Η Κρητη στην παγκοσμια ελιτ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 07 Οκτωβρίου 2011

Στα οκτώ χρόνια που οι «Τάιμς του Λονδίνου» δημοσιεύουν την κατάταξη των πανεπιστημίων του κόσμου στην ειδική έκδοση «Times Higher Education», το Χάρβαρντ ερχόταν πρώτο. Φέτος τα πράγματα άλλαξαν. Στην κατάταξη που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα το γνωστότερο ίσως πανεπιστήμιο του κόσμου υποσκελίστηκε από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας (Caltech), το οποίο παρουσίασε αύξηση 16% στις επενδύσεις του στον τομέα της έρευνας. Κατά τα άλλα, το Πανεπιστήμιο της Κρήτης είναι το μοναδικό ελληνικό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα που περιλαμβάνεται φέτος στον κατάλογο (στις θέσεις 276-300 από τις 401-450 πέρυσι). Στον περυσινό κατάλογο των 400 πρώτων περιλαμβανόταν επίσης το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (286η θέση), ενώ στις θέσεις 451-500 κατατάσσονταν το Αριστοτέλειο και το Πανεπιστήμιο της Πάτρας.

Τις πρώτες θέσεις της κατάταξης καταλαμβάνουν και φέτος αμερικανικά και βρετανικά πανεπιστήμια. Επτά αμερικανικά είναι ανάμεσα στα δέκα πρώτα και 75 στα 200 πρώτα της εν λόγω κατάταξης. Μαζί με το Χάρβαρντ στη δεύτερη θέση βρίσκεται το Στάνφορντ και ακολουθούν η Οξφόρδη, το Πρίνστον και το Κέμπριτζ. Το πρώτο μη αγγλοσαξονικό πανεπιστήμιο στον κατάλογο είναι το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στη Ζυρίχη (15η θέση).

Εκτός από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, η Ολλανδία και η Γερμανία έχουν τα περισσότερα πανεπιστήμια στις 200 πρώτες θέσεις του καταλόγου (21 η καθεμιά) και ακολουθούν ο Καναδάς (9 πανεπιστήμια) και η Αυστραλία (7 πανεπιστήμια). Η Γαλλία βρίσκεται στη δέκατη θέση των χωρών με τα περισσότερα πανεπιστήμια στην κατάταξη, μπροστά από το Χονγκ Κονγκ, αλλά μετά τον Καναδά, την Ελβετία, την Αυστραλία, την Ιαπωνία και τη Σουηδία. Το πρώτο γαλλικό ΑΕΙ στον κατάλογο είναι η Εκόλ Νορμάλ Σιπεριέρ (59η θέση) και ακολουθούν η Εκόλ Πολιτεκνίκ (63η), το Πανεπιστήμιο Πιερ και Μαρί Κιουρί (84η), η Εκόλ Νορμάλ Σιπεριέρ της Λυών (141η) και το Πανεπιστήμιο Παρί Ντιντερό - Παρί 7 (169η). Το πρώτο ασιατικό πανεπιστήμιο είναι του Τόκιο, στην 30ή θέση, ενώ το Πανεπιστήμιο του Πεκίνου βρίσκεται στην 49η θέση.

Το Χάρβαρντ εμφανίζεται συχνά επικεφαλής σε τέτοιες διεθνείς συγκρίσεις -περιλαμβανομένου και του καταλόγου με τα πλουσιότερα πανεπιστήμια - όμως σ' αυτή την περίπτωση περιορίστηκε στη δεύτερη θέση από το California Institute of Technology, γνωστό ως Caltech. Εχει την έδρα του στην Πασαντίνα και είναι ένα σχετικά μικρό ίδρυμα, με περίπου 2.000 ως επί το πλείστον μεταπτυχιακούς φοιτητές και σχεδόν 500μελές προσωπικό. Σε σύγκριση, η Οξφόρδη έχει περίπου 21.000 φοιτητές.

ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ. Ωστόσο αρκετές αμφισβητήσεις διατυπώνονται για τις κατατάξεις αυτές. Η απονομή ενός Νομπέλ, για παράδειγμα, σε καθηγητή ενός πανεπιστημίου ανεβάζει το συγκεκριμένο ίδρυμα κατά 20 με 30 θέσεις, λέει ο Αλέν Μπερέτζ, πρόεδρος του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου. Την περασμένη Δευτέρα, ένας από τους καθηγητές του, ο Ζιλ Οφμάν, κέρδισε το Νομπέλ Ιατρικής. Η διάκριση αυτή θα επιτρέψει στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου να ανέβει σημαντικά σε επόμενες κατατάξεις. Ομως ο Μπερέτζ παραμένει ψύχραιμος. «Μήπως με την ανακοίνωση αυτού του Νομπέλ βελτιώθηκε ριζικά μεμιάς η ποιότητα της έρευνάς μας; Προφανώς όχι», σχολιάζει στη «Λε Μοντ».

Η κατάταξη της έκδοσης «Times Higher Education» λαμβάνει υπόψη διάφορους παράγοντες για την αξιολόγηση των πανεπιστημίων, όπως έρευνα, χρηματοδότηση, ποιότητα διδακτικού προσωπικού, διεθνείς δραστηριότητες και δημοσιεύσεις σε ειδικές επιθεωρήσεις. Ο φετινός κατάλογος υπάρχει στη διεύθυνση http://www.timeshighereducation.co.uk/world-university-rankings/2011-2012/europe.html.

http://www.tanea.gr/

Υποψηφιο για πανευρωπαϊκο βραβειο το Μουσειο Καζαντζακη

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Δευτέρα 12 Σεπτεμβρίου 2011

Στην όμορφη Μυρτιά Ηρακλείου, σε υψόμετρο 365, ο σκηνογράφος - ενδυματολόγος Γιώργος Ανεμογιάννης πριν από 28 χρόνια είχε την ιδέα να δημιουργησεί έναν χώρο - μια κοιτίδα πολιτισμού, όπου ντόπιοι και επισκέπτες, έλληνες και ξένοι, να έρχονται σε επαφή με την παρακαταθήκη που άφησε πίσω της μια ανήσυχη φύση, ένας σπουδαίος άνθρωπος του πνεύματος: ο Νίκος Καζαντζάκης.

Το Μουσείο «Νίκος Καζαντζάκης», με στόχο να διασωθεί η μνήμη του συγγραφέα και να προβληθεί το έργο και η σκέψη του (σημαντική βοήθεια προσέφερε η Ελένη Σαμίου-Καζαντζάκη, δεύτερη σύζυγος του συγγραφέα) ήταν γεγονός. Αν όμως η δημιουργία του μουσείου ήταν ο βασικός στόχος, η λειτουργία του ως κύτταρο πολιτισμού ήταν ένα στοίχημα που κερδήθηκε. Εκ του αποτελέσματος το συμπέρασμα. Που επικυρώνεται από υποψηφιότητα για ευρωπαϊκή διάκριση.

Διότι το Μουσείο «Νίκος Καζαντζάκης» είναι υποψήφιο για το βραβείο «Ευρωπαϊκό Μουσείο της Χρονιάς 2012», του European Museum Forum. Διάκριση που απονέμεται ως αναγνώριση της καινοτομίας, της καλής πρακτικής και της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών στα μουσεία σήμερα.

Το μουσείο που φέρει το όνομα του σπουδαίου έλληνα μυθιστοριογράφου, ποιητή και θεατρικού συγγραφέα - από τους σημαντικότερους σύγχρονους έλληνες λογοτέχνες - είναι μεταξύ των συνολικά 57 μουσείων από 19 ευρωπαϊκές χώρες τα οποία κρίνονται από επιτροπή αξιολόγησης. Η διαδικασία θα ολοκληρωθεί τον Μάιο του 2012 και η απονομή του βραβείου θα ανακοινωθεί στην πόλη Penafiel της Πορτογαλίας.

Χ.Ν.Ε.Ι.

 

Το Μουσειο Καζαντζακη συμμετεχει στην Ευρωπαικη Νυχτα Μουσειων

Με εκδήλωση αφιερωμένη στον ποντιακό ελληνισμό, το Σάββατο στις 7.30 το απόγευμα

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  13/05/2011, 10:15

Ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Γιάννης Σταυριδάκης και ο Ηρακλής Πολεμαρχάκης το καλοκαίρι του 1919 στην Κωνσταντινούπολη, στο πλαίσιο της αποστολής για τη σωτηρία του Ποντιακού Ελληνισμού

emailεκτύπωση 

Στον ποντιακό ελληνισμό αφιερώνει τη βραδιά της Ευρωπαϊκής Νύχτας Μουσείων και της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη στη Μυρτιά της Κρήτης.

Ετσι, το Σάββατο 14 Μαΐου, στις 7.30 μ.μ., θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση στην αίθουσα «Γ. Ανεμογιάννης» του μουσείου κατά την οποία ο Κωνσταντίνος Φωτιάδης, καθηγητής Νέας Ελληνικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, θα δώσει διάλεξη με τίτλο «Ο Καζαντζάκης και οι Ελληνες του Καυκάσου». Την ομιλία θα πλαισιώσουν με χορό και τραγούδι τα μέλη της «Ευξείνου Λέσχης Ποντίων» Νομού Ηρακλείου. Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη θα παραμείνει ανοιχτό, και με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, μέχρι τις 10 το βράδυ.

Σχετικά με τη μέριμνα του Νίκου Καζαντζάκη για τον επαναπατρισμό των υπό διωγμό Ελλήνων του Πόντου, το 1919, όταν διορίστηκε γενικός διευθυντής του Υπουργείου Περιθάλψεως, θα μιλήσει ο κ. Φωτιάδης. Εκείνο το καλοκαίρι, ο Καζαντζάκης αναχώρησε για τον Καύκασο επικεφαλής της αποστολής, στην οποία συμμετείχαν ο Ηρακλής Πολεμαρχάκης, ο Γιάννης Αγγελάκης, ο Γιάννης Κωντανταράκης, ο Γιάννης Σταυριδάκης (από το Υπουργείο Εξωτερικών) και ο Γιώργης Ζορμπάς, ο μυθιστορηματικός «Αλέξης».

Μέσα σε 15 μήνες φρόντισε για την περίθαλψη και τη μεταφορά 150.000 προσφύγων, τους οποίους εγκατέστησε στη Μακεδονία και στη Θράκη. Τις εμπειρίες του καταγράφει στην Αναφορά στον Γκρέκο: «Πρώτη φορά», λέει, «παρουσιάζουνταν στη ζωή μου η ευκαιρία να μπω στην πράξη και να μην έχω πια να παλεύω με θεωρίες κι ιδέες και Χριστούς και Βούδες, παρά με ζωντανούς, σάρκα και κόκκαλα, ανθρώπους … έβλεπα γύρα μου άντρες και γυναίκες και μικρά παιδιά, να στριγμώνουνται, πεινασμένοι, απελπισμένοι, να με κοιτάζουν στα μάτια και να περιμένουν από μένα τη σωτηρία...»

«Ο Νίκος Καζαντζάκης ως λογοτέχνης βρέθηκε αντιμέτωπος με την ιστορία του οικουμενικού ελληνισμού σε μια σημαντική στιγμή της ιστορικής του πορείας», λέει ο Κωνσταντίνος Φωτιάδης. « Το κείμενό του είναι μαζί λογοτεχνικό και ιστορικό και πάνω από όλα σχετίζεται με τον οικουμενικό ελληνισμό, τον ελληνισμό της διασποράς».

Το Λεξικό στη διδασκαλία τής γλώσσας

Το Λεξικό στη διδασκαλία τής γλώσσας

Δουλεύοντας τα τελευταία χρόνια σ' ένα λεξικό για το σχολείο (και το γραφείο), που άρχισε να κυκλοφορεί από τον περασμένο μήνα, είχα την ευκαιρία πολλές φορές να ξανασκεφθώ και να προβληματισθώ για ένα θέμα που θίγω συχνά και στα μαθήματά μου στο Πανεπιστήμιο: για το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν τα λεξικά σε μια πραγματικά δημιουργική, ανα-καλυπτική και πιο απο-καλυπτική διδασκαλία τής γλώσσας.
Μεταξύ πολλών άλλων που μπορεί να σκεφθεί ο γλωσσικά και διδακτικά ευαισθητοποιημένος δάσκαλος/καθηγητής, διδάσκοντας τη γλώσσα στη Γενική Εκπαίδευση (Δημοτικό-Γυμνάσιο-Λύκειο), είναι οι εξής κύριες λεξικογραφικές προσεγγίσεις και χρήσεις λεξικού στην τάξη:
1. Εννοιολογική προσέγγιση. Κατάλληλα καθοδηγούμενος ο μαθητής μπορεί να ανακαλύψει τη δύσκολη αλλά ιδιαίτερα αποκαλυπτική για την κατανόηση τής γλώσσας πορεία διατύπωσης τού ορισμού τής σημασίας μιας λέξης. Δεν υπάρχει δυσκολότερο πεδίο δοκιμασίας τής γνώσης αλλά συγχρόνως και πεδίο άσκησης στην γλώσσα από τη διατύπωση τού ορισμού τής σημασίας, δηλαδή τής εννοίας μιας λέξης. Στη διαδικασία αυτή αρετές και κατακτήσεις τής γλώσσας, όπως η ακριβολογία, η λιτότητα (οικονομία στην έκφραση), η δηλωτικότητα (σημασιολογική ευθυβολία), η επιλογή των εννοιολογικά καίριων και σημασιολογικά κύριων χαρακτηριστικών τής λέξης, καλλιεργούνται συγκρίνοντας και σχολιάζοντας τους ορισμούς των μαθητών τής τάξης με εκείνους των (ερμηνευτικών) λεξικών. Εκεί θα συνειδητοποιήσει ο μαθητής το περιττό και το χρήσιμο, το γενικόλογο και το συγκεκριμένο, το σκολιό και το ευθύβολο, το άκαιρο και το καίριο. Εκεί θα διδαχθεί «το μέγιστον μάθημα» τής σύνθετης δια-νοητικής διαδικασίας (γνωστικής, σημειολογικής, πραγματολογικής και, τελικά, γλωσσικής) που είναι ο ορισμός τής σημασίας μιας λέξης.
2. Σημασιολογική προσέγγιση. Ας ρωτήσει ο δάσκαλος τους μαθητές μέσα στην τάξη αν γνωρίζουν πόσες σημασίες έχει η τάδε λέξη και πόσες πάγιες φράσεις χρησιμοποιούμε στη γλώσσα μας μ' αυτή τη λέξη. Αυτό που θα ακολουθήσει προς μεγάλη έκπληξη (από την οποία αρχίζει πάντοτε η γνώση) μαθητών και δασκάλου είναι, για τις περισσότερες λέξεις, ο μεγάλος αριθμός των σημασιών που δηλώνει η λέξη και (για πολλές λέξεις) ο μεγάλος αριθμός των παγίων φράσεων που σχηματίζουμε στη γλώσσα μας μ' αυτές. Αναλογισθείτε λ.χ. και αναζητήστε πόσες σημασίες έχει η λέξη κόσμος (ο γύρος τού κόσμου — η συντέλεια τού κόσμου — υπάρχουν και άλλοι κόσμοι — ο κόσμος αλλάζει — τι θα πει ο κόσμος — ο μάταιος τούτος κόσμος — εγκατέλειψε τον κόσμο — ο εσωτερικός μας κόσμος — ο καλλιτεχνικός κόσμος — τα προβλήματα τού ισλαμικού κόσμου — είχε πολύ κόσμο κ.λπ.) και πόσες φράσεις σχηματίζουμε μ' αυτή τη λέξη με διαφορετικές πάλι σημασίες (έφαγα τον κόσμο — δεν χάλασε κι ο κόσμος — εδώ ο κόσμος καίγεται... — από καταβολής κόσμου — ο κόσμος τό 'χει τούμπανο... — για τα μάτια τού κόσμου — κόσμος και κοσμάκης — φέρνω στον κόσμο — ζει στον κόσμο του — Τρίτος Κόσμος — ο Νέος Κόσμος — τού κόσμου τα καλά/τις ανοησίες... κ.λπ.). Όλες αυτές τις σημασίες και, δι' αυτών, τον πλούτο και τις εκφραστικές δυνατότητες τής γλώσσας μπορεί να τις ανακαλύψει μόνος του ο μαθητής ανοίγοντας ένα καλό λεξικό και να νιώσει άμεσα τι δίνει μια γλώσσα και εν προκειμένω η μητρική του γλώσσα. Μ' αυτή την ευκαιρία ο δάσκαλος, ο ευαισθητοποιημένος και προετοιμασμένος για ένα τέτοιο μάθημα, θα οδηγήσει τους μαθητές του να καταλάβουν τι θα πει πολυσημία και, δι' αυτής, οικονομία στη γλώσσα (μία λέξη μπορεί να δηλώνει πολλές σημασίες κι έτσι να εστιάζουμε τη γνώση και την επικοινωνία μας στις σημασίες παρά στους τύπους που δηλώνουν αυτές τις σημασίες). Επίσης θα έχει την ευκαιρία —γιατί θα το παρατηρήσουν οι μαθητές— να εξηγήσει τι είναι σημασία και τι χρήση στη γλώσσα και πόσο (με τη γνωστή διδασκαλία τού Wittgenstein και άλλων) η σημασία μιας λέξης καθορίζεται από τις χρήσεις της στην επικοινωνία.
3. Συγκριτική προσέγγιση. Ο ευαισθητοποιημένος δάσκαλος, για να δείξει πόσο οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται («επαφή/συνάντηση των γλωσσών», το λένε οι γλωσσολόγοι), θα υποδείξει στους μαθητές να ανοίξουν ένα καλό αγγλικό κι ένα καλό γαλλικό λεξικό στη λ. cosmo-. Εκεί θα διαπιστώσουν οι ίδιοι οι μαθητές ότι υπάρχουν λ.χ. στην Αγγλική οι λέξεις cosmic/ cosmical(ly), cosmochemi-stry/-cal/-ist, cosmogon-y/-ic/-ist, cosmograph-y/-er/-ist/-ic/-ical(ly), cosmolog-y/-er/-ist/-ic/-ical(ly), cosmonaut, cosmopolis, cosmopolitan/-ism, cosmopolit-e/-ism, cosmos (πληθ. cosmos και cosmoses), αλλά και ως β΄ συνθετικό όπως micro-cosm. Τις ίδιες λέξεις θα βρουν και στο γαλλικό λεξικό (π.χ. στο Larousse), όπου δίδεται επιπλέον και η λέξη cosmodrome. Στο Larousse μάλιστα θα βρει τη λέξη να περιλαμβάνεται στην αρχή, στον πίνακα των στοιχείων που προέρχονται από την Ελληνική και τη Λατινική, ως cosmo- και -cosme.
Παίρνοντας αφορμή ο δάσκαλος και από τις αγγλικές λέξεις όπως cosmetic, cosmetics, cosmetician, cosmeti(ci)ze, cosmetology και τις αντίστοιχες γαλλικές (όπου και cosmetologue), μπορεί να εξηγήσει στους μαθητές τη λειτουργία τής ετυμολογίας, τής καταγωγής των αρχικών τύπων και σημασιών, περνώντας στην:
4. Ετυμολογική προσέγγιση. Έτσι θα καταλάβει ο μαθητής ότι η αρχική και αρχαία ελληνική λέξη δήλωσε δύο βασικές σημασίες: τον «κόσμο» (τη Γη) και τον «διάκοσμο, στολισμό/στολίδι» (πβ. το ρήμα κοσμώ). Από την α΄ πλάστηκε το «αστρονομικό» cosmos των ξένων, από τη β΄ το «αισθητικό» cosmetics κ.λπ. Εδώ ο δάσκαλος —με αναδρομή πάλι σε κατάλληλα λεξικά— θα εξηγήσει πώς οι Έλληνες είδαν και δήλωσαν τον κόσμο ως «τάξη» (που ήταν η αρχική σημασία τού κόσμος αντίθετα προς το χάος) και πώς η τάξη, η κατάλληλη και αισθητική διάταξη των πραγμάτων, αποτελεί «στολισμό, διάκοσμο» που έδωσε το κοσμώ, ακόμη και τις συναφείς νεότερες ξένες λέξεις.
Μια προσέγγιση τής γλώσσας με αυτό το πνεύμα (που θα μπορούσε να επεκταθεί στη γραμματική και στη σύνταξη), δηλ. με τη χρήση λεξικών μέσα στην τάξη (και με εργασίες στη βιβλιοθήκη ή στο σπίτι), αποτελεί, πιστεύω, δημιουργική, ανα-καλυπτική («ανευρετική»), απο-καλυπτική και, κυρίως, ελκυστική για το παιδί (και γιατί όχι για τον δάσκαλο;) διδασκαλία και μάθηση τής γλώσσας.
 
Εφημερίδα το ΒΗΜΑ, 4 Ιουλίου 2005

Μια ή δυο λεξεις;

Μία ή δύο λέξεις;

Ο διορθωτής τού «Βήματος», που θα διορθώσει λ.χ. αυτό το κείμενο αφού «χτυπηθεί» στον υπολογιστή, ο διορθωτής τής «Καθημερινής», των «Νέων», τής «Ελευθεροτυπίας», ο διορθωτής κάθε εφημερίδας, περιοδικού ή έντυπου κειμένου (βιβλίου κ.λπ.) αλλά και κάθε Έλληνας, μαθητής, δάσκαλος, επιστήμονας, δημόσιος υπάλληλος κ.λπ. που γράφει Ελληνικά, όλοι θα σταθούν στο πρόβλημα αν θα γράψουν ως μία ή ως δύο λέξεις φράσεις όπως: απ' ευθείας - απευθείας, εν τούτοις - εντούτοις, επί μέρους - επιμέρους, κατ' εξοχήν - κατεξοχήν, εν πρώτοις - ενπρώτοις, εν τω μεταξύ - εντωμεταξύ, επί κεφαλής - επικεφαλής, εξ αφορμής - εξαφορμής, όλως διόλου - ολωσδιόλου, εις βάρος - εισβάρος, συν τω χρόνω - συντοχρόνω κ.τ.ό.
Σε προηγούμενο κείμενό μου στο «Βήμα» (10/1/1999) είχα θέσει το θέμα τής ανάγκης να υπάρξει ενιαία ορθογραφία μερικών «προβληματικών» λέξεων τής Ελληνικής με πρωτοβουλία τής Ακαδημίας ή διαπανεπιστημιακής επιτροπής γλωσσολόγων και άλλων ειδικών ή όποιου άλλου έγκυρου επιστημονικού οργάνου. Στο άρθρο μου εκείνο είχα θίξει το πρόβλημα τής ορθογραφίας τριακοσίων περίπου λέξεων τής σύγχρονης Ελληνικής που έχω συγκεντρώσει (σε ειδικό πίνακα) και σχολιάσει στο Λεξικό μου, λέξεων με διφορούμενη ορθογραφία. Υπάρχει ακόμη το πρόβλημα τής ορθογραφίας των κυρίων ονομάτων που προέρχονται από ξένες γλώσσες (Σαίξπηρ, Γκαίτε, Μονταίν, Τσώρτσιλ, Λυντς, Ουγκώ, Βατερλώ κ.ά.), τα οποία δεν επιδέχονται απλογράφηση, όπως συμβαίνει με τις απλές ξένες λέξεις (τα προσηγορικά ονόματα: γκολ, σοφέρ, ταμπλό, πορτρέτο κ.λπ.). Εξίσου (ή εξ ίσου;) οξύ όμως είναι το πρόβλημα τής ορθογραφίας των φράσεων που αναφέραμε αρχίζοντας αυτό το άρθρο, με το οποίο θα ασχοληθούμε εφεξής.
Οι φράσεις αυτές αποτελούνται, κατά κανόνα, από μία πρόθεση και ένα όνομα (ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, αριθμητικό)· π.χ. εν αγνοία, εις μνήμην, παρ' όλο, αφ' υψηλού, με μιας, εξ αιτίας. Μπορεί επίσης να αποτελούνται από παρεμφερούς λειτουργίας στοιχεία: π.χ. έως ότου, τουτ' έστιν, κατά πως, απ' έξω, τω όντι. Ερωτήματα που προκύπτουν κατά την ορθογράφησή τους είναι: Θα γραφούν ως μία ή ως δύο λέξεις; Θα ισχύσει το ίδιο για όλες τις φράσεις αυτού τού τύπου; Υπάρχουν σταθερά κριτήρια για να προτιμηθεί η μία ή άλλη ορθογραφία; Μπορούν να υπάρξουν κανόνες για τη γραφή τους; Σ' αυτά τα ερωτήματα θα απαντήσουμε με μεγάλη συντομία, γιατί αυτά τα ζητήματα επιδέχονται μακρά συζήτηση και αντίστοιχης έκτασης χώρο που δεν διαθέτουμε εδώ.
Γλωσσολογικά ο απαραίτητος όρος, το κύριο κριτήριο για να γραφούν δύο λέξεις ως μία είναι να αποτελούν μία τονική ενότητα, να συμπεριφέρονται σαν να ήταν μία λέξη (αφενός, εξάλλου, εφόσον, αφότου, επιτέλους). Ένα δεύτερο κριτήριο είναι να δηλώνουν από κοινού μια σημασία, πέρα από τη σημασία των συστατικών μερών τής φράσης (μολονότι, προπάντων, τουτέστι, ωστόσο). Τρίτο κριτήριο είναι κατά πόσον και τα δύο συστατικά τής φράσης απαντούν αυτοτελώς στον λόγο (επ' ευκαιρία, εξ ολοκλήρου, εν αγνοία). Τα κριτήρια αυτά συνδυαστικώς εφαρμοζόμενα με συνεξέταση τής «ορθογραφικής συνήθειας», πώς δηλ. έχει καθιερωθεί να γράφονται αρκετές από αυτές τις φράσεις, οδηγούν στην ορθογράφηση που προτείνεται ακολούθως για τις πιο συχνές από αυτές τις φράσεις:
α) Φράσεις που γράφονται ή μπορούν να γραφούν ως μία λέξη: απαρχής, απεναντίας, απέξω, απευθείας, αφενός, αφετέρου, αφότου, διαμιάς, διόλου, ειδάλλως, ειδεμή, ενόσω, εντάξει, εντούτοις, εξαιτίας, εξάλλου, εξάπαντος, εξαπίνης, εξαρχής, εξίσου, εξού, επιπλέον, επιτέλους, εφάπαξ, εφεξής, εφόσον, καθαυτό, καθεξής, καθόλα (είναι καθόλα εντάξει), καθότι, καθόσον, κατευθείαν, καταγής, καταπώς, κατεξοχήν, μολαταύτα, μόλο (που), μεμιάς, μολονότι, μονομιάς, παρόλο (που), παρότι, προπάντων, προπαντός, τωόντι, τουτέστι(ν), υπόψη (αλλά: υπ' όψιν), φερειπείν, ωσότου, ωστόσο.
β) Φράσεις που γράφονται ή μπορούν να γραφούν ως δύο λέξεις: αφ' εαυτού, αφ' υψηλού, διά βίου, διά ζώσης, διά παντός, διά ταύτα, εις βάρος, εις μάτην, εις μνήμην, εκ μέρους, εκ νέου, εν αγνοία, εν ανάγκη, εν αντιθέσει, εν γένει, εν γνώσει, εν είδει, εν ενεργεία, εν κατακλείδι, εν λευκώ, εν λόγω, εν μέρει, εν μέσω, εν ολίγοις, εν ονόματι, εν πολλοίς, εν προκειμένω, εν συνεχεία, εν συντομία, εν σχέσει, εν τέλει, εν τω μεταξύ, εξ αδιαιρέτου, εξ αίματος, εξ ανάγκης, εξ αφορμής, εξ ολοκλήρου, εξ ορισμού, εξ όψεως, επ' αυτοφώρω, επ' ευκαιρία, επί κεφαλής (έτσι θα αποφεύγεται η κλίση της «τού επικεφαλή»! «τον επικεφαλή»!), επί μέρους, επί τούτω, επ' ωφελεία, έως ότου, κατ' ανάγκην, κατ' αρχάς, κατ' αρχήν, κατ' ιδίαν, όλως διόλου, παρ' ολ' αυτά, συν τοις άλλοις, συν τω χρόνω, τέλος πάντων, υπ' όψιν, ως εκ τούτου, ως επί το πλείστον.
Ας σημειωθεί, ωστόσο, με σαφήνεια και αίσθηση πραγματικότητας ότι απόλυτη συνέπεια στο ετερόκλιτο (όχι ετερόκλητο!) πλήθος των φράσεων δεν υφίσταται ούτε μπορεί να υπάρξει αφού —το είπαμε στην αρχή— ουδέποτε ένα σώμα ειδικών μελέτησε και ρύθμισε συστηματικά το θέμα στο σύνολό του.
 

Και ομως ειναι ελληνικες

Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ
Κείμενα για τη γλώσσα και τα λεξικά

Και όμως είναι ελληνικές

Αν σας ρωτήσει κανείς, θέλοντας να ελέγξει τις ετυμολογικές γνώσεις σας στην Αγγλική ή στην Ελληνική, αν λέξεις όπως λ.χ. butter «βούτυρο», paper «χαρτί», church «εκκλησία», sketch «σκαρίφημα - θεατρικό σκετς», bomb «βόμβα», clergy «κληρικός» και clerk «υπάλληλος», chart «χάρτης» και card «κάρτα», calm «νηνεμία, γαλήνη», pain «πόνος», pirate «πειρατής», diploma «δίπλωμα», channel «δίαυλος», priest «ιερέας», buffalo «βουβάλι», monk «μοναχός», bishop «επίσκοπος» κ.ά. προέρχονται από την Ελληνική ή είναι αμιγώς αγγλικές, μη βιαστείτε να απαντήσετε ότι δεν σας φαίνονται ελληνικές. Η πραγματικότητα είναι ότι περνώντας μέσα από διάφορους, συχνά δαιδαλώδεις και σκολιούς, γλωσσικούς δρόμους οι λέξεις αυτές έφτασαν στην Αγγλική, έχοντας ξεκινήσει από την ελληνική γλώσσα. Είναι δάνειες λέξεις τής Αγγλικής από την Ελληνική. Μια ματιά σε έγκυρα λεξικά τής Αγγλικής (Webster, Random House, Longman, Oxford κ.ά.) μπορεί να σας πείσει.
Το αρχ. ελληνικό βούτυρον / βούτυρος (βους + τυρός), μέσω τού λατιν. butyrum, έδωσε το αρχ. αγγλ. butere, απ' όπου το σύγχρονο αγγλ. butter (και τα γερμ. Butter, γαλλ. beurre, ιταλ. burro κ.ά). Το αρχ. ελλην. πάπυρος, που δήλωσε την πρώτη μορφή γραφικής ύλης από το ομώνυμο φυτό το οποίο ευδοκιμούσε στην Αίγυπτο, έδωσε το αγγλ. paper (γαλλ. papier, γερμ. Papier κ.ά.) μέσω τού λατιν. papyrum, απ' όπου το μεσαιων. γαλλ. papier και το μεσαιων. αγγλ. papir. Πιo σύνθετη είναι η προέλευση τής λέξης που δήλωσε στην Αγγλική «την εκκλησία», τής λ. church. Ξεκίνησε από το ελληνιστ. κυριακόν (δώμα) «ο οίκος τού Κυρίου» (από το Κύριος), το οποίο, μέσω τού αρχ. γερμ. kirihha (απ' όπου το νέο γερμ. Kirche «εκκλησία») και των αρχ. αγγλ. cirice και μεσαιων. αγγλ. chirche, έδωσε το νέο αγγλ. church. Οι ίδιοι οι Έλληνες χριστιανοί χρησιμοποίησαν το αρχ. εκκλησία (εκκλησία τού δήμου «η συγκέντρωση τού λαού / των πολιτών ως θεσμικό όργανο») με νέο περιεχόμενο: χώρος όπου συγκεντρώνονται οι πιστοί για να λατρεύσουν τον Θεό (ενώ οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τη λ. ναός, με την αντίληψη ότι αποτελεί χώρο όπου ναίουν, όπου κατοικούν οι θεοί).
Ενδιαφέρον έχει, για τις περιπέτειές της, η λέξη sketch «σκαρίφημα - θεατρικό σκετς». Ποιος το φαντάζεται, εκ πρώτης όψεως, ότι προέρχεται από την ελλην. λ. σχέδιο; Η αρχαία ελλ. λ. σχέδιον (από το αρχ. σχέδιος που σήμαινε «προσωρινός, αυτοσχέδιος», προερχόμενη από τη λ. σχεδόν κι αυτή από το έχω), μέσω τού λατιν. schedium, έδωσε το ιταλ. schizzo, που πέρασε στα oλλανδικά ως schets, από όπου το αγγλ. sketch. Το περίεργο για τη ζωή των λέξεων είναι ότι το ελλην. σχέδιο επανήλθε στους νεότερους χρόνους στην Ελληνική, δηλ. ως «αντιδάνειο» (ως δάνειο δανείου!), μέσα από δύο ξένες γλώσσες: από την Ιταλική ως σκίτσο και από την Αγγλική ως σκετς. Ανάλογη είναι η περίπτωση τού αγγλ. scene «σκηνή». Προέρχεται από το ελλην. σκηνή, μέσω τού λατιν. scaena / scena. Από το υποκοριστικό τού λατιν. scena, από το scenarium, προήλθε το ιταλ. scenario που πέρασε σε διάφορες γλώσσες (αγγλ. scenario, γαλλ. scenario κ.ά.) και επανήλθε στα Ελληνικά ως σενάριο (αντιδάνειο). Από το θέμα σχ- (τού έχω, πβ. κατά-σχ-ω, παρά-σχ-ω, σχ-εδόν), που είδαμε και στο σχέδιο, προήλθε και η λ. σχήμα που έδωσε, μέσω τού λατιν. schema, το αγγλ. scheme.
Μια λέξη που θα ξάφνιαζε ίσως όταν κανείς διαπιστώσει ότι είναι ελληνική είναι η αγγλική λ. pain «πόνος». Η λέξη αυτή προήλθε από την ελλην. λ. ποινή που σήμαινε αρχικά «τιμή αίματος, εκδίκηση (για έγκλημα)» και μετά «τιμωρία». Μέσω τού λατ. poena, που έδωσε το γαλλ. peine (αρχικά σήμαινε «τα βασανιστήρια των μαρτύρων τής πίστεως»), προήλθε το αγγλ. pain με τη σημ. «πόνος» ως απόρροια των πόνων από τα βασανιστήρια και ως επακόλουθο τής τιμωρίας γενικότερα. Εξίσου ίσως θα ξάφνιαζε και η αγγλική λ. calm «κάλμα, νηνεμία». Κι αυτή προήλθε από ελληνική λέξη, το αρχ. καύμα, που δήλωνε τον καύσωνα και το θέρος, οδηγώντας συνεκδοχικά στη σημ. τής ηρεμίας τής θάλασσας, τής έλλειψης δυνατών ανέμων. Στην Αγγλική έφτασε η λέξη από το ιταλ. calma που ανάγεται σε όψιμο λατιν. cauma από το καύμα. Ότι η λ. ξαναγύρισε στην Ελληνική μέσω τής Ιταλικής ως κάλμα, δηλ. ως αντιδάνειο, είδαμε ότι αποτελεί συχνό φαινόμενο. Το αρχ. πειρώμαι «προσπαθώ, αποπειρώμαι, τολμώ» έδωσε στη μεταγενέστερη Ελληνική τη λ. πειρατής που προφανώς θα σήμαινε αρχικά αυτόν που αποτολμά παράτολμα και παράνομα εγχειρήματα. Μέσω τού λατιν. pirata η λ. έδωσε το αγγλ. pirate.
Στην εκκλησιαστική γλώσσα μια σειρά από αγγλικές λέξεις προέρχονται από την Ελληνική, χωρίς αυτό να είναι αμέσως αισθητό στον μη ειδικό. Τέτοιες είναι οι αγγλικές λέξεις priest, clergy (και clerc), bishop, monk κ.ά. Συγκεκριμένα το ελλην. πρεσβύτερος (αρχική σημ. «γεροντότερος») έδωσε το όψιμο λατ. presbyter. Από αυτό, με ορισμένες μεταβολές, προήλθε το αρχ. αγγλ. preost και κατόπιν το μεσαιων. αγγλ. preist, που έδωσε το νεότ. αγγλ. priest. Το ελλην. κληρικός (από τη λ. κλήρος) «αυτός που τού πέφτει ο κλήρος, που τού ανατίθεται ένα έργο» έδωσε το όψιμο λατιν. clericus απ' όπου τα αρχ. αγγλ. cleric και clerc. Από αυτά προήλθε το αγγλ. clerk «λόγιος» - «υπάλληλος εξουσιοδοτημένος με συγκεκριμένο έργο» - «απλός υπάλληλος». Το αρχ. αγγλ. clerc έδωσε και τον εκκλησιαστικό όρο clergy «κληρικός, ιερωμένος». Το ελλην. επίσκοπος είναι η λέξη απ' όπου προήλθε το αγγλ. bishop «επίσκοπος», μέσω τού όψιμου λατιν. episcopus, απ' όπου τα αρχ. αγγλ. bisceop και μεσαιων. αγγλ. bishhop που προηγήθηκαν τού νεότερου αγγλικού bishop. Ως προς το αγγλ. monk «μοναχός» προήλθε από το μεταγεν. ελλην. μοναχός μέσω τού όψιμου λατιν. monachus, απ' όπου το αρχ. αγγλ. munuc και μετέπειτα το νεοτ. αγγλ. monk.
Το αγγλ. chart «χάρτης» αλλά και το card «κάρτα» προήλθαν από το ελλην. χάρτης. Το bomb «βόμβα» από το αρχ. ελλην. βόμβος. Το «πολύ αμερικάνικο» buffalo από το ελλην. βούβαλος. Το ελλην. δίπλωμα (από διπλώνω, διπλούς) με τη σημ. «επίσημο έγγραφο» έδωσε το diploma και από αυτό το diplomat «διπλωμάτης» κ.ο.κ.
Όπως έγινε, ελπίζω, φανερό, ένα πλήθος από ξένες λέξεις, εν προκειμένω αγγλικές, έλκουν την καταγωγή τους από την ελληνική γλώσσα, απευθείας ή, πιο συχνά, μέσω τής λατινικής γλώσσας. Όσα γράφονται εδώ δεν δίδονται για να αποτελέσουν αφορμή κομπασμού αλλά ως νύξεις για γλωσσική αυτογνωσία και περίσκεψη, για το πόσα έχει κανείς να κερδίσει από μια ετυμολογική περιδιάβαση στους δρόμους τής γλώσσας μας.
 
Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 12 Μαρτίου 2000

Copyright © 2011 Lexicon.gr

Τριανταφυλλο του χειμωνα

Τριαντάφυλλο του χειμώνα

Το Winter Rose - Jennifer Donnelly

Το “Τριαντάφυλλο του χειμώνα” αποτελεί το δεύτερο μέρος της επιτυχημένης τριλογίας της Jennifer Donnelly. Στο βιβλίο αυτό η Φιόνα και ο Τζο δεν ήταν οι κύριοι χαρακτήρες. Πρόκειται για ένα ρομαντικό έπος που περιγράφει τις δυο όψεις του Λονδίνου στις αρχές του 20^ου αι. Κεντρική ηρωίδα η ΄Ιντια Selwyn-Jones που είναι παθιασμένη με ένα πράγμα: την ιατρική. Η ΄Ιντια γύρισε την πλάτη της σε πλούσιους, ανώτερης τάξης στην οποία ανήκε και η ίδια. ΄Ονειρό της ήταν η δημιουργία μιας κλινικής για τους φτωχούς και ανήμπορους ανθρώπους του Ανατολικού Λονδίνου. Αρωγοί  στην προσπάθεια της στάθηκαν ο Wish, ο  ξάδελφός της, η Ella η νοσοκόμα, και ο  Σιντ Malone. Η ΄Ιντια κινούμενη από αγάπη, σεβασμό και ανιδιοτέλεια για το δοκιμαζόμενο ασθενή της προσφέρει τις ιατρικές υπηρεσίες της στους κατατρεγμένους πολίτες του Ανατολικού Λονδίνου.  Η ίδια πρόσφατα αποφοίτησε από την ιατρική σχολή και  κάνει την πρακτική της στο Whitechapel με τη βοήθεια της επιρροής του μνηστήρα της του Freddie Lytton, ενός Φιλελεύθερου και υπερβολικά φιλόδοξου βουλευτή, ο οποίος έχει καταστραφεί οικονομικά και αποβλέπει στην τεράστια περιουσία της Ίντια και εργάζεται για να κλείσει τα κρησφύγετα του οπίου της περιοχής που καταστρέφουν το σώμα και την ψυχή.

Η ηρωίδα μια ισχυρογνώμων νεαρή γυναίκα αψηφά τους αριστοκρατικες  γονείς της για να γίνει γιατρός. Είναι αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις της για να κάνει τη διαφορά στις ζωές των φτωχών του Λονδίνου. Στη συνέχεια, όμως συναντά Σιντ Malone (τον Τσαρλι Φίνεγκαν του πρώτου βιβλίου τον αδερφό της Φιόνα), έναν ελκυστικό αλλά περιβόητο γκάνγκστερ. Αρχικά, η ΄Ιντια αντιμετωπίζει τον Σιντ ως αιτία όλων των προβλημάτων του  Ανατολικού  Λονδίνου. Είναι ένας γκάνγκστερ, που ασχολείται με τα ναρκωτικά και την πορνεία. Καθώς περνά περισσότερο χρόνο μαζί του, ανακαλύπτει ότι είναι ένας γκάνγκστερ άτυχο θύμα των περιστάσεων με  καρδιά χρυσού. Όμως, παρά τις αντιξοότητες, η ΄Ιντια και ο Σιντ ερωτεύονται. ΄Εχουν αγεφύρωτες διαφορές αλλά και ένα κοινό είναι και οι δύο τραυματισμένες ψυχές.

Οι βασικοί ήρωες του Tea Rose, και κυρίως η Fiona και ο Joe, εμφανίζονται ως ήσσονος σημασίας χαρακτήρες στο Winter Rose, και ο  Σιντ Malone, που ως αναγνώστες του Tea Rose θα θυμάστε, χάνεται ο αδελφός της Fiona Finnegan. Το πραγματικό του  όνομα είναι Charlie Finnegan, αλλά  χωρίστηκε από την οικογένειά του όταν δολοφονήθηκε η μητέρα του  και επέζησε στους σκληρούς δρόμους του ανατολικού Λονδίνου με το να γίνει εγκληματίας και να ζει στον κόσμο της παρανομίας.
            Οι μηχανορραφίες του Φρέντυ θα ματαιώσουν τα σχέδια φυγής του νεαρού ζευγαριού και θα οδηγήσουν της έγκυο ΄Ιντια σε μια πράξη απελπισίας να παντρευτεί τον μέχρι πρότινος μνηστήρα της για να μπορέσει να φέρει στον κόσμο το παιδί του Σίντ χωρίς να δεχτεί αυτό τον κοινωνικό ρατσισμό. Ο Σιντ θεωρείται από όλους νεκρός και η ΄Ιντια εγκαταλείπει το όνειρό της την ιατρική προκειμένου να δεχτεί τους όρους του αδίστακτου Φρέντυ.

Το βιβλίο αποκτά μεγάλο ενδιαφέρον και αγωνία προς το τέλος καθώς η ιστορία και η πλοκή εκτυλίσσονται στην Αφρική. Εκεί συμβαίνουν αλλεπάλληλες ανατροπές που κόβουν την ανάσα του αναγνώστη. Το ζευγάρι στο τέλος του βιβλίου θα βρεθεί μαζί  και μαζί με την κόρη τους πλέον θα ζήσουν ως οικογένεια.

Η λυρική γραφή της Ντόνελι  είναι εμφανής καθώς και το αδιαμφισβήτητο ταλέντο της  να  πλάθει πραγματικούς/ανθρώπινους χαρακτήρες με πάθη και αδυναμίες.

Το “Τριαντάφυλλο του χειμώνα” είναι μια συγκλονιστική  ιστορία αγάπης που δε μένει όμως μόνο εκεί αλλά μέσα από αλλεπάλληλες αντιθέσεις ανάμεσα στο καλό και στο κακό στον πλούτο και στη φτώχεια στην αισιοδοξία και στην απαισιοδοξία στη ζωή και στο θάνατο χαρίζει στον αναγνώστη πλούσιες εμπειρίες και διδάγματα ζωής.

Βέρα Δακανάλη

 

Ετυμολογια λεξεων : γραμματικη-συνταξη-φωνηεντα-ρημα-τονος

γραμματικη-συνταξη-φωνηεντα-ρημα Μπαμπινιωτης 
τονος  (μακρα - βραχεα)  
Ενεστωτας
Αοριστος

http://www.youtube.com/watch?v=2AVNgYdDWjg&feature=related