εάν θέλει να απαλλαγεί από τις προλήψεις και τις συμβάσεις, από τα είδωλα, ώστε να ευθυγραμμίσει με συνέπεια τον βίο του με την αλήθεια. Με τον διάλογο, αποκαλύπτεται βαθμιαία η γνώση του αληθινού. Με τον διάλογο, κατά τη σωκρατική αντίληψη, συνειδητοποιούμε το γεγονός ότι κανείς δεν σφάλλει ηθελημένα. Με τον διάλογο, τέλος, γίνεται δυνατή η ταύτιση της πραγματικότητας με την αλήθεια.
Ο σωκρατικός διάλογος προϋποθέτει ότι η διάπλαση της διάνοιας και του ήθους του πολίτη, η αυτογνωσία και η ηθική του συγκρότηση, αποτελούν προαπαιτούμενα και όχι παρεπόμενα της άσκησης της πολιτικής εξουσίας. Ο ενάρετος και αυτοκυριαρχούμενος πολίτης δημιουργεί, όπως διατεινόταν ο Σωκράτης, την πολιτεία και όχι η πολιτεία τον πολίτη. Επαρκής πολίτης, δηλαδή, είναι μόνον αυτός που έχει κατακτήσει την αρετή, που ταυτίζει τη σκέψη με τη ζωή, αντιμετωπίζοντας την πολιτική ως το πεδίο όπου συναντώνται η ατομική ευθύνη και αυτοσυνειδησία με τη συλλογική γνώση του αληθινού.
Μπορούν, άραγε, οι αρχές του σωκρατικού φιλοσοφικού βίου να γίνουν και αρχές του πολιτικού βίου; Μπορεί, με άλλα λόγια, ο φιλοσοφικός έλεγχος και η αξιολογική δοκιμασία των επιχειρημάτων να λειτουργήσουν ως πρότυπο για την αναζήτηση και ανεύρεση της καταλληλότερης λύσης στην πολιτική πρακτική, στον κοινοβουλευτικό βίο; Μπορεί και πρέπει ο πολιτικός να μιλά αποκλειστικά και μόνο στο όνομα της αλήθειας, της ορθοφροσύνης και της συνέπειας των αρχών και όχι σε αυτό της ατομικής ευχαρίστησης, της κολακείας του πλήθους, της υστεροβουλίας, των συμβάσεων και των συλλογικών μύθων; Μπορεί ο πολιτικός να γίνει φιλόσοφος και να κυβερνήσει την πολιτεία με τις ηθικές δεσμεύσεις, που προκύπτουν από την κατάκτηση της γνώσης και της αρετής και την εσωτερική του ψυχική αρμονία; Μπορεί ο πολιτικός να ασκεί εξουσία υπακούοντας στην αρχή της υπευθυνότητας και όχι στην αγοραία λογική του πολιτικού κόστους, που μετατρέπει την πολιτική από ύπατο λειτούργημα σε επάγγελμα; Πρέπει, σε τελευταία ανάλυση, ο πολιτικός να προτιμά να γίνεται δυσάρεστος και χρήσιμος παρά ευχάριστος και επικίνδυνος;
Ζούμε σε μια μεταβατική εποχή, όπου όλα τα ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά, γιατί, παρά το πλήθος των θεωρητικών επεξεργασιών και απαντήσεων, στην πράξη, στην εφαρμογή, παραμένουν, συνήθως, αναπάντητα. Σε μια εποχή, όπου η επιστήμη, ο στοχασμός και η τεχνολογία φτάνουν στη μεγαλύτερη εκλέπτυνση, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι της ανθρωπότητας προσπαθεί να ξεφύγει από τη φτώχεια και την εξαθλίωση, και ένα άλλο σαφώς μικρότερο, αλλά ισχυρότερο κυνηγά αποκλειστικά και μόνο το όραμα της αυτοπραγμάτωσης, εξορκίζοντας τους συλλογικούς αγώνες στο όνομα του δήθεν τέλους των ιδεολογιών.
Στο κρίσιμο αυτό μεταίχμιο, τι μπορεί να προσφέρει άραγε η φιλοσοφία και τι η πολιτική; Πώς μπορεί να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στον στοχασμό και στην εξουσία, στη γνώση και στη δύναμη, στην ερμηνεία του παρελθόντος και του παρόντος και στους οραματισμούς του μέλλοντος, στην εξυπηρέτηση του εφικτού και στην αναζήτηση του ιδεώδους;
Η αισιόδοξη πίστη του Σωκράτη, ότι η γνώση και η αρετή μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά και το πολύσημο μήνυμα της θυσίας του, μπορούν να αποτελέσουν για άλλη μια φορά το έναυσμα ενός γόνιμου διαλόγου για τις αφετηρίες, τα μέσα και τους σκοπούς του πολιτισμού μας. Για το παρόν και το μέλλον των ανθρώπων.
Ο κ. Απόστολος Κακλαμάνης είναι Πρόεδρος της Βουλής. Το άρθρο στηρίζεται στην ομιλία του στο διεθνές συνέδριο «Η φιλοσοφία της επικοινωνίας» (18.8.2001, Ρόδος), με την ευκαιρία της επετείου των 2.400 χρόνων από τον θάνατο του Σωκράτη.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=136138&ct=114&dt=26/08/2001#ixzz0uWH4Nae6
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)