24 Δεκεμβρίου 2010

Χριστούγεννα και Μοναξιά….

Μοναξιά!
Και θα ζήσουμε μεθαύριο Σάββατο την γέννηση του Θεανθρώπου, την Θεϊκή υπόσχεση για την σωτηρία του ανθρώπινου γένους…Καθώς γύρω από το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι θα γευόμαστε τα ευλογημένα εδέσματα και τα πατροπαράδοτα γλυκίσματα, καθώς θα ανοίγουμε κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δένδρο τα δώρα μας κάποιοι συνάνθρωποί μας, ίσως και μέσα στην ίδια μας την πολυκατοικία, θα βουλιάζουν πνιγμένοι στο βουβό, το ανελέητο αίσθημα της μοναξιάς τους….
Μοναξιά!
Φέρνει η λέξη δυναμικά στο προσκήνιο το βουβό, ανελέητο δράμα συναθρώπων μας που έπαψαν να υπάρχουν για μας λησμονημένοι, τυλιγμένοι στον μανδύα της τραγικής πραγματικότητας της ΜΟΝΑΞΙΑΣ!…
Ποιός θα πίστευε, μερικές δεκαετίες πριν, ότι εδώ στην κάποτε «Ψωροκώσταινα», τη χώρα της φαιδράς πορτοκαλλέας, της γειτονιάς των ονείρων και της γονεϊκής προτροπής του τύπου : «παιδάκι μου καλύτερα να σου βγεί το μάτι παρά το….όνομα» θα φτάναμε στο σημείο να μιλάμε για το φριχτό υποκειμενικό συναίσθημα της αποκοπής από την ομάδα, της απομόνωσης, της καταδίκης στον φριχρό κόσμο της…Μοναξιάς!
Και καθώς σε καθημερινή βάση γευόμαστε τα καταναλωτικά αγαθά, καθώς ανοίγουμε το δέκτη της έγχρωμης τηλεόρασης για να βιώσουμε την εικονική πραγματικότητα της δήθεν συμμετοχικής διαδικασίας σε συνάξεις με ποικιλλώνυμους «επώνυμους και επώνυμες», μισόγυμνες καλλονές, μη-φανατικούς αρσενικούς και χαζοχαρούμενες γλάστρες, πολλοί συνάνθρωποί μας θα ζούνε στην μοναξιάς τους….
Μοναξιά!
Κατάρα ή ευλογία για το ανθρώπινο γένος συλλογικά και για εμάς τους νεο-Ελληνες ειδικά; Μέσα στα σύγχρονα,πολύβουα, πολυπρόσωπα και απρόσωπα ελληνικά αστικοβιομηχανικά κέντρα, η μοναξιά μας έχει διογκωθεί σε προβληματικά επίπεδα, έχει ενταθεί σε σημείο καθημερινά επαναλαμβανόμενης απελπισίας για πολλούς συνανθρώπους μας.
Ζούμε τώρα πιά σε κακόγουστες και πανάκριβες πολυκατοικίες και πέρα από τις εθιμοτυπικές φιλοφρονήσεις και τα μικροπρεπή κουτσομπολιά αγνοούμε την ύπαρξη του συγκατοίκου μας σε σημείο ώστε σήμερα και στην πατρίδα μας να χρειάζεται να «μυρίσει» το πτώμα κάποιου συνταξιούχου, μοναχικού γείτονα ή γειτόνισσάς μας για να συνειδητοποιήσουμε εμείς οι «ευτυχείς» υπόλοιποι ότι έκλεισε πια για αυτόν ή αυτήν, τραγικά, η αναπόφευκτη για ΟΛΟΥΣ μας παρένθεση της …ζωής!
Να το δούμε στις πρακτικές του διαστάσεις το φαινόμενο;
Αμέτρητοι οι συνοδοιπόροι μας στους πολυσύχναστουτς δρόμους της Αθήνας, του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, της Λάρισας του Ηράκλειου και όλων των άλλων μεγαλουπόλεων της πατρίδας μας.
Στριμωγμένα ασφυκτικά τα σώματα ανδρών, γυναικών και παιδιών στα αστικά μας λεωφορεία και θέσεις μόνο για όρθιους στις κάθε λογής πιτσερίες, καφετέριες, πάμπ, ορθάδικα και ελληνοπρεπείς ταβέρνες…
Περιφέρουμε την πλήξη, την ανία, τα βιωματικά μας τραύματα στα στενόχωρα κλουβιά που τα ονοματίσαμε γραφεία, μαγαζιά, εργοστάσια, σχολιά και πανεπιστημιακές αίθουσες, με άλλα λόγια στους κάθε λογής χώρους εργασίας, μόρφωσης και αναψυχής.
Μόνοι, ολομόναχοι, κατασιγάζοντας όπως-όπως τις έντονες, τις αδυσώπητες διαμαρτυρίες του είναι μας, τη λαχτάρα μας να ξεφύγουμε από το ανελέητο μαρτύριο της απομόνωσης, της μοναξιάς!…
Είμαστε τώρα πιά και οι νέο-Ελληνες παραγωγοί και παράγωγα, αίτια και αποτελέσματα ενός ψυχοκοινωνικού και πολιτισμικού συστήματος με οικονομικές δομές που εδραιώνονται στο ατομικό ψυχοκίνητρο και τα συλλογικά «ένστικτα» για άντληση κέρδους και συλλογή δύναμης και εξουσίας και απολήγουν εξαντλημένες στην εδραίωση ενός αντικειμενικού κόσμου, μιάς πραγματικότητας που επιβεβαιώνει την πανάρχαια αλήθεια, την απλή και συνάμα δυσβάστακτη διαπίστωση της αναπόφευκτης υπαρξιακής μας μοίρας – όχι του θανάτου – αλλά του ψυχοκοινωνικού του υποκατάστατου που είναι η μοναξιά!
Εχει η μοναξιά δυό όψεις.
Η πρώτη ταυτίζεται με την υποκειμενική διαπίστωση κάθε ατόμου ότι είναι μόνος από τη στιγμή που έρχεται στον κόσμο και κόβεται ο ομφάλιος λώρος.
Η δεύτερη πηγάζει από την αποξένωση του ατόμου από τον ίδιο του τον εαυτό, στηρίζεται στη νευρωσική διαφοροποίηση, στην αποκοπή συναισθημάτων και διανόησης, αποτελεί «αγχωτική αντίδραση» φυγής από την αλήθεια της ζωής, υποκειμενική διαστρέβλωσης κάποιας ανεπιθύμητης αντικειμενικής πραγματικότητας.
Ετσι ενώ η συνειδητοποίηση της πρώτης όψης της μοναξιάς αποτελεί μια υγιή, βαθειά και ανεξάντλητη πηγή ψυχοπνευματικής κατανόησης και δύναμης, η δεύτερη είναι σαφώς παθολογική.
Το άγχος της μοναξιάς που διαπιστώνω εγώ, όπως υποθέτω και εσείς σε καθημερινή βάση ότι διακατέχει τώρα πιά πολλούς Ελληνες, Ελληνίδες και μαζί τα παιδιά μας αποτελεί μια ακόμα πικρόγευστη ένδειξη, μια χειροπιαστή απόδειξη του γεγονότος ότι χάσαμε την αυθεντικότητά μας…
«Ο άνθρωπος φοβάται, τρέμει τη μοναξιά…Η κυρίαρχη σκέψη σε κάθε φυλακισμένο, κάθε απομονωμένο, κάθε λεπρό, κάθε ασθενή, κάθε αμαρτωλό είναι να έχει κάποιον να μοιραστεί μαζί του τη μοίρα του, το πεπρωμένο του…» έγραψε ο Μπαλζάκ.
Θυμηθείτε, όσο και αν ακούγεται οξύμωρο, ότι ακόμη και για τον φυλακισμένο, αυτόν που η κοινωνία τον απομονώνει πίσω από τα σωφρονιστικά σίδερα για να τον συνετίσει, όταν παραστρατήσει και μέσα στην «ψυρού» η πιο σκληρή τιμωρία είναι η απομόνωση από τους άλλους κρατούμενους, είναι ο αποκαλούμενος «θάλαμος απομόνωσης»!!!
Ο αμερικανός ψυχολόγος Ρόλο Μαίη έχει γράψει πολύ εύστοχα ότι «ο αγώνας του ανθρώπου για την απόκτηση δύναμης φαίνεται ολοκάθαρα τώρα καθώς γίνεται κοινή συνείδηση η αλλοτρίωσή μας από τη Φύση, η ανελέητη αλλοτρίωσή μας από τον ίδιο μας τον εαυτό…»
Η μοναξιά του δημιουργικού ατόμου, αυτή η θελημένη και σκόπιμη απομόνωση του καθένα και της καθεμιάς μας που έχει κάτι σοβαρό να ξεδιαλύνει μέσα του, που έχει να γράψει, να συνθέσει, να ζωγραφίσει, να σμιλέψει αναμφίβολααπέχει πολύ και διαφέρει καθοριστικά από την καταδικαστική απομόνωση του μέσου Ελληνας, της μέσης Ελληνίδας.
Είμαστε, λοιπόν, εμείς οι σύγχρονοι Ελληνες όπως όλοι οι άνθρωποι των οικονομικά αναπτυγμένων κοινωνιών του πλανήτη μας καταδικασμένοι στην κατάσταση της απάνθρωπης ΜΟΝΑΞΙΑΣ;
Όχι βέβαια!
Στη μοίρα του καθένα μας, το αντι-εγωιστικό «δόσιμο» στον συνάθρωπό μας αποτελούσε πάντοτε και μπορεί να συνεχίσει να αποτελεί ένα καθοριστικά σημαντικό αντισταθμιστικό παράγοντα. Και από αυτήν την έννοια, αυτό το «δόσιμο» μπορεί να ξεκινήσει μια ατέλειωτη σχεδόν σειρά από ενέργειες που μπορούν, αναμφίβολα, να μειώσουν το σοκ της συνειδητοποίησης της μοναξιάς του σύγχρονου ανθρώπου.
«Αείποτε ο άνθρωπος ήταν αγελαίον ζώον» όπως το διατύπωσε και ο μεγάλος Μακεδόνας ο Σταγειρίτης Αριστοτέλης δυόμιση χιλιάδες χρόνια πριν.
Ο συνάνθρωπός μας στην πολυκατοικία, στο γραφείο, στο εργοστάσιο, το πανεπιστήμιο ή το ΤΕΙ για όλους εμάς που είμαστε οικονομικά ενεργοί, όπως και ο συνάνθρωπός μας στο ορφανοτροφείο, στο γηροκομείο και στη φυλακή βασανίζεται κάθε λεπτό, κάθε ώρα κάθε μερόνυχτο από το αίσθημα της μοναξιάς, από την απάνθρωπη καταδίκη στην απομόνωση.
Και αν σκύψουμε προσεκτικά εσείς και εγώ, βαθειά μέσα στα φυλοκάρδια του απέραντου ελλαδικού μας υποσυνείδητου, στα αρχέτυπα ανθρώπινης ομαδικής συμπεριφοράς που χάνουν τις καταβολές τους στην ιστορία Πελασγών, Δωριέων και Αχαιών, θα ανακαλύψουμε ότι υπάρχουν ΟΛΑ τα απαραίτητα στοιχεία της σωτηρίας μας από την αρνητική όψη της σύγχρονης αυτής ψυχοκοινωνικής και πολιτισμικής ασθένειας που ακούει στο όνομα της….Μοναξιάς!
Εκεί στην συμβολική ψυχή της Ελλάδας μας υπάρχει απωθημένη η δημιουργικότητα της ελληνικής ψυχοσύνθεσης.
Υπάρχει το εσώτερο μήνυμα της ΕΛΠΙΔΑΣ με την οποία μεγαλώσαμε και γαλουχηθήκαμε, υπάρχει μπόλικο φιλότιμο και ατέλειωτο «κυμπαριλίκι» και μπέσσα.
Μέσα στη γιορτινή ατμόσφαιρα θα λειτουργήσει και φέτος η αντίφαση της χαρούμενης επιφάνειας που, δυστυχώς, δεν μπορεί να καλύψει το εσώτερο δράμα εκατοντάδων χιλιάδων μοναχικών συμπολιτών μας, οι οποίοι όπως γίνεται στην υπόλοιπη Ευρώπη και την Αμερική τώρα πιά και στην Ελλάδα κάποιοι, με αυξανόμενους ρυθμούς εξαιτίας των οικονομικών δυσχερειών στην εποχή της τρόικα, θα προσπαθήσουν να θέσουν τέρμα στο απελπιστικό συναίσθημα της μοναξιάς μέσα από την πράξη της αυτοχειρίας…
Οι σύγχρονες τάσεις της παγκοσμιοποίησης και της μαρκετίστικης αντίληψης για τις ανθρώπινες σχέσεις, οι εμμονές στη συσσώρευση πλούτου και δύναμης είναι σίγουρα ΞΕΝΟΦΕΡΤΕΣ και έντονα απομονωτικές. Αλίμονο,βέβαια, αν με αυτά που λέω κάποιοι πιστέψουν ότι εννοώ επιστροφή στη φτώχεια και την κακομοιριά…
Απέχουν όμως πολύ αυτές οι διαπιστώσεις μου από την εσκεμμένα καλλιεργούμενη ψευδαίσθηση από τους οπαδούς της άκρατης, βάρβαρης και ανελέητης φιλελεύθερης οικονομίας ότι το ΚΕΡΔΟΣ και ΠΛΟΥΤΟΣ φέρνουν την ΕΥΤΥΧΙΑ…
Σίγουρα με τα λεφτά μπορείς να αγοράσεις πολλά πράγματα…Έφτασαν οι πλούσιοι και επιτυχημένοι του Χόλλυγουντ να νοικιάζουν φίλους για να ελαχιστοποιήσουν τη βασανιστική τους μοναξιά…
Μπορούμε να διδάξουμε στην ΜΟΝΑΧΙΚΗ οικουμένη το γεφύρωμα της μοναξιάς, την ομορφιά του Ελληνα εάν ξαναγίνουμε συγκάτοικοι, συμπολίτες, συνοδοιπόροι και συνάνθρωποι στο ταξίδι της ζωής….
Το αιώνιο μήνυμα της ΕΛΠΙΔΑΣ έρχεται ξανά στο προσκήνιο το Σάββατο με την συμβολική ΓΕΝΝΗΣΗ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
Ας βιώσουμε φέτος, χρονιά της τρόικα, συνειδητά την ΕΛΠΙΔΑ γεφυρώνοντας την άβυσσο της ατομικής και συλλογικής μας μοναξιάς...
ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ!

Ο Σκρουτζ λέει τα κάλαντα μαζί με τον Μπαχ και τον Ελβις

ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Ο Σκρουτζ λέει τα κάλαντα μαζί με τον Μπαχ και τον Ελβις

Επτά καλλιτέχνες και μία συγγραφέας επιλέγουν ένα αγαπημένο τους έργο- βιβλίο, άλμπουμ, ταινία ή... μια εικόνα του δρόμου- που έχουν συνδέσει με τις ημέρες των γιορτών

ΙΣΜΑ Μ. ΤΟΥΛΑΤΟΥ | Παρασκευή 24 Δεκεμβρίου 2010
Εκτύπωση Αποστολή με Email
Μικρό μέγεθος γραμματοσειράς Μεσαίο μέγεθος γραμματοσειράς Μεγάλο μέγεθος γραμματοσειράς
Προσθήκη στο Delicious Προσθήκη στο Facebook Προσθήκη στο Newsvine Bookmark Προσθήκη στο Twitter
Το περίφημο «Εlvis΄ Christmas album” του 1957 είναι το μόνο άλμπουμ του Πρίσλεϊ που λείπει (στην αυθεντική του έκδοση) από τη δισκοθήκη της Σώτης Τριανταφύλλου
Το περίφημο «Εlvis΄ Christmas album” του 1957 είναι το μόνο άλμπουμ του Πρίσλεϊ που λείπει (στην αυθεντική του έκδοση) από τη δισκοθήκη της Σώτης Τριανταφύλλου
Τι είναι τα Χριστούγεννα για τον καθένα από εμάς;
Μια σπάνια αφορμή για περισυλλογή και ενδοσκόπηση- πολύ περισσότερο μέσα σε συνθήκες κρίσης-, μια ευκαιρία για οικογενειακές συγκεντρώσεις και φιλικές συναναστροφές ή μήπως μια σύντομη ανάπαυλα από τους «τρελούς» ρυθμούς της καθημερινότητας; Οποια και αν είναι η απάντηση, τα πρόσωπα που ακολουθούν, διακεκριμένοι όλοι τους στα πεδία της Τέχνης και των Γραμμάτων, προτείνουν κάτι διαφορετικό:
επιλέγουν ένα έργο από τον ευρύτερο χώρο τους και μέσα από αυτό μάς καλούν να ανακαλύψουμε εκ νέου των πνεύμα των Χριστουγέννων. Μια ταινία, ένα βιβλίο, μια μουσική ή ακόμη πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας, μέσα από το προσωπικό ύφος του καθενός που το προτείνει: μια καλή αφορμή για να σκεφθούμε, να αντιδράσουμε ή απλώς να περάσουμε καλά.
ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ, συγγραφέας
Οι ύμνοι του «βασιλιά του ροκ»
«Είχα όλους τους δίσκους του Ελβις· όλους. Και τα σινγκλ, και τα στούντιο άλμπουμ, και τα live, και τις επανεκδόσεις. Μου έλειπεκαι μου λείπει ακόμα- το χριστουγεννιάτικο άλμπουμ του 1957 που ήταν, για μένα, το σύμβολο των παιδικών Χριστουγέννων. Στις ΗΠΑ είχε κυκλοφορήσει αρχικά σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων. Δεν είχε κυκλοφορήσει στην Ευρώπη: το άκουγα μόνο στον αμερικανικό ραδιοφωνικό σταθμό. Αργότερα έμαθα ότι πούλησε 3 εκατ. αντίτυπα. Εγώ πάντως δεν ήμουν από τους αγοραστές. Το “Εlvis΄ Christmas Αlbum” περιείχε κλασικά κομμάτια όπως το “White Christmas” (τι κρίμα, σκεφτόμουν, ποτέ δεν χιονίζει στην Αθήνα τα Χριστούγεννα!), το “Silent night”, τα γκόσπελ “Τake my hand, precious Lord” και “Ι believe”. Κιθάρα έπαιζε ο μεγάλος Σκότι Μουρ, συμπατριώτης του Ελβις από το Τενεσί, που συνεργάστηκε αργότερα με τους Τen Υears Αfter.

Ο δίσκος ξανακυκλοφόρησε με διαφορετικό εξώφυλλο και με τροποποιημένο περιεχόμενο (περιελάμβανε το “Ιf Εvery Day Was Like Christmas”) το 1970.

Πούλησε άλλα 9 εκατομμύρια. Ομως ήμουν κιόλας δεκατριών ετών· όταν είσαι δεκατριών, δεν ακούς χριστουγεννιάτικα τραγούδια. Εξάλλου εκείνη τη χρονιά ο Ελβις εμφανιζόταν στο Λας Βέγκας και ηχογραφούσε το “Οn stage”. Τα Χριστούγεννα του ΄70 έμαθα ότι το σόου του στο Βέγκας είχε γίνει ντοκυμαντέρ με τίτλο “Τhat΄s the way it is”. Αγόρασα τον ομώνυμο δίσκο και περίμενα με ανυπομονησία το ντοκυμαντέρ. Στον αμερικανικό σταθμό ο Ελβις τραγουδούσε το εξάλεπτο (και, ω, πόσο σέξι!) “Μerry Christmas, baby” του Ρέι Τσαρλς. Ο Ελβις με έκανε για μία ακόμα φορά εκστατικά ευτυχισμένη».

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΡΗΓΟΣ, χορογράφος
Εφιάλτης α λα Τιμ Μπάρτον

Ο Τιμ Μπάρτον δημιούργησε τον «Χριστουγεννιάτικο εφιάλτη»,την αγαπημένη «χριστουγεννιάτικη» ταινία του Κωνσταντίνου Ρήγου
«Δεκαεπτά χρόνια μετά την έξοδό του στις αίθουσες, ο “Χριστουγεννιάτικος εφιάλτης” παραμένει με διαφορά η πιο πρωτότυπη και διασκεδαστική ανατροπή των γνωστών κλισέ, βάζοντας στο μπλέντερ το πνεύμα του Τιμ Μπάρτον, την παιδική φαντασία και την απαραίτητη γοτθική οπτική, που ανανεώνει τη ζαχαρένια προκατάληψη με τον καλοσυνάτο Αϊ-Βασίλη και τα εξαντλημένα από τα κάλαντα και τα δώρα παιδάκια. Η ιδέα είναι τρομερή: ο Τζακ Σκέλινγκτον, Βασιλιάς Κολοκύθας της Ηalloween Τown, έχει βαρεθεί από τη μονοτονία του μασκαρέματος, και αφού περιπλανιέται στο δάσος, βρίσκεται μπροστά σε πόρτες που οδηγούν σε όλες τις γιορτές. Από το Πάσχα, την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου και τη Ημέρα των Ευχαριστιών, διαλέγει την Πόλη των Χριστουγέννων και της αλλάζει τα φώτα, αφού αποφασίζει να δώσει άδεια στον Αγιο Βασίλη και να φέρει τους κατοίκους της πόλης του για να υποδυθούν χριστουγεννιάτικους ρόλους. Τάρανδοι-Φρανκενστάιν; Τραγούδι με τον τίτλο “Κidnap the Sandy Claws”; Μερικές από τις ιδιοφυείς συλλήψεις ενός απόκοσμου μιούζικαλ, που βασίζεται στο stop motion animation, μια τεχνική σχετικά πρωτόγονη αλλά τόσο πειστική στην απόδοση ενός bizarre, γλυκού τρόμου. Ο Χένρι Σέλικ σκηνοθετεί αλλά ο παραγωγός Μπάρτον είναι το μυαλό πίσω από το ύφος, τη σκηνογραφία και το αλλιώτικο κοστούμι μιας βέβηλης επικράτησης του φωτός έναντι του σκότους. Η ταινία είναι το αντίδοτο για όσους μελαγχολούν στην ιδέα, όχι των Χριστουγέννων, αλλά πως οφείλουν να διασκεδάσουν φορώντας το ίδιο χαζό χαμόγελο».

ΜΑΡΙΑ ΝΑΥΠΛΙΩΤΟΥ, ηθοποιός
Η μεταστροφή του τσιγκούνη

«Για μένα τα Χριστούγεννα είναι ταυτισμένα με τη “Χριστουγεννιάτικη ιστορία”» λέει η Μαρία Ναυπλιώτου
«Για μένα τα Χριστούγεννα είναι ταυτισμένα με τη “Χριστουγεννιάτικη ιστορία”, τη γνωστή ταινία με τον Σκρουτζ, η οποία έχει, ως γνωστόν, γνωρίσει διάφορες εκδοχές. Την πρωτοείδα μικρή και με επηρέασε έντονα. Το στοιχείο που εντυπωσιάζει είναι, ασφαλώς, η μεταστροφή αυτού του ανθρώπου, ενός σκληρού, τσιγκούνη και μοχθηρού, στην αρχή, ήρωα, από τη στιγμή κατά την οποία έρχεται σε επαφή με το μέλλον του μέσα από το όνειρο που βλέπει. Μέσα από το σοκ λοιπόν αποφασίζει να αλλάξει. Βρίσκω τρομερά ενδιαφέρον το πώς τελικά η επαφή μας με το μέλλον, με τον θάνατο, με τη μοναξιά, με τη σκληρότητα, με την αναλγησία, είναι σε θέση να μας ταρακουνήσει, να μας κάνει να σκεφθούμε και να αλλάξουμε. Αυτό ακριβώς όμως δεν εκφράζει και το Πνεύμα των Χριστουγέννων;».

ΛΥΔΙΑ ΚΟΝΙΟΡΔΟΥ, ηθοποιός
Χριστούγεννα και οικολογία

Δύο βιβλία επιλέγει η Λυδία Κονιόρδου για τα «δικά της» Χριστούγεννα
«Τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή του φωτός και της αφύπνισης της συνείδησης. Μέσα από αυτό το πρίσμα λοιπόν θα επιλέξω δύο βιβλία, ένα παλαιότερο, το οποίο εκδόθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960 και προκάλεσε αίσθηση, και ένα νεότερο, που κυκλοφόρησε το 2007. Το πρώτο είναι “Η σιωπηλή άνοιξη” της Ρέιτσελ Κάρλσον και το δεύτερο “Το δόγμα του σοκ” της Ναόμι Κλάιν. Τα ξεχωρίζω γιατί και τα δύο βοηθούν τον αναγνώστη να σκεφθεί πέρα από γεγονότα και φαινόμενα και να συνειδητοποιήσει τις επιπτώσεις των πράξεων και τις διαδικασίες που μας οδηγούν σε καταστάσεις όπως, για παράδειγμα, η περιβαλλοντική αλλά και η οικονομική κρίση.

Παράλληλα, αισθάνομαι πως κατά κάποιον τρόπο αυτά τα δύο βιβλία αλληλοσυμπληρώνονται, δίνοντας μια διπλή προσέγγιση σε αυτό που ζούμε σήμερα: αφενός η περιβαλλοντική διαταραχή, που είναι ίσως πιο σημαντική από την οικονομική κρίση, αφετέρου η ίδια η κρίση. Βιώνοντας λοιπόν το πνεύμα των Χριστουγέννων αισθάνομαι πως τα βιβλία αυτά μάς βοηθούν να συνειδητοποιηθούμε, όχι όμως για να στενοχωρηθούμε και να απογοητευθούμε αλλά για να φύγουμε από το σκοτάδι του φόβου και να βρούμε, επιτέλους, λύσεις σε ατομικό αλλά, κυρίως, και σε συλλογικό επίπεδο».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΣ, συνθέτης
Από τον Ρωμανό στον Μπαχ

Ο Υμνος της Γέννησης του Ρωμανού του Μελωδού και το Ορατόριο των Χριστουγέννων του Μπαχ είναι τα δύο έργα με τα οποία έχει συνδέσει τις Αγιες Μέρες ο Γιώργος Κουμεντάκης
«Η Ανατολή και η Δύση είναι δύο κόσμοι οι οποίοι αισθάνομαι ότι συνυπήρχαν ανέκαθεν μέσα μου. Μέσα από αυτό το πρίσμα λοιπόν θα επιλέξω δύο έργα: τον Υμνο της Γέννησης του Ρωμανού του Μελωδού και το Ορατόριο των Χριστουγέννων του Μπαχ. Και τα δύο τα πρωτοάκουσα μικρό παιδί και έκτοτε υπάρχουν στην καθημερινότητά μου σταθερά, ανεξαρτήτως εορταστικής περιόδου. Τώρα που το σκέφτομαι, μάλιστα, οι Γιορτές δεν διαφοροποιούνται μέσα μου μέσω έργων αλλά μέσα από το αντίστοιχο κλίμα, τη συνάντηση με φίλους κ.λπ. Ωστόσο αυτά τα δύο έργα συνυπάρχουν στο εορταστικό κλίμα της καθημερινότητάς μου. Συλλαμβάνω, μάλιστα, τον εαυτό μου να τα αναζητεί συχνά, σε ανύποπτο χρόνο. Και τα δύο έχουν ως βασικό στοιχείο τον θεολογικό λόγο. Ωστόσο η Αναπαράσταση (στοιχείο επίσης κοινό μεταξύ τους) γίνεται μέσα στον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Η μουσική, ως αφηρημένη γλώσσα, σε βάζει σε ένα μονοπάτι και το παζλ το συμπληρώνεις μέσα σου».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΖΟΓΚΑΣ, εικαστικός
Ο Ντίκενς στον καιρό της επιμήκυνσης
«Παραδέχομαι πως τα Χριστούγεννα υπήρξαν η πιο ανιαρή γιορτή της ζωής μου. Η μόνη χαρά που θυμάμαι ήταν το κλείσιμο των σχολείων και η αναμονή του χιονιού. Δεν διάβαζα χριστουγεννιάτικες ιστορίες, δεν ζωγράφιζα δένδρα, δεν με ενδιέφερε να αναζητήσω ζωγραφιές άλλων. Ακόμη και τους εξαιρετικούς πίνακες του Ραφαέλο ουδέποτε τους συνδύασα με τη γέννηση του Χριστού.

Πρόσφατα όμως συγκινήθηκα από το παραμύθι του Ντίκενς “Καλά Χριστούγεννα, κύριε Σκρουτζ”, ιστορία που δείχνει εξαιρετικά επίκαιρη σήμερα. Τα τρία πνεύματα-φαντάσματα που έρχονται να συμβουλέψουν τον Σκρουτζ συμβολίζοντας το παρελθόν το παρόν και το μέλλον, υποδεικνύουν πως παντού έχουμε να κάνουμε... διορθώσεις. Φυσικά στο επίκεντρο της ιστορίας βρίσκεται η ευτυχία μέσα στη φτώχεια- παρηγοριές στον ασθενή Αγγλο τότε-, επιβεβαιωμένες σήμερα από τον ερευνητή Ρίτσαρντ Λίαρ που διαπρέπει στα «οικονομικά της ευτυχίας», τονίζοντας «κάθε άτομο με ετήσιο εισόδημα 12.000 ευρώ δεν πρόκειται να είναι πιο ευτυχισμένο όσο και αν το αυξήσει» («Το Βήμα», 17 Δεκεμβρίου 2010).

Κύκλος είναι και γυρίζει. 150 χρόνια πίσω; Αντιθέτως 150 χρόνια μπροστά. Διότι το τρίτο φάντασμα, που παίζει τον πιο δυνατό ρόλο, αυτόν που προσφέρει την τελευταία ελπίδα δείχνοντας τι μέλλει γενέσθαι μετά θάνατον, έχει ήδη εμφανιστεί στους κυβερνητικούς, γι΄ αυτό και συνετίστηκαν αμέσως ζητώντας συνεχείς επιμηκύνσεις με αλλεπάλληλους δανεισμούς. Και επειδή είδαν πολύ καθαρά το μέλλον, τα 1.000 ευρώ του Λίαρ τα συρρίκνωσαν σε 500. Γιατί αν μπορείς να βρεις την ευτυχία με 1.000, με τα 500 πρέπει να κολυμπάς σε πελάγη της».

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ, σκηνοθέτης
Κάλαντα και μετανάστες

Τα παιδικά κάλαντα συγκινούν τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, καθώς παραπέμπουν στα παιδικά του χρόνια
«Δεν θα επέλεγα ένα συγκεκριμένο έργο για τα Χριστούγεννα. Με αυτά ασχολούμαι όλον τον υπόλοιπο χρόνο. Για μένα τα Χριστούγεννα είναι ταυτισμένα με μνήμες, με συνήθειες, με πράγματα που μπορούν να συμβούν στον δρόμο και βγάζουν μια ατμόσφαιρα έντονη, σε βαθμό που αποκτά, αντίστοιχα, μια δραματικότητα. Μου αρέσει τρομερά, ας πούμε, και ταυτόχρονα με συγκινεί, να έρχονται παιδιά την Παραμονή να μου λένε τα κάλαντα. Θα έλεγα ότι με παραπέμπει στα παιδικά μου χρόνια, τότε που έλεγα κάλαντα κι εγώ, μανιωδώς, ως τα δώδεκά μου χρόνια περίπου. Ηταν άλλωστε το χαρτζιλίκι μου... Είναι μια εμπειρία τόσο έντονη μέσα μου όσο και το οτοστόπ που έκανα φανατικά όταν ήμουν νέος, γι΄ αυτό και σήμερα αισθάνομαι υποχρέωση να σταματήσω σε όποιον μου κάνει σινιάλο.

Κάτι άλλο που με συγκινεί πολύ τα Χριστούγεννα είναι τα τραγούδια των μεταναστών στον δρόμο. Αυτά που τα τραγουδούν δυνατά για να ακούγονται, με τη συνοδεία του ακορντεόν. Είναι κάτι που με αγγίζει βαθιά και το αναζητώ, θα έλεγα κάθε Χριστούγεννα».

ΜΙΛΤΟΣ ΛΟΓΙΑΔΗΣ, αρχιμουσικός
Η τρυφερότητα του Αμάλ

Στιγμιότυπο από τη μονόπρακτη όπερα του Τζιανκάρλο Μενότι «Ο Αμάλ και οι νυχτερινοί επισκέπτες»,την πρώτη όπερα που γράφτηκε ειδικά για τη μικρή οθόνη
«Το έργο που αντιπροσωπεύει για μένα τα Χριστούγεννα περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο είναι “Ο Αμάλ και οι νυχτερινοί επισκέπτες” του Τζιανκάρλο Μενότι. Πρόκειται για μια μονόπρακτη όπερα η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε το 1951 από το αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο ΝΒC και ουσιαστικά είναι η πρώτη όπερα που γράφτηκε ειδικά για τη μικρή οθόνη. Αργότερα βέβαια πέρασε και στη σκηνή. Την πρωτοάκουσα γύρω στα 1995 και κάποια στιγμή έπεσε στα χέρια μου ένα σπαρτίτο. Θυμήθηκα, μάλιστα, ότι κάποτε είχε αναφέρει πως ήθελε να την κάνει και ο ίδιος ο Χατζιδάκις, ο οποίος άλλωστε γνώριζε προσωπικά τον συνθέτη. Αυτό που ξεχωρίζω στο συγκεκριμένο έργο είναι η συγκίνηση και η τρυφερότητα που βγάζει με τρόπο τόσο απλό και αβίαστο, καθόλου φανφαρόνικο. Πρόκειται για την ιστορία ενός ανάπηρου αγοριού, του Αμάλ, που θέλει να προσφέρει ένα δώρο στον Χριστό. Δεν έχει όμως τίποτε άλλο εκτός από την πατερίτσα του, την οποία προσφέρει με μεγάλη προθυμία.

Πιστεύω πως πρόκειται για ένα έργο εξαιρετικά επίκαιρο στους καιρούς που ζούμε. Το να μπορείς να δεις πέρα από τα χρήματα, το να διαθέτεις ανθρωπιά- πράγμα που εμείς οι Ελληνες κάπου το έχουμε χάσει- είναι ένα μήνυμα που μπορεί να μας κρατήσει όρθιους».


Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=34&artId=374627&dt=24/12/2010#ixzz1916OzqCx

19 Δεκεμβρίου 2010

Πέθανε η Ζακλίν ντε Ρομιγί

 Πέθανε η Ζακλίν ντε Ρομιγί

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Κυριακή 19 Δεκεμβρίου 2010
Τελευταία ενημέρωση: 19/12/2010 11:26
Πέθανε σε ηλικία 97 ετών, η μεγάλη ελληνίστρια και ακαδημαϊκός Ζακλίν ντε Ρομιγί, η οποία υπήρξε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια του College de France.

Τον θάνατό της ανακοίνωσε σήμερα ο εκδότης της, Μπερνάρ ντε Φαλουά.

Η Ζακλίν ντε Ρομιγί, γνωστή για τις μελέτες της στο χώρο του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, έγινε το 1988 η δεύτερη εκλεγμένη γυναίκα μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας, μετά την Μαργκερίτ Γιουρσενάρ.

Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, έλαβε την ελληνική υπηκοότητα το 1995 και ανακηρύχθηκε πρέσβειρα του ελληνισμού το 2000.

«Είναι μια μεγάλη απώλεια για τη χώρα μας. Ήταν μια γυναίκα που αφιέρωσε όλη τη ζωή της στην ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό γιατί θεωρούσε ότι ήταν μια εκπαίδευση στην κατανόηση της ελευθερίας του ατόμου, στην προσήλωση στη δημοκρατία», δήλωσε η Ελέν Καρέρ ντ' Ανκός, ισόβια γραμματέας της Γαλλικής Ακαδημίας.

«Υπέφερε πολύ εδώ και δεκάδες χρόνια από το γεγονός ότι έβλεπε να φθίνει η μελέτη της ελληνικής γλώσσας και αυτό τής προκαλούσε τεράστιο πόνο», πρόσθεσε η Ντ' Ανκός, η οποία πιστεύει ότι ο καλύτερος φόρος τιμής για την Ζακλίν ντε Ρομιγί «θα ήταν να δοθεί εφεξής μεγαλύτερη σημασία στην ελληνική γλώσσα, την οποία υποστήριξε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον στη χώρα μας».


17 Δεκεμβρίου 2010

Οι Χριστουγεννιάτικες κάλτσες

Οι Χριστουγεννιάτικες κάλτσες


Οι κάλτσες κρέμονταν από την καμινάδα με την ελπίδα ότι θα περάσει και
από κει ο Άγιος Βασίλης....

Υπήρχε κάποτε ένας ευγενικός και καλόκαρδος κύριος όπου η γυναίκα του είχε πεθάνει από βαριά αρρώστια και τον είχε αφήσει απογοητευμένο με τρεις κόρες να μεγαλώσει. Μετά που έχασε όλα του τα χρήματα σε ανώφελες και κακές επενδύσεις, η οικογένειά του χρειάστηκε να μετακομίσει σε μια χωριάτικη καλύβα, ενώ οι τρεις του κόρες έκαναν μόνες τους το μαγείρεμα, το ράψιμο και το καθάρισμα του σπιτιού.
Όταν ήρθε ο καιρός να παντρευτούν οι κόρες, ο πατέρας έπεσε σε μεγαλύτερη θλίψη εφόσον οι κόρες του δεν θα έβρισκαν να παντρευτούν χωρίς προίκα και χρήματα για να δώσουν στην νέα οικογένεια του συζύγου τους.
Μία νύχτα, μετά που οι κόρες είχαν πλύνει και απλώσει τα ρούχα τους και τις κάλτσες τους στο τζάκι για να στεγνώσουν, έπεσαν για ύπνο. Ο Άγιος Βασίλης γνώριζε την απόγνωση και την ατυχία του πατέρα και σταμάτησε στο σπίτι του.
Κοίταξε μέσα από το παράθυρο και είδε ότι η οικογένεια είχε πέσει για ύπνο. Είδε τις κάλτσες των κοριτσιών που κρέμονταν στο τζάκι. Πήρε από το πουγκί του τρία μικρότερα πουγκιά με χρυσό και τα πέταξε με προσοχή από την καμινάδα έτσι ώστε να πέσουν μέσα στις κάλτσες. Το επόμενο πρωί που ξύπνησαν οι κόρες, βρήκαν για μεγάλη τους έκπληξη τις κάλτσες τους να περιέχουν χρυσάφι. Έτσι ο ευγενής πατέρας τους θα κατάφερνε να δει τις κόρες του να ζουν.

Τα παιδιά όλου του κόσμου συνέχισαν την παράδοση να κρεμούν κάλτσες τα Χριστούγεννα στο τζάκι τους με την ελπίδα να τους τις γεμίσει ο Άγιος Βασίλης.
Στην Γαλλία τα παιδιά τις βάζουν δίπλα στο τζάκι, ενώ στην Ολλανδία τις γεμίζουν με άχυρο και καρότα για τα ελαφάκια του Άγιου Βασίλη. Στην Ουγγαρία τα παιδιά γυαλίζουν τα παπούτσια τους πριν τα βάλουν δίπλα στο τζάκι ή το παράθυρο. Στην Ιταλία τα παιδιά αφήνουν τα παπούτσια τους έξω κατά τα Θεοφάνια, για να τα βρει η καλή μάγισσα. Και τέλος, στο Πόρτο Ρίκο τα παιδιά βάζουν κάτω από τα κρεβάτια τους πρασινάδα και λουλούδια για τις καμήλες των τριών Μάγων.

Ο γύρος του κόσμου σε 10 χριστουγεννιάτικα έθιμα

Τάρανδοι, γκι, χριστουγεννιάτικα δέντρα, ξωτικά και Άγιοι Βασίληδες σε πολλές… ονομαστικές παραλλαγές αποτελούν, για τους περισσότερους από εμάς τις κλασσικές χριστουγεννιάτικες εικόνες. Και κάπου εκεί, λέει η ευρύτατα διαδεδομένη αντίληψη, εξαντλούνται και τα χριστουγεννιάτικα έθιμα –με μερικές διαφοροποιήσεις στα παραδοσιακά εδέσματα των κατά τόπους κουζινών. Σωστά;
Λάθος. Διότι μπορεί τα Χριστούγεννα να αποτελούν για τον αποκαλούμενο δυτικό κόσμο πρωταρχικά θρησκευτική γιορτή –ή, έστω, γιορτή με θρησκευτική αφορμή–, γιορτάζονται όμως παγκοσμίως, με διαφορετικά έθιμα και εκδηλώσεις που, σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με το θρησκευτικό τους χαρακτήρα.
Οι κυνικοί θα το πουν εμπορευματοποίηση, ή δυτική επιρροή, οι ρομαντικοί θα το κατατάξουν στα κοινά στοιχεία που ενώνουν τους λαούς της υφηλίου. Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι, όπου και να ταξιδέψετε τα φετινά Χριστούγεννα, θα συναντήσετε εορτασμούς και εκδηλώσεις που, αν δε σας θυμίσουν τις παραδόσεις της Γηραιάς Ηπείρου, σίγουρα δε θα σας αφήσουν να ξεχάσετε το πνεύμα της γιορτής.
Αυτό, βέβαια, είναι μάλλον κάθε άλλο παρά θετικό για τους αντιφρονούντες της εορταστικής φρενίτιδας. Αν ανήκετε σε αυτήν την κατηγορία, είναι πολύ πιθανό να απογοητευτείτε αν συνεχίσετε την ανάγνωση. Οι υπόλοιποι, ακολουθήστε μας στο γύρο του κόσμου σε δέκα χριστουγεννιάτικα έθιμα, που θα ανατρέψει τις αντιλήψεις σας περί εορταστικής μονοτονίας και χριστουγεννιάτικης μανιέρας.
* Στην Πολωνία, το πρώτο αστέρι που θα εμφανιστεί στον ουρανό την παραμονή των Χριστουγέννων σηματοδοτεί την έναρξη της γιορτής. Η ονομασία του, Gwiazdka, δόθηκε προς τιμήν του άστρου της Βηθλεέμ. Άτυποι διαγωνισμοί διοργανώνονται μεταξύ φίλων και οικογενειών, με νικητή τον πρώτο που θα καταφέρει να διακρίνει το αστέρι. Αφού αυτό εμφανιστεί, το δείπνο των 12 (!) πιάτων, που συμβολίζουν τους δώδεκα αποστόλους, ξεκινά με μία βάφλα, που λέγεται Oplatek, από την οποία κάθε μέλος της οικογένειας κόβει ένα κομμάτι, κάνοντας μια ευχή για τον επόμενο χ
* Για τους Τσέχους, η παραμονή των Χριστουγέννων είναι μέρα νηστείας. Λέγεται, μάλιστα, ότι όποιος καταφέρει να μη φάει τίποτα μέχρι το δείπνο, το οποίο σερβίρεται γύρω στις 6-7 το απόγευμα, θα δει ένα χρυσό γουρούνι. Μετά το εορταστικό δείπνο, τα μήλα κόβονται σε σχήμα σταυρού, όπως η βασιλόπιτα, και το σχήμα που δημιουργείται στο κουκούτσι –σταυρός ή αστέρι– θεωρείται αντίστοιχα κακός ή καλός οιωνός για την επόμενη χρονιά. Ανάλογες ”προβλέψεις” για την επόμενη χρονιά γίνονται την παραμονή των Χριστουγέννων και στην Πολωνία, με τη βοήθεια ενός δοχείου με νερό, στο οποίο ρίχνεται κερί μελισσών που δημιουργεί διάφορα σχήματα.
* Αν ταξιδέψετε στις Φιλιππίνες γύρω στα μέσα Σεπτεμβρίου, μην εκπλαγείτε ακούγοντας τα κάλαντα. Οι εορτασμοί των Χριστουγέννων εδώ κρατούν 3 μήνες, και ξεκινούν νωρίς. Πολύ νωρίς. Στις 4 το πρωί της 16ης Δεκεμβρίου ξεκινούν οι πρωινές λειτουργίες, οι οποίες πραγματοποιούνται εννέα συνεχόμενες μέρες. Η παράδοση λέει πως αν κάποιος παρακολουθήσει και τις εννιά, τότε οι ευχές του θα εκπληρωθούν.
* Το χριστουγεννιάτικο ”κράκερ” είναι ένας κύλινδρος από χαρτόνι, τυλιγμένο με πολύχρωμο χαρτί, το οποίο περιέχει μικρά δωράκια, γλυκά και ένα γνωμικό ή μια πρόβλεψη για το μέλλον, όπως αυτές των κινέζικων fortune cookies. Δύο άτομα τραβούν τις άκρες του, κάνοντάς το να σπάσει σε δύο άνισα κομμάτια. Όποιος τραβήξει το μεγαλύτερο κομμάτι, κερδίζει και το περιεχόμενο. Το συγκεκριμένο παιχνίδι είναι εξαιρετικά δημοφιλές στη Βρετανία –λέγεται, μάλιστα, ότι γνωρίζει μεγάλη απήχηση στους κύκλους της βασιλικής οικογένειας, όπου το περιεχόμενό του αντικαθίσταται από αντικείμενα μεγαλύτερης αξίας– συναντάται όμως και σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ και στον Καναδά.

12 Δεκεμβρίου 2010

Η μελέτη του παιδιού στο σπίτι

Η μελέτη του παιδιού στο σπίτι



Δύο παιδιά διαβάζουν στο πάτωμα
Είναι σίγουρο ότι σήμερα τα παιδιά μας είναι πολύ πιο επιφορτισμένα με υποχρεώσεις από ότι ήταν οι προηγούμενες γενιές. Ας σκεφτούμε μονάχα πως καμιά φορά το ωράριό τους δεν θυμίζει σε τίποτα ωράριο μαθητή αλλά  εργαζόμενου. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να έχει τη βοήθεια τη δική μας ώστε να καταφέρει να οργανωθεί και να βάλει προτεραιότητες.
Ας δούμε λοιπόν, πώς εμείς οι γονείς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας με ένα «σωτήριο» τρόπο και όχι με «μοιραίο» τρόπο που καθιστά τις σχέσεις μας μαζί τους τεταμένες.
Ας ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι δεν είναι τόσο δύσκολο για ένα παιδί να τα βγάλει πέρα! Συνεπώς, δεν είναι απαραίτητη η συνεχής παρακολούθηση από εμάς. Το μυστικό λοιπόν για να είναι ένα παιδί και διαβασμένο και οι γονείς να είμαστε ήρεμοι χωρίς εντάσεις είναι να ισχύουν οι παρακάτω προϋποθέσεις.
Η βασική προϋπόθεση  είναι να υπάρχουν όρια στα παιδιά. Τα όρια στα παιδιά τίθενται με διάφορους τρόπους (βλ. σχετικό άρθρο) και δύο από τους τρόπους αυτούς είναι:
1. Συνέπεια και η σταθερότητα σε αυτό που έχουμε πει (πχ τιμωρία ή ανταμοιβή για κάτι)
2. αλλά και ο τόνος της φωνής μας.
Πιο συγκεκριμένα, αν θέλουμε να κάνουμε μια παρατήρηση στο παιδί για το διάβασμά του και η παρατήρηση αυτή δεν γίνει με σταθερότητα τότε ο γονέας φαίνεται ασυνεπής στο παιδί.  Η ασυνέπεια είναι κάτι που τα παιδιά δεν μας το συγχωρούν!  Μετά από μια ασυνέπεια παίζουν με τα όρια και τις αντοχές μας. Τα παιδιά όταν κάνουν τις σκανταλιές τους τις κάνουν γιατί θέλουν να βρουν τα όριά τους, θέλουν να τραβούν την προσοχή. Για αυτό πολλές φορές μπορεί να ακούσουν την παρατήρηση ενός τρίτου (πχ γιαγιά, δάσκαλος, άγνωστος), καθώς την καταλαβαίνουν ενώ με μας παίζεται ένα παιχνίδι ορίων.
Επίσης, το παιδί μάς ακούει πιο πολύ αν η φωνή μας είναι σταθερή και γλυκιά και χρησιμοποιούμε το α΄ ενικό και όχι το β΄. Για παράδειγμα: «Νιώθω ότι είναι καλό να διαβάσεις κι άλλο» αντί «Δεν διάβασες αρκετά»!!
Άρα,
1. Η σταθερή φωνή, το σαφές μήνυμα που δίνεται στα παιδιά είναι και η λύση στο πρόβλημα της μελέτης.
2. Η λίστα με τις υποχρεώσεις.
3. Το να μην κάθεται πάντα κάποιος  κοντά στο παιδί ούτε καν για να το επιβλέπει, ώστε να μπει στη διαδικασία να διορθώνει μόνο του τις ασκήσεις.
4. Το να ξέρει το παιδί  ότι οι γονείς  είναι σταθεροί στην άποψή τους. Εδώ είναι η συνέπεια που αναφέραμε. Αν, λοιπόν, έχουμε βάλει ως «τιμωρία» στο παιδί να μην δει πχ τηλεόραση αν δεν έχει πρώτα διαβάσει, θα το τηρήσουμε ρητά! Ακόμα και αν είμαστε έτοιμοι να σπάσουμε. Ας θυμόμαστε πως ο καλός γονιός είναι αυτός που έβαλε όρια στα παιδιά του.
5. Η επικοινωνία με το παιδί πρέπει να είναι ένα συνεχές «δοũναι» και «λαβεîν» όπου το παιδί θα γνωρίζει ότι όταν ο γονέας λέει κάτι το εννοεί.
6. Και για τον γονέα θα είναι πιο εύκολο να αποποιηθεί τις μικρο-παρατηρήσεις σε ασήμαντα πράγματα οι οποίες μόνο κακό κάνουν. Δυσκολεύουν το ρόλο του γονέα να θέσει όρια και προτεραιότητες.
Ας έχουμε, λοιπόν, υπόψη μας ότι η σταθερότητα αλλά όχι η αυταρχικότητα, η συνέπεια αλλά όχι η απειλή μπορούν να βοηθήσουν τόσο στην καλή σχέση με το παιδί μας όσο και στο να θέσει τις προτεραιότητές του.
Μετά από την σύντομη παρουσίαση των κάποιων λύσεων σχετικά με τη θέσπιση ορίων ας περάσουμε πάλι στην εργασία του παιδιού στο σπίτι. Το δίπτυχο «Σπίτι και Διάβασμα» συνεισφέρουν στην καλή διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού. Για αυτό είναι σημαντικό να υπάρχουν:
1. Πρόγραμμα εργασίας που το έχουμε θέσει μαζί με το παιδί.
2. Ελεύθερος χρόνος (σύντομα σχετικό άρθρο)
3. Προσωπικός χώρος. Δηλαδή δικό του χώρο για να διαβάζει.
4. Ησυχία την ώρα του διαβάσματος.
5. Αποφυγή υποτίμησης της εργασίας του παιδιού («Τι έχεις εσυ; πφφ»).
6. Προτεραιότητα στα σχολικά καθήκοντα του παιδιού.
7. Να διαβάζει κυρίως μόνο του.
8. Να φτιάχνει τη τσάντα του πάντα μόνο του.
9. Να δείχνουμε εμπιστοσύνη στο παιδί ώστε να αυτενεργεί.
10. Να εξασφαλίζεται καθημερινά κάποια ώρα  για παιχνίδι.
11. ΠΡΟΣΟΧΗ: η κόπωση προκαλεί το αντίθετο αποτέλεσμα από ότι αναμένουμε από τα παιδιά μας.
12. Να μάθει και να τηρεί από πολύ νωρίς ένα σύστημα εργασίας.
13. ΠΡΟΣΟΧΗ: στα εξωσχολικά του μαθήματα. ΜΗΝ ΤΟ ΦΟΡΤΩΝΟΥΝ!   
14. Πνεύμα συνεργασίας με τους δασκάλους εκ μέρους μας.
15. Ας μην φερόμαστε στα παιδιά ως πολύ μικρά και τα συνηθίσουμε στην αναβολή!
16. Ας μην τα «παρατήσουμε» να τα κάνουν όλα μόνα τους σαν να είναι ενήλικες.
Και ας θυμόμαστε όταν βάζουμε κάποιους κανόνες πως είναι παιδιά και για αυτό είναι καλό να μην έχουμε τις απαιτήσεις όπως σε έναν ενήλικα.
Αλλά ας θυμόμαστε και πάλι όταν βάζουμε όρια, όπως πχ στη μελέτη το παρακάτω: «Όποιος δεν έχει σύνορα δεν έχει και τη δυνατότητα να κοιτάξει πέρα από αυτά». Για αυτό όταν βάζουμε όρια και κανόνες στα παιδιά τα βοηθάμε να πάνε παρακάτω!

ΕΙΣΤΕ ΕΔΩ:Αρχική / Συμβουλευτική / 2009 / 02 Παράγοντες Φιλίας

Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη φιλία στη σχολική ηλικία του παιδιού  (5 με 11 χρονών) είναι κατά πρώτον πρακτικοί:
Η ΓΕΙΤΝΙΑΣΗ: τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία κρατούν πιο εύκολα τις φιλίες που μπορούν να συναντήσουν εύκολα, όπως στην γειτονιά τους.
Η ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ: τα παιδιά που έχουν κοινές αντιλήψεις και ιδέες, όπως το αν τους αρέσει το διάβασμα ή ένα συγκεκριμένο παιχνίδι, μια εκπομπή στην τηλεόραση κ.α.
Οι ΚΟΙΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: τα παιδιά που μπορούν να κάνουν πράγματα μαζί με άλλα άτομα είτε είναι ετερόφυλα είτε ομόφυλα-για παράδειγμα ,δύσκολα θα συναφθεί μια φιλία ανάμεσα σε έναν πολύ καλό «αθλητή» και ένα πολύ καλό «πληροφοριακάριο» σε αυτή την ηλικία.
ΣΑΦΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: τα παιδιά που μπορούν να συνεννοηθούν και να ΑΝΤΑΛΛΑΞΟΥΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ μεταξύ τους θα κάνουν εύκολα δυνατές φιλίες, καθώς θα μοιραστούν μυστικά και απόψεις.
ΕΠΙΛΥΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ: καθώς είναι σε μια ηλικία που μπορούν πλέον να διαχειρίζονται τις συγκρούσεις τους και να δίνουν λύσεις, χαιρόμαστε όταν διαφωνούν καθώς αποδεικνύεται μια ισότιμη φιλία.
ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑ: είναι εύκολο ακόμα στις ηλικίες αυτές το παιδί να μπει στη θέση του άλλου και να «συμπάσχει» στη στεναχώρια ή να συμμερίζεται τη χαρά του άλλου. Έτσι, χτίζεται η φιλία τους.
Όλα τα παραπάνω είναι στην ουσία κοινωνικές δεξιότητες που απαιτούν  επικοινωνία και συνεργασία.
Η οικογένεια και πάλι παίζει σπουδαίο ρόλο στο να αναπτύξει και να εξασφαλίσει τις παραπάνω προϋποθέσεις ώστε τα παιδιά να μπορούν να δημιουργήσουν φιλίες.
Ας δούμε κάποιες διαφορές στον τρόπο έκφρασης της φιλίας των παιδιών, ανάλογα το φύλο τους.
Διαφορές στην φιλία αγοριών και κοριτσιών:
Τα αγόρια δεν έχουν τόσο στενό κύκλο και δεν μοιράζονται εύκολα μυστικά, όπως κάνουν τα κορίτσια. Παίζουν κάνοντας περισσότερη φασαρία και συνήθως γοητεύονται από πολύ πιο επιθετικά παιχνίδια.
Τα κορίτσια κάνουν πιο στενές σχέσεις και ανταλλάσσουν δώρα και φιλοφρονήσεις και δεν δέχονται εύκολα νέα άτομα στις παρέες του. Ανταλλάσσουν μυστικά και «κουτσομπολεύουν».
ΗΘΙΚΟΤΗΤΑ:
Η ηθικότητα εξαρτάται από τις αρχές της κάθε οικογένειας και τα βασικά στοιχεία της ηθικότητας είναι:
  • ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΣ
  • ΗΘΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Απαραίτητες προϋποθέσεις για την κοινωνική συναναστροφή.
Χαρακτηριστικά της ηθικότητας:
  1. Αντίσταση στους πειρασμούς: δημιουργεί την ανησυχία όταν καταπατηθούν κάποιοι κανόνες και αποφέρει την ομολογία, ίσως την  αυτό-κατηγορία αλλά και την επανόρθωση της «ζημιάς».
  2. Αλτρουϊσμός: γενναιοδωρία, καλοσύνη, αλληλεγγύη
Όλα τα παραπάνω συνδέονται με τα όρια που έχουν τεθεί στα παιδιά και με το πώς τα παιδιά έχουν εσωτερικεύσει δικές μας συμπεριφορές και μοτίβα αλληλεπίδρασης.

Πώς θα χτίσουμε αυτοεκτίμηση στα παιδιά;

Πώς θα χτίσουμε αυτοεκτίμηση στα παιδιά;


Διαβάστε Επίσης
Εξαγωγή σε PDFΣτείλτε το σε ένα φίλο μέσω emailΕκτυπώσιμη μορφή

πατέρας και ιόςΓια να χτίσουμε καλή αυτοεκτίμηση στα παιδιά είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας δύο μαγικές λέξεις: Γονεϊκή ζεστασιά.
Υπάρχουν πολλοί τύποι γονέων και στους ήδη γνωστούς προστίθενται συνέχεια και άλλοι. Για παράδειγμα, έχουμε τους αυταρχικούς γονείς και τους δημοκρατικούς γονείς. Ή τους φροντιστικούς γονείς και τους γονείς που παραμελούν....και η κατηγοριοποίηση μπορεί να συνεχιστεί.
Κάθε τύπος γονέας έχει τη δυνατότητα να δώσει καλό πρότυπο στα παιδιά του, ακόμα και αν παρεκκλίνει από το πιο ορθόδοξο τύπο που είναι ο δημοκρατικός. Το μυστικό για αυτήν την επιτυχία είναι ότι κάθε μορφή διαπαιδαγώγησης και επικοινωνίας με τα παιδιά μας είναι σημαντικό να «ντύνεται» με πραγματική ζεστασιά και φροντίδα. Αυτό είναι που μπορεί να βοηθήσει το παιδί να χτίσει μια όμορφη γεμάτη αυτοπεποίθηση προσωπικότητα.
Η καλή αυτοπεποίθηση έχει τα παρακάτω 5 χαρακτηριστικά:
  • Ασφάλεια: το παιδί είναι σημαντικό να νιώθει ασφαλές στο σπίτι του. Ξεκινώντας με αυτό το συναίσθημα, σε κάθε χώρο θα μπορεί να βρει τη δυνατότητα να προσαρμοστεί και να ξεδιπλωθεί.
  • Αυτοεικόνα: η καλή αυτοεικόνα σχετίζεται με το πώς αντιλαμβάνεται το παιδί τον εαυτό του. Τα καλά λόγια των γονέων, που ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, είναι ένα μαγικό μυστικό επιτυχίας.
  • Καλό σχετίζεσθαι: η καλή κοινωνικοποίηση, το εμπλουτισμένο δίκτυο φίλων, μπορεί να κάνει το παιδί μας ισχυρό στην αυτοπεποίθησή του.
  • Στόχοι: πάντα η ύπαρξη στόχων βοηθά στο χτίσιμο καλής εικόνας για τον εαυτό μας.
  • Ολοκλήρωση στόχων: Για να ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση χρειαζόμαστε την επιτυχία στους στόχους μας. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν υπάρχει καλή συνεννόηση στο κλάσμα επιτυχίες/προσδοκίες.
Προφανώς, ο παρανομαστής κρίνει την κατάσταση. Άρα, οι προσδοκίες είναι σημαντικό να είναι ρεαλιστικές και όχι τεράστιες. Κάθε μικρή επιτυχία, είναι ένα βήμα μπροστά. Εμείς, οι γονείς, οφείλουμε να καθοδηγήσουμε το παιδί σε αυτό. Στην ρεαλιστική στοχοθέτηση.
 πηγή:http://www.psychfamily.gr/

ΔΕΙΛΙΑ και ΕΣΩΣΤΡΕΦΕΙΑ

Συνήθως, κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους σε εσωστρεφείς και εξωστρεφείς. Αλήθεια, έχουμε εντοπίσει πως ανάμεσα στους εσωστρεφείς υπάρχουν και οι δειλοί άνθρωποι; Ας δούμε τι μπορεί να σημαίνει δειλία για τα παιδία μας, συγκεκριμένα:
Είναι σημαντικό τα παιδιά μας να κατακτήσουν την κοινωνική ανταγωνιστικότητα ως τα 6 τους χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι το παιδί μας είναι σημαντικό να ξέρει πότε και τι και πώς να διεκδικεί. Αν δεν το κάνει πιθανόν να πρόκειται για ένα παιδί με δειλία.
Τι είναι δειλία;
Η συστολή, η αμηχανία, ο φόβος μπροστά σε κάτι. Μπορεί να είναι μόνιμη ή περιστασιακή. Κάποιοι την ονομάζουν κοινωνική φοβία. Φοβία θεωρείται μόνο όταν κάνει το άτομο να δυσλειτουργεί ΤΕΛΕΙΩΣ.
Βασικά χαρακτηριστικά της:
Στη ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
  • Παθητικότητα
  • Αποστροφή βλέμματος
  • Δυσχέρειες στον λόγο
  • Ελάχιστη κίνηση σώματος
Στα ΓΝΩΣΤΙΚΑ σχήματα
  • Αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό
  • Αντίληψη για ένα μόνο «σωστό» δρόμο
Στο ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ
  • Μοναξιά
  • Άγχος
Η διαφορά της δειλίας από την εσωστρέφεια είναι ότι ο εσωστρεφής άνθρωπος προτιμά την απομόνωση, όμως είναι επαρκής στις κοινωνικές συναναστροφές.
Οι έφηβοι και οι ενήλικες μπορούν να εντοπίσουν αν είναι εσωστρεφείς ή εξωστρεφείς. Τα παιδιά όχι.
Παράγοντες:
Κληρονομικότητα: έχει αποδειχτεί ότι βιολογικά υπάρχει μία μεγέθυνση στην αμυγδαλή του εγκεφάλου.
Περιβάλλον:
  • Υπερπροστατευτικοί γονείς
  • Ασυνεπής συμπεριφορά γονέων
  • Κριτική, απόρριψη, υπερβολικές απειλές
  • Ανασφαλείς δεσμοί με γονείς (οι γονείς δείχνουν πώς θα ήθελαν να είναι τα παιδιά τους).

Πότε να ανησυχήσουμε για τη δειλία;
Όταν είναι μόνιμη και αρχίζει να επηρεάζει την αυτοεικόνα του. Με άλλα λόγια, όταν παρατηρήσουμε να έχουν πολύ φτωχές σχέσεις με τους συμμαθητές τους και βγάζουν καταστροφικά συναισθήματα. Αυτό προκαλεί μειωμένες κοινωνικές ευκαιρίες, και προκαλούν την άγνοια στο περιβάλλον τους.
Τρόποι αντιμετώπισης:
  • Αλλαγή κοινωνικού περιβάλλοντος
  • Ενίσχυση αυτοεικόνας με επαίνους
  • Προσδιορισμός στόχων
  • Αποφυγή ετικετοποίησης
  • Βιβλιοθεραπεία
  • Παρρησιακή συμπεριφορά - διεκδίκηση χωρίς να καταστρατηγήσει τους άλλους.

Το σοκ του πρωτοετούς φοιτητή

Φοιτητικές παρατάξεις σε ρόλο συμβούλου σπουδών, αόρατοι καθηγητές, παρατημένες σχολές, ακίνητες γραμματείες και καταλήψεις συνθέτουν τον λαβύρινθο που καλούνται να περάσουν οι φοιτητές

ΜΑΡΝΥ ΠΑΠΑΜΑΤΘΑΙΟΥ | Κυριακή 12 Δεκεμβρίου 2010

«Μαμά, αυτό είναι το Πανεπιστήμιο; Θέλω να φύγω». Η 18χρονη Μαρία πέρασε το κατώφλι της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών πριν από δύο μήνες και αυτό από... λάθος. Η Γραμματεία της Σχολής της δεν βρισκόταν στη Φιλοσοφική Σχολή αλλά σε άλλο σημείο της πόλης, αρκετά χιλιόμετρα μακριά
από τα «κάμπους» της περιοχής Ζωγράφου που φιλοξενούν τα μεγάλα συγκροτήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Αυτό που αντίκρισε η πρωτοετής φοιτήτρια και που οι εκπρόσωποι των πανεπιστημιακών αρχών θα απέδιδαν ακαριαία στην αδιαφορία
της πολιτείας ήταν αρκετό για να την απογοητεύσει: δεκάδες φοιτητές στριμώχνονταν έξω από τις γραμματείες, εκπρόσωποι των φοιτητικών παρατάξεων έπεφταν σαν «κοράκια» πάνω τους για να κερδίσουν τις πρώτες εντυπώσεις, κτίρια παρατημένα, χώροι βρώμικοι.
Πολιτικοί, πανεπιστημιακοί αλλά και «επαγγελματίες» φοιτητές έχουν εγκαταλείψει τα πανεπιστήμια. Ο καθένας με τον τρόπο του ρίχνει ακόμη ένα σκουπίδι στους βρώμικους διαδρόμους, σπρώχνει ακόμη έναν φοιτητή μέσα στα ασφυκτικά γεμάτα αμφιθέατρα, σπάει ακόμη ένα όργανο στις αίθουσες των εργαστηρίων, κλείνει ακόμη μια πόρτα αίθουσας σε κατάληψη. Οι πρυτάνεις των ανωτάτων ιδρυμάτων καταθέτουν σήμερα τις προτάσεις τους για την επικείμενη μεταρρύθμιση στα ΑΕΙ, ενώ τα μεγάλα- από πλευράς κύρους, αλλά και δυναμικού - πανεπιστήμια της χώρας, το Καποδιστριακό της Αθήνας και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, έχουν ήδη αποχωρήσει από τον διάλογο απορρίπτοντας τις προτάσεις του υπουργείου Παιδείας. Την ίδια στιγμή, ο υφυπουργός Παιδείας κ. Ι.Πανάρετος τους προειδοποιεί ότι εάν δεν καταθέσουν σύντομα όλα τα στοιχεία που ζήτησε περί «οικογενειοκρατίας» και περί «αιωνίων» φοιτητών η χρηματοδότησή τους για το 2011 σταματά. Η διαπραγμάτευση μεταξύ κυβέρνησης και πανεπιστημίων φλερτάρει με το αδιέξοδο, με τους φοιτητές να βρίσκονται στη μέση. Πού είναι οι καθηγητές;
«Φυσικά και μ΄ αρέσει το πανεπιστήμιο» λέει η 19χρονη Πέρσα Βλαχοκυριακή , η οποία μπήκε εφέτος στο τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. «Εκείνο που δεν μ΄ αρέσει είναι το ότι επί δύο μήνες που έρχομαι στο μάθημα δεν έχω δει καθόλου κάποιους καθηγητές ». Πρόκειται περί «αλεξιπτωτιστών»; Η 19χρονη Πέρσα δεν σχολιάζει το θέμα, καθώς δεν έχει ακόμη εξοικειωθεί με τις «φυλές» των πανεπιστημιακών. «Δεν λέω ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα με το πανεπιστήμιό μου,που είναι γενικώς οργανωμένο» παρατηρεί. «Απλώς δεν μου αρέσει το γεγονός ότι κάνουμε μαθήματα όχι με τους καθηγητές μας,αλλά με άλλους διδάσκοντες, νομίζω λέκτορες ή συμβασιούχους της κατηγορίας των “407”.Αυτό δεν γίνεται σε όλα τα μαθήματα,αλλά συμβαίνει συχνά.Το έχω ακούσει κι από άλλους φίλους μου που πέρασαν εφέτος στο πανεπιστήμιο» λέει η Πέρσα. «Επίσης οι εγκαταστάσεις δεν είναι οι καλύτερες που θα μπορούσαν να είναι» συνεχίζει. «Κάνουμε μάθημα σε ένα παλιό κτίριο,σε αίθουσες που είναι μεν αμφιθεατρικές αλλά δεν θα τις έλεγες αμφιθέατρα.Περιμένουμε όμως να πάμε σε καινούργιο κτίριο» αναφέρει η νεαρή φοιτήτρια. Και αφού σκέφτεται λίγο, προσθέτει: «Εγώ θα προτιμούσα να πηγαίνω για μάθημα στο κεντρικό κτίριο του πανεπιστημίου, όπου είναι οι βιβλιοθήκες και οι γραμματείες». Αν και οι φοιτητές δεν ενημερώνονται για τις εκδηλώσεις του πανεπιστημίου ή τις ακυρώσεις μαθημάτων από εκεί. «Ενημερωνόμαστε από τη σελίδα των φοιτητών στο facebook»εξηγεί η Πέρσα. «Ούτε από ιστοσελίδες καθηγητών ούτε καν του πανεπιστημίου».
«Δεν μπορώ να πω ότι απογοητεύτηκα από τη Σχολή μου,γιατί θέλω να γίνω μουσικόςκαι η Σχολή μου είναι αυτό ακριβώς που επιθυμούσα,ωστόσο η εικόνα του πανεπιστημίου μου δεν είναι πάντα καλή» παραδέχεται ο 19χρονος Διονύσης Παντής, πρωτοετής φοιτητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Είναι γιος πανεπιστημιακού δασκάλου, έμαθε από μικρός να αγαπάει το πανεπιστήμιο, όσο και τη μουσική, που ήταν επιρροή της μητέρας του. Ωστόσο δεν μπορεί να παραβλέψει τα «κακώς κείμενα». «Στη Σχολή Κινηματογράφου του πανεπιστημίου μας,που είναι η μοναδική στην Ελλάδα,τα πράγματα δεν είναι καλά» λέει ο Διονύσης. «Βρίσκεται σε ένα κτίριο στην περιοχή της Σταυρούπολης,μακριά από την πανεπιστημιούπολη.Το μάθημα γίνεται σε μικρές αίθουσες και όχι σε αμφιθέατρα» .

Η εικόνα δεν είναι παντού η ίδια. «Πήγα πρόσφατα στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων. Ηταν καθαρό,σου άρεσε να προχωράς μέσα,σου άφηνε μια θετική αίσθηση. Σε εμάς δεν είναι έτσι.Πολλά κτίρια είναι σκοτεινά,βαμμένα με μουντά χρώματα,κανείς δεν ασχολείται γιατί αν τα βάψουνκάποιοι θα τα ξαναλερώσουν σε μια ημέρα ». «ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΕΦΤΑΣΑ ΣΤΟ ΕΒΔΟΜΟ ΕΤΟΣ»
«Βγήκα από ένα σύστημα ιδιωτικού σχολείου που ήταν αρκετά σκληρό και είχε αυστηρό πρόγραμμα» λέει ο Θάνος Λέκκας (φωτογραφία αριστερά) φοιτητής του Βιολογικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών,που διανύει εφέτος το 7ο έτος σπουδών.«Είχα μάθει να είμαι συνεπής,να παρακολουθώ,να διαβάζω και να δίνω εξετάσεις.Οταν μπήκα στο πανεπιστήμιο ακολούθησα τη μέθοδο που είχα μάθει.Παρακολουθούσα,διάβαζα,έδινα εξετάσεις.Ημουν πρώτος σε όλες τις εξετάσεις».Ολα έδειχναν ότι ο Θάνος θα ολοκλήρωνε κανονικά τις σπουδές του,δεν θα έχανε καμία χρονιά.Μέχρι το τρίτο έτος. Και μέχρι την ημέρα που άρχισαν οι καταλήψεις.

«Οταν άρχισε το μεγάλο κύμα των καταλήψεων ήμουν στο τρίτο έτος. Ξαφνικά κλήθηκα να δώσω εξετάσεις σε ένα δύσκολο μάθημα έξι μήνες αφότου το είχα διδαχτεί.Αυτό ήταν.Χάθηκα τελείως.Οσα μαθήματα χρωστάω σήμερατα χρωστάω εξαιτίας εκείνης της περιόδου.Από εκείνο τον ενάμιση χρόνο που δεν μπορούσαμε να δώσουμε εξετάσεις για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Μπορούσα να τελειώσω στα τέσσερα χρόνια τις σπουδές μου,αλλά σήμερα είμαι στο έβδομο».

Οδηγός σπουδών από τις φοιτητικές παρατάξεις
Στην πρώτη τους ημέρα στο πανεπιστήμιο,όπως παραδέχονται οι περισσότεροι φοιτητές, εκείνοι που έκαναν πιο έντονη την παρουσία τους ήταν οι εκπρόσωποι των φοιτητικών παρατάξεων.Αυτοί αναλαμβάνουν να υποκαταστήσουν το κενό των καθηγητών και των τμημάτων.Ενας πρωτοετής που δεν βρίσκει κανέναν να τον υποδεχτεί και να τον βοηθήσει να διαλέξει τα μαθήματά του δεν έχει άλλη επιλογή.Απλώς παίρνει το ειδικό βιβλιαράκι,το οποίο φυσικά δεν έχει τυπώσει το πανεπιστήμιο αλλά ο εκπρόσωπος κάποιος παράταξης,και με αυτό οδηγό λύνει όλες τις απορίες του.

«Μπήκα εφέτος στο Μαθηματικό της Αθήνας,το οποίο ήταν και η πρώτη μου επιλογή»λέει στο «Βήμα» οΧρήστος Παπαναγιώτου. «Με το πού έφτασα στο πανεπιστήμιο με έπιασαν στην είσοδο άτομα φοιτητικών παρατάξεων και μου έδωσαν έντυπα με πληροφορίες.Δεν γράφτηκα κάπου. Ποτέ δεν μ΄ άρεσε η “εμπόλεμη ζώνη” των παρατάξεων στα πανεπιστήμια.Ομως τελικά με βοήθησαν» ...

Στη σχολή του,όπως λέει οΧρήστος Γρηγοριάδης, πρωτοετής φοιτητής στο τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά,«δεν έχουμε εκπροσώπους των φοιτητικών παρατάξεων να πέφτουν πάνω στους φοιτητές,αλλά στα κεντρικά κτίρια του πανεπιστημίου γίνεται χαμός .Είναι ένα θέαμα εξευτελιστικό. Νομίζεις ότι μπαίνεις σε μια αγορά και είναι έτοιμοι να σε πουλήσουν»!

Το μεγάλο πρόβλημα για τον Χρήστο βρίσκεται στις Γραμματείες. Την πρώτη ημέρα που έφτασε στη σχολή του η υπάλληλος άνοιξε το παράθυρο,τον κοίταξε απαθής και πριν να του δώσει την ευκαιρία να μιλήσει,του έκλεισε το παράθυρο στο πρόσωπο... «Η συμπεριφορά των υπαλλήλων και γενικά η λειτουργία της Γραμματείας του πανεπιστημίου μου ήταν το χειρότερο που έζησα» λέει ο Χρήστος.

Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artId=372665&dt=12/12/2010#ixzz17tE941wf

11 Δεκεμβρίου 2010

Ελληνική Γλώσσα Η συμβολή της σε βασικές έννοιες του Ευρωπαϊκού πολιτισμού



Ελληνική Γλώσσα Η συμβολή της σε βασικές έννοιες του Ευρωπαϊκού πολιτισμού


του Γιώργου Μπαμπινιώτη

Είναι ευρύτερα γνωστό ότι οι περισσότερες γλώσσες τής Ευρώπης ―με εξαίρεση τη Φινλανδική, την Ουγγρική, τη Βασκική και μερικές άλλες― έχουν κοινή καταγωγή? ανήκουν στη μεγάλη (σε έκταση χρήσεως) οικογένεια των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών.

Αυτό προκύπτει από τη γλωσσολογική μελέτη τής (γραμματικής και συντακτικής) δομής και τού λεξιλογίου των γλωσσών αυτών, που εμφανίζουν μια στενότερη συγγένεια, η οποία διακρίνει τις «κλιτές» αυτές λεγόμενες γλώσσες από άλλες γλωσσικές οικογένειες (την Ιαπωνική, την Κινεζική, τις ουραλοαλταϊκές, τις αφρικανικές, τις γλώσσες τού Ειρηνικού κ.λπ.) με διαφορετική δομή και διαφορετικό λεξιλόγιο.

H γλώσσα είναι το πιο εμφανές γνώρισμα τής εθνικής ταυτότητας και φυσιογνωμίας ενός λαού και, μέσα από τα γραπτά κείμενα, το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα τού πολιτισμού ενός λαού, αυτό που ξεπερνάει τον χρόνο και τον χώρο. Η Ενωμένη Ευρώπη, η οποία αποτελεί ένα κεφαλαιώδες πολιτικό γεγονός τού σύγχρονου κόσμου μετά την κατάρρευση τού ανατολικού συνασπισμού, είναι από τη φύση της θεσμός πολυεθνικός, άρα και πολυπολιτισμικός και, κατ’ ανάγκην, πολυγλωσσικός. Αν η Ενωμένη Ευρώπη δεν είναι χοάνη αφομοίωσης και αποπροσωποποίησης των λαών που εντάσσονται σ’ αυτήν? αν, όπως πιστεύεται, είναι ένωση και συνεργασία εθνών τής Ευρώπης που διατηρούν τη διαφορετικότητά τους και τις εθνικές τους επιλογές (στον πολιτισμό, στην παιδεία, στον τρόπο ζωής, στη νοοτροπία, στη θρησκευτική τους πίστη κ.λπ.), τότε η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι, εξ ορισμού, και χώρος συνάντησης περισσοτέρων γλωσσών, των γλωσσών που μιλούν οι λαοί οι οποίοι απαρτίζουν την Ενωμένη Ευρώπη. Κύρια πρόκληση για τους πολίτες τής Ενωμένης Ευρώπης, η πιο χαρακτηριστική, η πιο πνευματική και ηθικά η πιο ανιδιοτελής, είναι η πρόκληση τής πολυγλωσσίας: η πρόκληση, τα κίνητρα και η δημιουργία δυνατοτήτων να μάθουν οι πολίτες τής Ευρώπης περισσότερες γλώσσες, ώστε να γνωρίσουν, να καταλάβουν και να εκτιμήσουν βαθύτερα και ουσιαστικά — μαθαίνοντας τη γλώσσα τους — τον πολιτισμό, το σύστημα αξιών, τη νοοτροπία και την ανθρώπινη διάσταση των λαών με τους οποίους ζουν μαζί, συνεργάζονται και συναποφασίζουν για ποικίλα θέματα. Δεν υπάρχει πιο άμεσος, πιο ουσιαστικός και πιο σύντομος δρόμος να γνωρίσεις έναν λαό από το να μάθεις τη γλώσσα του. Γιατί η γλώσσα κάθε λαού είναι ο τρόπος που βλέπει, συλλαμβάνει, ταξινομεί και δηλώνει τον κόσμο. Κάθε εθνική γλώσσα είναι και μια άλλη ταξινομία τού κόσμου, μια άλλη προσέγγιση, ένα σύνολο επιλογών, που δίνει ξεχωριστή αξία σε κάθε γλώσσα, την αξία που έχει καθ’ εαυτήν η συλλογική έκφραση ενός λαού, η εθνική του λαλιά. Κάθε εθνική γλώσσα είναι μια αυταξία, αντικείμενο μελέτης και σεβασμού από τους άλλους λαούς. Και, όπως λέμε οι γλωσσολόγοι, δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες γλώσσες? υπάρχουν διαφορετικοί άνθρωποι που εκφράζονται διαφορετικά μέσα από τις δυνατότητες που δίνει στον άνθρωπο το κυριότερο βιολογικό του γνώρισμα: η νόηση και η έκφραση τής νόησης, η γλώσσα. Η μόνη διάκριση, που από την πράξη μπορεί να γίνει και γίνεται είναι η διάκριση σε πολιτισμικά (λογοτεχνικά, φιλολογικά και επιστημονικά) περισσότερο ή λιγότερο καλλιεργημένες γλώσσες. Σε γλώσσες, οι οποίες σε μια περίοδο τής ιστορίας τής χρήσης τους, έδωσαν ή πήραν γλωσσικά στοιχεία (λέξεις κυρίως που αποτελούν τα λεγόμενα «λεξιλογικά δάνεια») πράγμα που συμβαίνει πάντοτε στη συνάντηση λαών και πολιτισμών («language contact»). Έτσι λ.χ. παλιότερα η Ελληνική και η Λατινική, πρόσφατα η Αγγλική ―για να αναφερθούμε σε λίγα μόνον παραδείγματα τέτοιων γλωσσών― έδωσαν ή δίνουν λέξεις που τις χρησιμοποιούν οι ομιλητές άλλων γλωσσών. Αυτό δεν είναι ούτε μειωτικό, ούτε ολέθριο, φτάνει μόνο να γίνεται σε περιορισμένη έκταση ώστε να μην αλλοιώνεται η σύσταση τής γλώσσας που λειτουργεί ως λήπτης και να γίνεται κατά τρόπον που να εξυπηρετεί πραγματικές επικοινωνιακές ανάγκες και όχι επίπλαστες (λόγους επίδειξης, ξενομανίας ή γλωσσικού γοήτρου, που εξυπηρετούν άλλες σκοπιμότητες).

Τέλος, η πρόκληση τής πολυγλωσσίας γίνεται όλο και περισσότερο αναγκαία σε ευρύτερη κλίμακα με την ευρύτερη συνάντηση των λαών που πραγματοποιείται στα χρόνια μας, με την περίφημη παγκοσμιοποίηση. Η παγκόσμια συνεργασία των λαών στo πλαίσιo τής οικονομίας, τής επικοινωνίας με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τής τεχνολογίας, τής γνωριμίας με τις διάφορες χώρες και τον πολιτισμό τους αποτελεί το ισχυρότερο κίνητρο για την εκμάθηση περισσοτέρων γλωσσών, παράλληλα προς την επιμονή και την προσπάθεια για καλύτερη γνώση τής μητρικής γλώσσας που παραμένει έργο ζωής. Για να μην αλλοτριωθείς και αφομοιωθείς γλωσσικά ―και κατ’ επέκταση πολιτισμικά και εθνικά― μέσα στον εξισωτισμό και στην άμορφη αμαλγαματοποίηση, πρέπει πρώτα και πάνω απ’ όλα να έχεις τη δική σου γλωσσική ταυτότητα που είναι συνάμα και κύριο χαρακτηριστικό τής εθνικής σου ταυτότητας. Η πιο υγιής προσέγγιση στην πραγματικότητα τής παγκοσμιοποίησης είναι η συνάντηση ατόμων και λαών μέσα από τη γλωσσική πολυμορφία. Η παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί και δεν πρέπει να πάρει τον χαρακτήρα τού γλωσσικού εξισωτισμού μέσα από την αναγωγή μιας οποιασδήποτε γλώσσας σε παγκόσμια γλώσσα. Μια τέτοια γλωσσική παγκοσμιοποίηση θα οδηγούσε στον ηγεμονισμό μιας γλώσσας εις βάρος όλων των άλλων, πράγμα που θα ήταν ολέθριο για την πολιτισμική πολυμορφία τού κόσμου μας και για την ίδια την έννοια τής παγκοσμιοποίησης, η οποία θα προσλάμβανε έτσι μορφή ανεπίτρεπτης γλωσσικής και πολιτισμικής τυραννίας. Ας μη ξεχνάμε ότι η γλώσσα είναι, πάνω απ’ όλα, αξία, κύρια αξία στο σύστημα αξιών που αποτελεί έναν πολιτισμό.

Είναι χαρακτηριστικό και διδακτικό μαζί ότι και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα πέρασε διάφορα στάδια προβληματισμού ως προς την αντιμετώπιση τής γλωσσικής επικοινωνίας των κρατών-μελών της, για να υπάρξει οικονομία στις σημαντικές δαπάνες που απαιτεί η μετάφραση και διερμηνεία τής γραπτής και προφορικής επικοινωνίας σε όλες τις γλώσσες τής Κοινότητας (Αγγλική, Γαλλική, Γερμανική, Ιταλική, Ισπανική, Ελληνική, Ολλανδική, Δανική, Πορτογαλική, Σουηδική και Φινλανδική). Από τη σκέψη καθιέρωσης μιας ενιαίας γλώσσας (τής Αγγλικής ή τής Γαλλικής), περάσαμε στη σκέψη καθιέρωσης ―ως γλωσσών εργασίας― τεσσάρων ευρωπαϊκών γλωσσών (Αγγλικής, Γαλλικής, Γερμανικής και Ιταλικής), αλλά ωριμότερη σκέψη έδειξε πως αυτό θα οδηγούσε σε ανεπίτρεπτες διακρίσεις γλωσσών, δηλ. χωρών, λαών και πολιτισμών, κι έτσι παρέμενε το αρχικό καθεστώς, τής διατήρησης τής ισοτιμίας στην επικοινωνία όλων των γλωσσών τής Κοινότητας. Έγιναν μάλιστα και περαιτέρω βήματα: δημιουργήθηκαν προγράμματα (Lingua) και προοπτικές υποστήριξης τής εκμάθησης περισσοτέρων γλωσσών από τους πολίτες τής Ευρώπης με σταδιακά δημιουργούμενες δυνατότητες διδασκαλίας όλων των ευρωπαϊκών γλωσσών σε ορισμένα σχολεία των ευρωπαϊκών χωρών. Η έμφαση που δίδεται σήμερα στη γλωσσική πολυμορφία και στην ισοτιμία των ευρωπαϊκών γλωσσών δηλώνεται και με την οργάνωση τού «ευρωπαϊκού έτους γλωσσών» που είναι η αναφορά, η γνωριμία και η ευρύτερη προβολή όλων των γλωσσών τής Ενωμένης Ευρώπης. Αυτή η θέση, αυτή η αποτίμηση και αυτή η οφειλόμενη τιμή προς όλες τις γλώσσες τής Ευρώπης και, κατ’ επέκταση, προς όλες τις γλώσσες τού κόσμου, προς τη γλώσσα εν γένει ως πολιτισμικό μόρφωμα και προς τα άτομα και τους λαούς που χρησιμοποιούν τις διάφορες γλώσσες ως μητρικές ή εθνικές γλώσσες, αυτό είναι το γλωσσικό μήνυμα τής Ευρώπης.


Ελληνική γλώσσα

Μετά τις γενικές αυτές θέσεις και εκτιμήσεις, θα αναφερθώ στην ελληνική γλώσσα, στην ιστορική παρουσία και στη συμβολή της στη δήλωση βασικών εννοιών τού ευρωπαϊκού πολιτισμού μέσα από την επίδραση που άσκησε ο ελληνικός στοχασμός στην εξέλιξη τού πολιτισμού στην Ευρώπη. Η ελληνική γλώσσα ―για να αρχίσω με μερικές ιστορικές πληροφορίες― ομιλείται στην Ελλάδα χωρίς διακοπή επί 40 περίπου αιώνες. Ομιλείται τουλάχιστον από το 2.000 π.Χ. και γράφεται από τον 15ο αιώνα (εννοώ τα κείμενα πινακίδων τής γραμμικής γραφής Β΄). Από τον 8ο αι. π.Χ. μέχρι σήμερα γράφεται με το ελληνικό αλφάβητο, την πρώτη πραγματική αλφαβητική γραφή, αρχίζοντας από τα έπη του Ομήρου και τις πρώτες ελληνικές επιγραφές (τού 8ου αι. π.Χ.) μέχρι τα κείμενα τής σημερινής Ελληνικής. Το ελληνικό αλφάβητο τής Χαλκίδας (Δυτικό αλφάβητο) μεταφέρθηκε στη Μ. Ελλάδα τής Ιταλία και μετεξελίχθηκε στο γνωστό λατινικό αλφάβητο, όπως και τον 9ο αι. μ.Χ. (στη Βυζαντινή περίοδο), με τον εκχριστιανισμό των Σλάβων από τους Έλληνες μοναχούς Κύριλλο και Μεθόδιο, με βάση το ελληνικό πλάστηκε το κυριλλικό αλφάβητο που χρησιμοποιείται και σήμερα στη γραφή των σλαβικών γλωσσών. Τριανταπέντε αιώνες λοιπόν γραπτής παράδοσης και σαράντα τουλάχιστον αιώνες συνεχούς προφορικής παράδοσης εξασφάλισαν στην ελληνική γλώσσα μια πρώιμη καλλιέργεια τόσο τού προφορικού όσο και τού γραπτού λόγου και τής προσέδωσαν επίσης την ιδιαιτερότητα να είναι η μόνη γλώσσα στον κόσμο ―όσο γνωρίζω― που χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα από τον ίδιο λαό, τους Έλληνες, στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, την Ελλάδα, με μια βασική δομή (γραμματικοσυντακτική) και μ’ ένα λεξιλόγιο, που άλλαξαν και ανανεώθηκαν, φυσικά, στο πέρασμα των αιώνων, αλλά που λόγω διαφόρων ιστορικών συγκυριών (δημιουργία αττικιστικής παράδοσης, επιστροφή στις πηγές τής αρχαίας γλώσσας κ.λπ.) έχουν διατηρήσει μια τέτοια συνοχή δομής και λεξιλογίου, ώστε να αναγνωρίζεται από τους μελετητές τής ελληνικής γλώσσας και από τους ίδιους τους σημερινούς ομιλητές ως ενιαία γλώσσα.

Αυτό που συνέβη με την ελληνική γλώσσα ως ιστορικό πολιτισμικό γεγονός και που δίνει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα σ’ αυτή τη γλώσσα είναι ότι με τη στροφή προς τα κλασσικά γράμματα που έγινε στην Ευρώπη ιδίως κατά την Αναγέννηση (14ο – 17ο αι.), η Ευρώπη γνώρισε, μελέτησε και επηρεάστηκε από τους μεγάλους Έλληνες στοχαστές τής αρχαιότητας: φιλοσόφους (τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τους Προσωκρατικούς [Ηράκλειτο, Εμπεδοκλή, Δημόκριτο κ.ά.] και τους Στωικούς), ποιητές (τον Όμηρο, τον Πίνδαρο, τη Σαπφώ, τον Αλκαίο), τραγικούς θεατρικούς συγγραφείς (Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Αριστοφάνη), ιστορικούς (Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Ξενοφώντα, Πολύβιο, Παυσανία), ιατρούς (Ιπποκράτη, Γαληνό), ρήτορες (Δημοσθένη, Ισοκράτη κ.ά.), άλλους συγγραφείς (Πλούταρχο, Λουκιανό, Θεόφραστο, Αρχιμήδη, Ευκλείδη, Στράβωνα κ.ά.), γραμματικούς (Διονύσιο, Απολλώνιο κ.ά.). Πρόκειται για μεγάλα πνεύματα τού ανθρώπινου στοχασμού που σφράγισαν με τα έργα τους τον τρόπο τής σκέψης στον ευρωπαϊκό χώρο, αφού για αιώνες αποτελούσαν μέρος τής γενικής εκπαίδευσης των νέων στα σχολεία τής Ευρώπης. Βασικές έννοιες με τις οποίες λειτουργεί η ανθρώπινη σκέψη ―σε μια ανθρωποκεντρική και διαχρονική αντίληψη τού ανθρώπου που ήταν η ελληνική σκέψη―, ιδέες, προβληματισμοί, θεσμοί, αξίες, θέσεις, εκτιμήσεις κ.λπ. πέρασαν μέσα από τα κείμενα των μεγάλων συγγραφέων και καθιερώθηκαν στις ευρωπαϊκές γλώσσες μέσα από τις ελληνικές λέξεις που χρησιμοποίησαν οι Έλληνες. Το ίδιο συνέβη και σ’ έναν άλλο εννοιολογικό χώρο, τον χώρο τής χριστιανικής θρησκείας, αφού η Κ. Διαθήκη, η επίσημη μετάφραση τής Π. Διαθήκης, τα κείμενα των Μεγάλων Πατέρων τής Εκκλησίας, η Θεία Λειτουργία, η Βυζαντινή υμνογραφία, όλα είναι σε ελληνική γλώσσα.

Θα προσπαθήσω εφεξής να δώσω μερικά δείγματα λέξεων-εννοιών τής Ελληνικής που πέρασαν στις ευρωπαϊκές γλώσσες (Αγγλική, Γαλλική, Γερμανική, Ιταλική, Ισπανική κ.ά.). Για πρακτικούς λόγους (για να μη κουράσω, δίνοντας τις λέξεις στις διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες με φανερή απώλεια χρόνου), θα αναφέρομαι κυρίως στη μορφή που πήραν οι ελληνικές λέξεις στην Αγγλική, με περιορισμένη αναφορά σε άλλες γλώσσες.

Ευρώπη (Europe). To όνομα τής Ευρώπης είναι η ελληνική ονομασία ενός μυθολογικού προσώπου. Η πιο πιθανή ετυμολογία τής λέξης Ευρώπη είναι «αυτή που έχει «ευρείς ώπας», μεγάλα μάτια». Η ρίζα οπ- βρίσκεται σε λέξεις όπως οπτικός (optical, optician.) Από το όνομα τής Ευρώπης προήλθε και το όνομα τού ευρωπαϊκού νομίσματος euro (ευρώ από το α΄ τμήμα τού ονόματος), το οποίο μάλιστα γράφεται πάνω στο χαρτονόμισμα και με την ελληνική γραφή τής λέξης ως ΕΥΡΩ. Από το α’ συνθετικό ευρο- προήλθαν πολλές σύνθετες λέξεις όπως το αγγλικό eurosceptical (ευρο- + σκέπτομαι / σκεπτικός.)

Ένας εννοιολογικός χώρος όπου οι ελληνικές έννοιες πέρασαν με ελληνικές λέξεις στις ευρωπαϊκές γλώσσες είναι το εννοιολογικό πεδίο τής πολιτικής, των θεσμών και τής ιδεολογίας:

πολιτική (politics). Η λέξη προέρχεται από το ελληνικό πολιτικός? πολιτική τέχνη ή επιστήμη ήταν η τεχνική και οι γνώσεις τού πολίτη στη δημοκρατία τής αρχαίας Αθήνας, πώς να ασκεί τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του: να εκλέγεται και να εκλέγει, να στρατεύεται, να γίνεται χορηγός, χρηματοδότης, ώστε οι πολίτες να παρακολουθούν δωρεάν τις θεατρικές παραστάσεις, τις αρχαίες τραγωδίες που είχαν παιδευτικό χαρακτήρα? πολιτική < πολιτικός < πολίτης < πόλις (η πόλη – κράτος στην αρχαία δημοκρατία).

δημοκρατία (democracy). Από το δήμος «people» και το κράτος «power»: δήλωνε τη δύναμη, την εξουσία τού λαού, των πολλών, των πολιτών? αντιτιθέμενο προς την αριστοκρατία, τη δύναμη, την εξουσία των αρίστων «elit», που κατέληγε να είναι η εξουσία των λίγων. Η αθηναϊκή δημοκρατία αποτέλεσε το πρότυπο διακυβερνήσεως μιας πολιτείας, μια και ήταν το πολίτευμα που κατοχύρωνε και εγγυόταν τα δημοκρατικά δικαιώματα όλων των πολιτών. Τόσο η αριστοκρατία όσο και τα πολιτεύματα με έναν άρχοντα, η μοναρχία (η κληρονομική εξουσία, η αρχή τού ενός και μόνου άρχοντα) δεν επικράτησαν στην κλασική Ελλάδα, όπως δεν ήταν αποδεκτή και η αναρχία (anarchy). Το ίδιο ανεπιθύμητες ήταν αντιδημοκρατικές πολιτικές καταστάσεις απόλυτης εξουσίας: ο δεσποτισμός /(< δεσπότης despotism, «κύριος, απόλυτος άρχοντας»), ο ηγεμονισμός/hegemony/hegemonism ( < ηγεμών «αυταρχικός άρχοντας») και η τυραννία/tyranny (< τύραννος «απόλυτος, αυταρχικός άρχοντας»).

Βάση τής δημοκρατίας ήταν ο διάλογος (dialogue) από το διαλέγομαι, «συνομιλώ, συζητώ με τους άλλους αναζητώντας το σωστό». Από το ίδιο ρήμα προήλθε η διαλεκτική μέθοδος στη φιλοσοφία, η μέθοδος αναζήτησης τής αλήθειας μέσα από ερωτήσεις και απαντήσεις, μέσα από τον διάλογο. Αργότερα, σε μεσαιωνικούς χρόνους, πλάστηκε και ο μονόλογος (μόνος + λόγος: «speaking alone as the only speaker») που είχε εξαρχής αρνητική σημασία (pejorative). To να διαλέγεσαι και να μιλάς σωστά, αντικειμενικά, πειστικά και δημιουργικά, το να είσαι ρήτωρ (rhetor) και να γνωρίζεις τη ρητορική τέχνη (rhetorics) ήταν προτέρημα? φτάνει να μη παρασύρεις τον δήμο, τον λαό με τη ρητορική σου σε άστοχες αποφάσεις, να μην είσαι δημαγωγός/demagogue (< δήμον + άγω). Όλα αυτά είναι, βεβαίως, θέματα πολιτικής ιδεολογίας/ideology/, μιας άλλης γνωστής λές τού πολιτικού λεξιλογίου, η οποία ξεκινάει από την πολύ σημαντική ελληνική λέξη ιδέα που έδωσε στις ευρωπαϊκές γλώσσες τις αντίστοιχες λέξεις (αγγλ. idea, γαλλ. idee, ισπ./ιταλ. idea, γερμ. Idee κ.λπ.). Η αρχική σημασία τού ιδέα είναι «αυτό που βλέπω με τον νου μου, που συλλαμβάνω με το μυαλό μου», η όραση ως πηγή γνώσεως. Από την ίδια ρίζα τής Ελληνικής προέρχονται δύο άλλες σημαντικές λέξεις, η ιστορία ( < ίστωρ «ο γνώστης», αρχικά «αυτός που βλέπει με τα μάτια του και γνωρίζει καλά»? (πβ. αγγλ. history και story ―μέσω τού λατινικού―, γαλλ. histoire, ιταλ. istoria, ισπ. historia) και «αυτό που φαίνεται χωρίς και να είναι στην πραγματικότητα», το είδωλο (αγγλ. idol, γαλλ. idole, ισπ./ιταλ. idolo).

Ο εννοιολογικός χώρος τής παιδείας και τής τέχνης έδωσε μια άλλη σειρά βασικών λέξεων:

θέατρο (theater)? ο χώρος όπου «θεώμεθα» (θέατρο < θεώμαι «βλέπω») τα δρώμενα, αυτά που πράττονται, το δράμα (< δρω «πράττω»), που μπορεί να είναι συγκινητικό ως τραγωδία/tragedy (< τράγος «σάτυρος με μορφή τράγου» (goat) + ωδή «τραγούδι») ή σατιρικό ως κωμωδία/comedy (< κώμος «εύθυμη ομάδα, συντροφιά (νέων)» + ωδή «τραγούδι»). Από τις βασικές λέξεις τράγος και κώμος (σε συνάρτηση με την τραγωδία και την κωμωδία) πλάστηκαν και οι λέξεις τραγικός (tragic) και κωμικός (comic). Η έννοια τού «δημιουργώ» έδωσε από το ρήμα ποιώ «κάνω, δημιουργώ» το ποίημα «γλωσσική δημιουργία» (poem), την ποίηση (poetry) και τον ποιητή (poet). [Ας σημειωθεί εδώ ότι τρία βασικά ρήματα τής Ελληνικής με τη σημασία τού «κάνω» έδωσαν σειρά λέξεων στις ευρωπαϊκές γλώσσες: (i) δρω «εκτελώ» (perform, act) > δράμα (drama), δραματοποιώ (dramatize), δραματικός (dramatic) και δράσις – δραστικός (drastic)? (ii) πράττω (do) > πράξις (praxis), πρακτικός (practical, practice), πράγμα > πραγματικός (pragmatic, pragmatism, pragmatist) και πρόσφατα το αμερικανικό chiropractic? (iii) ενεργώ (operate, activate), ενέργεια (energy), ενεργητικός (energetic), ενεργοποιώ (energize)]. Επιστρέφοντας στο θέατρο ας θυμηθούμε μερικές θεατρικές έννοιες που έδωσαν λαβή σε σειρά ευρωπαϊκών λέξεων: σκηνή (αγγλ. scene, γαλλ. scene, ιταλ. scena, ισπ. scena κ.ά.), χαρακτήρ/character (< χαράσσω «χαράζω στοιχεία με τα οποία γνωρίζεται κάτι / κάποιος»), επεισόδιο/episode «το διαλογικό μέρος τής τραγωδίας ανάμεσα σε δύο χορικά), πρωταγωνιστής/protagonist (< ο κύριος, ο πρώτος χαρακτήρας), ορχήστρα/orchestra (αρχική σημασία «ο χώρος τού θεάτρου όπου ορχούντο, χόρευαν»). Οι Mούσες, θεές των διαφόρων καλών τεχνών, έδωσαν τη λέξη μουσική (ενν. τέχνη)/music (< αρχική σημασία «ο αναφερόμενος στις Μούσες, κάθε μορφή τέχνης που προστάτευαν οι Μούσες»: μουσική, ζωγραφική, χορός, ποίηση, πεζογραφία, φιλοσοφία) και τη λέξη μουσείο/museum («χώρος αφιερωμένος στις Μούσες και, κατ’ επέκταση, στις τέχνες που προστάτευαν»). Με τη μουσική συνδέονται και πολλές άλλες λέξεις που πέρασαν στις ευρωπαϊκές γλώσσες. Θυμίζω μερικές: μελωδία/melody (< μέλος «τραγούδι»? αρχική σημασία: «άρθρωση, αρμονική άρθρωση»)? αρμονία/harmony (< αρμός• αρχική σημασία «η καλή συναρμογή, η αψεγάδιαστη σύνδεση»)• από τη λέξη αρμονία πλάστηκε και το αρμόνιο (harmonium), το εκκλησιαστικό όργανο. Οι Γάλλοι ή οι Ιταλοί έπλασαν από την αρμονία το philarmonique ή filarmonico «αυτός που αγαπάει την αρμονία», απ’ όπου το αγγλ. philharmonic, η φιλαρμονική (ενν. ορχήστρα). Όμοια πλάστηκε και το symphony/symphonic από το ελλην. συμφωνία «αρμονία, αρμονική συνύπαρξη». ρυθμός/rhythm (< ρέω? αρχική σημ. «η ροή που χαρακτηρίζεται από κανονικότητα, από κανονικώς επαναλαμβανόμενα ή συνεχόμενα στοιχεία»)? τόνος/tone (< τείνω? αρχική σημασία «ο ήχος από την ένταση, το τέντωμα των χορδών μουσικού οργάνου»)? μέτρο /meter (< μέτρον• αρχική σημασία «μέτρηση των ρυθμικών κομματιών στην ποίηση, στον έμμετρο λόγο»)? συμμετρία/symmetry (< σύν + μέτρον «αυτός που έχει σωστές αναλογίες»). Ας σημειωθεί ότι και η συναφής λέξη αναλογία (analogy) «η αντιστοιχία χαρακτηριστικών μεταξύ δύο πραγμάτων», έδωσε στην Αγγλική και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες τα analogy, analogous, analogue, analogic κ.ά.

Από τον χώρο τής παιδείας αναφέρω ενδεικτικά το σχολή (αρχική σημασία «ελεύθερος χρόνος», ο οποίος στην αρχαία Αθήνα καταναλωνόταν, ευτυχώς, για συζητήσεις προς απόκτηση γνώσεων και καλλιέργεια τής νόησης τού ανθρώπου), απ’ όπου τα λατ. schola, ιταλ. schola, ισπ. escuela, αγγλ. school, γαλλ. ecole, γερμ. Schule κ.λπ.? το ακαδημία/academy/academic (< Ακαδημία/Ακαδήμεια Πλάτωνος «η σχολή τού Πλάτωνος στον Κολωνό που βρισκόταν στο ιερό άλσος τού Ακάδημου < εκάς + δήμος, ο απόμακρος, ο εκτός κέντρου δήμος»). το γυμνάσιο/gymnasium (< γυμνάζομαι < γυμνός? αρχική σημασία «τόπος όπου γυμνάζονται οι νέοι γυμνοί, χωρίς ενδυμασία»)? το λύκειο/lyceum (< το γυμνάσιο κοντά στο ιερό τού Λυκείου Απόλλωνος, η Σχολή όπου δίδαξε ο Σωκράτης και κυρίως ο Αριστοτέλης). Και μιλώντας για γυμνάσια και γυμναστική ας μη ξεχνάμε τη λέξη αθλητής/αθλητισμός/athlete/athletics (< αθλούμαι < άθλον «βραβείο, έπαθλο»? αρχική σημασία «αμιλλώμαι με άλλους διεκδικώντας τη νίκη, τη διάκριση, το βραβείο»). Ας σημειώσουμε επίσης ότι η μέγιστη διάκριση των αθλητών γινόταν στους Ολυμπιακούς αγώνες (Olympic games), που ήταν πανελλήνια οργάνωση στην αρχαία Ολυμπία μεγάλου κύρους, ιδίως ηθικού.

Αναφέρθηκα μέχρι τώρα σ’ έναν μικρό αριθμό λέξεων σημαντικών για βασικές έννοιες τού ευρωπαϊκού πολιτισμού, τις οποίες σχολίασα με ελάχιστα λόγια. Εφεξής, ελλείψει χρόνου, θα αναφερθώ σε μερικές άλλες ομάδες βασικών λέξεων χωρίς εκτενή σχόλια.

Πρώτα, μερικές γενικές λέξεις: τάλαντο/ταλέντο (talent)? αισθητική (aesthetics)? μύθος (myth)? φαντασία (fantasy, fantastic), μαγικός (magic), μυστήριο (mystery), ερωτικός (erotic), ενθουσιασμός (enthusiasm < ένθεος «αυτός που έχει μέσα του τον θεό»), συμπόσιο (symposium < σύν + πίνω), ήρως (hero) και ηρωίνη (< heroine «αυτό που σε κάνει να αισθάνεσαι σαν ήρωας, να αισθάνεσαι δύναμη και ευφορία!),στρατηγός/στρατηγική (strategy), τακτική (tactics), συμπάθεια (sympathy), απολογία (apology/apologize).

Από τον χώρο τής τεχνολογίας/technology? (αρχική σημασία «γραμματική ανάλυση των λέξεων ενός κειμένου»): τεχνικός (technical), μηχανή/μηχανικός (machine/mechanic), ενέργεια (energy), ηλεκτρικός/ηλεκτρονικός (electric/ electronic), αυτο-:αυτόματος (automatic), αυτοκίνητο (automobile), αυτόνομος (autonomous), αεροπλάνο (airplane < αήρ +πλανώμαι? αρχική σημασία «πλανώμαι, πετώ στον αέρα»), ελικόπτερο (helicopter < έλιξ + πτερό), τηλε- (τηλέφωνο/telephone (< τήλε + φωνή), τηλεσκόπιο/telescope (< τήλε + σκοπώ), ελαστικός (elastic), πλαστικός (plastic), σχήμα (scheme), σχέδιο (αγγλ. sketch, ιταλ. schizzo).

Από τον χώρο τής ίδιας τής γλώσσας και τής ανάλυσής της: γραμματική/grammar (< γράμματα• αρχική σημασία «μελέτη τού γραπτού λόγου), σύνταξη/syntax (< συντάσσω «τοποθετώ μαζί»), λεξικό (lexicon), ετυμολογία/ etymology (< έτυμος «αληθινός»? αρχ. σημασία «αναζήτηση τής αληθούς προελεύσεως των λέξεων»), σημαντική/semantics (< σημαντικός < σημαίνω), συνώνυμο/synonym (< συν+όνομα), σημειωτική/semiotics (< σημείο), φωνητική (phonetics), συλλαβή (syllable), φράση (phrase), κόμμα/comma (< κόπτω), παράγραφος (paragraph), αλφάβητο (alphabet), διάλεκτος (dialect).

Ιδιαίτερα πολλές είναι οι ελληνικές λέξεις στις ευρωπαϊκές γλώσσες από τον χώρο τής θεολογίας, δοθέντος ότι, όπως είναι γνωστό, τα κυριότερα ιερά κείμενα είναι γραμμένα σε ελληνική γλώσσα. Μερικά δείγματα:

Χριστός/Christ (< χρίω? αρχική σημασία «αυτός που φέρει το χρίσμα τού σωτήρα»), χριστιανός (Christian), Βίβλος (Bible), θεολογία/theology (< θεός), αθεϊσμός (atheism), μονοθεϊσμός (monotheism), πολυθεϊσμός (polytheism), εκκλησία (eglise), κυριακόν [ενν. δώμα] (church, Kirche), καθέδρα (cathedral), λειτουργία (liturgy), δογματικός (dogmatic), καθολικός (catholic), ορθόδοξος (orthodox), προφήτης (prophet), άγγελος (angel), διάβολος (devil), απόστολος (apostle), μοναχός (αγγλ. monk, γαλλ. moine), κληρικός (clergy, γαλλ. clerc), πρεσβύτερος (αγγλ. priest, presbyterian, γαλλ. pretre), επίσκοπος (bishop), λαϊκός (layman), πατριάρχης (patriarch), πάπας (pope), βάπτισμα (baptism), ευλογία (eulogy), ψαλμός (psalm), ύμνος (hymn), αίρεση (heresy), σκάνδαλo (scandal), παράδεισος (paradise).

Από τον χώρο τής φύσης και τής επιστήμης:

φύση/φυσικός (physics, physician, plysiognomy, physiotherapy, physiology), οίκος (eco-nomy, eco-logy, eco-system), βίος (bio-logy, bio-graphy, bio-physics, bio-chemistry, bio-ethics), σφαίρα (sphere, atmosphere, biosphere), εποχή (epoch), περίοδος (period), φως, φωτός (photograph), βοτάνη (botany), φυτό (phytology), κόσμος (cosmology, cosmopolitan, cosmogony), άνθρωπος (anthropology), ζώο (zoology), οξυγόνο (oxygen), υδρογόνο (hydrogen). Πολλές λέξεις ελληνικές πέρασαν από την επιστήμη στην καθημερινή γλώσσα ενός πιο προσεγμένου ύφους. Παραδείγματα:

θεωρία (theory), πρακτική (practice), εμπειρικός (empirical), λογική (logic), σύστημα (system), μέθοδος (method), κατηγορία (category), ιεραρχία (hierarchy), υπόθεσις (hypothesis), ανάλυσις-σύνθεσις (analysis-synthesis), κριτήρια (criteria), πρόβλημα (problem), αξίωμα-αξιωματικός (axiom-axiomatic), όργανο (organ, organise, organism), πρόγραμμα (program), θέμα (theme), θέσις (thesis), τόπος/τοπικός (topic), τύπος (type), φάση (phase), παράλληλος(parallel),σκοπός(scope),ζώνη(zone),σκεπτικός(sceptic/scepticism), σύμπτωμα (symptom), θεραπεία (therapy), κλίνη/κλινικός (clinic), διάγνωσις (diagnosis), φάρμακο (pharmacy), ενδημικός-επιδημικός (endemic-epidemic).

Ονόματαεπιστημών:φιλοσοφία(philosophy),φιλολογία(philology),ψυχολογία(psychology),φυσιολογία(physiology),μαθηματικά(mathematics), αριθμητική (arithmetics),φυσική (physics),γεωμετρία(geometry), γεωγραφία (geography), ιστορία (history), βιολογία (biology), οικονομία (economy), αστρονομία (astronomy), χημεία (chemistry).

Κύρια ονόματα:Αλέξανδρος (Alexander/Alex), Ανδρέας (Andrew), Βασίλειος (Basil), Βαρβάρα (Barbara), Χρίστος (Chris), Χριστόφορος (Christopher), Κύριλλος (Cyril), Δωροθέα (Dorothy), Ευγένιος (Eugene), Γεώργιος (George), Γρηγόριος (Gegory), Νικόλαος (Nicolas), Πέτρος (Peter), Φίλιππος (Philip), Θεόδωρος (Theodor) κ.ά.

Με λίγα σχετικώς παραδείγματα προσπάθησα να δείξω ποια είναι η παρουσία τής ελληνικής γλώσσας μέσα στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και στην ευρωπαϊκή σκέψη, όπως εκφράζεται με έννοιες και με λέξεις των ευρωπαϊκών γλωσσών. Θα μπορούσα να αναφέρω χιλιάδες ελληνικές λέξεις, που είναι ήδη συγκεντρωμένες σε ειδικά έργα γλωσσολόγων, φιλολόγων και άλλων επιστημόνων και που μπορεί να βρει κανείς σε όλα τα έγκυρα λεξικά των επιμέρους ευρωπαϊκών γλωσσών. Ωστόσο, το θέμα δεν είναι ποσοτικό. Είναι ποιοτικό. Όπως φάνηκε, έννοιες-κλειδιά τού ευρωπαϊκού πολιτισμού (επιστήμης και επιμέρους επιστημών, θρησκείας, γραμμάτων, τεχνών, τεχνολογίας, πολιτικής, θεσμών κ.λπ.) είναι εκφρασμένες με ελληνικές λέξεις –και δευτερευόντως (αλλά αυτό δεν ήταν το θέμα μου) ―με λατινικές. Αυτό συνέβη, όπως εξήγησα, γιατί τα κείμενα και η γλώσσα μεγάλων Ελλήνων συγγραφέων και διανοητών τής αρχαιότητας και τού Μεσαίωνα καθώς και τα κείμενα τής χριστιανικής θρησκείας και παράδοσης είναι γραμμένα σε ελληνική γλώσσα, η οποία πέρασε και σφράγισε όλη την ευρωπαϊκή διανόηση και όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες.

Σκοπός τής ομιλίας μου –θα το διασαφήσω για μία ακόμη φορά– δεν είναι να δείξω ότι η ελληνική γλώσσα υπερέχει των άλλων. Μίλησα ήδη στην αρχή τής ομιλίας μου για την ανάγκη τής πολυγλωσσσίας και την αξία όλων των γλωσσών ως πολιτισμικών μορφωμάτων. Αυτό που θέλησα να δείξω είναι πως ό,τι ονομάζουμε δυτικό ευρωπαϊκό πολιτισμό είναι ένα σύνολο αξιών, θέσεων, γνώσεων και μορφών καλλιέργειας τού πνεύματος που έχει προκύψει από τη συμβολή –μεγαλύτερη ή μικρότερη, πρώϊμη ή ύστερη χρονικώς– όλων των χωρών τής Ευρώπης και όλων των λαών που την κατοικούν. Ιστορικά ένα μεγάλο μερίδιο αυτής τής συμβολής ανήκει στις λεγόμενες κλασικές γλώσσες (Ελληνική και Λατινική), αφού ο δυτικός ευρωπαϊκός πολιτισμός στηρίχτηκε στα διδάγματα τής ελληνικής ορθολογικής σκέψης, στους ρωμαϊκούς θεσμούς και στη χριστιανική πίστη καθώς και στη ζωντάνια των νεότερων ισχυρών ευρωπαϊκών λαών. Γι’ αυτό ―θα το επαναλάβω μ’ αυτή την ευκαιρία― θα πρέπει οι κλασικές γλώσσες να ξαναπάρουν μια ουσιαστική θέση στην ευρωπαϊκή παιδεία και εκπαίδευση παράλληλα με τη διδασκαλία όλων των σύγχρονων ευρωπαϊκών γλωσσών. Το μήνυμα τού «ευρωπαϊκού έτους γλωσσών» που γιορτάζουμε σήμερα είναι να γίνουν περισσότερο γνωστές σε περισσότερους ανθρώπους εντός και εκτός τής Ευρώπης όλες οι ευρωπαϊκές γλώσσες, αλλά θα μου επιτρέψετε να προσθέσω ότι αυτή η στροφή προς τη γλώσσα πρέπει να γίνει η αφορμή για μια ευρύτερη γνωριμία και με τις γλώσσες μεγάλων λαών (Κίνα, Ιαπωνία, Ινδίες) πέρα από τα σύνορα τής Ευρώπης.