21 Ιουλίου 2013

Η διπλή ζωή του Σαλμάν Ρούσντι

Ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου, το 1989, ο υπέργηρος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Χομεϊνί, ανακοίνωσε ότι καταδικάζει σε θάνατο τον Ινδό συγγραφέα, κάτοικο της Μεγάλης Βρετανίας, Σαλμάν Ρούσντι, εξαιτίας «του βλάσφημου και αιρετικού του μυθιστορήματος “Σατανικοί στίχοι”, που στρέφεται ενάντια στο ισλάμ, στον Προφήτη και στο Κοράνι». Καλούσε δε τους απανταχού πιστούς μουσουλμάνους να τον σκοτώσουν όπου κι αν τον βρουν.

Ο Ρούσντι, συγγραφέας μεταξύ άλλων του πολυβραβευμένου βιβλίου «Τα παιδιά του μεσονυκτίου» δεν πήρε στα σοβαρά την κατηγορία-καταδίκη. Θεωρούσε ότι το μυθιστόρημά του δεν ήταν ιδιαίτερα επικριτικό απέναντι στο ισλάμ και η κυκλοφορία του δεν προσέβαλε τους θρησκευόμενους συνανθρώπους του. Είχε προφανώς λογαριάσει χωρίς τον ξενοδόχο. Την άλλη ημέρα το σπίτι του άρχισε να πολιορκείται από δημοσιογράφους και ξένα τηλεοπτικά δίκτυα, ενώ οι διαμαρτυρίες εναντίον του ίδιου, της οικογένειάς του και του εκδοτικού οίκου που κυκλοφορούσε το βιβλίο, έπαιρναν μορφή χιονοστιβάδας. Στο Πακιστάν, την Ινδία και στις αραβικές χώρες οργανώθηκαν συλλαλητήρια με τη συμμετοχή χιλιάδων εξοργισμένων μουσουλμάνων που ζητούσαν την παραδειγματική τιμωρία του συγγραφέα, την έκδοσή του στο Ιράν και την απαγόρευση της κυκλοφορίας όλων των έργων του. Τα συλλαλητήρια εξελίχθηκαν σε μίνι εξεγέρσεις με εκατοντάδες τραυματίες και δεκάδες νεκρούς. Και σα να μην έφτανε αυτό, ταραχές ξέσπασαν και στη Μεγάλη Βρετανία, όπου υπάρχει πάντα μια ανθηρή μουσουλμανική κοινότητα. Παράλληλα οι πρώτες βομβιστικές επιθέσεις σε βιβλιοπωλεία όπου φιλοξενούσαν στα ράφια τους τους «Σατανικούς στίχους», εδραίωσαν την εντύπωση στη βρετανική κυβέρνηση ότι βρισκόταν μπροστά σε μια κλιμακούμενη κρίση που δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί με τα συνήθη μέτρα ασφαλείας. Τον ίδιο τον συγγραφέα ανέλαβε μετά από δύο 24ωρα ο λεγόμενος «Ειδικός κλάδος» της Μητροπολιτικής Αστυνομίας. Αμέσως απομονώθηκε σε ένα κρησφύγετο, όπου δεν του επέτρεπαν να δεχθεί κανένα, υπό την προστασία μιας εξαμελούς φρουράς από τους καλύτερους πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών. Εγκλωβισμένος, ουσιαστικά μέσα σε μια αλεξίσφαιρη παγίδα ο Ρούσντι, είδε όλη τη ζωή του να ανατρέπεται μέσα σε λίγες ώρες. Η δεύτερη γυναίκα του γρήγορα τον εγκατέλειψε, η πρώτη απαξίωσε να τον φιλοξενήσει, ο μικρός του γιος δεν μπορούσε να τον συναντήσει, ο εκδοτικός του οίκος δήλωσε πως δεν θα ξανατύπωνε τα βιβλία του, μεγάλα βιβλιοπωλεία δίσταζαν να πουλήσουν τα έργα του, πανεπιστήμια και σχολές σταμάτησαν να τον καλούν για διαλέξεις, περιοδικά κι εφημερίδες φοβόντουσαν να τον φιλοξενήσουν στις σελίδες τους, αεροπορικές εταιρείες δεν δέχονταν να επιβιβαστεί στις πτήσεις του κ.ά. Ο κόσμος, κάτω από τη μουσουλμανική απειλή τον απέρριπτε, τον απομόνωνε, τον διέγραφε από τη μνήμη του. Μοναδικοί του σύμμαχοι δύο τρεις φωτισμένοι λογοτέχνες, ελάχιστοι πολιτικοί και φυσικά η δύναμη της γραφής. Οταν ο Σαλμάν Ρούσντι αναγκάστηκε να αλλάξει και το όνομά του, υιοθετώντας το ψευδώνυμο Τζόζεφ Αντον (από τα μικρά ονόματα του Κόνραντ και του Τσέχωφ) άρχισε να κρατά σημειώσεις για αυτή την παράλογη περιπέτεια που βίωνε, ως μια ελάχιστη πράξη αντίστασης στην ομαδική σχιζοφρένεια, μια πράξη ανάκτησης της χαμένης συγγραφικής του αξιοπρέπειας. Οταν όλα τελείωσαν μετά από μια δεκαετία, ολοκλήρωσε το αυτοβιογραφικό του βιβλίο και του έδωσε ως τίτλο το ψευδώνυμο της παρανομίας του: «Τζόζεφ Αντον».
Οσοι διαβάσουν και τις 560 σελίδες του βιβλίου δεν θα παρακολουθήσουν μόνο το χρονικό μιας άδικης καταδίκης, που απειλούσε την ελευθερία της έκφρασης και τα ανθρώπινα δικαιώματα, έτσι όπως τα ξέρουμε και τα αναγνωρίζουμε στη Δύση, μα και τη σισύφεια προσπάθεια του δημιουργού να σηκώσει το βαρύ φορτίο της μοίρας του και να αντιμετωπίσει τη μισαλλοδοξία, τον φανατισμό και το ψέμα. Σε δεύτερο πλάνο, ζωντανεύουν σκηνές απείρου κάλλους από την ιδιωτική ζωή του συγγραφέα που προσπαθεί να ζήσει σαν φυσιολογικός άνθρωπος, υπό την καθημερινή επιτήρηση μιας ομάδας οπλισμένων πρακτόρων. Απρόοπτα ευτράπελα ή παιγνιώδη, εναλλάσσονται με δραματικά, διαμορφώνοντας ένα απολαυστικό αποτέλεσμα που δικαιώνει την πρόθεση του Ρούσντι-Αντον: Να καταγράψει την καφκική ιστορία του αντιμετωπίζοντας τον εαυτό του ως έναν ακόμη λογοτεχνικό ήρωα, μακρινό συγγενή του πρίγκιπα Μίσκιν και του Ρασκόλνικοφ.
​​Σαλμάν Ρούσντι,«Τζόζεφ Αντον»
(Η βιογραφία ενός ψευδωνύμου)
μετάφραση Χ. Καψάλης, Ελ. Συλογίδου.
Εκδόσεις «Ψυχογιός», σελ. 560, ευρώ 18

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου